السجدة ٦
ترجمه
| السجدة ٥ | آیه ٦ | السجدة ٧ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«الْغَیْبِ»: آنچه از مردم نهان است. «الشَّهَادَةِ»: آنچه بر مردم عیان است.
تفسیر
- آيات ۱ - ۱۴، سوره سجده
- اجمال مطالبى كه سوره مباركه سجده متضمن است
- مقصود از قومى كه پيش ز پيامبر اسلام (صلى الله عليه و اله و سلم )، پيامبر بهسويشان فرستاده نشده بود (ما اتيهم ن نذير من قبلك )
- استواء خداوند بر عرش كنيه از مقام تدبير موجودات بعد از خلقت آنها است
- تحليل معناى شعاعت و اينكه جز خداوند ولى و شفيعى نيست
- معناى ديگرى كه مفسرين براى جمله : ((ما لكم من دونه من ولى و لا شفيع ))قائل شده ند و براى آن توجيهاتى كرده اند
- توضيح مفاد آيه : ((يدبر الامر من السماء الى االارض ثم يعرج اليه فى يوم كانمقداره الف سنة مما تعدون ))
- اشاره به حقيقت حسن و بيان اينكه خلقت و حسن متلازمند (احسنكل شى ء خلقه ) و زشتى و بدى ذاتى مخلوقات نيست
- مراد از انسان در جمله : ((و بدء خلق الانسان من طين ))
- سخن كفار در مقام استعباد معاد، و جواب به آن
- بيان اينكه مرگ انسان نابودى انسان نابودى او نيست با توضيحى راجه به تجرد نفس
- جلوه اى از حال مشركين در روز قيامت
- اشاره به قضاى الهى در امر هدايت و ضلالت انسانها
- بحث روايتى (رواياتى درباره توفى ملك السموات و...)
- گفتارى پيرامون پيدايش انسان نخستين
- نظريان و فرضيات مختلف در اين باره ، از آن جمله فرضيه تطور انواع
- بيان عدم دلالت آياتى كه احيانا براى تاءييد فرضيه تطور بدانها استشهاد شده استبر صحت اين فرضيه
تفسیر نور (محسن قرائتی)
ذلِكَ عالِمُ الْغَيْبِ وَ الشَّهادَةِ الْعَزِيزُ الرَّحِيمُ «6»
اوست (خداوندى) كه از پنهان و آشكار آگاه، (و) شكست‌ناپذير و مهربان است.
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
ذلِكَ عالِمُ الْغَيْبِ وَ الشَّهادَةِ الْعَزِيزُ الرَّحِيمُ «6»
ذلِكَ عالِمُ الْغَيْبِ وَ الشَّهادَةِ: داناى پوشيده و پيدا و نهان و آشكار، يعنى داناست امور دنيا و آخرت را، يا عالم است به آنچه بوده و خواهد بود، پس تدبير همه فرمايد بر وفق حكمت. الْعَزِيزُ الرَّحِيمُ: غالب است بر امر و تقدير، مهربان است بر بندگان خود به تدبير.
«1» تفسير قمى، ج 2، ص 168. (چ نجف 1387 هجرى)
«2» مجمع البيان، ج 4، ص 326. (طبع 1403 هجرى)
جلد 10 - صفحه 377
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
ذلِكَ عالِمُ الْغَيْبِ وَ الشَّهادَةِ الْعَزِيزُ الرَّحِيمُ «6» الَّذِي أَحْسَنَ كُلَّ شَيْ‌ءٍ خَلَقَهُ وَ بَدَأَ خَلْقَ الْإِنْسانِ مِنْ طِينٍ «7» ثُمَّ جَعَلَ نَسْلَهُ مِنْ سُلالَةٍ مِنْ ماءٍ مَهِينٍ «8» ثُمَّ سَوَّاهُ وَ نَفَخَ فِيهِ مِنْ رُوحِهِ وَ جَعَلَ لَكُمُ السَّمْعَ وَ الْأَبْصارَ وَ الْأَفْئِدَةَ قَلِيلاً ما تَشْكُرُونَ «9» وَ قالُوا أَ إِذا ضَلَلْنا فِي الْأَرْضِ أَ إِنَّا لَفِي خَلْقٍ جَدِيدٍ بَلْ هُمْ بِلِقاءِ رَبِّهِمْ كافِرُونَ «10»
ترجمه
آن داناى پنهان و آشكار است كه تواناى مهربان است
آنكه نيكو ساخت هر چيزيرا كه آفريد آنرا و ابتدا كرد آفريدن انسان را از گل
پس قرار داد نسلش را از خلاصه ريخته شده از آبى پست
پس مستوى كرد آنرا و دميد در آن از روحش و قرار داد براى شما گوشها و چشمها و دلها اندكى شكر ميكنيد
و گفتند آيا چون گم شويم در زمين آيا همانا مائيم هر آينه در آفرينشى تازه بلكه آنها بملاقات پروردگارشان كافرانند.
تفسير
آنخداوندى كه در آيات سابقه اشاره بعظمت امر و جلالت شأن او شد عالم است بتمام عوالم غيب و شهود و آنچه پنهان و آشكار است از دنيا و آخرت و امور هر دو را بحكمت اداره ميفرمايد و در كار خود مقتدر و بخلق مهربان است و آنچنان آفريننده‌اى است كه هر چه را آفريد خوب آفريد مقدّريكه بگل نكهت و بگل جانداد بهر كه هر چه سزا ديد حكمتش آن داد و همه را بكمال لايق خودشان رسانيد و بهيچ كس كمتر از حدّ قابليّت او خلعت هستى نپوشاند و عطاى خود را بهيچ موجودى ناقص نگذاشت «هر چه هست از قامت ناساز بى‌اندام ما است ورنه تشريف تو بر بالاى كس كوتاه نيست» و خلقه بسكون لام نيز قرائت شده است و در بدو امر انسانرا از گل خلق فرمود كه قمى ره نقل فرموده او آدم عليه السّلام بود و بعد اولاد او را از خلاصه و صفوه خوردنيها و آشاميدنيهاى ريخته شده از صلب مرد در رحم زن از جنس آب پست
جلد 4 صفحه 289
پليدى كه منى است خلق فرمود پس تسويه و تعديل فرمود اعضاء و جوارح و مزاج آنرا بر حسب حكمت و مصلحت و قمى ره فرموده استحاله فرمود آنرا از نطفه بصلقه و از علقه بمضغه تا دميد در آن روح را و بر هر تقدير پس از وصول بحدّ قابليّت براى افاضه روح انسانيّت خداوند اشرف انواع ارواح را كه براى اقربيّتش بساحت ربوبى آنرا اضافه بخود فرموده باو افاضه فرمود و خلاصه اخبار و تحقيق اين مقام در سوره حجر ذيل آيه و اذ قال ربّك للملائكه گذشت تكرار نميشود و قرار داد خداوند از براى نوع انسان و خلق فرمود در آنها گوشها و چشمها و دلها را تا آيات الهى را از اولياء او بشنوند و آيات يگانگى او را در عالم به بينند و مطالب حقه را بفهمند و بعقل دريابند و كمى از مردم در كمى از اوقات از نعمتهاى زياد خدا شكرگزارى مينمايند و عدول از غيبت بخطاب ظاهرا براى جلب توجه خلق و تحقّق عتاب است و لفظ سمع در مفرد و جمع استعمال ميشود و اينجا مناسب جمع است و كلمه ما بعد از قليلا ظاهرا زائده است و ميشود مصدريه باشد يعنى كم است شكر شما در مقابل اين نعمتها و كفارى كه منكر بعث بودند از روى تعجب و انكار گفتند كه آيا چون ما گم شويم در زمين يعنى مخلوط شويم با خاك بطوريكه ممتاز نباشيم يا مخفى و غائب گرديم در آن از انظار بعد از دفن چون بهر دو معنى استعمال ميشود آيا ما در اينحال در آفرينش نو و جديدى قرار خواهيم گرفت نه چنين است و در جوامع از امير المؤمنين عليه السّلام نقل نموده كه آنحضرت صللنا بصاد مهمله و كسر لام قرائت فرمود يعنى بوى بد گرفتيم و فاسد شديم و اذا بدون همزه استفهام نيز قرائت شده است و بقرائت مشهور تكرار همزه براى مبالغه در انكار است و گفته‌اند خداوند در جواب آنها فرموده اين مردم نه تنها منكر بعث و نشورند بلكه آنها عالم آخرت و انتقال بآن و ملاقات رحمت و عذاب خدا را منكرند ولى در توحيد از امير المؤمنين عليه السّلام نقل نموده كه مراد بعث است خداوند آنرا لقاء ناميده و شايد در مقابل كسانيكه احتمال ملاقات ذات احديّت را داده‌اند فرموده باشد و اللّه اعلم
جلد 4 صفحه 290
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
ذلِكَ عالِمُ الغَيب‌ِ وَ الشَّهادَةِ العَزِيزُ الرَّحِيمُ «6»
اينکه قدرت نمايي بواسطه و سببش اينکه است که خداوند عالم به غيب و شهود است عزيز است در ملكش رحيم است بر بندگانش.
ذلک اشاره به اينکه است که خداوندي که خالق آسمان و زمين و عرش و آن چه بين آسمان و زمين است و تدبير امور مي‌كند و از آسمان نازل ميفرمايد و اعمال عباد را به سوي او مي‌برند يعني در دفتر او ثبت ميشود اينکه خداوند متعال:
عالِمُ الغَيب‌ِ وَ الشَّهادَةِ است. در خبر دارد از إبن بابويه مسندا از حضرت صادق (ع) فرمود:
«الغيب ما لم يكن و الشهادة ما کان».
و اينکه بيان مصداق است، غيب آن چه از نظر بندگان مستور است و از علم آنها بيرون است غيب است ولي از نظر الهي چيزي مستور نيست و از علم او چيزي بيرون نيست و شهود آن چه بندگان به تفاوت درجات و اختلاف مراتب مشهود آنها است و علم به آن دارند حتي علم ما کان و ما يکون و ما هو كائن که به خاندان عصمت و طهارت عنايت شده خداوند به همه آنها علمش احاطه دارد: عالِم‌ِ الغَيب‌ِ لا يَعزُب‌ُ عَنه‌ُ مِثقال‌ُ ذَرَّةٍ فِي السَّماوات‌ِ وَ لا فِي الأَرض‌ِ وَ لا أَصغَرُ مِن ذلِكَ وَ لا أَكبَرُ إِلّا فِي كِتاب‌ٍ مُبِين‌ٍ (سبأ آيه 3).
العَزِيزُ المنيع في ملكه لا يعد له شي‌ء و ليس كمثله شي‌ء و هو علي کل شي‌ء قدير و بكل شي‌ء عليم اقرب اليكم من حبل الوريد.
الرَّحِيمُ بعباده. وَ رَحمَتِي وَسِعَت كُلَّ شَي‌ءٍ فَسَأَكتُبُها لِلَّذِين‌َ يَتَّقُون‌َ وَ يُؤتُون‌َ الزَّكاةَ وَ الَّذِين‌َ هُم بِآياتِنا يُؤمِنُون‌َ (اعراف آيه 156).
برگزیده تفسیر نمونه
]
(آیه 6)- مراحل شگفت‌انگیز آفرینش انسان: این آیه تأکیدی است بر بحثهای توحیدی که در آیات قبل گذشت و در چهار مرحله خلاصه می‌شد (توحید خالقیت، حاکمیت ولایت و ربوبیت) می‌فرماید: کسی که با این صفات گفته شد «او خداوندی است که از پنهان و آشکار با خبر است و شکست‌ناپذیر و مهربان است» (ذلِکَ عالِمُ الْغَیْبِ وَ الشَّهادَةِ الْعَزِیزُ الرَّحِیمُ).
نکات آیه
۱ - خداوند، به همه حقایق پنهان و آشکار جهان، آگاه است. (ذلک علم الغیب و الشهدة) مشارالیه «ذلک» خداوندى است که از او در آیات پیش با چندین صفت یاد شده است.
۲ - خداوندِ خالق عالم و مدبر امور آن، آگاه به غیب و شهود است. (اللّه الذى خلق السموت و الأرض ... یدبّر الأمر ... ذلک علم الغیب و الشهدة)
۳ - غیب و شهود و نهان و آشکار، در پیشگاه خداوند مساوى است. (علم الغیب و الشهدة)
۴ - نظام و قوانین حاکم بر هستى، عالمانه است. (یدبّر الأمر من السماء إلى الأرض ... ذلک علم الغیب و الشهدة) بیان عالم بودن خداوند، پس از ذکر تدبیر عالم، بیان کننده این نکته است که تدبیر، براساس علم و آگاهى انجام پذیرفته است.
۵ - اداره هر مجموعه، به آگاهى از آن، نیاز دارد. (یدبّر الأمر ... علم الغیب و الشهدة)
۶ - خداوند، عزیز (شکست ناپذیر) و رحیم (داراى رحمت گسترده) است. (ذلک ... العزیز الرحیم)
۷ - اداره و تدبیر امور جهان، برخاسته از علم و عزت و رحمت الهى است. (یدبّر الأمر ... ذلک علم الغیب و الشهدة العزیز الرحیم)
۸ - عزت و شکست ناپذیرى خدا، آمیخته با رحمت او است. (العزیز الرحیم)
روایات و احادیث
۹ - «عن أبى عبداللّه(ع) فى قول اللّه عزّوجلّ: «عالم الغیب و الشهادة». فقال: الغیب، ما لم یکن و الشهادة، ما قد کان;[۱] از امام صادق(ع) درباره این سخن خداوند عزّوجلّ: «عالم الغیب و الشهادة» روایت شده که گفت: غیب چیزى است که هنوز واقع نشده و شهادت، چیزى است که محقق گشته است».
موضوعات مرتبط
- آفرینش: تدبیر آفرینش ۲; خالق آفرینش ۲; منشأ تدبیر آفرینش ۷; نظام آفرینش ۴
- اسماء و صفات: رحیم ۶; عالم الغیب و الشهاده ۲; عزیز ۶
- خدا: آثار رحمت خدا ۷; آثار عزت خدا ۷; آثار علم خدا ۷; تدبیر خدا ۲، ۷; خالقیت خدا ۲; رحمت خدا ۸; علم خدا ۱، ۲، ۳; علم غیب خدا ۱، ۲، ۳، ۹; ویژگیهاى عزت خدا ۸
- شهود: مراد از شهود ۹
- غیب: مراد از غیب ۹
- مدیریت: شرایط مدیریت ۵; علم در مدیریت ۵
منابع
- ↑ معانى الأخبار، ص ۱۴۶، ح ۱; نورالثقلین، ج ۳، ص ۵۵۱، ح ۱۰۹.
