البقرة ١٢٩

رَبَّنَا وَ ابْعَثْ‌ فِيهِمْ‌ رَسُولاً مِنْهُمْ‌ يَتْلُو عَلَيْهِمْ‌ آيَاتِکَ‌ وَ يُعَلِّمُهُمُ‌ الْکِتَابَ‌ وَ الْحِکْمَةَ وَ يُزَکِّيهِمْ‌ إِنَّکَ‌ أَنْتَ‌ الْعَزِيزُ الْحَکِيمُ‌

کپی متن آیه
رَبَّنَا وَ ابْعَثْ‌ فِيهِمْ‌ رَسُولاً مِنْهُمْ‌ يَتْلُو عَلَيْهِمْ‌ آيَاتِکَ‌ وَ يُعَلِّمُهُمُ‌ الْکِتَابَ‌ وَ الْحِکْمَةَ وَ يُزَکِّيهِمْ‌ إِنَّکَ‌ أَنْتَ‌ الْعَزِيزُ الْحَکِيمُ‌

ترجمه

پروردگارا! در میان آنها پیامبری از خودشان برانگیز، تا آیات تو را بر آنان بخواند، و آنها را کتاب و حکمت بیاموزد، و پاکیزه کند؛ زیرا تو توانا و حکیمی (و بر این کار، قادری)!»

پروردگارا! در ميان آنها پيامبرى از خودشان برانگيز تا آيات تو را بر آنان بخواند و كتاب و حكمتشان بياموزد و آنها را تزكيه كند حقا كه تنها تو عزيز و حكيمى

پروردگارا، در ميان آنان، فرستاده‌اى از خودشان برانگيز، تا آيات تو را بر آنان بخواند، و كتاب و حكمت به آنان بياموزد و پاكيزه‌شان كند، زيرا كه تو خود، شكست‌ناپذير حكيمى.»

پروردگارا، در میان آنان رسولی از خودشان برانگیز که بر آنان تلاوت آیات تو کند و آنان را علم کتاب و حکمت بیاموزد و روانشان را (از هر زشتی) پاک و منزه سازد، که تو بر هر کار که خواهی قدرت و علم کامل داری.

پروردگارا! در میان آنان پیامبری از خودشان برانگیز، که آیات تو را بر آنان بخواند، و آنان را کتاب و حکمت بیاموزد، و [از آلودگی های ظاهری و باطنی] پاکشان کند؛ زیرا تو توانای شکست ناپذیر و حکیمی.

اى پروردگار ما، از ميانشان پيامبرى بر آنها مبعوث گردان تا آيات تو را برايشان بخواند و به آنها كتاب و حكمت بياموزد و آنها را پاكيزه سازد و تو پيروزمند و حكيم هستى.

پروردگارا و از ایشان در میانشان پیامبری برانگیز که آیات تو را بر آنان بخواند و به آنان کتاب آسمانی و حکمت بیاموزد و پاکدلشان سازد که تویی پیروزمند فرزان‌

پروردگارا، در ميان ايشان پيامبرى از آنان برانگيز كه آيات تو را بر ايشان بخواند و آنان را كتاب و حكمت- انديشه درست و گفتار و كردار درست- بياموزد و پاكشان سازد، كه تويى تواناى بى‌همتا و داناى استواركار.

ای پروردگار ما! در میان آنان (که از دودمان ما و منقاد فرمان تویند) پیغمبری از خودشان برانگیز تا آیات تو را بر ایشان فرو خواند و کتاب (قرآن) و حکمت (اسرار شریعت و مقاصد آن) را بدیشان بیاموزد و آنان را (از شرک و اخلاق ناپسند) پاکیزه نماید، بی‌گمان تو عزیزی و حکیمی (و بر هر چیزی توانا و پیروزی، و هر کاری را که می‌کنی بنابر مصلحتی و برابر حکمتی است).

«پروردگارمان! و در میان آنان، فرستاده‌ای از خودشان برانگیز حال آنکه آیات تو را بر آنان می‌خواند و کتاب و حکمت به آنان می‌آموزد و پاکیزه‌شان می‌کند. بی‌گمان تو خود، (همان) عزیز حکیمی.»

بار پروردگارا و برانگیز در ایشان پیمبری از ایشان که تلاوت کند بر ایشان آیتهای تو را و بیاموزدشان کتاب و حکمت را و پاکشان سازد که توئی عزتمند حکیم‌

Our Lord, and raise up among them a messenger, of themselves, who will recite to them Your revelations, and teach them the Book and wisdom, and purify them. You are the Almighty, the Wise.”

ترتیل:

ترجمه:

البقرة ١٢٨	آیه ١٢٩	البقرة ١٣٠
سوره : سوره البقرة نزول : ٥ هجرت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ٢٠ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«إِبْعَثْ»: برانگیز. بفرست. «یَتْلُو»: بخواند. در رسم‌الخطّ قرآنی، الف زائدی در آخر دارد. «آیَاتِ»: مراد آیه‌های قرآنی است. «الْکِتَابَ»: قرآن. خطّ و کتابت (نگا: آل‌عمران / ، جمعه / . «الْحِکْمَةَ»: معرفت اسرار اشیاء. حکمت، بر هر نوع گفتار و کرداری اطلاق می‌شود که صواب بدان تحقّق پذیرد. انجام هر کاری در جای خود و نهادن هر چیزی به جای خود. اسرار احکام دینی و شناخت مقاصد شریعت. «یُزَکِّیهِمْ»: آنان را از معاصی و اخلاق نکوهیده پاک می‌دارد. «الْعَزِیزُ»: چیره شکست‌ناپذیر.

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

وَ إِذْ قَالَ‌ إِبْرَاهِيمُ‌ رَبِ‌... (۱) لَقَدْ جَاءَکُمْ‌ رَسُولٌ‌ مِنْ‌... (۲)

وَ إِذِ ابْتَلَى‌ إِبْرَاهِيمَ‌ رَبُّهُ‌... (۱) رَبَّنَا وَ اجْعَلْنَا مُسْلِمَيْنِ‌... (۱) وَ إِذْ قَالَ‌ عِيسَى‌ ابْنُ‌ مَرْيَمَ‌... (۱)

تفسیر

---

• آيات ۱۲۵ ۱۲۹ بقره
• خداوند دعاى حضرت ابراهيم (ع ) را مستجاب مى كند
• خداوند در استجابت دعايش خرق عادت نمى كند
• درخواست و دعاى ابراهيم عليه السلام (اجعلنا مسلمين لك ) و اشكالى كه به ذهن مى رسد
• اسلامى ابراهيم و اسماعيل (ع ) از خدا خواستند غير اسلام به معناىمتداول آنست
• نظرى دقيق تر در مسئله مورد بحث
• مراد از ((ارنا مناسكنا و تب علينا))
• طرح يك سؤ ال در مورد معناى اسلام ، مناسك و توبه درباره حضرت ابراهيم (ع )
• اسلامى كه ابراهيم و اسماعيل (ع ) براى ذريه شان درخواست نمودند اسلام واقعى بود
• بحث روايتى (شامل رواياتى در ذيل آيات گذشته مربوط به هجرت ابراهيم به مكه وبناى كعبه و دعاى ابراهيم ...)
• قسمتى از حكايت ابراهيم و اسماعيل عليهم السلام بروايت ابن عباس
• داستان حضرت ابراهيم (ع ) از زبان امام صادق (ع )
• بررسى اخبارى كه به امور خارق العاده درباره كعبه و حجرالاسود و سنگ مقام اشارهدارند
• نمونه هايى از كلام خداوند كه دلالت دارد آنچه موجود است از ناحيه اونازل شده است
• استدلال آنها كه به كلى منكر اين دسته روايات شده اند
• پاسخ به منكرين و معترضين و بيان اينكه اينها دچاراشكال بزرگترى شده اند
• رد يا اثبات حقايق معنوى در شاءن علوم طبيعى و اجتماعى نيست
• معارف دينى به طور مستقيم هيچ ربطى به طبيعيات و اجتماعيات ندارند
• اينگونه بيانات الهى و ظواهر دينى پرده هائى است كه بر روى اسرارى انداخته شده
• امت محمّد (ص ) چه كسانى هستند؟
• معناى كلمه ((امت )) از نظر عموميت و وسعت تابع مورداستعمال ، يا اراده گوينده است
• بحث علمى
• سرگذشت ابراهيم (ع ) يك دوره كامل از سير عبوديت را در بردارد
• درباره حج و اشاره به اسرار و حكمت آن
• عباداتى كه توسط انبياء تشريع شده تمثال هائى از سير عبودى آنان است

---

• آيه ۱۲۷ - ۱۲۹
• آيه و ترجمه
• تفسير:
• ابراهيم خانه كعبه را بنا مى كند
• نكته ها
• نكته : ۱- هدف بعثت پيامبران
• نكته : ۲- تعليم مقدم است يا تربيت ؟
• نكته : ۳- پيامبرى از ميان خود آنها

تفسیر نور (محسن قرائتی)

---

«129» رَبَّنا وَ ابْعَثْ فِيهِمْ رَسُولًا مِنْهُمْ يَتْلُوا عَلَيْهِمْ آياتِكَ وَ يُعَلِّمُهُمُ الْكِتابَ وَ الْحِكْمَةَ وَ يُزَكِّيهِمْ إِنَّكَ أَنْتَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ‌

پروردگارا! در ميان آنان پيامبرى از خودشان مبعوث كن تا آيات تو را بر آنها بخواند و به آنان كتاب و حكمت بياموزد و (از مفاسد فكرى، اخلاقى و عملى) پاكيزه‌شان نمايد، همانا كه تو خود توانا و حكيمى.

---

«1». در حديث مى‌خوانيم: رسول اكرم صلى الله عليه و آله هر روز، هفتاد مرتبه استغفار مى‌نمود، با اينكه او معصوم بود و هيچ گناهى نداشت.

جلد 1 - صفحه 204

نکته ها

اين آيه، دعايى ديگر از حضرت ابراهيم عليه السلام را بازگو مى‌كند كه بيانگر عظمت فوق‌العاده روح، و ترسيم كننده‌ى سوز و اخلاص درونى اوست. با آنكه خود در حال حيات و از پيامبران برجسته الهى است، براى نسل‌هاى آينده دعا مى‌كند كه پروردگارا! در ميان مردم و ذريّه من، پيامبرى از خودشان مبعوث كن.

از رسول خدا صلى الله عليه و آله نقل شده است كه فرمودند: «أنا دعوة ابى ابراهيم»، من نتيجه اجابت دعاى پدرم ابراهيم هستم كه فرمود: «رَبَّنا وَ ابْعَثْ فِيهِمْ رَسُولًا مِنْهُمْ» «1»

با آنكه در دعاى ابراهيم عليه السلام تعليم بر تزكيه مقدّم شده است، امّا خداوند در اجابت اين دعا، تزكيه را مقدّم داشته تا به ابراهيم هشدار دهد كه تزكيه، با ارزش‌تر است و تعليم در مرتبه بعدى است. «يُزَكِّيهِمْ وَ يُعَلِّمُهُمُ الْكِتابَ وَ الْحِكْمَةَ» «2»*

پیام ها

1- نياز به رهبر آسمانى، از اساسى‌ترين نيازهاى جامعه بشرى است. اگر قرن‌ها قبل براى آن دعا مى‌شود، نشان دهنده‌ى اهميّت و ارزش و نقش آن است.

«يَرْفَعُ إِبْراهِيمُ ... وَ ابْعَثْ فِيهِمْ» آرى، بالا بردن ديوارهاى كعبه بدون حضور رهبر معصوم و الهى، بتخانه‌اى بيش از آب درنمى‌آيد.

2- هدف از بعثت پيامبران، تعليم و تزكيه مردم بر اساس كتاب آسمانى است.

«يَتْلُوا ... يُعَلِّمُهُمُ ... يُزَكِّيهِمْ»

3- علم ودانش زمانى نتيجه مى‌دهد كه همراه با بينش و حكمت، و همراه با تزكيه و تقوا باشد. «يُعَلِّمُهُمُ الْكِتابَ وَ الْحِكْمَةَ وَ يُزَكِّيهِمْ»

تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)

---

رَبَّنا وَ ابْعَثْ فِيهِمْ رَسُولاً مِنْهُمْ يَتْلُوا عَلَيْهِمْ آياتِكَ وَ يُعَلِّمُهُمُ الْكِتابَ وَ الْحِكْمَةَ وَ يُزَكِّيهِمْ إِنَّكَ أَنْتَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ (129)

تفسير اثنا عشرى، ج‌1، ص: 258

تتمه دعاى حضرت ابراهيم و اسمعيل را فرمايد:

رَبَّنا وَ ابْعَثْ فِيهِمْ‌: پروردگارا و برانگيز و مبعوث گردان در ميان امت، رَسُولًا مِنْهُمْ‌: پيغمبرى از ايشان تا ذريه مرا عزتى و شرفى باشد بدان پيغمبر.

حق تعالى دعاى او را اجابت فرمود، حضرت خاتم النبيين صلّى اللّه عليه و آله و سلم را مبعوث ساخت چه غير از آن حضرت پيغمبرى ديگر از ذريه حضرت ابراهيم عليه السلام و اسمعيل عليه السلام نبود، زيرا انبياى بنى اسرائيل از نسل اسحق بودند لذا حضرت رسالت صلّى اللّه عليه و آله و سلم فرمود: كنت نبيّا و ادم بين الماء و الطّين و انا دعوة ابراهيم و بشرى عيسى و رؤيا امّى: يعنى من پيغمبر بودم و حال آنكه آدم ميان آب و خاك بود، و منم دعاى پدرم ابراهيم عليه السلام كه از خدا درخواست نمود، و منم بشارت عيسى به آمدن من، چنانچه فرموده و مبشّرا برسول يأتى من بعدى اسمه احمد صلّى اللّه عليه و آله و سلم و منم خواب مادرم در مكه كه به خواب ديده بود نورى از او جدا شد كه قصور شام به آن روشن گشت.

بعد صفت رسول را بيان فرمايد: يَتْلُوا عَلَيْهِمْ آياتِكَ‌: بخواند آن پيغمبر برايشان آيات تو را و تبليغ نمايد آنچه بر سبيل وحى به او نازل شود از دلايل توحيد و نبوت و معاد. وَ يُعَلِّمُهُمُ الْكِتابَ‌: و تعليم دهد و بياموزد ايشان را كتاب قرآن، وَ الْحِكْمَةَ: و آن چيزى كه به آن نفوس كامل شود از معارف و احكام حلال و حرام و امر و نهى و مواعظ و زواجر كه سنت حاوى تمام آنست. وَ يُزَكِّيهِمْ‌: و پاكيزه گرداند ايشان را از شرك و معاصى به سبب شرايع، و تزكيه نمايد ايشان را از اخلاق رذيله و صفات ناشايسته. إِنَّكَ أَنْتَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ‌: و بدرستى كه توئى غالب كه هرگز مغلوب نشوى از آنچه اراده كنى، پس بر اجابت دعا قادر هستى، عالم و دانا به حقايق اشياء كه هر چه كنى بر وجه حكمت و مصلحت باشد.

تبصره: آيه شريفه دالّ است بر آنكه حضرت ابراهيم و اسمعيل عليه السلام دعا نمودند براى پيغمبر ما به جميع شرايط نبوت، زيرا اداى‌

تفسير اثنا عشرى، ج‌1، ص: 259

رسالت در تحت تلاوت است، و بيان در تحت تعليم و سنت در تحت حكمت مندرج باشد، و دعا كردند براى امت مرحومه به لطفى كه به سبب آن متمسك به كتاب و شريعت او شده از جمله ازكيا شوند.

تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)

---

رَبَّنا وَ ابْعَثْ فِيهِمْ رَسُولاً مِنْهُمْ يَتْلُوا عَلَيْهِمْ آياتِكَ وَ يُعَلِّمُهُمُ الْكِتابَ وَ الْحِكْمَةَ وَ يُزَكِّيهِمْ إِنَّكَ أَنْتَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ (129)

ترجمه‌

پروردگار ما و مبعوث فرما در ايشان پيغمبرى از خودشان كه بخواند بر ايشان آيات تو را و بياموزد ايشانرا كتاب و حكمت و پاك نمايد آنانرا همانا بدرستيكه توئى داراى عزت و حكمت.

تفسير

ضمير در كلمه فيهم راجع است بامت مسلمه چنانچه از حضرت صادق (ع)

---

جلد 1 صفحه 174

روايت شده است و جز پيغمبر خاتم رسولى كه از اولاد هر دو پيغمبر باشد مبعوث نشده است و قمى فرموده مراد اولاد اسمعيل (ع) است لذا پيغمبر (ص) فرموده من خوانده پدرم ابراهيم (ع) ميباشم و مراد از تلاوت آيات قرائت آنها و ابلاغ وحى الهى است كه مشتمل بر دلائل توحيد و نبوت است و مراد از حكمت بيان معارف الهيه و احكام دينيه است كه موجب كمال نفس است و تزكيه از شرك و فسق و اخلاق ناپسند بايد بعمل آيد و خداوند عزيز است ولى بقهر و غلبه بر مراد عزت پيدا نكرده بلكه صفاتش مانند ذاتش قديم است و امرش استوار و محكم و مطابق با حكمت و مصلحت است.

اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)

---

رَبَّنا وَ ابعَث‌ فِيهِم‌ رَسُولاً مِنهُم‌ يَتلُوا عَلَيهِم‌ آياتِك‌َ وَ يُعَلِّمُهُم‌ُ الكِتاب‌َ وَ الحِكمَةَ وَ يُزَكِّيهِم‌ إِنَّك‌َ أَنت‌َ العَزِيزُ الحَكِيم‌ُ (129)

(پروردگار ‌ما پيغمبري‌ ‌از‌ ‌ايشان‌ ‌در‌ ميانشان‌ برانگيزان‌ ‌که‌ آيات‌ تو ‌را‌ ‌بر‌ آنان‌ بخواند و كتاب‌ بآنان‌ بياموزد و آنان‌ ‌را‌ تزكيه‌ كند همانا تو البته‌ غالب‌ و دانايي‌) «ربنا» ‌اينکه‌ قسمت‌ تتمه‌ دعاء ابراهيم‌ و اسمعيل‌ ‌است‌ درباره‌ ذريه‌ مسلمة ‌که‌ ذكر شد و مراد ‌از‌ ‌رسول‌ پيغمبر اكرم‌ صلّي‌ اللّه‌ ‌عليه‌ و آله‌ و سلّم‌ ‌محمّد‌ ‌بن‌ ‌عبد‌ اللّه‌ صلّي‌ اللّه‌ ‌عليه‌ و آله‌ و سلّم‌ ‌است‌ چون‌ ‌از‌ ذريه‌ ابراهيم‌ و اسمعيل‌ پيغمبري‌ جز ‌او‌ نبوده‌ و انبياء بني‌ اسرائيل‌ ‌از‌ ذريه‌ اسحق‌ و يعقوب‌ بوده‌اند و لذا ‌در‌ حديث‌ ‌از‌ ‌آن‌ حضرت‌ وارد ‌شده‌ چنانچه‌ ‌در‌

جلد 2 - صفحه 199

مجمع‌ ‌است‌ «

انا دعوة ابي‌ ابراهيم‌ و بشارت‌ عيسي‌

» و مراد ‌از‌ بشارت‌ عيسي‌ بشارتي‌ ‌است‌ ‌که‌ ‌در‌ ‌آيه‌ شريفه‌ ‌در‌ سوره‌ صف‌ ذكر ‌شده‌:

وَ مُبَشِّراً بِرَسُول‌ٍ يَأتِي‌ مِن‌ بَعدِي‌ اسمُه‌ُ أَحمَدُ.

يَتلُوا عَلَيهِم‌ آياتِك‌َ مراد آيات‌ شريفه‌ قرآن‌ ‌است‌ بقرينه‌ كلمه‌ يتلوا، و آياتك‌ جمع‌ مضاف‌ ‌است‌ و افاده‌ عموم‌ ميكند و كساني‌ ‌که‌ همه‌ آيات‌ شريفه‌ بجميع‌ خصوصيات‌ ‌آنها‌ ‌از‌ ناسخ‌ و منسوخ‌، محكم‌ و متشابه‌، مجمل‌ و مبين‌ خاص‌ و عام‌، مطلق‌ و مقيد، حقيقت‌ و مجاز، و شأن‌ نزول‌ و مورد، ‌بر‌ آنان‌ تلاوت‌ ‌شده‌ امير المؤمنين‌ ‌عليه‌ السّلام‌ و خاندان‌ طاهرين‌ ‌او‌ ميباشند و ‌اينکه‌ نيز مؤيد اينست‌ ‌که‌ مراد ‌از‌ امت‌ مسلمة ‌اينکه‌ خاندان‌ ميباشند.

وَ يُعَلِّمُهُم‌ُ الكِتاب‌َ وَ الحِكمَةَ تعليم‌ كتاب‌ ‌غير‌ ‌از‌ تلاوت‌ ‌است‌ و شامل‌ تفسير و تأويل‌ و علم‌ ببطون‌ ‌آن‌ مي‌شود و دانستن‌ قرآن‌ بجميع‌ ‌اينکه‌ خصوصيات‌ نيز ‌از‌ خصايص‌ ‌اينکه‌ خاندان‌ ‌است‌ چنانچه‌ ‌در‌ خبر ‌است‌ «

انما يعرف‌ القرآن‌ ‌من‌ خوطب‌ ‌به‌

» و مراد ‌از‌ حكمت‌، علم‌ بمصالح‌ و مفاسد ‌است‌ و علم‌ ‌اينکه‌ خاندان‌ بحكم‌ و مصالح‌ فردي‌ و اجتماعي‌ واضح‌ ‌است‌.

وَ يُزَكِّيهِم‌ تزكيه‌ بمعني‌ تطهير ‌از‌ شرك‌ و كفر و ضلالت‌ و اخلاق‌ رذيله‌ و صفات‌ خبيثه‌ و معاصي‌ كبيره‌ و صغيره‌ ‌است‌ و مرتبه‌ اعلاي‌ ‌آن‌ عصمت‌ ‌است‌ ‌که‌ مفاد ‌آيه‌ شريفه‌ إِنَّما يُرِيدُ اللّه‌ُ لِيُذهِب‌َ عَنكُم‌ُ الرِّجس‌َ أَهل‌َ البَيت‌ِ وَ يُطَهِّرَكُم‌ تَطهِيراً«1» ميباشد و ‌اينکه‌ نيز ‌از‌ خصايص‌ ‌اينکه‌ خاندان‌ ميباشد و ‌اينکه‌ نيز مؤيد ديگري‌ ‌بر‌ اثبات‌ مدعا ميباشد.

و ‌هر‌ گاه‌ اشكال‌ شود ‌به‌ اينكه‌ اولا پيغمبر اسلام‌ صلّي‌ اللّه‌ ‌عليه‌ و آله‌ و سلّم‌ مبعوث‌ ‌بر‌ كافه‌ جن‌ و انس‌ ‌تا‌ دامنه‌ قيامت‌ بوده‌ و وجهي‌ ‌براي‌ اختصاص‌ امت‌ باين‌ خاندان‌ نيست‌ و ثانيا

---

1‌-‌ سوره‌ احزاب‌ ‌آيه‌ 33

جلد 2 - صفحه 200

‌در‌ آيات‌ ديگر نيز ‌اينکه‌ خصوصيات‌ ‌براي‌ پيغمبر صلّي‌ اللّه‌ ‌عليه‌ و آله‌ و سلّم‌ ‌براي‌ عموم‌ ‌است‌ ذكر ‌شده‌ بطوري‌ ‌که‌ تخصيص‌ ‌در‌ ‌آن‌ درست‌ نيايد مانند ‌آيه‌ شريفه‌ هُوَ الَّذِي‌ بَعَث‌َ فِي‌ الأُمِّيِّين‌َ رَسُولًا مِنهُم‌ يَتلُوا عَلَيهِم‌ آياتِه‌ِ وَ يُزَكِّيهِم‌ وَ يُعَلِّمُهُم‌ُ الكِتاب‌َ وَ الحِكمَةَ وَ إِن‌ كانُوا مِن‌ قَبل‌ُ لَفِي‌ ضَلال‌ٍ مُبِين‌ٍ«1» و ‌آيه‌ شريفه‌ لَقَد مَن‌َّ اللّه‌ُ عَلَي‌ المُؤمِنِين‌َ إِذ بَعَث‌َ فِيهِم‌ رَسُولًا مِن‌ أَنفُسِهِم‌ يَتلُوا عَلَيهِم‌ آياتِه‌ِ وَ يُزَكِّيهِم‌ وَ يُعَلِّمُهُم‌ُ الكِتاب‌َ وَ الحِكمَةَ وَ إِن‌ كانُوا مِن‌ قَبل‌ُ لَفِي‌ ضَلال‌ٍ مُبِين‌ٍ«2» جواب‌ گوئيم‌ اولا كساني‌ ‌که‌ ‌از‌ ذريه‌ حضرت‌ ابراهيم‌ و اسمعيل‌ نباشند و همچنين‌ كساني‌ ‌که‌ ‌از‌ ذريه‌ ‌آنها‌ بوده‌ و ايمان‌ نياورده‌اند قطعا ‌از‌ مورد ‌آيه‌ خارج‌ هستند زيرا مي‌فرمايد وَ مِن‌ ذُرِّيَّتِنا أُمَّةً مُسلِمَةً لَك‌َ باقي‌ مي‌مانند مؤمنين‌ ‌از‌ ذريه‌ اسمعيل‌ و ‌آنها‌ نيز جز خاندان‌ طاهرين‌ ‌از‌ بني‌ هاشم‌ ‌با‌ ‌اينکه‌ شواهد و قرائن‌ و اخبار وارده‌ ‌از‌ مورد ‌آيه‌ خارج‌ مي‌شوند.

و اما ذكر ‌اينکه‌ خصايص‌ ‌براي‌ اميين‌ (اهل‌ مكّه‌) ‌ يا ‌ عموم‌ مؤمنين‌ ضرر بمورد خاص‌ ‌آن‌ نمي‌زند زيرا ‌اينکه‌ امور ذي‌ مراتب‌ ‌است‌ و مرتبه‌ اعلي‌ ‌آنها‌ مخصوص‌ ‌اينکه‌ خاندان‌ ‌است‌ مانند ساير صفات‌ حسنه‌.

و ثانيا امّت‌ بمعني‌ طائفه‌ و گروه‌ ‌است‌ چنانچه‌ ‌در‌ ‌آيه‌ شريفه‌ ميفرمايد:

قِيل‌َ يا نُوح‌ُ اهبِط بِسَلام‌ٍ مِنّا وَ بَرَكات‌ٍ عَلَيك‌َ وَ عَلي‌ أُمَم‌ٍ مِمَّن‌ مَعَك‌َ«3» ‌که‌ ‌از‌ قوم‌ نوح‌ تعبير بامتها (بصيغه‌ جمع‌) ‌به‌ اينكه‌ نوح‌ مبعوث‌ ‌بر‌ همه‌ ‌آنها‌ بوده‌ و باصطلاح‌ همه‌ امت‌ نوح‌ بوده‌اند، بلكه‌ بسا اطلاق‌ ‌بر‌ فرد ‌هم‌ ميشود مانند ‌آيه‌ شريفه‌ إِن‌َّ إِبراهِيم‌َ كان‌َ أُمَّةً قانِتاً لِلّه‌ِ«4» بنا ‌بر‌ ‌اينکه‌ دائره‌ امّت‌ سعه‌ و ضيق‌ دارد و ‌هر‌ جا بمناسبت‌ مقام‌ مراد معلوم‌ ميگردد

---

1‌-‌ ‌سورة‌ الجمعة ‌آيه‌ 3

2‌-‌ سوره‌ آل‌ عمران‌ ‌آيه‌ 185

3‌-‌ سوره‌ هود ‌آيه‌ 48

4‌-‌ سوره‌ النحل‌ ‌آيه‌ 120

جلد 2 - صفحه 201

إِنَّك‌َ أَنت‌َ العَزِيزُ الحَكِيم‌ُ ‌براي‌ عزيز چند معني‌ ذكر ‌شده‌ ‌است‌ بمعني‌ قلت‌ وجود آمده‌ چنانچه‌ گفته‌ ميشود «‌هذا‌ الشي‌ء عزيز الوجود» و بمعني‌ شريف‌ و محترم‌ استعمال‌ ميشود چنانچه‌ ميگويند فلان‌ عزيز، و بمعني‌ قهر و غلبه‌ ‌است‌ مقابل‌ زبوني‌ و خفت‌، و بمعني‌ قدرت‌ و قوت‌ و دقت‌ ‌در‌ كار (ريزه‌ كاري‌) نيز آمده‌ ‌است‌ و بجميع‌ ‌اينکه‌ معاني‌ اطلاق‌ ‌آن‌ ‌بر‌ ‌خدا‌ رواست‌.

و حكيم‌ ‌از‌ صفات‌ ذات‌ و حكمت‌ ‌از‌ شئون‌ علم‌ ‌است‌ و بمعني‌ علم‌ بمصالح‌ و مفاسد امور ميباشد.

برگزیده تفسیر نمونه

---

اشاره

(آیه 129)- پنجمین تقاضای آنها این است که: «پروردگارا! در میان آنها پیامبری از خودشان مبعوث کن» (رَبَّنا وَ ابْعَثْ فِیهِمْ رَسُولًا مِنْهُمْ).

«تا آیات تو را بر آنها بخواند و کتاب و حکمت به آنان بیاموزد و آنها را پاکیزه کند» (یَتْلُوا عَلَیْهِمْ آیاتِکَ وَ یُعَلِّمُهُمُ الْکِتابَ وَ الْحِکْمَةَ وَ یُزَکِّیهِمْ).

«چرا که تو توانا هستی و بر تمام این کارها قدرت داری» (إِنَّکَ أَنْتَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ)

پیامبری از میان خود آنها

این تعبیر که رهبران و مربیان انسان باید از نوع

ج1، ص124

خود او باشند، با همان صفات و غرایز بشری، تا بتوانند از نظر جنبه‌های عملی، سرمشقهای شایسته‌ای باشند، بدیهی است اگر از غیر جنس بشر باشند نه آنها می‌توانند دردها، نیازها، مشکلات، و گرفتاریهای مختلف انسانها را درک کنند و نه انسانها می‌توانند از آنها سرمشق بگیرند.

---

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱ - بعثت پیامبرى از نسل اسماعیل، از دعاها و درخواستهاى ابراهیم و اسماعیل (ع) به هنگام بناى کعبه (و من ذریتنا أمة مسلمة لک ... ربنا وابعث فیهم رسولا منهم) ضمیر در «فیهم» و «منهم» محتمل است به «أمة مسلمة» در آیه قبل برگردد و نیز محتمل است به «أهله» در آیه ۱۲۶ بازگردانده شود. برداشت فوق بر اساس احتمال اول است; یعنى، «ربنا وابعث فى ذریتنا المسلمة رسولا منهم». دعاى مشترک ابراهیم و اسماعیل گویاى این است که: پیامبر مورد نظر ابراهیم نیز فردى از نسل اسماعیل است نه از نسل دیگر فرزندانش.

۲ - تلاوت آیات الهى، تعلیم کتاب آسمانى، آموزش حکمت (معارف و احکام دین و ...) و پاکسازى نسل ابراهیم و اسماعیل(ع) از آلودگیها و ناخالصیها، از ویژگیهاى پیامبرى که ابراهیم و اسماعیل (ع) خواستار بعثت او بودند. (ربنا وابعث فیهم رسولا منهم یتلوا علیهم ءایتک و یعلمهم الکتب و الحکمة و یزکّیهم)

۳ - محمّد(ص) پیامبرى که ابراهیم و اسماعیل(ع) خواستار بعثت آن حضرت از میان نسلشان بودند. (ربنا وابعث فیهم رسولا منهم ... یزکّیهم) به گفته همه مفسّران، مراد از «رسولا» پیامبر عظیم الشأن اسلام، حضرت محمّد(ص) است.

۴ - دعا براى نیل فرزندان به فراگیرى معالم و احکام الهى و تربیت دینى امرى نیکو و شایسته است. (ربنا وابعث فیهم رسولا ... و یزکّیهم)

۵ - ذریه و نسلى که از تعالیم دینى برخوردار بوده و از آلودگیها پیراسته باشند، براى نیاکانشان ارزشمند و امتیاز آفرین هستند. (ربنا وابعث فیهم رسولا منهم ... و یزکّیهم)

۶ - بعثت پیامبران و انتخاب ایشان از میان خود مردم و از جنس آنان، از نعمتهاى الهى است. (ربنا وابعث فیهم رسولا منهم)

۷ - تلاوت آیات خدا، تعلیم کتاب آسمانى، آموزش حکمت و پاکسازى مردم از آلودگیها، از وظایف پیامبران و از اهداف بعثت ایشان است. (یتلوا علیهم ءایتک و یعلمهم الکتب و الحکمة و یزکّیهم)

۸ - رسیدن امتها به مقام تسلیم در گرو بعثت پیامبران; آموزش کتاب آسمانى و معارف و احکام دینى و پاک شدن از آلودگیهاست. (من ذریتنا أمة مسلمة لک ... ربنا وابعث فیهم رسولا منهم یتلوا ... یزکّیهم) به نظر مى رسد درخواست ابراهیم (ع) و اسماعیل(ع) براى بعثت پیامبرى از میان ذریه آنها درپى درخواست تشکیل «امت مسلمه» بدین جهت باشد که: بعثت و هدفهاى آن، از ضروریات بنیادى براى تشکیل «امت مسلمه» است.

۹ - آموزش کتاب آسمانى; یادگیرى حکمت، احکام و معارف الهى و زدودن آلودگیها و ناپاکیها از خویشتن، داراى جایگاهى رفیع و ارجمند در دیدگاه پیامبران الهى (ربنا وابعث فیهم رسولا منهم یتلوا ... یزکّیهم)

۱۰ - خداوند، یگانه عزیز (پیروز شکست ناپذیر) و یگانه حکیم (کاردانى که امور را محکم و متقن بنا مى کند) است. (إنک أنت العزیز الحکیم)

۱۱ - بعثت پیامبران، پرتوى از عزّت و حکمت خداوند است. (ربنا وابعث فیهم رسولا ... إنک أنت العزیز الحکیم)

۱۲ - ستایش خداوند در پایان دعا، از آداب دعاست. (ربنا وابعث ... إنک أنت العزیز الحکیم)

۱۳ - ستایش خداوند، مؤثر در اجابت دعا به درگاه اوست. (ربنا وابعث فیهم ... إنک أنت العزیز الحکیم)

روایات و احادیث

۱۴ - رسول خدا(ص) فرمود: «انا دعوة ابراهیم قال و هو یرفع القواعد من البیت ربنا و ابعث فیهم رسولا منهم ... » من اجابت شده دعاى ابراهیم(ع) هستم. ابراهیم در حالى که پایه هاى خانه کعبه را بالا مى برد، گفت: پروردگارا! در میان آنان پیامبرى از خودشان مبعوث کن ... ».

موضوعات مرتبط

• آیات خدا: تلاوت آیات خدا ۲، ۷
• ابراهیم(ع): تزکیه نسل ابراهیم(ع) ۲; خواسته هاى ابراهیم(ع) ۱، ۲، ۳; دعاى ابراهیم(ع) ۱، ۱۴; نسل ابراهیم(ع) ۳
• ارزشها: ۵، ۹ ملاک ارزشها ۵
• اسماعیل (ع): تزکیه نسل اسماعیل (ع) ۲; خواسته هاى اسماعیل (ع) ۱، ۲، ۳; دعاى اسماعیل (ع) ۱; نسل اسماعیل (ع) ۱، ۳
• اسماء و صفات: حکیم ۱۰; عزیز ۱۰
• امتها: انقیاد امتها ۸
• انبیا: آثار بعثت انبیا ۸; اهداف انبیا ۷; بشر بودن انبیا ۶; بعثت انبیا ۱۱; بینش انبیا ۹; پیامبر درخواستى ابراهیم(ع) ۱، ۲، ۳; پیامبر درخواستى اسماعیل (ع) ۱، ۲، ۳; نعمت انبیا ۶
• تزکیه: آثار تزکیه ۸; ارزش تزکیه ۹
• تسلیم: وصول به مقام تسلیم ۸
• حکمت: ارزش تعلیم حکمت ۹; تعلیم حکمت ۲، ۷
• حمد: حمد خدا ۱۲، ۱۳
• خدا: اختصاصات خدا ۱۰; مظاهر حکمت خدا ۱۱; مظاهر عزّت خدا ۱۱; نعمتهاى خدا ۶
• دعا: آداب دعا ۱۲; حمد در دعا ۱۲، ۱۳; زمینه اجابت دعا ۱۳
• دین: آثار تعلیم دین ۸; ارزش تعلیم دین ۹; تعلیم دین ۲، ۴
• عمل: عمل پسندیده ۴
• فرزند: تربیت فرزند ۴; تعلیم فرزند ۴; دعا براى فرزند ۴
• کتاب آسمانى: آثار تعلیم کتاب آسمانى ۸; ارزش تعلیم کتاب آسمانى ۹; تعلیم کتاب آسمانى ۲، ۷
• کعبه: بناى کعبه ۱
• محمّد(ص): محمّد(ص) از نسل ابراهیم (ع) ۳; محمّد(ص) از نسل اسماعیل (ع) ۳; مقامات محمّد(ص) ۱۴; نبوت محمّد(ص) ۱۴; نیاکان محمّد(ص) ۳
• مردم: تزکیه مردم ۷
• نسل: ارزش نسل صالح ۵; ارزش نسل مؤمن ۵; نسل با ارزش ۵