الدخان ٢٨
ترجمه
| الدخان ٢٧ | آیه ٢٨ | الدخان ٢٩ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«أَوْرَثْنَاهَا»: (نگا: شعراء / ). «قَوْماً آخَرِینَ»: گروه دیگری. مراد بنی‌اسرائیل است (نگا: مرجع سابق).
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
وَ أَوْرَثْنَا الْقَوْمَ الَّذِينَ... (۳) وَ أَوْرَثْنَا الْقَوْمَ الَّذِينَ... (۲) کَذٰلِکَ وَ أَوْرَثْنَاهَا بَنِي... (۱)
تفسیر
تفسیر نور (محسن قرائتی)
كَذلِكَ وَ أَوْرَثْناها قَوْماً آخَرِينَ «28»
و ما اين گونه (همه را از آنان گرفتيم و) آنها را به قوم ديگر به ميراث داديم.
نکته ها
«اسر» از «اسراء» به معناى كوچ دادن در شب است. «رهو» به معناى راه باز و آرام و گسترده است.
«نعمت» (با كسر نون) وسيله كاميابى است، ولى «نعمت» (با فتح نون) به معناى خود كاميابى است. «1»
كلمه‌ى «فاكِهِينَ» از «فاكهة» به معناى بهره‌گيرى از ميوه، يا از «فكاهه» به معناى مسرور بودن است.
«1». مفردات راغب.
جلد 8 - صفحه 498
رود نيل به قدرى عظيم است كه قرآن از آن به دريا تعبير كرده است.
پیام ها
1- برخى دعاها، فورى مستجاب مى‌شود. فَدَعا ... فَأَسْرِ (حرف «ف» نشانه سرعت است)
2- دعا بايد همراه با تلاش باشد. فَدَعا ... فَأَسْرِ
3- زمان در برنامه‌ريزى نقش دارد. «لَيْلًا»
4- فرار شبانه بنى‌اسرائيل به رهبرى موسى نوعى مبارزه بى‌صدا بود كه فرعون تحمّل آن را نداشت و لشگرى به تعقيب آنان فرستاد. «إِنَّكُمْ مُتَّبَعُونَ»
5- از سرزمين كفرى كه نمى‌توانيد به اهداف خود برسيد، هجرت كنيد. «فَأَسْرِ»
6- خداوند به ياران خود اطمينان و آرامش مى‌دهد. «وَ اتْرُكِ الْبَحْرَ رَهْواً»
7- هر راه بازى نشانه لطف الهى نيست، خداوند راه دريا را باز گذاشت تا فرعونيان وارد شوند و غرق شوند. وَ اتْرُكِ الْبَحْرَ ... إِنَّهُمْ جُنْدٌ مُغْرَقُونَ
8- در بسيج فرعون عليه موسى، ثروتمندان كه صاحب باغها و خانه‌هاى مجلل بودند نيز حضور داشتند. «كَمْ تَرَكُوا مِنْ جَنَّاتٍ وَ عُيُونٍ»
9- امكانات مادى در برابر قهر خداوند، نجات بخش نيست. كَمْ تَرَكُوا ...
10- سنّت خداوند، انقراض و هلاكت اقوام ستمگر و روى كار آمدن قومى ديگر است. «كَذلِكَ وَ أَوْرَثْناها»
11- كاميابى‌هاى دنيا زود گذر است. كَمْ تَرَكُوا ... نَعْمَةٍ كانُوا فِيها فاكِهِينَ
12- غرق شدن در عيّاشى، انسان را در صف مخالفان حقّ قرار مى‌دهد. «كانُوا فِيها فاكِهِينَ»
13- ثروت، مايه‌ى سعادت نيست، بلكه گاهى مايه‌ى هلاكت است. جَنَّاتٍ وَ عُيُونٍ وَ زُرُوعٍ ... أَوْرَثْناها قَوْماً آخَرِينَ
تفسير نور(10جلدى)، ج8، ص: 499
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
كَذلِكَ وَ أَوْرَثْناها قَوْماً آخَرِينَ «28»
كَذلِكَ وَ أَوْرَثْناها: همچنين است امر ما در باره اهل طغيان و عصيان كه هلاك كرديم آنها را و ميراث داديم منازل و مساكن آنان را، قَوْماً آخَرِينَ: به گروهى ديگر از مردمان كه در دين و قرابت و دوستى مغاير ايشان بودند. مراد بنى اسرائيلند كه بعد از هلاك قبطيان، ملك و ديار آنها را بى‌تعب و مشقت به ايشان داديم چنانچه ميراث بدون زحمت عايد وارث شود.
«1» مجمع البيان (1404 ق. قم) ج 5 ص 64.
جلد 12 - صفحه 21
تتمه: روايت شده از عمار ساباطى كه حضرت امير المؤمنين عليه السّلام به مدائن، و نزول فرمود در ايوان كسرى، و با او بود دلف، پس نماز خواند بعد فرمود به دلف: برخيز با من. و در خدمت حضرت بود جماعتى از اهل ساباط، پس گردش نمود در منازل كسرى و مى‌فرمود: براى كسرى در اين مكان چنين و چنان بود و دلف مى‌گفت به خدا قسم چنين است كه مى‌فرمائى و با آن جماعت در تمام آن مواضع گردش كرد و دلف مى‌گفت اى سيد من چنان شما به اينجاها مطلعيد كه گويا اين چيزها را در اينجا نهاده‌ايد، و در آن وقت كه حضرت آثار كسرى و خرابى آن را مشاهده مى‌نمود يكى از اين اشخاص كه در خدمت حضرت بود از روى عبرت خواند:
جرت الرياح على رسوم ديارهم
فكانهم كانوا على ميعاد
حضرت فرمود چرا نخواندى:
«كَمْ تَرَكُوا مِنْ جَنَّاتٍ وَ عُيُونٍ. وَ زُرُوعٍ وَ مَقامٍ كَرِيمٍ. وَ نَعْمَةٍ كانُوا فِيها فاكِهِينَ. كَذلِكَ وَ أَوْرَثْناها قَوْماً آخَرِينَ ...» بعد از آن فرمود: ان هؤلاء كانوا وارثين فاصبحوا موروثين لم يشكروا النعمة فسلبوا دنيا هم بالمعصية اياكم و كفر النعم لا تحل بكم النقم. بدرستى كه اين جماعت بودند وارث، پس گرديدند موروث، شكر نكردند نعمت را، پس سلب شد دنياى آنها به سبب معصيت؛ بر شما باد بپرهيز از كفران نعمت تا وارد نشود شما را نقمت و عذاب «1».
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
فَدَعا رَبَّهُ أَنَّ هؤُلاءِ قَوْمٌ مُجْرِمُونَ «22» فَأَسْرِ بِعِبادِي لَيْلاً إِنَّكُمْ مُتَّبَعُونَ «23» وَ اتْرُكِ الْبَحْرَ رَهْواً إِنَّهُمْ جُنْدٌ مُغْرَقُونَ «24» كَمْ تَرَكُوا مِنْ جَنَّاتٍ وَ عُيُونٍ «25» وَ زُرُوعٍ وَ مَقامٍ كَرِيمٍ «26»
وَ نَعْمَةٍ كانُوا فِيها فاكِهِينَ «27» كَذلِكَ وَ أَوْرَثْناها قَوْماً آخَرِينَ «28» فَما بَكَتْ عَلَيْهِمُ السَّماءُ وَ الْأَرْضُ وَ ما كانُوا مُنْظَرِينَ «29»
ترجمه
پس خواند پروردگارش را كه اينها گروهى گناهكارانند
پس ببر بندگان مرا در شب همانا شما متابعت شدگانيد
و واگذار دريا را آرميده بجاى خود همانا آنها لشگرى غرق كرده شدگانند
چه بسيار واگذاشتند از باغها و چشمه‌ها
و كشتها و جاى خوب
و وسعتى كه بودند در آن شادمانان امر از اين قرار است
و بميراث داديم آنها را بگروهى ديگر
پس نگريست بر آنها آسمان و زمين و نبودند مهلت داده‌شدگان.
تفسير
حضرت موسى (ع) بعد از يأس از ايمان فرعونيان از خداوند مسئلت نمود كه آنها را بجزاى كفرشان برساند چون از لفظ دعا اين معنى استفاده ميشود كه صرف شكايت از قوم نبوده و جواب رسيد كه بنى اسرائيل را شبانه از مصر با خود بيرون ببر بتفصيلى كه در سوره بقره گذشت و بدانكه آنها در تعقيب شما خواهند آمد و چون دريا بامر خدا براى شما شكافته شد و شما از زمين آن عبور نموديد و بهمان حال باقى ماند مشوّش مشو كه آنها ميآيند و بشما ميرسند بگذار بهمان حال آرامش و سكون آب در دو طرف راه باقى باشد وقتى تمام آنها آمدند و در راهى كه براى تو در دريا باز شده قرار گرفتند آب دو طرف بهم متّصل
جلد 4 صفحه 625
ميشود و تمام آنها غرق خواهند شد و خداوند از حال آنها بعد از غرق خبر داده كه چه بسيار باقى گذاردند بعد از رفتن از مصر و نابود شد نشان از باغهاى خرّم و چشمه‌هاى جارى و كشتهاى پرفائده و عمارات رفيعه و مناظر حسنه و منازل مزيّنه مرتّبه و وسعت و نعمت و رفاهيتى كه در آن مشغول بعيش و نوش و تنزّه و تفرّج و تفريح و تفكّه با زنان بودند چون قمّى ره فاكهين را بمفاكهين با زنان تفسير فرموده كه بمعناى صحبت خوش و شوخى است و بعد از اين خداوند اشاره فرموده به كلمه كذالك بآنكه تا بوده چنين بوده و بعدا هم امر از اين قرار است و ما تمام آنها را بدون زحمت مانند ارث پدر نصيب بنى اسرائيل نموديم چون آنها بعد از غرق فرعون و اتباعش بمصر آمدند و تمام املاك و اموال قبطيان را متصرّف شدند با آنكه دشمنان آنها بودند و هيچ آسمان و زمينى هم بهم نخورد چون گفته‌اند فما بكت عليهم السّماء و الارض كنايه از اين معنى است و بعضى گفته‌اند مراد آنست كه از اهل آسمان و زمين كسى بر آنها گريه نكرد و مقصود بيان سوء عاقبت آنها است و بنابر اين كلام بمعناى حقيقى خود باقى است نهايت آنكه كلمه اهل كه مضاف به السّماء بوده حذف شده و در هر حال خداوند بآنها مهلت نداد و بزودى از آن قوم ستمگر انتقام كشيد و در چند روايت معتبر از ائمه اطهار تصريح شده كه آسمان و زمين بر احدى گريه نكرده مگر بر حضرت يحيى بن زكريّا (ع) و حضرت سيد الشهداء عليه السّلام و در بعضى گريه چهل روز ذكر شده و در شفاء الصّدور اين معنى بأدلّه عقليّه و نقليّه كثيره مفصّله نسبت بمظلوم كربلا عليه آلاف التحيّة و الثّناء اثبات شده كه حقّا ديدنى است و بايد مراجعه شود و كلمه رهوا ظاهرا حال است از بحر يعنى ساكن و آرام بحال خود يا شكافته و مفتوح و گشاده و آماده براى عبور.
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
كَذلِكَ وَ أَورَثناها قَوماً آخَرِينَ «28»
همين نحو بميراث داديم تمام آنها را بقوم ديگران که بني اسرائيل باشند چنانچه ميفرمايد كَذلِكَ وَ أَورَثناها بَنِي إِسرائِيل‌َ شعراء آيه 59. و تعبير بميراث براي اينکه است که انسان چيزي را که مالك ميشود يا بتجارت و مبادله و كسب است، يا باجرت عمل است که اجير ميشود، يا اجرت منافع ملك است که اجاره ميدهد يا بزحمت غواصي يا شكار يا حيازت تمام اينها ما بازاء و زحمت دارد و امّا بارث مالك شدن هيچ ما بازايي ندارد، لذا مؤمنين بهشت ميروند فقط تفضل است استحقاقي ندارند که ميفرمايد: الَّذِينَ يَرِثُون‌َ الفِردَوس‌َ هُم فِيها خالِدُون‌َ مؤمنون،
جلد 16 - صفحه 87
آيه 11. و اينها بدون هيچ زحمتي که جنگ كنند بكشند كشته شوند، فتح كنند، دست بيارند مالك تمام آنها شدند، در واقع فرعونيان براي بني اسرائيل گذرادند و رفتند مثل مورّث که براي وارث ميگذارد و ميرود.
سؤال: البته اينکه فرعونيان نساء و اطفالي گذاشتند بلكه بسا پير مردهايي يا مريض‌هايي يا عجزه در آنها بود که غرق نشدند و در عسكر فرعون نبودند اينها چه شدند!- در آيات و اخبار بياني نشده لكن آنچه بنظر ميآيد که اگر آنها ايمان آوردند که بكمال آزادي هستند، و اگر بهمان كفر اوّلي باقي ماندند آنها را بني اسرائيل بعنوان غلامي و كنيزي گرفته باشند، و اللّه العالم.
برگزیده تفسیر نمونه
]
(آیه 28)- سپس می‌افزاید: آری «این چنین بود (ماجرای آنها) و ما همه اینها (و سرمایه‌ها و ما ترک فرعونیان) را میراث برای اقوام دیگری قرار دادیم»! (کَذلِکَ وَ أَوْرَثْناها قَوْماً آخَرِینَ).
آیه فوق و آیه همانند آن در سوره «شعراء» نشان می‌دهد که بنی اسرائیل بعد از غرق فرعونیان به سرزمین مصر بازگشتند، و وارث میراث فراعنه شدند و در آنجا حکومت کردند.
نکات آیه
۱- هلاکت فرعونیان از پس روزگار رفاه و حق ستیزى، نمودى از برنامه خداوند در انتقام از مجرمان (إنّا منتقمون ... کذلک و أورثنها) تعبیر «کذلک» از پى ترسیم فرجام شوم فرعونیان، تأکیدى بر مطلب و اشاره اى است به این که آنچه براى آنان اتفاق افتاده، نمودى از جریانى مستمر و سنتى الهى است.
۲- مکیان ستیزه گر، به سرنوشت عبرت آموز فرعونیان هشدار داده شدند. (بل هم فى شکّ یلعبون ... کذلک)
۳- قرار گرفتن امکانات فرعونیان، در اختیار گروهى دیگر از مردم(بنى اسرائیل) (کذلک و أورثنها قومًا ءاخرین) برداشت بالا بنابراین نکته است که مراد از «قوماً آخرین» گروهى از بنى اسرائیل باشد; چنان که در آیه ۵۹ سوره «شعراء» آمده است. این گروه ممکن است بخشى از بنى اسرائیل بودند که در خروج از مصر با موسى(ع) همسفر نبودند.
۴- انتقال تمدن و امکانات گسترده فرعونیان به قومى دیگر، براساس اراده الهى (کذلک و أورثنها قومًا ءاخرین)
۵- امکانات دنیا، ناپایدار و غیرقابل اعتماد (کم ترکوا من جنّ-ت و ... کذلک و أورثنها قومًا ءاخرین)
۶- سنت الهى در تاریخ، انتقال قدرت و اقتدار اقوام حق ستیز به دیگر ملت ها (کذلک و أورثنها قومًا ءاخرین) بنابراین که «کذلک» اشاره به استمرار داشته باشد; تعبیر «و أورثناها» مى رساند که باقى نماندن قدرت و اقتدار براى همیشه در اختیار یک قوم و انتقال آن به سایر اقوام، از سنت هاى الهى است.
۷- بازگشت بنى اسرائیل به مصر و برخوردارى آنان از ثروت و امکانات آن سرزمین، پس از هلاکت فرعونیان * (کذلک و أورثنها قومًا ءاخرین) برداشت یاد شده بدان احتمال است که مراد از «قوماً آخرین» تمام بنى اسرائیل باشد.
موضوعات مرتبط
- اقوام: جایگزینى اقوام ۶; منشأ قدرت اقوام ۶
- امکانات دنیوى: ناپایدارى امکانات دنیوى ۵
- بنى اسرائیل: بازگشت بنى اسرائیل به مصر ۷; تاریخ بنى اسرائیل ۷; وراثت بنى اسرائیل ۳، ۷
- خدا: اراده خدا ۴; انتقامهاى خدا ۱; سنتهاى خدا ۶
- عبرت: عوامل عبرت ۲
- فرعونیان: استفاده از امکانات فرعونیان ۳; امکانات دنیوى فرعونیان ۷; عبرت از فرجام فرعونیان ۲; انتقال امکانات دنیوى فرعونیان ۴; هلاکت فرعونیان ۱، ۷
- مجرمان: انتقام از مجرمان ۱
- مشرکان مکه: هشدار به مشرکان مکه ۲
