الذاريات ٧
| کپی متن آیه |
|---|
| وَ السَّمَاءِ ذَاتِ الْحُبُکِ |
ترجمه
| الذاريات ٦ | آیه ٧ | الذاريات ٨ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«الْحُبُکِ»: جمع حَبیکَة، راهها. هم‌وزن و هم‌معنی طرائق، جمع طَریقة است. مراد مسیرهای ستارگان و سیّارگان است.
تفسیر
- آيات ۱ - ۱۹، سوره ذاريات
- بيان غرض و مفاد اين آيات شريفه
- اشاره به اينكه سوگندهاى چهارگانه در آيات : ((والذاريات ذروا...))سوگند به همهاسباب مؤ ثر در تدبير سراسر جهان است
- تاءكيد بر صدق و وقوع معاد و جزا
- معناى آيه : ((والسماء ذات الحبك )) و مقصود از اينكه كفار در((قول مختلف )) هستند
- وجوه مختلف در معناى جمله : ((يؤ فك عنه من افك ))
- توضيحى در مورد جمله : ((ايّان يوم الدين )) كه سؤال ((خراصون )) از زمان روز قيامت است
- معناى اينكه در وصف متقين فرمود: ((كانوا قليلا منالليل ما يهجعون ))
- چند روايت درباره مراد از ذاريات ، حاملات ، جاريات ، مقسمات ، و در معناى ((و السماء ذاتالحبك ))
- روايتى در معناى ((قليلا من الليل ما يهجعون )) و ((بالاسحارهم يستغفرون )) و مراد از((سائل )) و ((محروم ))
تفسیر نور (محسن قرائتی)
وَ السَّماءِ ذاتِ الْحُبُكِ «7» إِنَّكُمْ لَفِي قَوْلٍ مُخْتَلِفٍ «8»
سوگند به آسمانِ داراى راهها (و زيبايى‌ها) ى بسيار. به درستى كه شما در گفتار گوناگون (سرگردان) هستيد.
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
وَ السَّماءِ ذاتِ الْحُبُكِ «7»
وَ السَّماءِ ذاتِ الْحُبُكِ: و سوگند به آسمانى كه صاحب راههاى
«1» احتجاج طبرسى، (چ نجف 1386 ق)، ج 1 ص 386- 384، كشاف (چ مصر 1354 ق) ج 4 ص 26.
جلد 12 - صفحه 253
نيكوست.
و از حضرت امير المؤمنين عليه السّلام پرسيدند، فرمود: صاحب نيكوئى و زينت «1».
على بن ابراهيم قمى رحمه اللّه از پدر خود روايت نمود كه حسين بن خالد گفت از حضرت رضا عليه السّلام از آيه «وَ السَّماءِ ذاتِ الْحُبُكِ» فرمود: محكم و استوار به زمين آنگاه تشبيك اصابع نموده و بهم متداخل ساخت. پس فرمود:
تداخل آسمان و زمين به اين طريق است. گفتم: يا بن رسول اللّه چگونه چنين باشد و حال آنكه حق تعالى فرموده «رفع السماء بغير عمد»؟ فرمود: خداى تعالى فرموده «بِغَيْرِ عَمَدٍ تَرَوْنَها»* پس عمد هست اما مرئى نشود. گفتم: فداى تو گردم تبيين اين كلام فرما بر وجهى كه مفهوم ما شود؟ آن حضرت دست چپ خود را منبسط ساخت، بعد از آن دست راست را به طريق قبه بر بالاى آن نهاد فرمود: دست چپ مانند زمين و دست راست كه مانند قبه بر بالاى آنست مثل آسمان دنيا، و بهمين طريقه زمين دوم بر بالاى آسمان دنيا و آسمان دوم بالاى سوم بر بالاى آسمان دوم و آسمان سوم بر بالاى آن «2» و بر همين قياس تا به زمين هفتم اينست قوله تعالى «خلق سبع سماوات طباقا و من الارض مثلهن ...» و صاحب امر پيغمبر است و وصى او صلوات اللّه عليهما كه بر روى زمين‌اند و امرى كه به ايشان منزل گشته از جانب خدا ميان زمين و آسمان است. گفتم: پس در زير قدم ما يك زمين است؟ فرمود: بلى زير قدم ما يك زمين و شش طبقه ديگر بالاى سر است «3».
در تبيان- از عبد اللّه بن عمر نقل مى‌كند كه مراد از حبك آسمان هفتم است «4»؛ كه حق تعالى به آن قسم ياد مى‌فرمايد بر اينكه:
«1» مجمع البيان ج 5 ص 153.
«2» در مأخذ چنين آمده: «زمين دوّم بر بالاى آسمان دنيا است و آسمان دوم بر بالاى آن، و زمين سيّم بر بالاى آسمان دوم است و آسمان سيّم بر بالاى آن ...»
«3» تفسير قمى (چ نجف) ج 2 ص 329- 328.
«4» منهج الصادقين، ج 9، صفحه 32 بنقل از تبيان.
جلد 12 - صفحه 254
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ
وَ الذَّارِياتِ ذَرْواً «1» فَالْحامِلاتِ وِقْراً «2» فَالْجارِياتِ يُسْراً «3» فَالْمُقَسِّماتِ أَمْراً «4»
إِنَّما تُوعَدُونَ لَصادِقٌ «5» وَ إِنَّ الدِّينَ لَواقِعٌ «6» وَ السَّماءِ ذاتِ الْحُبُكِ «7» إِنَّكُمْ لَفِي قَوْلٍ مُخْتَلِفٍ «8» يُؤْفَكُ عَنْهُ مَنْ أُفِكَ «9»
قُتِلَ الْخَرَّاصُونَ «10» الَّذِينَ هُمْ فِي غَمْرَةٍ ساهُونَ «11» يَسْئَلُونَ أَيَّانَ يَوْمُ الدِّينِ «12» يَوْمَ هُمْ عَلَى النَّارِ يُفْتَنُونَ «13» ذُوقُوا فِتْنَتَكُمْ هذَا الَّذِي كُنْتُمْ بِهِ تَسْتَعْجِلُونَ «14»
ترجمه
سوگند به پراكنده‌كنندگان پراكنده كردنى
پس به حمل- كنندگان بار گران را
پس به روندگان بآسانى
پس به قسمت‌كنندگان كار را
همانا آنچه وعده داده ميشويد هر آينه راست است
و همانا جزا واقع و حاصل است
قسم به آسمان داراى راههاى خوب مزين
همانا شما در گفتارى مختلف با يكديگريد
رو گردانده ميشود از آن كسيكه رو گردانده شده باشد
لعنت بر دروغگويان
آنها كه در جهلى فرا گيرنده بيخبر و غافلانند
ميپرسند كى خواهد بود روز جزا
روز كه آنها در آتش دوزخ سوخته و معذب شوند
بچشيد سوختن و عذاب خود را اينست آنچه كه در وقوعش شتاب مينموديد.
تفسير
خداوند متعال در ابتداء اين سوره مباركه قسم ياد فرموده ببادهاى پراكنده كننده خاك و خاشاك زمين را و بأبرهاى حمل كننده بار گران باران را و بكشتيهاى جارى شونده در دريا بسهولت و آسانى بكمك باد و به ملائكه‌اى كه مقسّم امور و ارزاق بندگانند كه آنچه وعده داده شده‌ايد از ثواب و عقاب و بهشت و دوزخ و صراط و ميزان و غيرها راست است و روز جزا حاصل و واقع خواهد شد جاى شك و ترديد نيست چنانكه بطرق معتبره اينمعنى از امير المؤمنين عليه السّلام نقل شده و در فقيه از امام رضا عليه السّلام نقل نموده كه المقسّمات امرا ملائكه تقسيم كننده روزيهاى بنى آدمند ما بين طلوع فجر تا طلوع آفتاب پس كسيكه بخوابد در آنوقت
جلد 5 صفحه 62
خوابيده است از روزيش و معمولا قسم براى تأكيد كلام ياد ميشود و بايد بچيزى تعلق بگيرد كه قدر و منزلتى در خارج داشته باشد و باد و باران و كشتى‌رانى، وسائل ارتزاق و تجارت مردم است و در مجمع از صادقين عليهما السلام نقل نموده كه جائز نيست از براى احدى كه قسم ياد نمايد مگر بخداى تعالى ولى خدا قسم ياد ميكند بآنچه بخواهد از خلقش و در كافى هم از امام باقر عليه السّلام اينمعنى نقل شده است و بر حسب قاعده اصول دين بايد بدليل و برهان ثابت شود و قسم براى اثبات آن كافى نيست ولى براى نفوس ضعيفه كه قاصر از فهم دليل ميباشند ظاهرا يقين از هر راهى پيدا شود كافى است و براى عقول قويّه هم قسم خدا قطعا مؤكّد اعتقاد است و خداوند به بيانات و وجوه متعدّده كه مزيدى بر آن متصوّر نيست اثبات معاد را فرموده بود و اينك بقسم تأييد و تأكيد شده و محتمل است خدا خواسته باشد بآنچه قسم ياد نموده است بآن كه معلوم است بدون مدبّر كامل وجود پيدا نميكند استدلال بر معاد فرموده باشد كه چنين قادر حكيمى بامر عبث اقدام نمينمايد و نيز خداوند قسم ياد فرموده بآسمانى كه داراى راههائى كه مسير كواكب سيّاره و مزيّن و آراسته بثوابت است ميباشد چنانچه گفته‌اند و در مجمع از امير المؤمنين عليه السّلام نقل نموده كه مراد آسمان داراى حسن و زينت است براى اثبات آن كه مردم مشرك يا منافق در سخنان مختلفى هستند در باره پيغمبر و امام و قرآن گاه پيغمبر صلى اللّه عليه و آله و سلّم را ساحر و گاه شاعر و گاه مجنون خوانند و امام را گاه رياست طلب گاه شوخ و گاه بى‌سياست دانند قرآن را گاه سحر و گاه شعر و گاه افسانه نامند منصرف ميشود از دين حق كسيكه منصرف از هر حق و حقيقت و خير و سعادتى باشد خدا بكشد دروغگويان يا بحدس و گمان در دين سخنرانان را آنها كه غرق در جهل و نادانى شدند و منغمر در معصيت و نافرمانى گشتند و بكلّى از ياد خدا و تفكر در آياتش غفلت كردند بطور استهزاء ميپرسند كجا و كى خواهد بود روز مجازات ما بايد بآنها گفته شود آنروزى است كه در آتش جهنّم گداخته شويد بشما ميگويند بچشيد عذاب گداخته شدن خودتان را در آتش جهنّم اين همان بود كه شما در آمدنش عجله داشتيد و ميخواستيد وقتش را بدانيد و باور نميكرديد و در كافى از
جلد 5 صفحه 63
امام باقر عليه السّلام قول مختلف باختلاف در امر ولايت و يؤفك عنه من افك بكسانيكه منصرف از ولايتند و در نتيجه منصرف از بهشت شده‌اند تفسير شده و قمّى ره نيز اينمعنى را نقل نموده و خرّاصون را بكسانيكه بحدس و مظنّه در دين رأى دادند نه بعلم و يقين تفسير فرموده است و حقير باين ملاحظه و حفظ ظاهر آيه و اقوال مفسرين بيان را مبنى بر تعميم در قول مختلف و ترديد در خرّاصون نمودم و اللّه تعالى اعلم بالصواب.
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
وَ السَّماءِ ذاتِ الحُبُك‌ِ «7» إِنَّكُم لَفِي قَول‌ٍ مُختَلِف‌ٍ «8» يُؤفَك‌ُ عَنه‌ُ مَن أُفِكَ «9»
قسم بآسمان صاحب طريقها محققا شما هر آينه در قول و گفتار مختلف هستيد، بر ميگردد از او كسي که بر ميگردد يعني منصرف ميشود كسي که صرف نظر ميكند.
وَ السَّماءِ ذاتِ الحُبُك‌ِ حبك جمع حبيكه بمعني طريق است، و اينکه آيه شريفه از مشكلات آيات است و ميتوان گفت از متشابهات است، و حديثي از حضرت رضا (ع) نقل ميكنند که آنهم از مشكلات احاديث است، از علي بن ابراهيم از پدرش از حسين بن خالد که گفت: سؤال كردم از حضرت رضا (ع) از اينکه آيه فرمود:
(فقال: محبوكة الي الارض و شبك بين اصابعه فقلت:
فكيف تكون محبوكة الي الارض و اللّه تعالي: يقول بغير عمد فقال: سبحان اللّه أ ليس يقول. بغير عمد ترونها قلت: بلي قال فثم عمد و لكن لا تري فقلت كيف ذلک جعلني اللّه فداك، فقال: فبسط كفه اليسري ثم وضع اليمني عليها فقال: هذه ارض الدنيا و السماء الدنيا فوقها قبة و الارض الثانية فوق سماء الدنيا و السماء الثانية فوقها قبة و الارض الثالثة فوق السماء الثانية و السماء الثالثة فوقها قبة، ثم هكذا الي الارض السابعة فوق السماء السادسة و السماء- السابعة فوقها قبة، و عرش الرحمن فوق السماء السابعة و هو قوله: خلق سبع سماوات و من الارض مثلهن يتنزل الامر بينهن، و صاحب الامر بينهن و صاحب الامر و هو النبي صلي اللّه عليه و آله و الوصي من بعده و هو علي وجه الارض، و انّما يتنزل الامر اليه فوق السماوات و الارضين، قلت: فما تحتنا الا ارض واحدة قال: و ما تحتنا الا ارض واحدة و ان الست لفوقنا).
اقول: منتها چيزي که ما بتوانيم گفت در توجيه و تاويل و تفسير اينکه حديث شريف و العلم عند اللّه و عند الراسخون في العلم اينکه است که مراد از سماوات اينکه
جلد 16 - صفحه 266
اينکه فضاء وسيعي که در عالم بالا خداوند خلق فرموده و هفت طبقه قرار داده که هر طبقه داراي خصوصياتي هستند، و هر طبقه بالا محيط بطبقه زير هست که تعبير بهفت آسمان ميكنند، آسمان اول محيط بكره زمين که ما در آن هستيم لذا در قرآن تعبير بسماء الدنيا فرموده و تمام اينکه كواكب و ستاره‌ها و ماه و خورشيد ثوابت و سيارات در اينکه طبقه است، بدليل قوله تعالي فَقَضاهُن‌َّ سَبع‌َ سَماوات‌ٍ فِي يَومَين‌ِ وَ أَوحي فِي كُل‌ِّ سَماءٍ أَمرَها وَ زَيَّنَّا السَّماءَ الدُّنيا بِمَصابِيح‌َ وَ حِفظاً ذلِك‌َ تَقدِيرُ العَزِيزِ العَلِيم‌ِ فصلت آيه 11 و قوله تعالي: إِنّا زَيَّنَّا السَّماءَ الدُّنيا بِزِينَةٍ الكَواكِب‌ِ وَ حِفظاً مِن كُل‌ِّ شَيطان‌ٍ مارِدٍ و الصافات آيه 6 و 7 و اما طبقات بالا که احدي از آنها خبر ندارد جز خدا و راسخون في العلم در هر كدام كراتي هست که آن طبقه محيط بآن هستند و نام آن كره ارض است و البته مخلوقاتي مثل ملائكه در آنها هستند، هذا ما عندنا خداوند باين‌ها قسم ياد ميكند و جواب قسم.
هو‌‌که‌إِنَّكُم لَفِي قَول‌ٍ مُختَلِف‌ٍ به اينكه گاهي به پيغمبر اكرم نسبت ساحر، كذاب، مفتري، اخذ از ديگران، مجنون، و غير اينها و از براي خدا شريك قرار ميدهند، بعضي ملائكه را، بعضي اصنام، بعضي آتش، بعضي شمس، بعضي قمر و كواكب، بعضي گاو و گوساله و درخت و غير اينها، و نسبت بخداي متعال نسبت جسميت و مكان، و اينكه ملائكه دختران خدا و آدم و عيسي و عزيز پسران خدا، بلكه يهود و نصاري ابناء الهي و ساير كفريات که خيال ميكنند.
يُؤفَك‌ُ عَنه‌ُ مَن أُفِكَ رجوع از حق به باطل، از ايمان بكفر، از حسنات به سيئات، از خيرات بشرور، از صدق بكذب، از عدل بظلم، از جنة به نار و امثال اينها
برگزیده تفسیر نمونه
]
(آیه 7)- سوگند به آسمان و چین و شکنهای زیبایش! این آیه همچون آیات گذشته با سوگند شروع می‌شود، نخست می‌فرماید:
«سوگند به آسمان که دارای چین و شکنهای زیباست» (وَ السَّماءِ ذاتِ الْحُبُکِ).
نکات آیه
۱ - سوگند خداوند، به آسمان تزیین یافته با ستارگان (و السّماء ذات الحبک) «حبیکة» و «حباک» (مفردهاى «حُبُک») در معانى استحکام، راه و زیبایى به کار مى رود. برداشت یاد شده براساس معناى اخیر است.
۲ - آسمان، داراى راه هاى متعدد و ویژه* (و السّماء ذات الحبک) برداشت یاد شده بدان احتمال است که «حُبُک» به معناى راه ها باشد.
۳ - آسمان، داراى بنایى محکم، استوار و خلل ناپذیر (و السّماء ذات الحبک) در صورتى که مراد از «حباک» (مفرد حبک) استوارى و استحکام باشد، برداشت بالا استفاده مى شود.
۴ - آفرینش آسمان پرستاره و استوار، امرى مهم و شایان مطالعه و تأمل (و السّماء ذات الحبک) سوگند، معمولاً به چیزهاى ارزشمند و بزرگ تعلق مى گیرد و انسان را به تأمل در متعلّقات آن فرا مى خواند.
روایات و احادیث
۵ - «عن الحسین ابن خالد عن أبى الحسن الرضا(ع) قال قلت له أخبرنى عن قول اللّه «و السّماء ذات الحبک» فقال: هى محبوکة إلى الأرض و شبک بین أصابعه، فقلت کیف تکون محبوکة إلى الأرض فقال ... فبسط کفّه الیسرى ثم وضع الیمنى فقال: هذه أرض الدنیا و السّماء الدنیا علیها فوقها قبة...;[۱] حسین بن خالد از امام رضا(ع) از آیه «و السّماء ذات الحبک» سؤال نمود، امام(ع) دست چپ خود را باز کرد و دست راست را مانند گنبد بر روى آن قرار داد و فرمود: این زمین دنیا است و آسمان دنیا همچون گنبد بر بالاى آن قرار گرفته است [و همین گونه تا هفت زمین و هفت آسمان]».
موضوعات مرتبط
- آسمان: احاطه آسمان بر زمین ۵; استحکام آسمان ۳; اهمیت آسمان ۴; تعدد راههاى آسمان ۲; عوامل تزیین آسمان ۱; مطالعه آسمان ۴; ویژگیهاى آسمان ۳
- ستارگان: فواید ستارگان ۱
- سوگند: سوگند به آسمان ۱
- قرآن: سوگندهاى قرآن ۱
منابع
- ↑ تفسیر قمى، ج ۲، ص ۳۲۹; نورالثقلین، ج ۵، ص ۱۲۱، ح ۶.
