البقرة ١٥
ترجمه
| البقرة ١٤ | آیه ١٥ | البقرة ١٦ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«یَسْتَهْزِئ‌ُ»: مسخره می‌کند. مورد استهزاء قرار می‌دهد. در آیه‌های و ، صنعت مُشاکله به کار رفته است که اتّفاق در لفظ و اختلاف در معنی است. مثلاً در شعر زیر، «ظلم»، در مصرع اوّل، به معنی ستم، و در مصرع دوم، به معنی پاداش به کار رفته است: کند گر بر تو ظلم از کین بداندیش تو هم آن ظلم کن بر وی میندیش «یَمُدُّهُمْ»: یاریشان می‌دهد. در اینجا به معنی: بدیشان مهلت و فرصت می‌دهد. «یَعْمَهُونَ»: سرگردان و حیران شوند. از ماده (عمّه) به معنی کوردلی و سرگشتگی.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
وَ مَکَرُوا وَ مَکَرَ اللَّهُ وَ... (۰) وَ لاَ يَحْسَبَنَ الَّذِينَ کَفَرُوا... (۰) وَ نُقَلِّبُ أَفْئِدَتَهُمْ وَ... (۲) الْمُنَافِقُونَ وَ الْمُنَافِقَاتُ... (۰) الَّذِينَ يَلْمِزُونَ... (۰) يَوْمَ يَقُولُ الْمُنَافِقُونَ وَ... (۰)
إِنَ الْمُنَافِقِينَ يُخَادِعُونَ... (۰) أَ فَلَمْ يَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ... (۰) إِنَّا لَمَّا طَغَى الْمَاءُ... (۰) الشَّهْرُ الْحَرَامُ بِالشَّهْرِ... (۰) وَ جَزَاءُ سَيِّئَةٍ سَيِّئَةٌ مِثْلُهَا... (۰)
تفسیر
نکات آیه
۱ - خداوند با خوار و حقیر ساختن منافقان، آنان را به استهزا خواهد گرفت. (اللّه یستهزئ بهم) «استهزاء» به معناى تمسخر کردن، است و هدف از آن خوار ساختن و حقیر کردن کسى است که مورد استهزا قرار مى گیرد.
۲ - استهزاى منافقان از سوى خدا، کیفر تمسخر آنان نسبت به اسلام و جامعه ایمانى است. (إنما نحن مستهزءون. اللّه یستهزئ) آیه مورد بحث، بیانگر سزا و کیفر منافقان استهزا کننده است.
۳ - منافقان، مردمانى متحیر و سرگردان در وادى گمراهى و طغیانگرى (یمدّهم فى طغینهم یعمهون) «عَمَه» (مصدر «یعمهون») به معناى تحیر و سرگردانى است. «یعمهون» حال براى «هم» در «یمدّهم» مى باشد. «فى طغیانهم» علاوه بر تعلقش به «یمدّهم» متعلق به «یعمهون» نیز مى تواند باشد. بنابراین جمله چنین معنا مى شود: خداوند بر طغیانگرى منافقان، در حالى که در گمراهى و طغیان سرگردانند مى افزاید.
۴ - طغیانگرى و سرگردانى اهل نفاق، همچنان رو به افزایش و فزونى است. (و یمدّهم فى طغینهم یعمهون) «مَدّ» (مصدر «یَمُدّ») به معناى افزودن و نیز به معناى مهلت دادن، آمده است. برداشت فوق با توجّه به معناى اول، استفاده شده است.
۵ - افزایش تحیّر و طغیان اهل نفاق، کیفرى است از جانب خدا براى آنان (یمدّهم فى طغینهم یعمهون)
۶ - همسانى کیفرهاى الهى با گناه گنهکاران (إنما نحن مستهزءون. اللّه یستهزئ بهم)
۷ - مهلت دادن به منافقان، گمراهان و طغیانگران از سنّتهاى الهى است. (و یمدّهم فى طغینهم یعمهون) برداشت فوق مبتنى بر این است که: «مدّ» (مصدر یمدّ) به معناى مهلت دادن باشد. در لسان العرب آمده است: «مده فى غیه یعنى، امهله (او را مهلت داد).»
۸ - مهلت دادن به منافقان در طغیانگرى و سرگردانى، استهزاى خداوند نسبت به ایشان است. (اللّه یستهزئ بهم و یمدّهم فى طغینهم یعمهون) برداشت فوق بر اساس این احتمال است که: جمله «یمدّهم ...» تفسیر وبیان جمله «اللّه یستهزئ بهم» باشد.
۹ - مؤمنان راستین در پیشگاه خدا، بسیار عزیز و محترم هستند. (إنما نحن مستهزءون. اللّه یستهزئ بهم) خداوند در مقام پاسخ، به استهزاگرى منافقان نسبت به مؤمنان خود در مقام پاسخ و دفاع برآمده و با ابتدا به نام جلاله «اللّه» خود را استهزا کننده آنان قرار داده است. این نحوه برخورد گویاى نکاتى از جمله: مقام و عزّت مؤمن در پیشگاه خداوند است.
۱۰ - استهزا و به تمسخر گرفتن آن گاه که سزاى تمسخر و استهزا باشد، ناپسند نیست. (إنما نحن مستهزءون. اللّه یستهزئ بهم)
روایات و احادیث
۱۱ - از امام رضا (ع) روایت شده که: ... «إن اللّه تبارک و تعالى ... لایسخر و لایستهزئ ... و لکنه عز و جل یجازیهم جزاء السخریة و جزاء الإستهزاء ...;[۱] ... خداى تبارک و تعالى کسى را مسخره و استهزا نمى کند ... بلکه او سزاى مسخره و استهزاى منافقان را مى دهد ...».
موضوعات مرتبط
- استهزا: استهزاى جایز ۱۰; کیفراستهزا ۱۰
- اسلام: کیفر استهزاى اسلام ۲
- جامعه دینى: کیفر استهزاى جامعه دینى ۲
- خدا: استهزاهاى خدا ۱، ۲، ۸، ۱۱; سنّتهاى خدا ۷; کیفرهاى خدا ۵، ۶
- سنّتهاى خدا: سنّت مهلت ۷
- طغیانگران: مهلت به طغیانگران ۷
- کیفر: تناسب کیفر با گناه ۶; نظام کیفرى ۶
- گمراهان: مهلت به گمراهان ۷
- مؤمنان: عزّت مؤمنان ۹; مقامات مؤمنان ۹
- منافقان: ازدیاد سرگردانى منافقان ۴، ۵; ازدیاد طغیان منافقان ۴، ۵; استهزاى منافقان ۱، ۲، ۸; تحقیر منافقان ۱; سرگردانى منافقان ۳، ۸; طغیان منافقان ۳، ۸; کیفر استهزاهاى منافقان ۲، ۱۱; کیفر منافقان ۵; گمراهى منافقان ۳; مهلت به منافقان ۷، ۸
منابع
- ↑ توحید صدوق، ص ۱۶۳، ح ۱، باب ۲۱; نورالثقلین، ج ۱، ص ۳۵، ح ۲۳.
