الزخرف ٨٩

فَاصْفَحْ‌ عَنْهُمْ‌ وَ قُلْ‌ سَلاَمٌ‌ فَسَوْفَ‌ يَعْلَمُونَ‌

ترجمه

پس (اکنون که چنین است) از آنان روی برگردان و بگو: «سلام بر شما»، امّا بزودی خواهند دانست!

|[و گفته شود:] پس از آنها صرف نظر كن و بگو: به سلامت! پس زودا كه بدانند

[و خدا فرمود:] از ايشان روى برتاب و بگو: «به سلامت.» پس زودا كه بدانند.

(پاسخ دهیم: رسولا، اکنون که از ایمان قوم مأیوسی) پس روی از آنها بگردان و بگو به سلامت (تا بروند در ضلالت) که به زودی (بر کیفر کفر و عصیانشان) آگاه می‌شوند.

بنابراین از آنان روی بگردان و سلام جدایی [را به آنان] بگو، پس [سرانجام شقاوت بار خود و نتیجه کفر و عنادشان را] خواهند دانست.

پس، از آنها درگذر و بگو: ايمنى است شما را. آرى به زودى خواهند دانست.

از ایشان درگذر و بگو سلام، زودا که بدانند

پس، از آنان روى بگردان و سلام گو زودا كه بدانند.

پس از آنان روی بگردان و بگو: بدرود! بعدها خواهند دانست (که برای خود چه آشی پخته‌اند و چه آتش سوزانی و عذاب دردناکی را فراهم ساخته‌اند!).

پس از ایشان روی گردان و بگو: «سلام!‌» پس در آینده‌ای دور خواهند دانست.

پس درگذر از ایشان و بگو سلامی پس زود است بدانند

الزخرف ٨٨	آیه ٨٩	الزخرف ٩٠
سوره : سوره الزخرف نزول : ٥ بعثت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ٧ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«إصْفَحْ»: روی بگردان (نگا: بقره / مائده / ، حجر / ). «سَلامٌ»: بدرود. این سلام، برای جدائی بوده و نشانه بی‌اعتنائی است (نگا: فرقان / ، قصص / ).

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

وَ مَا خَلَقْنَا السَّمَاوَاتِ‌ وَ... (۲)

تفسیر

---

• آيات ۷۹ - ۸۹ سوره زخرف
• وجوه مختلف در معناى آيه : ((قل ان كان للرحمن و لد فانااول العابدين ))
• احتجاج بر وحدانيت خداى تعالى در ربوبيت
• (رواياتى در ذيل آيات گذشته مربوط به توحيد)

---

• تفسیر آیات

تفسیر نور (محسن قرائتی)

---

فَاصْفَحْ عَنْهُمْ وَ قُلْ سَلامٌ فَسَوْفَ يَعْلَمُونَ «89»

(اكنون كه از هدايتشان نا اميد شده‌اى) پس از آنان روى گردان و بگو:

بدرود. در آينده خواهند فهميد (كه كيفرشان چيست؟)

نکته ها

در فرهنگ عرب، دو موقع سلام مى‌كنند؛ يكى هنگام ورود و ملاقات و ديگرى هنگام خروج و خداحافظى. چنانكه در پايانِ هر نماز مى‌گوييم: «السلام عليكم و رحمة الله و بركاته». مراد از سلام در اين آيه نيز سلامِ خداحافظى و متاركه است. در فارسى نيز يك درود داريم و يك بدرود.

پیام ها

1- مشركان لجوج را به حال خويش رها كنيد و با آنان منازعه نكنيد. «فَاصْفَحْ عَنْهُمْ»

2- حتّى با مشركان، زندگى همراه مسالمت لازم است. فَاصْفَحْ‌ ... وَ قُلْ سَلامٌ‌ (كمترين انتظار دين از بشر همزيستى مسالمت‌آميز اجتماعى است)

3- پيامبر اسلام تمام كارهاى خويش را به فرمان خداوند انجام مى‌داد. «فَاصْفَحْ عَنْهُمْ»

4- خداوند مخالفان پيامبران را به كيفر سختى هشدار داده است. «فَسَوْفَ يَعْلَمُونَ»

«والحمدللّه ربّ العالمين»

جلد 8 - صفحه 485

سوره دخان‌

اين سوره كه پنجاه و نه آيه دارد، در مكّه نازل گرديده و پنجمين سوره‌اى است كه با حروف مقطّعه (حم) آغاز مى‌شود.

كلمه «دخان» به معناى دود، دو بار در قرآن آمده است، يك بار كه مربوط به آغاز جهان است در سوره فصّلت آمده و يك بار كه به پايان جهان اشاره دارد در آيه ده همين سوره آمده است.

بيشتر مطالب اين سوره در بيان عظمت قرآن و نزول آن در شب قدر و مباحثى درباره توحيد و سرنوشت كفّار و همچنين ماجراى حضرت موسى و بنى اسرائيل و فرعون و بيهوده نبودن آفرينش و خلقت آسمان و زمين مى‌باشد.

جلد 8 - صفحه 486

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ‌

به نام خداوند بخشنده مهربان‌

تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)

---

فَاصْفَحْ عَنْهُمْ وَ قُلْ سَلامٌ فَسَوْفَ يَعْلَمُونَ (89)

بعد از آن امر فرمايد كه:

فَاصْفَحْ عَنْهُمْ‌: پس اعراض كن از ايشان و روى برگردان از مكافات ايشان، وَ قُلْ سَلامٌ‌: و بگو سلامتى است ميان من و شما از منازعت، يا سلام هجران و مجانبت است نه سلام تحيت و كرامت، فَسَوْفَ يَعْلَمُونَ‌: پس زود باشد كه بدانند عاقبت شرك و كفر و مخالفت خود را وقتى كه عذاب بر ايشان نازل شود در دنيا به روز بد رو در به آتش جهنم. اين آيه منسوخ است به آية السيف.

جلد 11 - صفحه 506

فهرست مجلدات تفسير اثنى عشرى‌

تفسير اثنى عشرى مشتمل است بر چهارده جلد به نام نامى چهارده معصوم عليه السلام:

جلد اول. مشتمل بر دو سوره: سوره فاتحه، سوره بقره.

جلد دوم. مشتمل بر دو سوره: سوره آل عمران، سوره نساء.

جلد سوم. مشتمل بر دو سوره: سوره مائده، سوره انعام.

جلد چهارم. مشتمل بر دو سوره: سوره اعراف، سوره انفال.

جلد پنجم. مشتمل بر دو سوره: سوره توبه، سوره يونس.

جلد ششم. مشتمل بر سه سوره: سوره هود، سوره يوسف، سوره رعد.

جلد هفتم. مشتمل بر چهار سوره: سوره ابراهيم، سوره حجر، سوره نحل سوره بنى اسرائيل.

جلد هشتم. مشتمل بر چهار سوره: سوره كهف، سوره مريم، سوره طه، سوره انبياء.

جلد نهم. مشتمل بر پنج سوره: سوره حج، سوره مومنون، سوره نور سوره فرقان، سوره شعراء.

جلد دهم. مشتمل بر هشت سوره: سوره نمل، سوره قصص، سوره عنكبوت، سوره روم، سوره لقمان، سوره سجده، سوره احزاب، سوره السباء

جلد 11 - صفحه 507

جلد يازدهم. مشتمل بر نه سوره: سوره فاطر، سوره يس، سوره الصافات، سوره ص، سوره زمر، سوره مومن، سوره سجده، سوره شورى سوره زخرف.

جلد دوازدهم. مشتمل بر سيزده سوره: سوره الدخان، سوره الجاثيه، سوره الاحقاف، سوره محمد صلّى اللّه عليه و آله و سلم، سوره الفتح، سوره الحجرات، سوره ق، سوره و الذاريات، سوره الطور، سوره النجم، سوره القمر، سوره الرحمن، سوره الواقعه.

جلد سيزدهم. مشتمل بر بيست و يك سوره: سوره الحديد، سوره المجادله، سوره الحشر، سوره الممتحنه، سوره الصف، سوره الجمعه، سوره المنافقين، سوره التغابن، سوره الطلاق، سوره التحريم، سوره الملك، سوره ن، سوره الحاقه، سوره المعارج، سوره نوح، سوره الجن، سوره المزمل، سوره المدثر، سوره القيمه، سوره الدهر، سوره المرسلات.

جلد چهاردهم. مشتمل بر سى و هفت سوره: سوره النبأ، سوره النازعات، سوره عبس، سوره التكوير، سوره الانفطار، سوره المطففين، سوره الانشقاق سوره البروج، سوره الطارق، سوره الاعلى، سوره الغاشيه، سوره الفجر سوره البلد، سوره الشمس، سوره الليل، سوره الضحى، سوره الم نشرح، سوره التين، سوره اقرء، سوره القدر، سوره البينه، سوره الزلزال، سوره العاديات، سوره القارعه، سوره التكاثر، سوره و العصر، سوره الهمزه، سوره الفيل، سوره قريش، سوره الماعون، سوره الكوثر، سوره الكافرون، سوره النصر، سوره تبت، سوره الاخلاص، سوره الفلق، سوره الناس.

تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)

---

وَ لا يَمْلِكُ الَّذِينَ يَدْعُونَ مِنْ دُونِهِ الشَّفاعَةَ إِلاَّ مَنْ شَهِدَ بِالْحَقِّ وَ هُمْ يَعْلَمُونَ (86) وَ لَئِنْ سَأَلْتَهُمْ مَنْ خَلَقَهُمْ لَيَقُولُنَّ اللَّهُ فَأَنَّى يُؤْفَكُونَ (87) وَ قِيلِهِ يا رَبِّ إِنَّ هؤُلاءِ قَوْمٌ لا يُؤْمِنُونَ (88) فَاصْفَحْ عَنْهُمْ وَ قُلْ سَلامٌ فَسَوْفَ يَعْلَمُونَ (89)

ترجمه‌

و مالك نيستند آنان كه ميخوانند غير از خدا شفاعت را مگر

---

جلد 4 صفحه 618

كسانيكه شهادت دهند بحق با آنكه ايشان ميدانند

و اگر بپرسى از آنان چه كس آفريدشان هر آينه گويند البتّه خدا پس چگونه روى گردانده ميشوند

و ميداند گفتارش را اى پروردگار من همانا اينها گروهى هستند كه ايمان نميآورند

پس روى گردان از آنها و بگو سلامت باشيد پس زود باشد كه بدانند.

تفسير

خداوند متعال در مقام ردّ عقائد مشركين مكّه كه قائل بشفاعت بتها از آنان نزد خدا بودند فرموده قادر و متمكّن نيستند آنانكه عبادت ميكنند اهل شرك آنها را در دنيا از شفاعت در آخرت مگر كسانيكه شهادت دادند بوحدانيّت خدا از روى علم و دانش مانند حضرت عيسى و عزيز و ملائكه كه هر يك را جمعى معبود خود قرار دادند با آنكه ايشان خدا را عبادت نموده و مينمايند و از عبادت غير خدا بيزارند و تعجب در آنستكه اگر بپرسى تو اى پيغمبر از آنها كه خالق شما و ساير موجودات كيست قطعا ميگويند خدا خالق تمام خلق است ولى با وجود اين از حقّ بباطل منقلب و برگردانده ميشوند و تعبير بفعل مجهول شايد براى اشاره بآن باشد كه خودشان بالفطره ميدانند كه جز خدا قابل پرستش نيست ولى شيطان آنها را برميگرداند از حقّ بباطل و در اينمقام ظاهرا پيغمبر اكرم مأيوس از ايمان آنها شده و بخدا از اين امر شكايت نموده و خداوند براى گوشزد آنها نقل فرموده شكايت پيغمبر خود را باين تقريب كه و خدا ميداند قول پيغمبر خود يا رب انّ هؤلاء قوم لا يؤمنون و بنابر اين قول خداوند قيله مفعول يعلم مقدّر است و ضمير در آن به پيغمبر راجع است و بيشتر قرّاء بنصب قرائت نموده‌اند و آن اجود از كسر است كه قرائت عاصم و حمزه است و معمول شده است در نوشتن قرآنها و بقرائت آن دو كه جرّ است بايد معطوف باشد به السّاعة در آيات سابقه يعنى نزد خدا است علم بقيامت و علم بقول پيغمبر اى پروردگار من همانا اينها گروهى هستند كه ايمان نميآورند و اخيرا خداوند امر فرموده است به پيغمبر خود كه از دعوت آنها صرف نظر فرمايد و بحال خودشان واگذارد و متاركه خود را از معارضه آنها اعلام نمايد يا بآنها سلام وداع كند و براى تسليت خاطر آنحضرت و تهديد آنها فرموده است بعدا خواهند دانست بچه عذابى گرفتار شده‌اند در ثواب الاعمال و مجمع از امام باقر عليه السّلام نقل نموده‌

---

جلد 4 صفحه 619

كه كسيكه قرائت نمايد سوره زخرف را خداوند او را در قبر از جانوران زمين و فشار قبر ايمن ميفرمايد تا در پيشگاه الهى حاضر شود و از آنجا بامر خدا داخل بهشت گردد و الحمد للّه رب العالمين.

---

جلد 4 صفحه 620

اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)

---

فَاصفَح‌ عَنهُم‌ وَ قُل‌ سَلام‌ٌ فَسَوف‌َ يَعلَمُون‌َ (89)

‌پس‌ صرفنظر كن‌ ‌از‌، ‌آنها‌ و رو برگردان‌ و بگو سلام‌ ‌پس‌ زود ‌باشد‌ ‌که‌ ‌بر‌ ‌آنها‌ معلوم‌ شود.

فَاصفَح‌ عَنهُم‌ اعراض‌ ‌است‌ و متعرض‌ ‌آنها‌ نشدن‌ چنانچه‌ مي‌فرمايد وَ أَعرِض‌ عَن‌ِ المُشرِكِين‌َ‌-‌ انعام‌ ‌آيه‌ 106‌-‌ و مي‌فرمايد خُذِ العَفوَ وَ أمُر بِالعُرف‌ِ وَ أَعرِض‌ عَن‌ِ الجاهِلِين‌َ‌-‌ اعراف‌ 198‌-‌ و مي‌فرمايد فَاصدَع‌ بِما تُؤمَرُ وَ أَعرِض‌ عَن‌ِ المُشرِكِين‌َ‌-‌ حجر آيه 94‌-‌. اشكال‌: بعضي‌ گفتند ‌اينکه‌ آيات‌ منافي‌ ‌است‌ ‌با‌ امر جهاد ‌که‌ مي‌فرمايد يا أَيُّهَا النَّبِي‌ُّ جاهِدِ الكُفّارَ وَ المُنافِقِين‌َ وَ اغلُظ عَلَيهِم‌‌-‌ توبه‌ ‌آيه‌ 74‌-‌ تحريم‌ آيه 9‌-‌ و ساير آيات‌ جهاد. جواب‌: بعضي‌ گفتند ‌اينکه‌ آيات‌ منسوخ‌ ‌شده‌ ‌به‌ آيات‌ جهاد لكن‌ ‌ما مي‌گوئيم‌ ‌به‌ اينكه‌ اولا نوع‌ مجاهدات‌ حضرت‌ دفاعي‌ ‌بود‌ ‌آنها‌ مي‌آمدند ‌براي‌ دفع‌ ‌آنها‌ مسلمين‌ مثل‌ بدر و احزاب‌ و احد و ثانيا ‌آنها‌ اذيت‌ و آزار بمسلمانان‌ مي‌كردند ‌ يا ‌ ‌در‌ مقام‌ اضلال‌ ‌آنها‌ و ارجاع‌ ‌آنها‌ ‌به‌ كفر و شرك‌ بودند جهاد ‌براي‌ دفع‌ شر ‌آنها‌ ‌بود‌ و ثالثا ‌در‌ موارد جهاد دعوت‌ ‌به‌ اسلام‌ ‌بود‌ و احتمال‌ تأثير مي‌رفت‌ و بسياري‌ ‌هم‌ ‌از‌ ترس‌ جهاد ‌ يا ‌ ‌از‌ جهات‌ ديگر بشرف‌ اسلام‌ مشرف‌ مي‌شدند و ‌اينکه‌ آيات‌ ‌در‌ زمينه‌ يأس‌ ‌است‌ ‌که‌ بكلي‌ ‌از‌ قابليت‌ هدايت‌ افتاده‌اند.

وَ قُل‌ سَلام‌ٌ بعضي‌ گفتند سلام‌ اعراض‌ و جدايي‌ ‌است‌ لكن‌ ظاهرا مراد ‌اينکه‌ ‌باشد‌ ‌که‌ ‌شما‌ ‌از‌ دست‌ ‌ما سالم‌ و ‌ما ‌هم‌ ‌از‌ دست‌ ‌شما‌ سالم‌ باشيم‌ ‌يعني‌ كاري‌ بكار يكديگر نداشته‌ باشيم‌ بزبان‌ عوام‌ تو ‌آن‌ طرف‌ جوي‌ و ‌من‌ اينطرف‌ نه‌ ‌شما‌ ‌به‌ ‌ما اذيت‌ كنيد نه‌ ‌ما ‌با‌ ‌شما‌ كاري‌ داشته‌ باشيم‌.

جلد 16 - صفحه 67

فَسَوف‌َ يَعلَمُون‌َ زود ‌باشد‌ بدانند ‌يعني‌ حق‌ ‌براي‌ ‌آنها‌ مكشوف‌ شود بعذابهاي‌ دنيايي‌ ‌ يا ‌ حين‌ نزع‌ ‌ يا ‌ ‌در‌ قيامت‌. اقول‌: الان‌ بغتة الهام‌ شد ‌که‌ آيات‌ جهاد ‌در‌ موردي‌ ‌بود‌ ‌که‌ ‌در‌ نسل‌ ‌آنها‌ مؤمني‌ پيدا نمي‌شد ‌که‌ لا يَلِدُوا إِلّا فاجِراً كَفّاراً نوح‌ آيه 28‌-‌ و ‌اينکه‌ آيات‌ ‌براي‌ ‌اينکه‌ ‌باشد‌ ‌که‌ ‌در‌ نسل‌ ‌آنها‌ و ‌لو‌ ‌به‌ هفتاد واسطه‌ مؤمني‌ بوجود آيد.

‌هذا‌ آخر ‌ما اردنا ايراده‌ ‌في‌ تلك‌ السورة الشريفة و يتلوه‌ انشاء اللّه‌ ‌تعالي‌ ‌سورة‌ حم‌ دخان‌ و بقية السور بفضله‌ و كرمه‌ و توفيقه‌ و تسديده‌ و تأييده‌ و الحمد للّه‌ اولا و آخرا و ظاهرا و باطنا و الصلاة و ‌السلام‌ ‌علي‌ النبي‌ الاكرم‌ و ‌علي‌ آله‌ الطاهرين‌ و اللعن‌ ‌علي‌ اعدائهم‌ اجمعين‌ و انا الحقير الفقير السيد ‌عبد‌ الحسين‌ طيّب‌ غفر ‌له‌ و لابويه‌ و ‌من‌ تعلق‌ ‌به‌.

جلد 16 - صفحه 69

سوره دخان‌ مكية و هي‌ تسع‌ و خمسون‌ آية

جلد 16 - صفحه 70

بسم‌ اللّه‌ و باللّه‌، و الصلاة ‌علي‌ ‌رسول‌ اللّه‌، و ‌علي‌ آله‌ آل‌ اللّه‌، و اللعن‌ ‌علي‌ أعدائهم‌ أعداء اللّه‌.

برگزیده تفسیر نمونه

---

]

(آیه 89)- و در آخرین آیه به او دستور می‌دهد: «اکنون (که چنین است) از آنها روی برگردان» (فَاصْفَحْ عَنْهُمْ).

در عین حال روی گردانی تو به معنی قهر و جدائی توأم با خشونت و پرخاشگری نباشد بلکه «به آنها بگو: سلام بر شما» (وَ قُلْ سَلامٌ).

نه سلامی به عنوان دوستی و تحیت، بلکه به عنوان جدائی و بیگانگی.

این سلام در حقیقت شبیه سلامی است که در آیه 63 سوره فرقان آمده است: «وَ إِذا خاطَبَهُمُ الْجاهِلُونَ قالُوا سَلاماً» هنگامی که جاهلان آنها را (با سخنان زشت خود) مورد خطاب قرار دهند در پاسخ آنها می‌گویند: سلام» سلامی که نشانه بی‌اعتنایی توأم با بزرگواری است.

با این حال آنها را با جمله‌ای پرمعنی تهدید می‌کند، تا گمان نکنند این جدائی و وداع دلیل بر آن است که خدا کاری با آنها ندارد، می‌فرماید: «اما به زودی خواهند دانست» (فَسَوْفَ یَعْلَمُونَ).

آری! خواهند دانست چه آتش سوزان و عذاب دردناکی با لجاجتهای خود برای خویشتن فراهم ساخته‌اند؟! «پایان سوره زخرف»

ج4، ص389

سوره دخان [44]

اشاره

این سوره در «مکّه» نازل شده، و 59 آیه است

محتوای سوره:]

بخشهای این سوره را می‌توان در هفت بخش خلاصه کرد:

1- آغاز سوره از حروف مقطعه و سپس بیان عظمت قرآن مجید است، با این اضافه که نزول آن را در شب قدر برای اولین بار بیان می‌کند.

2- در بخش دیگر از توحید و یگانگی خدا و بیان بعضی از نشانه‌های عظمت او در جهان هستی سخن می‌گوید.

3- بخش مهمی از این سوره سرنوشت کفار، و انواع کیفرهای دردناک آنهاست.

4- در بخش دیگری برای بیدار ساختن این غافلان قسمتی از سرگذشت موسی و بنی اسرائیل در مقابل فرعونیان و شکست سخت آنها، و نابودی و هلاکتشان، گفتگو می‌کند.

5- مسأله قیامت و عذابهای دردناک دوزخیان و پاداشهای جالب و روح‌پرور پرهیزکاران قسمت دیگری از آیات این سوره را تشکیل می‌دهد.

6- همچنین هدف از آفرینش و خلقت آسمان و زمین موضوع دیگری است که در این سوره مطرح شده است.

7- سر انجام، سوره را با بیان عظمت قرآن همان گونه که آغاز شده بود پایان می‌دهد.

ج4، ص390

و از آنجا که در آیه دهم این سوره سخن از «دخان مبین» به میان آمده این سوره به عنوان سوره «دخان» نام گرفته است.

فضیلت تلاوت سوره:]

در حدیثی از پیغمبر گرامی اسلام صلّی اللّه علیه و اله آمده است:

«کسی که سوره دخان را شب و روز جمعه بخواند خداوند خانه‌ای در بهشت برای او بنا می‌کند».

در حدیث دیگری از امام باقر علیه السّلام چنین نقل شده: «کسی که سوره دخان را در نمازهای فریضه و نافله بخواند خداوند او را در زمره کسانی که روز قیامت در امنیت به سر می‌برند مبعوث می‌کند و او را در سایه عرشش قرار می‌دهد، و حساب را بر او آسان می‌گیرد و نامه اعمالش را به دست راستش می‌دهد».

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ به نام خداوند بخشنده بخشایشگر

---

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱ - رهنمود خدا به پیامبر(ص)، در وانهادن مشرکان حق ناپذیر به حال خویش (فاصفح عنهم)

۲ - پیامبر(ص)، مأمور ترک مناظره و منازعه با مشرکان لجوج مکه و دعوت ایشان به مسالمت اجتماعى با مسلمانان (فاصفح عنهم و قل سلم) با توجه به مفهوم «سلام» که به معناى مسالمت است، برداشت یاد شده استفاده مى شود.

۳ - سعى در هدایت گمراهان، پس از یأس از حق پذیرى آنان، لازم نیست. (إنّ هؤلاء قوم لایؤمنون . فاصفح عنهم)

۴ - پیامبراکرم(ص)، در تمامى مراحل رسالت خویش، محتاج به کسب تکلیف از درگاه الهى بود. (و قیله یربّ ... فاصفح عنهم)

۵ - حق ناپذیران لجوج، شاهد بازتاب کفر و شرک خویش در فرجامى نه چندان دور (فسوف یعلمون)

۶ - قیامت، آینده اى محتوم و نه چندان دور (فسوف یعلمون)

۷ - دلجویى خداوند از پیامبراکرم(ص)، در قبال حق ناپذیرى مشرکان (فاصفح عنهم ... فسوف یعلمون)

۸ - همگرایى دینى و اعتقادى، نخستین هدف ادیان آسمانى و همزیستى اجتماعى، کمترین انتظار دین از بشر (فاصفح عنهم و قل سلم)

موضوعات مرتبط

• اتحاد: اهمیت اتحاد دینى ۸
• ادیان آسمانى: اهداف ادیان آسمانى ۸
• حق: آثار شرک حق ناپذیران ۵; آثار کفر حق ناپذیران ۵; فرجام حق ناپذیران ۵
• خدا: اوامر خدا ۱
• شرک: فرجام شرک ۵
• قیامت: حتمیت قیامت ۶; نزدیکى قیامت ۶
• کفر: فرجام کفر ۵
• گمراهان: شرایط هدایت گمراهان ۳
• محمد(ص): دلدارى به محمد(ص) ۷; محدوده مسؤولیت محمد(ص) ۱، ۴; مسؤولیت محمد(ص) ۲
• مشرکان: آثار حق ناپذیرى مشرکان ۷; اعراض از مشرکان ۱
• مشرکان مکه: ترک مجادله با مشرکان مکه ۲; دعوت از مشرکان مکه ۲
• همزیستى: اهمیت همزیستى مسالمت آمیز ۸; دعوت به همزیستى مسالمت آمیز ۲
• یأس: آثار یأس از حق پذیرى گمراهان ۳