الشرح ٨

وَ إِلَى‌ رَبِّکَ‌ فَارْغَبْ‌

کپی متن آیه
وَ إِلَى‌ رَبِّکَ‌ فَارْغَبْ‌

ترجمه

و به سوی پروردگارت توجّه کن!

و با اشتياق به سوى پروردگارت روى آور

و با اشتياق، به سوى پروردگارت روى آور.

و به سوی خدای خود همیشه متوجه و مشتاق باش.

و مشتاقانه به سوی پروردگارت رو آور.

و به پروردگارت مشتاق شو.

و به سوی پروردگارت بگرای‌

و به سوى پروردگارت روى آر- آهنگ او كن و هر چه خواهى از او بخواه-.

و یکسره به سوی پروردگارت روی آر (و تنها بدو دل و امید ببند، و جز به او خود را مشغول مساز).

و با اشتیاق، سوی پروردگارت روی آر.

و بسوی پروردگار خویش بگرای‌

And to your Lord turn for everything.

ترتیل:

ترجمه:

الشرح ٧	آیه ٨	الشرح ٩
سوره : سوره الشرح نزول : ٢ بعثت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ٤ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«إرْغَبْ»: رغبت کن. علاقه‌مند شو (نگا: قلم / ).

تفسیر

---

• آيات ۱ - ۸ سوره انشراح
• نادرستى سخن فخر رازى در ردّ اين قول كه سوره «والضحّى» و «ألم نشرح» يك سوره اند
• مقصود از شرح صدر رسول الله «ص» در «ألم نشرح لك صدرك»
• وجوه مختلف در باره مراد از «وضع وزر» از آن حضرت
• توضيح مفاد آيه: «فإنّ مع العُسر يُسرا» و ردّ سخنى از زمخشرى در اين باره
• مفاد تكرار جمله : «إنّ مع العُسر يُسسرا» و چند وجه درباره امر «فإذا فرغت فانصب...» به پيامبر «ص»
• رواياتى تمثيلى حاكى از شكافته شدن سينه پيامبر«ص» و تبديل قلب او

---

• تفسیر آیات

تفسیر نور (محسن قرائتی)

---

أَ لَمْ نَشْرَحْ لَكَ صَدْرَكَ «1» وَ وَضَعْنا عَنْكَ وِزْرَكَ «2» الَّذِي أَنْقَضَ ظَهْرَكَ «3» وَ رَفَعْنا لَكَ ذِكْرَكَ «4» فَإِنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْراً «5» إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْراً «6» فَإِذا فَرَغْتَ فَانْصَبْ «7» وَ إِلى‌ رَبِّكَ فَارْغَبْ «8»

(اى پيامبر!) آيا به تو شرح صدر عطا نكرديم؟ و بار سنگين‌ات را از (دوش) تو برنداشتيم؟ آن (بار گرانى) كه براى تو كمرشكن بود. و نام تو را بلند (آوازه) گردانيديم. پس (بدان كه) با هر سختى آسانى است. آرى، با هر دشوارى آسانى است. پس هر وقت (از كارى) فراغت يافتى (براى كار جديد) خود را به تعب انداز. و با رغبت و اشتياق به سوى پروردگارت روى‌آور.

نکته ها

در سوره قبل (ضُحى) فرمود: خداوند تو را رها نكرده است: «ما وَدَّعَكَ رَبُّكَ» در اين سوره مى‌فرمايد: چگونه تو را رها كرده، كسى كه بزرگ‌ترين الطاف و سرمايه‌ها را كه شرح صدر است به تو داده است: «أَ لَمْ نَشْرَحْ لَكَ صَدْرَكَ»

«شرح صدر» به معناى گشايش سينه و بالا رفتن ظرفيّت انسان است تا بتواند ناملايمات را تحمّل كند و در مشكلات و سختى‌ها صبر و پايدارى ورزد.

هنگامى كه خداوند حضرت موسى را به رسالت برگزيد، اولين خواسته او سعه صدر بود كه‌

جلد 10 - صفحه 523

گفت: «رَبِّ اشْرَحْ لِي صَدْرِي» «1» پروردگارا! سعه صدر به من عطا كن. ولى پيامبر اسلام بدون درخواست مورد لطف قرار گرفت و سعه صدر را از خداوند دريافت كرد. «أَ لَمْ نَشْرَحْ لَكَ صَدْرَكَ»

مراد از بار سنگين كه بر دوش پيامبر سنگينى مى‌كرد و خداوند با دادن شرح صدر، آن را ازدوش پيامبر برداشت، مسئوليّت رسالت و دعوت مردم به توحيد و مبارزه با فساد و شرك و خرافات است.

از آنجا كه غم و غصه‌ها را نمى‌توان كم كرد، پس بايد ظرفيّت‌ها را بالا برد تا بتوان مشكلات را تحمّل كرد و كم نياورد. شرح صدر نشانه لطف ويژه الهى است: «فَمَنْ يُرِدِ اللَّهُ أَنْ يَهْدِيَهُ يَشْرَحْ صَدْرَهُ لِلْإِسْلامِ» «2» يعنى هر كس را خداوند اراده كند هدايت يابد، روح او را براى پذيرش اسلام باز مى‌كند.

از نظر روانى، هنگام برخورد با مشكلات نبايد تمام ذهن متوجه آن شود، بلكه بايد به سهولت‌هاى پس از آن كه مورد وعده و سنت الهى است نيز توجه نمود.

عُسرها سبب يُسر است. كلمه «مع» ممكن است به معناى سبب باشد، يعنى هر سختى در درون خود تجربه‌ها و سازندگى‌هايى دارد. «إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْراً»

حذف حرف فاء در جمله دوم‌ «فَإِنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْراً، إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْراً» بيانگر آن است كه اين اصل عمومى است و مخصوص پيامبر نيست.

رهبران حق كه در برابر طوفان مخالفت‌ها و مشكلات و شكنجه‌ها و تهديدها و توطئه‌ها و تهمت‌ها و لجاجت‌ها و جنگ‌ها و ... قرار مى‌گيرند بيش از هر چيز به سعه صدر نياز دارند.

---

«1». طه، 25.

«2». انعام، 125.

جلد 10 - صفحه 524

«أَ لَمْ نَشْرَحْ لَكَ صَدْرَكَ»

بر اساس روايات كه مورد فتواى مراجع دينى نيز قرار گرفته است، اين سوره و سوره ضُحى يك سوره حساب مى‌شوند نظير سوره فيل و قريش و در نمازهاى واجب كه بعد از سوره حمد، خواندن بيش از يك سوره جايز نيست، اين دو سوره بايد با هم خوانده شود. شاهد يكى بودن اين دو سوره، تناسب آيه آخر سوره قبل با آيه اول اين سوره است كه مى‌فرمايد:

«أَ لَمْ نَشْرَحْ لَكَ صَدْرَكَ»

شرح صدرى كه به پيامبر اسلام داده شد، باعث شد تا آن حضرت در برابر آن همه آزارها، قومش را نفرين نكند و مى‌فرمود: «اللهم اهد قومى فانهم لا يعلمون» «1» يعنى خداوندا اين مردم را هدايت كن زيرا كه نمى‌دانند و در فتح مكه با اعلام عفو عمومى فرمود: «لا تَثْرِيبَ عَلَيْكُمُ الْيَوْمَ» امروز باكى بر شما نيست و همه را بخشيدم، همانگونه كه يوسف با اين جمله تمام برادرانش را يكجا عفو كرد.

نمونه‌ «وَضَعْنا عَنْكَ وِزْرَكَ‌ .. وَ رَفَعْنا لَكَ ذِكْرَكَ» اين بود كه مردم فوج فوج در دين خدا وارد مى‌شدند «يَدْخُلُونَ فِي دِينِ اللَّهِ أَفْواجاً» «2» و در جنگ‌هاى بدر و خندق و حنين اسلام پيروز شد و با اينكه بعضى منافق و يا ترسو بودند و فرار مى‌كردند باز اسلام رو به رشد بود.

در اكثر موارد اين بار سنگين توسط حضرت على عليه السلام از دوش پيامبر برداشته مى‌شد. او در بدر و خيبر و احد شجاعانه‌ترين عمليات را انجام داد.

البته در برخى موارد، «وزر» و سنگينى را، از طريق امدادهاى غيبى و نزول فرشتگان‌ «3» و يا القاء ترس‌ «4» در دل دشمنان، از دوش پيامبر اكرم برداشته شد.

خداوند، نام و ياد پيامبرش را گرامى داشته است. در قرآن، به درود و صلوات بر پيامبرش فرمان داده است: «يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَيْهِ وَ سَلِّمُوا تَسْلِيماً» «5» نام او را در بسيارى از آيات در كنار نام خودش آورد است، «يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَ أَطِيعُوا الرَّسُولَ» «6»* در اذان، شهادت به رسالت او را در كنار شهادت به وحدانيّت خودش قرار داده است. «اشهد أن لا اله الا الله و اشهد ان محمدا رسول الله» و در تشهد هر نماز، نيز اين شهادتين را تكرار كرده است.

زنى از ندادن نفقه شوهر فقيرش، نزد حضرت على عليه السلام شكايت كرد. حضرت مرد را زندانى‌

---

«1». بحارالانوار، ج 11، ص 298.

«2». نصر، 2.

«3». آل عمران، 123- 125.

«4». آل عمران، 151 و حشر، 2.

«5». احزاب، 56.

«6». محمّد، 33.

جلد 10 - صفحه 525

نكرد و فرمود: «إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْراً» «1»

پیام ها

1- سعه صدر، زمينه‌ساز انجام برنامه‌هاى سنگين رسالت است. أَ لَمْ نَشْرَحْ‌ ... وَضَعْنا عَنْكَ وِزْرَكَ‌

2- از آينده مكتب نگران مباشيد. «وَ رَفَعْنا لَكَ ذِكْرَكَ»

3- مبارزه با خرافات و آداب و رسوم جاهلى بسيار سنگين است. «وِزْرَكَ»

4- كار پيامبر در حدّ كمرشكن بود. «أَنْقَضَ ظَهْرَكَ»

5- نام نيك و آبرو لازمه توفيق در رهبرى جامعه است. «رَفَعْنا لَكَ ذِكْرَكَ»

6- سنّت و برنامه الهى آن است كه بدنبال هر سختى، آسانى است. «إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْراً» (در جاى ديگر قرآن مى‌خوانيم: «سَيَجْعَلُ اللَّهُ بَعْدَ عُسْرٍ يُسْراً» «2» سختى‌ها و مشكلات زوال‌پذيرند و به آسانى تبديل مى‌شوند).

صبر و ظفر هر دو دوستان قديمند

بر اثر صبر نوبت ظفر آيد

7- انسان بايد بعد از فارغ شدن از هر كار و مسئوليّتى، آماده پذيرش مسئوليّت ديگر و تلاش و كوشش ديگر باشد. «فَإِذا فَرَغْتَ فَانْصَبْ»

8- تلاش‌ها بايد جهت الهى داشته باشد. «إِلى‌ رَبِّكَ فَارْغَبْ»

9- تلاش و كوشش بايد همراه با اخلاص باشد. فَانْصَبْ‌ ... إِلى‌ رَبِّكَ فَارْغَبْ‌

10- براى توجه به خداوند بايد نهايت تلاش را بكار برد. «فَانْصَبْ‌- إِلى‌ رَبِّكَ فَارْغَبْ»

11- پيمودن راه خدا بايد عاشقانه و با رغبت باشد. «إِلى‌ رَبِّكَ فَارْغَبْ»

12- رغبت‌ها و تمايلات تنها سزاوار اوست نه ديگران. «إِلى‌ رَبِّكَ فَارْغَبْ»

«والحمدللّه ربّ العالمين»

---

«1». تفسير نور الثقلين.

«2». طلاق، 7.

جلد 10 - صفحه 528

سوره تين‌

اين سوره هشت آيه دارد و در مكّه نازل شده است.

نام سوره برگرفته از آيه اول است و به معناى انجير مى‌باشد.

محور سوره، كيفر و پاداش انسانها در قيامت است، امّا مطلب را از راه آفرينش انسان‌ها در بهترين صورت و دو گروه شدن آنان بر مبناى ماندن بر فطرت پاك الهى و يا خروج از آن و سقوط به پايين‌ترين درجات انسانيّت، بيان مى‌كند كه اين اختلاف در انتخاب، موجب اختلاف در كيفر و پاداش الهى مى‌شود. و طبيعتاً حكمت اقتضا مى‌كند كه دو گروه يكسان ديده نشوند.

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ‌

به نام خداوند بخشنده مهربان‌

تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)

---

وَ إِلى‌ رَبِّكَ فَارْغَبْ «8»

وَ إِلى‌ رَبِّكَ‌: و به دعاى پروردگار خود، فَارْغَبْ‌: پس رغبت كن در همه اوقات و هر چه خواهى از درگاه او بخواه، نه از غير او، كه قادر بر آوردن حاجات و انجام مهمّات جز او نيست. و از حضرت باقر و صادق عليهما السّلام مروى است: فاذا فرغت من الصّلوة المكتوبة فانصب الى ربّك فى الدّعاء و ارغب اليه فى المسئلة تعطيك: چون از نماز واجب فارغ شدى، جدّ و جهد نما در دعاى به درگاه پروردگار خود. و رغبت كن در سؤال تا عطا فرمايد تو را «2».

حضرت باقر عليه السّلام فرمايد: ما من شي‌ء احبّ الى اللّه من ان يسئل:

نيست چيزى محبوب‌تر به سوى خدا از اينكه سؤال گرديده شود «3». و حضرت پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم فرمود: افضل عبادة امّتى بعد قرائة القرآن الدّعاء ثمّ قرء «ادعونى استجب لكم .....»: افضل عبادت امت من بعد از قرائت قرآن، دعا است. بعد تلاوت نمود آيه‌ ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ ... «4»

---

«1» كفاية الاثر [رازى قمى‌] (چ قم- 1401 هج)، ص 118.

«2». تفسير برهان (چ علميه- قم) ج 4 ص 476 روايت 15.

«3». بحار الانوار، چ جديد، ج 93، كتاب الدعاء، باب 16، ص 292 روايت 16 به نقل از محاسن- بهمين مضمون در اصول كافى- ج 2- كتاب الدعاء ص 466، روايت 2.

«4». بحار الانوار چ جديد، ج 93 ص 300 روايت 37 بنقل از دعوات راوندى.

جلد 14 - صفحه 269

سوره نود و پنجم (التين)

سورة التّين- اين سوره مباركه مكى است و نزد جماعتى مدنى است.

عدد آيات- هشت آيه.

عدد كلمات- سى و پنج.

عدد حروف- يكصد و پنجاه.

ثواب تلاوت- عن الصّادق عليه السّلام: من قرء سورة و التّين فى فرائضه و نوافله اعطى من الجنّة حيث يرضى: هر كه قرائت كند سوره «و التين» را در نماز واجب و مستحب، عطا گرديده شود در بهشت، هر جا كه بخواهد «1».

چون حق تعالى خاتمه سوره سابقه فرمود براغب شدن بدرگاه او افتتاح اين سوره فرمايد به اينكه او خالقى است كه مستحقّ عبادت باشد و تأكيد آن فرمايد:

به قسم.

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ‌

تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)

---

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ‌

أَ لَمْ نَشْرَحْ لَكَ صَدْرَكَ «1» وَ وَضَعْنا عَنْكَ وِزْرَكَ «2» الَّذِي أَنْقَضَ ظَهْرَكَ «3» وَ رَفَعْنا لَكَ ذِكْرَكَ «4»

فَإِنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْراً «5» إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْراً «6» فَإِذا فَرَغْتَ فَانْصَبْ «7» وَ إِلى‌ رَبِّكَ فَارْغَبْ «8»

ترجمه‌

آيا گشايش نداديم براى تو سينه تو را

و برداشتيم از دوش تو بار گران تو را

كه كمر شكن بود براى تو

و بلند نموديم براى تو نام تو را

پس همانا با سختى آسانى است‌

همانا با سختى آسانى است‌

و چون فارغ شدى پس كوشش در عبادت كن‌

و بسوى پروردگارت پس رغبت نماى.

تفسير

خداوند منّان در تعقيب بيان الطاف و نعم خود در سوره سابقه نسبت بحضرت ختمى مرتبت ميفرمايد آيا ما شرح صدر و گشايش دل بتو عنايت ننموديم كه مشتمل شد بر علم و حكمت و قابل شد براى تلقّى وحى و قبول رسالت و قادر شد بر تحمّل آزار قوم و جمع بين دعوت خلق و اشتغال بعبادت حق و چون شرح صدر و گشودگى دل بفرح و سرور و اطمينان خاطر است چنانچه دلتنگى از همّ و غم و اندوه است قمّى ره نقل فرموده كه شرح صدر آنحضرت بآن بود كه خداوند امير المؤمنين عليه السّلام را وصى او قرار داد و در روز فتح مكّه كه قريش اسلام آوردند او را مسرور فرمود و در مجمع از پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم نقل نموده كه پرسيدند از او آيا سينه گشوده ميشود فرمود بلى گفتند آيا نشانه‌اى دارد كه شناخته شود بآن فرمود اعراض از دنيا و اقبال بآخرت و تهيه براى مرگ پيش از ورود آن و برداشتيم از دوش تو بار سنگين همّ و غمّ از آزار قوم و انجام رسالت را بوجود امير المؤمنين و شمشير او و ثروت حضرت‌

---

جلد 5 صفحه 404

خديجه آن بار سنگينى كه كمر شكن بود براى تو اگر نبود كمك آن دو و قمّى ره وزر را بسنگينى جنگ تفسير فرموده و شايد مراد آن باشد كه حضرت بنفس نفيس خود مأمور بجنگ نبود و بيشتر امير المؤمنين عليه السّلام در جنگها مراقبت و دفاع از حضرت مينمود در هر حال اصل وزر بمعناى سنگينى است و وزير هم مشتقّ از وزر است چون مسؤليّت سنگينى در عهده دارد و گناه را هم كه وزر ميگويند بمناسبت سنگينى عقوبت آن است و اينجا هم بعضى گفته‌اند مراد دفع نمودن گناه است از آن حضرت بعطا نمودن قوه عصمت ولى آيات آتيه مؤيّد معناى اول است كه ميفرمايد و بلند نموديم و خواهيم نمود نام تو را در دنيا بطوريكه تمام مردم عالم تو را بشناسند يا برسالت و خاتميّت يا بعلم و حكمت و بزرگى و بزرگوارى براى تسكين خاطر او و قمّى ره نقل فرموده كه مراد آنست كه نام برده ميشوى تو وقتى كه نامبرده شوم من و آن قول مردم است اشهد أن لا اله الا اللّه و أن محمّدا رسول اللّه و در مجمع از پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم نقل فرموده در اين آيه كه فرمود جبرئيل بمن گفت خداوند عز و جل فرمود وقتى نامبرده شوم من نامبرده شوى تو با من پس همانا با همّ و غمّ و رنج و سختى و بار گران شادى و مسرّت و فتح و ظفر و سهولت امر است و نبايد مأيوس از رحمت خدا شد در دنيا علاوه بر آنكه با مشقّت و صعوبت انجام تكاليف الهيّه در دنيا سهولت و آسانى امر آخرت است و بنابر اين دو عسر است و دو يسر و محتمل است مراد آن باشد كه با سختيهاى دنيوى تو سهولت دنيوى و اخروى است و اشاره باين باشد آنچه در مجمع از پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم نقل نموده كه بيرون آمد روزى پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم مسرور و خوشحال و ميفرمود هرگز غلبه پيدا نميكند يك عسر بر دو يسر و در بيان وجه آن گفته شده كه چون عسر معرّف بالف و لام است و آن يا براى عهد است يا جنس متعدّد نميشود ولى يسر نكره است كه شايع در جنس خود است پس متعدد ميشود و اقرب در نظر آنست كه جمله دوم تقرير و تثبيت جمله اول باشد باين تقريب كه چون جمله اول متفرّع بر آيات سابقه است وعده سهولت امر بر پيغمبر اكرم باشد بعد از صعوبت آن و لذا مبدوّ بفاء تفريع شده و جمله دوم كه خالى از آن است بيان امر كلّى باشد و بمنزله دليل براى جمله اول و اشاره بآنكه بناء الهى بر آنست كه بعد از سختى‌

---

جلد 5 صفحه 405

آسانى براى بندگان خصوصا اهل ايمان پيش بياورد و در خاتمه بنظر حقير امر فرموده است كه بعد از فراغت از امر دعوت و ارشاد و هدايت خلق بدين حق قيام بوظائف عبادت نمايد و زحمت در تحصيل قرب پروردگار خود كشد و رغبت بمناجات و انس با خداوند كند و از غير بگسلد و بدوست پيوندد و در روايات ائمه اطهار باشتغال بدعا بعد از فراغت از نماز تفسير شده و بنصب امير المؤمنين عليه السّلام بخلافت بعد از فراغت از امر نبوّت و بمعناى اخير بايد فانصب بكسر صاد قرائت شود و ظاهرا نشده و اللّه اعلم بحقائق الامور و بر حسب بعضى از روايات معتبره سوره الضحى و اين سوره يكى است و همچنين سوره فيل و ايلاف و بايد در نماز جمعا خوانده شود اگر چه شيخ استاد ما قدس سرّه در كتاب صلاة خود در لزوم آن بر حسب روايات اشكال فرموده ولى ظاهرا مسئله مسلّم است و بايد بسم اللّه را هم ميان آن دو خواند و تناسب معانى و ارتباط مطالب هر يك از آن دو با ديگرى شاهد بر وحدت است چنانچه علامه طباطبائى قدس سره فرموده و الضحى و الانشراح واحدة بالاتّفاق و المعانى شاهده كذالك الفيل مع الايلاف و فصل بسم اللّه لا ينافى و ثواب قرائت اين سوره هم در ذيل سوره الشمس گذشت و الحمد للّه على نعمه و آلائه و الصلوة و السلام على امنائه و اصفيائه.

---

جلد 5 صفحه 406

اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)

---

وَ إِلي‌ رَبِّك‌َ فَارغَب‌ «8»

نظر ‌به‌ اينكه‌ حضرت‌ ميدانست‌ ‌به‌ اينكه‌ ‌در‌ ميان‌ مسلمين‌ منافقين‌ هستند و بسياري‌ ‌از‌ اينها ‌با‌ ‌علي‌ (ع‌) خوش‌بين‌ نيستند ميفرمايد: خداوند تو ‌را‌ حفظ ميكند تو توجه‌ بخدا داشته‌ باش‌ و بدستورات‌ ‌او‌ عمل‌ فرما.

تنبيه‌: ‌پس‌ ‌از‌ ‌اينکه‌ بيان‌ ‌در‌ وقت‌ سحر ملهم‌ شدم‌ بمعنايي‌ ‌که‌ اظهر جميع‌ معاني‌ ‌باشد‌ و ‌آن‌ ‌اينکه‌ ‌است‌ ‌که‌:

«اذا فرغت‌»

‌از‌ تبليغ‌ احكام‌ و مواعظ و نصايح‌ و بشارات‌ و انذارات‌ و آنچه‌ بايد برسالت‌ ‌خود‌ عمل‌ كني‌ و چيزي‌ فروگذار نكردي‌ ‌پس‌ بجاي‌ ‌خود‌ بايد خليفه‌ و جانشين‌ نصب‌ كني‌ و ‌اگر‌ خوف‌ داري‌ ‌پس‌ توجه‌ كن‌ بخدا و پناه‌ ببر باو تو ‌را‌ حفظ ميفرمايد چنانچه‌ مفاد ‌آيه‌ شريفه‌ ‌است‌: يا أَيُّهَا الرَّسُول‌ُ بَلِّغ‌ ما أُنزِل‌َ إِلَيك‌َ مِن‌ رَبِّك‌َ وَ إِن‌ لَم‌ تَفعَل‌ فَما بَلَّغت‌َ رِسالَتَه‌ُ وَ اللّه‌ُ يَعصِمُك‌َ مِن‌َ النّاس‌ِ إِن‌َّ اللّه‌َ لا يَهدِي‌ القَوم‌َ الكافِرِين‌َ مائده‌ ‌آيه‌ 67. شرحش‌ ‌در‌ محلش‌ بيان‌ ‌شده‌ ‌هذا‌ ‌ما عندنا و اللّه‌ خير حافظا و اللّه‌ عليم‌ خبير.

‌هذا‌ آخر تفسير ‌سورة‌ الانشراح‌ و يتلوه‌ ‌ان‌ شاء اللّه‌ ‌تعالي‌ تفسير ‌سورة‌ التين‌ و بقية السور. و الحمد لوليه‌ و الصلاة لرسوله‌ و آله‌، و اللعن‌ ‌علي‌ اعدائه‌ و انا العبد ‌عبد‌ الحسين‌ المدعو بالطيب‌.

جلد 18 - صفحه 158

‌سورة‌ التين‌

‌بعد‌ الحمد و الصلاة الكلام‌ ‌في‌ فضل‌ ‌هذه‌ السورة: ‌از‌ ‌إبن‌ بابويه‌ مسندا ‌از‌ حضرت‌ صادق‌ (ع‌):

(‌من‌ قرء و التين‌ ‌في‌ فرائضه‌ و نوافله‌ اعطي‌ ‌من‌ الجنة حيث‌ يرضي‌ ‌ان‌ شاء اللّه‌ ‌تعالي‌)

و ‌از‌ پيغمبر (ص‌) روايت‌ ‌شده‌ مرسلا ‌که‌ فرمود:

(‌من‌ قرأها اعطاه‌ اللّه‌ خصلتين‌ العافية و اليقين‌ ‌ما دام‌ ‌في‌ دار الدنيا فاذا مات‌ اعطاه‌ اللّه‌ ‌من‌ الاجر بعدد ‌من‌ قرأ ‌هذه‌ السورة صيام‌ يوم)

و اخبار ديگري‌ ‌هم‌ روايت‌ ‌شده‌ ‌که‌ ‌اگر‌ ‌بر‌ طعام‌ قرائت‌ شود ‌از‌ مضراتش‌ مصون‌ ميشود و كتب‌ اللّه‌ ‌له‌ ‌من‌ الاجر ‌ما ‌لا‌ يحصي‌.

برگزیده تفسیر نمونه

---

]

(آیه 8)- و در تمام این احوال به خدا تکیه کن «و به سوی پروردگارت توجه کن» (و الی ربک فارغب). رضایت او را بطلب، و خشنودی او را جستجو کن، و به سوی قرب جوارش بشتاب.

مطابق آنچه گفته شد آیه مفهوم گسترده‌ای دارد که فراغت از هر مهمی، و پرداختن به مهم دیگر را شامل می‌شود، و جهت‌گیری تمام تلاشها را به سوی پروردگار توصیه می‌کند.

به هر حال مجموعه این سوره بیانگر عنایت خاص الهی به پیغمبر اکرم صلّی اللّه علیه و آله و تسلی او در برابر مشکلات، و وعده نصرت و تأیید او در برابر مشکلات و فراز و نشیبهای راه رسالت است. و در عین حال مجموعه‌ای است امید بخش سازنده و حیات آفرین برای همه انسانها و همه رهروان راه حق.

«پایان سوره انشراح»

ج5، ص533

سوره تین [95]

اشاره

این سوره در «مکّه» نازل شده و دارای 8 آیه است

محتوا و فضیلت سوره:]

این سوره در حقیقت بر محور آفرینش زیبای انسان، و مراحل تکامل، و انحطاط او دور می‌زند، و این مطلب با سوگندهای پر معنائی در آغاز سوره شروع شده است، و بعد از شمردن عوامل پیروزی و نجات انسان، سر انجام تأکید بر مسأله معاد و حاکمیت مطلقه خداوند پایان می‌گیرد.

در حدیثی از پیغمبر اکرم صلّی اللّه علیه و آله آمده است: «هر کس این سوره را بخواند خداوند دو نعمت را مادامی که در دنیاست به او می‌بخشد: سلامت و یقین، و هنگامی که از دنیا برود به تعداد تمام کسانی که این سوره را خوانده‌اند ثواب یک روز روزه به عنوان پاداش به او می‌بخشد».

بسم الله الرحمن الرحیم به نام خداوند بخشنده بخشایشگر

---

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱ - حاجت خواستن از خداوند و تضرّع به درگاه او، تکلیف و توصیه اى الهى به رسول اکرم(ص) (و إلى ربّک فارغب) «رغب إلیه»; یعنى، در دعا خالصانه کوشید و یا اظهار فروتنى کرد و حاجت خواست. (برگرفته از قاموس)

۲ - توجّه به ربوبیت خداوند، برانگیزاننده انسان به ابتهال و تضرّع به درگاه او است. (و إلى ربّک فارغب) قید «إلى ربّک» متعلق به «ارغب» است. تقدیم آن و آوردن حرف «فاء» پس از آن، بیانگر نقش ربوبیت خداوند، در لزوم توجّه به او است.

۳ - رغبت و اشتیاق شدید، باید تنها به سوى خداوند و جلوه هاى ربوبیت او باشد. (و إلى ربّک فارغب) تقدیم «إلى ربّک»، بر متعلق آن، بر حصر دلالت دارد. در «مفردات راغب» آمده است: جمله «رغب فیه و إلیه» [درباره هر چیز]، مفید حریص بودن بر آن است و «رغبة»، به معناى گستردگى اراده و خواستن است.

۴ - رغبت و اشتیاق به خداوند، شایسته بذل هرگونه تلاش در راه رسیدن به آن (فانصب . و إلى ربّک فارغب)

۵ - ابتهال و تضرّع پیامبر(ص) به درگاه خداوند، پاسخى به نعمت هاى ویژه او به آن حضرت بود. (ألم نشرح ... و وضعنا ... و رفعنا ... و إلى ربّک فارغب)

۶ - بهره مندان از نعمت هاى الهى، باید تنها به درگاه خداوند دعا کرده، حاجت هاى خویش را از او طلب کنند. (ألم نشرح ... و وضعنا ... و رفعنا ... و إلى ربّک فارغب)

موضوعات مرتبط

• انگیزش: عوامل انگیزش ۲
• تضرع: توصیه به تضرع ۱
• خدا: توصیه هاى خدا ۱
• دعا: آداب دعا ۶; توصیه به دعا ۱; زمینه دعا ۲
• ذکر: آثار ذکر ۲; ذکر ربوبیت خدا ۲
• شکر: شکر نعمت ۵
• علایق: اهمیت جهت دهى به علایق ۳; اهمیت علاقه به خدا ۴; علاقه به خدا ۳; علاقه به ربوبیت خدا ۳
• محمد(ص): تضرع محمد(ص) ۱، ۵; تکلیف محمد(ص) ۱; سپاسگزارى محمد(ص) ۵
• نعمت: مشمولان نعمت ۶
• نعمتهاى خدا: مشمولان نعمتهاى خدا ۵