النساء ١١٥
ترجمه
| النساء ١١٤ | آیه ١١٥ | النساء ١١٦ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«یُشَاقِقْ»: دشمنی ورزد. مخالفت کند. «نُوَلِّهِ»: او را بدان می‌رسانیم. او را در آن سو راه می‌بریم. «تَوَلَّی»: دوست داشت. گرایش یافت. «نُوَلِّهِ مَا تَوَلَّی»: او را بدان چیزی وا می‌گذاریم که دوستش می‌دارد. «نُصْلِهِ»: او را داخل می‌گردانیم و می‌سوزانیم. از مصدر إِصْلاء و ماده (صلی). «مَصِیراً»: جایگاه.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
وَ نُقَلِّبُ أَفْئِدَتَهُمْ وَ... (۱) احْشُرُوا الَّذِينَ ظَلَمُوا وَ... (۰)
وَ رَأَى الْمُجْرِمُونَ النَّارَ... (۰) مِنْ دُونِ اللَّهِ فَاهْدُوهُمْ... (۱) وَ إِذْ قَالَ مُوسَى لِقَوْمِهِ يَا... (۲) فَذَرْنِي وَ مَنْ يُکَذِّبُ بِهٰذَا... (۰) وَ مَنْ يَعْشُ عَنْ ذِکْرِ... (۰) وَ إِذْ قَالَ مُوسَى لِقَوْمِهِ يَا... (۲)
تفسیر
نکات آیه
۱- دشمنى و مخالفت با رسول خدا (ص)، موجب عذاب جهنم (و من یشاقق الرسول ... نوله ما تولى و نصله جهنم و ساءت مصیراً) «یشاقق» از ماده «شقق»، به معناى مخالفت کردن و دشمنى نمودن است. (مجمع البیان).
۲- مخالفت با پیامبر (ص) و تفرقه افکنى حرام و گناهى بزرگ است. (و من یشاقق الرسول ... و یتبع غیر سبیل المؤمنین نوله ما تولى و نصله جهنم)
۳- پیروى کامل از رسول خدا (ص)، نشانه ایمان (و من یشاقق الرسول من بعد ما تبیّن له الهدى و یتبع غیر سبیل المؤمنین) بنابر اینکه جمله «یتبع ...» تفسیرى براى مضمون جمله «و من یشاقق ...» باشد، معلوم مى شود که راه و روش اهل ایمان هیچگاه مخالفت کردن با رسول خدا نیست ; بنابراین، مؤمن کسى است که همواره از رسول خدا پیروى کند.
۴- هدایت و شناخت حق، مسؤولیت آفرین است. (من بعد ما تبیّن له الهدى)
۵- گرفتارى مخالفان رسول خدا به عذاب جهنم، مشروط به آگاهى آنان به حقانیت رسول خداست. (و من یشاقق الرسول من بعد ما تبیّن له الهدى ... نصله جهنم)
۶- خداوند، بدون بیان، کسى را عقاب نخواهد کرد. (و من یشاقق الرسول من بعد ما تبیّن له الهدى ... نصله جهنم)
۷- پذیرش احکام قضایى پیامبر (ص) و همسویى با مؤمنان، شرط نجات از عذاب دوزخ (و من یشاقق الرسول من بعد ما تبیّن له الهدى و یتبع غیر سبیل المؤمنین) با توجه به آیات قبل، مخالفت و موافقت با احکام قضایى پیامبر (ص)، از مصادیق مورد نظر در آیه شریفه است.
۸- اهل ایمان، رهروان راه رسول خدا (و من یشاقق الرسول ... و یتبع غیر سبیل المؤمنین)
۹- انتخاب روشى براى پیمودن راه دین، غیر روش و سلوک مؤمنان، مخالفت با رسول خداست. (و من یشاقق الرسول ... و یتبع غیر سبیل المؤمنین) بر اساس این احتمال که جمله «و یتبع ...» بیان مصداقى از مضمون جمله «یشاقق الرسول» باشد.
۱۰- مخالفت با رسول خدا (ص) و رهبران الهى، سرآغازى براى شکستن وحدت جامعه ایمانى * (و من یشاقق الرسول ... و یتبع غیر سبیل المؤمنین) جمله «و یتبع ...» مى تواند به عنوان نتیجه اى براى «من یشاقق ...» باشد; یعنى کسى که با رسول خدا مخالفت کند در نتیجه راهى غیر از روش اهل ایمان پیموده و باعث تفرقه در صفوف مسلمانان گشته است.
۱۱- خداوند، مخالفان پیامبر (ص) و تفرقه افکنان در جامعه ایمانى را از ولایت خویش خارج و به حال خودشان رها مى سازد. (و من یشاقق الرسول ... و یتبع غیر سبیل المؤمنین نوله ما تولى)
۱۲- رها شدن در ورطه ولایت و حکومت گمراهان، پیامد مخالفت با رسول خدا (ص) (و من یشاقق الرسول ... و یتبع غیر سبیل المؤمنین نوله ما تولى)
۱۳- حجیت سیره عملى مؤمنان، در صورتى که مخالفت سنت پیامبر (ص) نباشد. (و من یشاقق الرسول ... و یتبع غیر سبیل المؤمنین) جمله «یتبع غیر سبیل المؤمنین»، بیانگر حجیت سیره مؤمنان است و جمله «من یشاقق الرسول»، حجیت سیره را مقید مى کند به اینکه با سنت پیامبر (ص) و یا دلیل شرعى دیگر مخالفت نداشته باشد.
۱۴- اجماع مؤمنان در صورت مخالفت آن با دیگر ادله شرعى، فاقد اعتبار است. (و من یشاقق الرسول ... و یتبع غیر سبیل المؤمنین)
۱۵- اجماع مؤمنان، حجت و تبعیت از آن لازم است. * (و یتبع غیر سبیل المؤمنین ... و نصله جهنم)
۱۶- تفرقه افکنى در صفوف جامعه ایمانى، موجب عذاب جهنم (و من ... یتبع غیر سبیل المؤمنین نوله ما تولى و نصله جهنم)
۱۷- جهنم، فرجامى بد و جایگاهى نامیمون است. (و نصله جهنم و ساءت مصیراً)
۱۸- جهنم، جایگاه مرتدان (و من یشاقق الرسول من بعد ما تبیّن له الهدى ... نصله جهنم) جمله «من بعد ما تبین له الهدى»، با توجه به شأن نزول آیه که درباره برخى از مسلمانان است، مى تواند ناظر به ارتداد باشد.
روایات و احادیث
۱۹- رهبر برگزیده هر کسى در دنیا، در قیامت نیز رهبر او خواهد بود. (و یتبع غیر سبیل المؤمنین نوله ما تولى) امیر المؤمنین (ع) در مورد دو نفرى که از باب استهزاء به سوسمارى خطاب یا امیرالمؤمنین کردند فرمود: دعهما فهو امامهما یوم القیامة، اما تسمع الى اللّه یقول: «نوله ما تولى».[۱]
۲۰- مخالفت با رهبرى کسى که با انتخاب مشروع برگزیده شده باشد، موجب عذاب جهنم است. (و من یشاقق الرسول ... و یتبع غیر سبیل المؤمنین نوله ما تولى) امیرالمومنین (ع) فرمود: ... فان اجتمعوا على رجل و سموه اماماً کان ذلک لله رضى فان خرج عن امرهم خارج بطعن او بدعة ردوه الى ما خرج منه فان ابى قاتلوه على اتباعه غیر سبیل المؤمنین و ولاه اللّه ما تولى ... [۲]
موضوعات مرتبط
- اجماع: اطاعت از اجماع ۱۵ ; شرایط حجیّت اجماع ۱۴
- احکام:۲ ارزش احکام ۲ ۱۴
- اختلاف: حرمت اختلاف افکنى ۲ ; عوامل اختلاف ۱۰ ; کیفر اختلاف ۱۱، ۱۶ ; گناه اختلاف افکنى ۲
- ایمان: نشانه هاى ایمان ۳
- پیروان محمّد (ص):۸
- جهنّم: شومى جهنّم ۱۷ ; عذاب جهنّم ۱، ۱۶، ۲۰
- حق: آثار حق شناسى ۴
- خدا: عذاب خدا ۶ ; محرومیت از ولایت خدا ۱۱
- رهبرى: حشر با رهبرى ۱۹ ; کیفر مخالفت با رهبرى ۲۰ ; مخالفت با رهبرى ۱۰
- سنّت: ارزش سنّت ۱۳ ; اطاعت از سنّت ۱۳
- طاغوت: ولایت طاغوت ۱۲
- عذاب: شرایط نجات از عذاب ۷ ; عذاب بدون بیان ۶ ; موجبات عذاب ۱، ۵، ۱۶، ۲۰
- علم: و مسؤولیت ۴
- قواعد فقهى:۶
- قیامت: حشر در قیامت ۱۹
- گمراهى: عوامل گمراهى ۱۲
- گناه: کبیره ۲
- محرمات:۲
- محمد (ص): آثار مخالفت با محمد (ص) ۱۲ ; اطاعت از محمد (ص) ۳ ; حرمت مخالفت با محمد (ص) ۲ ; حقّانیت محمد (ص) ۵ ; قبول قضاوت محمد (ص) ۷ ; کیفر دشمنى با محمد (ص) ۱ ; مخالفت با محمد (ص) ۹، ۱۰
- مخالفان: کیفر مخالفان محمّد (ص) ۵، ۱۱
- مرتد: فرجام مرتد ۱۸ ; مرتد در جهنم ۱۸
- مؤمنان: حجیّت اجماع مؤمنان ۱۵ ; حجیّت سیره مؤمنان ۱۳ ; دوستى با مؤمنان ۷ ; فضایل مؤمنان ۸، ۹
- هدایت: آثار هدایت ۴
