روایت:الکافی جلد ۲ ش ۹۷۷

آدرس:

علي بن ابراهيم عن ابيه عن ابن محبوب عن جميل بن صالح عن سدير قال :

سَأَلَ رَجُلٌ‏ أَبَا عَبْدِ اَللَّهِ ع‏ عَنْ قَوْلِ اَللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَقََالُوا رَبَّنََا بََاعِدْ بَيْنَ أَسْفََارِنََا وَ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ‏ اَلْآيَةَ فَقَالَ هَؤُلاَءِ قَوْمٌ كَانَتْ لَهُمْ قُرًى مُتَّصِلَةٌ يَنْظُرُ بَعْضُهُمْ إِلَى بَعْضٍ وَ أَنْهَارٌ جَارِيَةٌ وَ أَمْوَالٌ ظَاهِرَةٌ فَكَفَرُوا نِعَمَ اَللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ غَيَّرُوا مَا بِأَنْفُسِهِمْ مِنْ عَافِيَةِ اَللَّهِ فَغَيَّرَ اَللَّهُ مَا بِهِمْ مِنْ نِعْمَةٍ وَ إِنَّ اَللََّهَ لاََ يُغَيِّرُ مََا بِقَوْمٍ حَتََّى يُغَيِّرُوا مََا بِأَنْفُسِهِمْ‏ فَأَرْسَلَ اَللَّهُ‏ عَلَيْهِمْ سَيْلَ اَلْعَرِمِ‏ فَغَرَّقَ قُرَاهُمْ وَ خَرَّبَ دِيَارَهُمْ وَ أَذْهَبَ أَمْوَالَهُمْ وَ أَبْدَلَهُمْ مَكَانَ جَنَّاتِهِمْ جَنَّتَيْنِ‏ ذَوََاتَيْ أُكُلٍ خَمْطٍ وَ أَثْلٍ وَ شَيْ‏ءٍ مِنْ سِدْرٍ قَلِيلٍ‏ ثُمَّ قَالَ‏ ذََلِكَ جَزَيْنََاهُمْ بِمََا كَفَرُوا وَ هَلْ نُجََازِي‏ إِلاَّ اَلْكَفُورَ

ترجمه

کمره ای, اصول کافی ترجمه کمره ای جلد ۵, ۱۲۹

از سدير، گويد: مردى از امام صادق (ع) پرسيد از تفسير قول خدا عز و جل (۱۹ سوره سباء): «گفتند پروردگارا دورى انداز ميانه سفرهاى ما و به خود ستم كردند»- الآية- فرمود: اينان مردمى بودند كه ده‏هاى پيوسته داشتند، هر كدام به ديگرى چشم‏رس بود، داراى جويهاى روان و اموال فراوان و نمايان بودند و به نعمتهاى خدا عز و جل ناسپاسى كردند و آن عافيتى كه خداوند بدانها داده بود ديگرگون ساختند و خدا هم آن نعمتى كه داشتند ديگرگون ساخت «و به راستى كه خدا ديگرگون نسازد آنچه را مردمى دارند تا آنها خود را دگرگونه نمايند»، خدا سيلاب عَرِم را بر آنها روانه كرد و دِه‏هاى آنها را غرقه نمود و خانمان آنها را ويران كرد و اموال آنها را برد و به جاى باغهاى آنها «دو باغ گذاشت كه درختهاى خار و گز داشتند و اندكى هم درخت سِدر در آنها بود» سپس خدا فرموده است: «آنها را سزا داديم بدان چه ناسپاسى كردند و كفر ورزيدند و آيا مجازات كنيم جز ناسپاس را؟».

مصطفوى‏, اصول کافی ترجمه مصطفوی جلد ۳, ۳۷۵

مردى از امام صادق عليه السّلام اين قول خداى عز و جل را پرسيد: «گفتند: پروردگارا! بين سفرهاى ما دورى‏انداز و آنها بخود ستم كردند ... ۱۸ سوره ۳۴» حضرت فرمود: آنها مردمى بودند داراى آباديهاى بهم پيوسته و در چشم‏رس يك ديگر با نهرهاى جارى و اموال بسيار و نمايان، سپس نعمتهاى خداى عز و جل را ناسپاسى كردند و عافيت خدا را نسبت بخود دگرگون ساختند، خدا هم نعمت‏ آنها را دگرگون ساخت و همانا خدا آنچه را مردمى دارند دگرگون نسازد تا آنها خود را دگرگون كنند» خدا بر آنها سيل عزم «۱» فرستاد تا آباديهاشان را غرقه نمود و ديارشان را خراب كرد و اموالشان را برد، و باغهاى (سر سبز و پرميوه) آنها را بدو باغ از درخت تلخ و شوره گز و اندكى سدر (يعنى درختان بى‏ميوه خود رو كه پس از خشك شدن سيل روئيده بود) تبديل كرد، سپس خداى عز و جل فرمايد: «ناسپاسى آنها را چنين كيفر داديم، مگر ما جز ناسپاس را كيفر دهيم ۱۶ سوره ۳۴».

محمدعلى اردكانى, تحفة الأولياء( ترجمه أصول كافى) - جلد ۳, ۶۵۹

على بن ابراهيم، از پدرش، از ابن‏محبوب، از جميل بن صالح، از سدير روايت كرده است كه گفت: مردى از امام جعفر صادق عليه السلام سؤال كرد از قول خداى عز و جل: «فَقالُوا رَبَّنا باعِدْ بَيْنَ أَسْفارِنا وَ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ» «۱». راوى مى‏گويد كه: پس امام جعفر صادق عليه السلام فرمود كه: «اين جماعت، گروهى بودند كه ايشان را دهى چند بود به هم پيوسته، كه اهل آنها به يكديگر نظر مى‏كردند و همديگر را مى‏ديدند، و نهرهاى روان و مال‏هاى نمايان داشتند. پس نعمت‏هاى خداى عز و جل را كفران كردند و ناسپاسى نمودند، و آن‏چه را كه با ايشان و در نفس‏هاى ايشان بود از عافيت خدا، تغيير دادند؛ پس خدا تغيير داد، آن‏چه را كه با ايشان بود از نعمت و عافيت. «إِنَّ اللَّهَ لا يُغَيِّرُ ما بِقَوْمٍ حَتَّى يُغَيِّرُوا ما بِأَنْفُسِهِمْ» «۲»؛ يعنى: «به درستى كه خدا تغيير نمى‏دهد آن‏چه را كه با گروهى باشد از عافيت و نعمت، تا آنكه آن گروه تغيير دهند آن‏چه را كه در نفس‏هاى ايشان است؛ يعنى بدل كنند احوال جميله را به اخلاق رذيله، و زبان را از ذكر او و دل را از ياد او بگردانند»؛ پس خدا سيل عَرِم را به سوى ايشان فرستاد «۳»؛ پس ده‏هاى ايشان را غرق كرد و خانه‏هاى ايشان را خراب نمود و مال‏هاى ايشان را برد، و بدل داد ايشان را به جاى باغ‏هاى ايشان، دو __________________________________________________

(۱). سبأ، ۱۹. تا آخر آيه كه ترجمه آن اين است كه: «گفتند قوم سبا، اى پروردگار ما! دورى افكن ميان منازل سفرهاى ما؛ يعنى بيابان‏ها را پديد آور از منزلى تا منزل ديگر، كه مردم بى زاد و راحله سفر نتوانند كرد، و ستم كردند بر نفس‏هاى خويش به اين دعا، به جهت كفران نعمت؛ پس گردانيديم ايشان را سخنان، كه مردمان بعد از ايشان به تعجّب باز گويند و از حال ايشان تعجّب كنند، كه از آبادانى به خرابى ميل نمودند، و يا از روى ضرب‏المثل باز گويند كه: تفرّقوا ايادى سبأ، و پراكنده ساختيم ايشان را هر پراكنده ساختنى؛ يعنى به غايت پراكندگى، تا آنكه يكى از ايشان در مارب نماندند و هر يك به جايى رفتند. به درستى كه در آن‏چه ذكر كرديم از قصّه قوم سبا، هر آينه نشانه‏ها و پندها است از براى هر صبركننده سپاس‏گوينده، كه بر محنت‏ها صابر و بر نعمت‏ها شاكر باشد». (مترجم)
(۲). رعد، ۱۱.
(۳). و عرم- به فتح عين و كسر راء اسطلخ [/ استخر]، آبگير است كه اهل سبأ به سنگ و قير بندان كرده بودند و بندآب، و بعضى گفته‏اند كه: بندى محكم و سخت و استوار كه بلقيس ساخته بود، و بعضى گفته‏اند كه: عرم، كور موشى است كه آن بند را سوراخ كرد، و بعضى گفته‏اند كه: نام وادى است، و بعضى گفته‏اند كه: باران سخت است. (مترجم)

باغ كه خداوندان خوردنى و ميوه‏اى بودند بدمزه كه اراك است، (و گويند: درخت خار دار كه ميوه تلخ داشت، و خداوندان درخت شوره گز)، و چيزى از درخت كُنار اندك بودند (يعنى در آن شوره گزها، اندك ميوه‏اى كُنار قرار داديم، تا ياد كنند از آن ميوه‏هاى فوت شده). بعد از آن فرموده است كه: «ذلِكَ جَزَيْناهُمْ بِما كَفَرُوا وَ هَلْ نُجازِي إِلَّا الْكَفُورَ» «۱»؛ يعنى: اين عذاب عاجل، پاداش داديم ايشان را، به سبب آنكه كفرانِ نعمت ورزيده، بر رسولان ما كافر شدند، و آيا جزا نمى‏دهم، مگر كفور را؟» «۲». __________________________________________________

(۱). سبأ، ۱۷.
(۲). و حضرت، اين كلام را بر سبيل اقتباس از آيه سوره سبأ ذكر فرموده، و نظم آيه اين است كه: «فَأَرْسَلْنا عَلَيْهِمْ سَيْلَ الْعَرِمِ وَ بَدَّلْناهُمْ بِجَنَّتَيْهِمْ جَنَّتَيْنِ ذَواتَيْ أُكُلٍ خَمْطٍ وَ أَثْلٍ وَ شَيْ‏ءٍ مِنْ سِدْرٍ قَلِيلٍ». و از حديث ظاهر مى‏شود كه اين آيه بعد از آيه پيش باشد، و در قرآن، پيش از آن است؛ زيرا كه بعد از تتمّه آيه‏اى كه در آخر حديث مذكور مى‏شود، مذكور است كه: «وَ جَعَلْنا بَيْنَهُمْ وَ بَيْنَ الْقُرَى الَّتِي بارَكْنا فِيها قُرىً ظاهِرَةً وَ قَدَّرْنا فِيهَا السَّيْرَ سِيرُوا فِيها لَيالِيَ وَ أَيَّاماً آمِنِينَ فَقالُوا رَبَّنا باعِدْ» تا آخر آيه. و آن‏چه كلينى عليهم السلام ذكر فرموده بود، فاء نداشت، و در قرآن، «فقالوا» است. و حضرت بعد از ذكر مقتبس مى‏فرمايد كه: بعد از آن فرموده است كه: «ذلِكَ جَزَيْناهُمْ بِما كَفَرُوا وَ هَلْ نُجازِي إِلَّا الْكَفُورَ»؛ يعنى: «اين عذاب عاجل، پاداش داديم ايشان را، به سبب آنكه كفران نعمت ورزيده، بر رسولان ما كافر شدند، و آيا عتاب كرده مى‏شود؛ يعنى عتاب نمى‏شود به مثل آن‏چه مذكور شد، مگر ناسپاس كه در ناسپاسى به نهايت رسيده باشد؟» و اين ترجمه، بنابر قرائت يجازى- با ياء و فتح زاى آن و رفع راء كفور- است. و بنا بر قرائت ديگر كه نجازى- با نون و كسر زاى آن و نصب راء كفور- است، معنى اين مى‏شود كه: جزا نمى‏دهم، مگر كفور را. (مترجم)

احادیث مرتبط (بر اساس موضوع)

1. الکافی جلد ۲ ش ۹۷۷ (روایت شده از: امام جعفر صادق عليه السلام)