ص ٧٦

قَالَ‌ أَنَا خَيْرٌ مِنْهُ‌ خَلَقْتَنِي‌ مِنْ‌ نَارٍ وَ خَلَقْتَهُ‌ مِنْ‌ طِينٍ‌

ترجمه

گفت: «من از او بهترم؛ مرا از آتش آفریده‌ای و او را از گل!»

|گفت: من از او بهترم، مرا از آتش و او را از گل آفريدى

گفت: «من از او بهترم؛ مرا از آتش آفريده‌اى و او را از گِل آفريده‌اى.»

شیطان گفت: من از او بهترم، که مرا از آتش (نورانی سرکش) و او را از گل (تیره پست) خلقت کرده‌ای.

گفت: من از او بهترم، مرا از آتش آفریدی و او را از گل ساختی.

گفت: من از او بهترم. مرا از آتش آفريده‌اى و او را از گل.

گفت من بهتر از او هستم، [چرا] که مرا از آتش آفریده‌ای و او را از گل آفریده‌ای‌

گفت: من از وى بهترم، مرا از آتش آفريدى و او را از گِل.

گفت: من بهتر از او هستم. تو مرا از آتش آفریده‌ای و وی را از گِل.

گفت: «من از او بهترم‌؛ مرا از آتش آفریدی و او را از گل آفریدی.»

گفت من بهترم از او مرا آفریدی از آتش و آفریدی او را از گِل‌

ص ٧٥	آیه ٧٦	ص ٧٧
سوره : سوره ص نزول : ٣ بعثت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ١١ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«قَالَ أَنَا خَیْرٌ ...»: (نگا: اعراف / ).

تفسیر

• آيات ۶۵ - ۸۸ ص
• تقرير احتجاجات متعدد بر وحدانيت خداى تعالى كه آيه :قل انما انا منذر و ما من اله الا الله ... متضمن است
• توضيح درباره ارتباط آيه : اذقال ربك للملئكة انى خالق بشرا من طين باقبل
• وجه تسميه انسان به بشر و بيان مبداء خلقت انسان
• وجه اينكه فرمود آدم را با دو دستم آفريدم
• معناى جمله : استكبرت ام كنت من العالين كه استفهام توبيخى از ابليس درباره سجدهنكردنش براى آدم است
• اشاره به اينكه عين خواسته ابليس فانظرنى الى يوم يبعثون اجابت نشده و او الى وقتاليوم المعلوم مهلت داده شده
• مبداء ارتكاب معاصى ، انكار مالكيت مطلقه خدا و حكمت او است
• قضاء الهى درباره ابليس و پيروان او
• قرآن ذكرى است جهانى و اخبار آن اختصاص به زمان معين ندارد
• رواياتى درباره مخاصمه ملا اعلى ، استكبار ابليس و اباء او از سجده بر آدم ، و اوصافمتكلفين

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱ - ابلیس در پاسخ خداوند، مهترى و برترى خود بر آدم را، دلیل تمردش از فرمان سجده بر آدم(ع) بیان کرد. (قال یإبلیس ما منعک أن تسجد ... أستکبرت أم کنت من العالین . قال أنا خیر منه)

۲ - ابلیس، خود را برتر و مهتر از آدم(ع) دانست. (قال أنا خیر منه)

۳ - ابلیس، آفریده شدنش از آتش و آفرینش آدم از گل را، دلیل برترى و مهترى خود بر آدم معرفى کرد. (قال أنا خیر منه خلقتنى من نار و خلقته من طین) برداشت یاد شده از آن جا است که جمله «خلقتنى من نار...» در مقام تعلیل و تبیین براى جمله «أنا خیر منه» مى باشد.

۴ - آتش، مبدأ و عنصر اولیه خلقت ابلیس (خلقتنى من نار)

۵ - گِل، مبدأ و عنصر اولیه خلقت انسان (خلقته من طین)

۶ - تفاوت مبدأ و عنصر اولیه پیدایش موجودات و نوع آنها، ملاک برترى و مهترى آنان نیست. (قال أنا خیر منه خلقتنى من نار و خلقته من طین) از محکوم شدن ابلیس در داورى و استدلال، درباره برترى خود بر آدم، برداشت یاد شده استفاده مى شود.

۷ - شرافت و برترى انسان و دیگر موجودات، به خاطر عنصر و ماده اولیه آفرینش آنان نیست; بلکه به کمالات و اوصاف ناشى از آن عنصر و ماده اولیه بستگى دارد. (قال أنا خیر منه خلقتنى من نار و خلقته من طین) برداشت یاد شده به خاطر این نکته است که خداوند از یک سوى فرمان داد که ابلیس بر آدم(ع) سجده کند; که این کار نشانه فضیلت و برترى انسان است. از سوى دیگر برترى ابلیس بر آدم را به خاطر تفاوت عنصر و ماده اولیه آنان مردود شمرد. این حقیقت مى رساند که فضیلت آدم(ع) بر ابلیس، به خاطر عنصر اولیه آفرینش او نبود; بلکه ناشى از کمالات و اوصاف ناشى از ماده گِل و روح الهى او بوده است.

۸ - ابلیس، در مقایسه میان شخصیت خود و آدم(ع)، روح الهى موجود در آفرینش آدم را نادیده گرفت. (فإذا سوّیته و نفخت فیه من روحى فقعوا له سجدین ...قال أنا خیر منه خلقتنى من نار و خلقته من طین)

۹ - ابلیس، از عنصر و ماده اولیه خلقت خود و انسان آگاهى کامل داشت. (خلقتنى من نار و خلقته من طین)

۱۰ - ابلیس، آشنا به خدا و خالقیت او (خلقتنى من نار و خلقته من طین)

۱۱ - ابلیس، فرمان خداوند به سجده بر آدم(ع) را، فرمانى نابه جا و برخلاف منطق و حکمت دانست. (فقعوا له سجدین ... إلاّ إبلیس استکبر ... قال أنا خیر منه خلقتنى من نار و خلقته من طین) از این که ابلیس، بر به جا بودن سرپیچى اش از فرمان سجده بر آدم دلیل آورده است، مى توان مطلب یاد شده را به دست آورد.

۱۲ - ابلیس خود را از مهتران و از موجودات بلندمرتبه و برتر از آدم(ع) مى دانست. (أستکبرت أم کنت من العالین . قال أنا خیر منه خلقتنى من نار و خلقته من طین) برداشت یاد شده به خاطر این نکته است که ابلیس در پاسخ به سؤال خداوند که: «تو متکبرى یا از مهتران و عالى رتبگانى؟» خود را از مهتران و برتر از آدم معرفى کرد.

۱۳ - تکبر و خودبرتربینى ابلیس، عامل سرپیچى وى از سجده بر آدم بود; نه مهترى و بلندمرتبگى او. (إلاّ إبلیس استکبر ... أستکبرت أم کنت من العالین . قال أنا خیر منه) برداشت یاد شده به خاطر این نکته است که هر چند ابلیس، خود را از مهتران و برتر از آدم معرفى کرد; ولى آیه شریفه در مقام محکومیت و رد این ادعا است. از این رو خداوند در آیه قبل، عامل تمرد ابلیس را، تکبر و خودبرتربینى وى برشمرده است (إلاّ إبلیس استکبر...).

۱۴ - ابلیس، پیش از تمرد از سجده بر آدم، موجودى برتر از آدم نبود. (إلاّ إبلیس استکبر و کان من الکفرین ... قال أنا خیر منه خلقتنى من نار و خلقته من طین) خداوند در دو آیه پیش، ابلیس را پس از تمرد از فرمان سجده بر آدم، کافر شمرده است در این آیه نیز با محکومیت استدلال ابلیس بر مهترى و برترى اش بر آدم، نشان داد که او در گذشته هم برتر از آدم نبود.

موضوعات مرتبط

• آدم(ع): آدم(ع) از گِل ۳; عنصر خلقت آدم(ع) ۳; فضایل آدم(ع) ۱۴; نفخ روح در آدم(ع) ۸
• ابلیس: آثار برترى طلبى ابلیس ۱، ۱۳; آثار تکبر ابلیس ۱، ۱۳; ابلیس از آتش ۳، ۴; برترى طلبى ابلیس ۱۲; بینش ابلیس ۱۱، ۱۲; پاسخ ابلیس ۱; تکبر ابلیس ۲، ۱۲; خداشناسى ابلیس ۱۰; دلایل تکبر ابلیس ۳; عصیان ابلیس ۱۴; علم ابلیس ۹; عنصر خلقت ابلیس ۳، ۴، ۹; عوامل عصیان ابلیس ۱، ۱۳; غفلت ابلیس ۸; قیاس ابلیس ۸
• ارزشها: ملاک ارزشها ۶، ۷
• انسان: انسان از گِل ۵; عنصر خلقت انسان ۵، ۹
• خدا: اوامر خدا ۱۱; نقش روح خدا ۸
• خلقت: خلقت از آتش ۳; خلقت از گِل ۳; نقش عنصر خلقت ۶، ۷