العنكبوت ٢٣

وَ الَّذِينَ‌ کَفَرُوا بِآيَاتِ‌ اللَّهِ‌ وَ لِقَائِهِ‌ أُولٰئِکَ‌ يَئِسُوا مِنْ‌ رَحْمَتِي‌ وَ أُولٰئِکَ‌ لَهُمْ‌ عَذَابٌ‌ أَلِيمٌ‌

ترجمه

کسانی که به آیات خدا و دیدار او کافر شدند، از رحمت من مأیوسند؛ و برای آنها عذاب دردناکی است!

|و كسانى كه آيات خدا و ديدار او را منكر شدند، آنان از رحمت من نوميدند، و آنها را عذابى پردرد خواهد بود

و كسانى كه آيات خدا و لقاى او را منكر شدند، آنانند كه از رحمت من نوميدند و ايشان را عذابى پر درد خواهد بود.

و آنان که به آیات خدا و شهود لقای او کافر شدند آنها از رحمت (و نعمت بهشت) من ناامیدند و سخت به عذاب دردناک گرفتار خواهند شد.

وکسانی که به آیات خدا و دیدار [قیامت و محاسبه اعمال به وسیله] او کفر ورزیدند، آنان از رحمت من مأیوسند وبرای آنان عذابی دردناک است.

و آنان كه به آيات خدا و ديدار او ايمان ندارند، از رحمت من نوميدند و آنها راست عذابى دردآور.

و کسانی که آیات الهی و لقای او را منکر شدند اینانند که از رحمت من نومید شدند، و اینانند که عذابی دردناک [در پیش‌] دارند

و كسانى كه به آيات خدا و ديدار او كافر شدند آنان از مهر و بخشايش من نوميدند و ايشان راست عذابى دردناك.

کسانی که آیات خدا و ملاقات او را باور ندارند، ایشان از رحمت من مأیوس می‌باشند، و آنان عذاب دردناکی دارند.

و کسانی که به آیات خدا و لقای او کافر شدند (هم)آنانند که از رحمت من نومیدند و ایشان برایشان عذابی پردرد است.

و آنان که کفر ورزیدند به آیتهای خدا و ملاقات او آنان نومیدند از رحمتم و آنان را است عذابی دردناک‌

العنكبوت ٢٢	آیه ٢٣	العنكبوت ٢٤
سوره : سوره العنكبوت نزول : ١٠ بعثت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ١٦ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«یَئِسُوا»: ناامید گشته‌اند. مراد این است که به مرحمت من در حق نیکان و رساندن ایشان به بهشت باور ندارند.

تفسیر

---

• آيات ۱۴ - ۴۰، سوره عنكبوت
• بيان اين آيات شريفه كه به هفت داستان از انبياء و آزمايش شده امم ايشان اشاره دارد
• توضيح سخن ابراهيم (عليه السلام ) به قوم خود در مقام دعوت به توحيد و عبادت خدا وابطال بت پرستى
• احتجاج بر مساءله معاد با اشاره به آغاز خلقت خلق
• احتجاج بر مساءله معاد با اشاره به آغاز خلقت خلق
• بت پرستى دليل و مستندى نداشته ، منشاء آن تقليد و علاقه هاى قومى است
• بيان عاقبت بت پرستى : عابد و معبود يكديگر را تكفير مى كنند
• تنها لوط(ع ) است كه به حضرت ابراهيم (ع ) ايمان آورد
• معنى و مورد استعمال كلمه ((اجر)) و مقصود از اينكه درباره ابراهيم (عليه السلام )فرمود: ((وآتينا اجره فى الدنيا))
• مراد از اتيان رجال ، قطع سبيل و اتيان منكر در نادى كه قوم لوط مرتكب مى شده اند
• نفرين لوط قومش را و به استجابت رسيدن آن
• مقصود ابراهيم (ع ) از (ان فيها لوطا...) خطاب به ملائكه عذاب
• اشاره به امتحان و ابتلاء قوم مدين ، عاد و ثمود و... و گرفتار شدنشان به عذاب الهى
• بحث روايتى (رواياتى در ذيل بعضى آيات گذشته )
• رواياتى درباره عمل قوم لوط و عذاب الهى آنان

---

• تفسیر آیات

تفسیر نور (محسن قرائتی)

---

وَ الَّذِينَ كَفَرُوا بِآياتِ اللَّهِ وَ لِقائِهِ أُولئِكَ يَئِسُوا مِنْ رَحْمَتِي وَ أُولئِكَ لَهُمْ عَذابٌ أَلِيمٌ «23»

و كسانى كه به آيات خداوند و لقاى او كفر ورزيدند، آنان از رحمت من مأيوس هستند و آنانند كه برايشان عذابى دردناك خواهد بود.

پیام ها

1- تنها گروهى كه از رحمت گسترده‌ى الهى مأيوس و محرومند، كفّار هستند.

وَ الَّذِينَ كَفَرُوا ... أُولئِكَ يَئِسُوا و در آيه 87 سوره يوسف مى‌خوانيم: «إِنَّهُ لا يَيْأَسُ مِنْ رَوْحِ اللَّهِ إِلَّا الْقَوْمُ الْكافِرُونَ»

تفسير نور(10جلدى)، ج‌7، ص: 129

تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)

---

وَ الَّذِينَ كَفَرُوا بِآياتِ اللَّهِ وَ لِقائِهِ أُولئِكَ يَئِسُوا مِنْ رَحْمَتِي وَ أُولئِكَ لَهُمْ عَذابٌ أَلِيمٌ «23»

جلد 10 - صفحه 220

بعد از آن حضرت ابراهيم عليه السّلام به قوم فرمود كه حق تعالى فرمايد:

وَ الَّذِينَ كَفَرُوا بِآياتِ اللَّهِ‌: و آنانكه نگرويدند و كافر شدند به آيات خدا، يعنى به دلايل يكانى او و يا به كتاب‌ها و يا به انبياء و معجزات ايشان و يا به فرامين سبحانى، وَ لِقائِهِ‌: و تكذيب كردند بعث بعد از مردن را كه ملاقات رحمت و عذاب الهى است نسبت به مؤمنين و كافرين، أُولئِكَ يَئِسُوا مِنْ رَحْمَتِي‌: آن گروه مكذبان و منكران نااميد خواهند بود از بخشايش من در روز قيامت. و ممكن است كه اين وصف حال آنها باشد در دنيا، يعنى ايشان اميد به رحمت خدا ندارند؛ چه مؤمن آنست كه هميشه راجى باشد رحمت الهى را، و لازمه رجاء او سعى است در طاعات و عبادات، و لكن كافر به سبب عدم ايمانش هرگز رجا نخواهد داشت. وَ أُولئِكَ لَهُمْ عَذابٌ أَلِيمٌ‌: و آن گروه براى ايشان است عذاب دردناك، يعنى به سبب كفر دائم به عذاب اليم گرفتار شوند.

تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)

---

يُعَذِّبُ مَنْ يَشاءُ وَ يَرْحَمُ مَنْ يَشاءُ وَ إِلَيْهِ تُقْلَبُونَ «21» وَ ما أَنْتُمْ بِمُعْجِزِينَ فِي الْأَرْضِ وَ لا فِي السَّماءِ وَ ما لَكُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ مِنْ وَلِيٍّ وَ لا نَصِيرٍ «22» وَ الَّذِينَ كَفَرُوا بِآياتِ اللَّهِ وَ لِقائِهِ أُولئِكَ يَئِسُوا مِنْ رَحْمَتِي وَ أُولئِكَ لَهُمْ عَذابٌ أَلِيمٌ «23» فَما كانَ جَوابَ قَوْمِهِ إِلاَّ أَنْ قالُوا اقْتُلُوهُ أَوْ حَرِّقُوهُ فَأَنْجاهُ اللَّهُ مِنَ النَّارِ إِنَّ فِي ذلِكَ لَآياتٍ لِقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ «24» وَ قالَ إِنَّمَا اتَّخَذْتُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ أَوْثاناً مَوَدَّةَ بَيْنِكُمْ فِي الْحَياةِ الدُّنْيا ثُمَّ يَوْمَ الْقِيامَةِ يَكْفُرُ بَعْضُكُمْ بِبَعْضٍ وَ يَلْعَنُ بَعْضُكُمْ بَعْضاً وَ مَأْواكُمُ النَّارُ وَ ما لَكُمْ مِنْ ناصِرِينَ «25»

ترجمه‌

عذاب ميكند آنرا كه ميخواهد و مى‌بخشد آنرا كه ميخواهد و بسوى او باز گردانده ميشويد

و نيستيد شما عاجز كنندگان در زمين و نه در آسمان و نيست براى شما غير از خدا هيچ دوستى و نه يارى كننده‌اى‌

و آنانكه كافر شدند بآيتهاى خدا و ملاقات او آنگروه نااميد شدند از رحمت من و آنگروه براى آنها است عذابى دردناك‌

پس نبود جواب قومش مگر آنكه گفتند بكشيد او را يا بسوزانيدش پس رهانيد او را خدا از آتش همانا در اين هر آينه آيتها است براى گروهى كه ميگروند

و گفت جز اين نيست كه گرفتيد غير از خدا بتانى را بدوستى ميانتان در زندگانى دنيا پس روز قيامت بيزارى جويند برخى از شما نسبت به برخى و لعنت كنند برخى از شما برخى را و جايگاهتان آتش است‌

---

جلد 4 صفحه 223

و نباشد براى شما يارى كننده‌اى.

تفسير

خداوند متعال بمناسبت ذكر قدرت خود در آيه اخيره از آيات سابقه ميفرمايد عذاب ميكند هر كس را بخواهد و مى‌بخشد هر كس را بخواهد بلحاظ قدرت و مكنت ولى عذاب ميكند و مى‌بخشد بمقتضاى عدل و حكمت كسانيرا كه استحقاق يكى از آن دو را دارند و مرجع خلق در روز حشر باو و فرمان او است و بمقام اصلى مسترد خواهند شد و اگر كفّار و فجّار بخواهند از حكم خدا فرار كنند در هر نقطه از زمين يا آسمان باشند از تحت نفوذ حكم و قدرت او بيرون نخواهند بود و نميتوانند خدا را عاجز از دستگير كردن خودشان نمايند و غير از خدا هم كسى نميتواند نگهدارى و دستگيرى از آنها نمايد و يار و معين و ياورى ندارند و كسانيكه قرآن و پيغمبر و امام و حشر را انكار نمودند مأيوس از رحمت الهى ميباشند چون اعتقاد بآن ندارند و همين يأس و نااميدى در دنيا براى آنها كافى است علاوه بر عذاب اليم آخرت كه براى آنها ثابت و محقّق است و در جواب دعوت حضرت ابراهيم كه در آيات سابقه ذكر شد قوم او گفتند بكشيد يا بسوزانيد او را چون عاجز از جواب منطقى بودند چنانچه رسم جهّال است كه بعد از عجز از استدلال ستيزگى كنند و بدست درازى و ناسزاگوئى پردازند و گفته‌اند اين كلام را بعضى گفتند و خداوند بهمه نسبت داده براى رضاى سايرين بآن و چنانچه در سور سابقه مفصّلا ذكر شد آتش مهمّى تهيّه نموده و حضرت را در آن انداختند و خداوند آتش را بر او برد و سلام يعنى سرد و سلامت فرمود و نجات داد او را از آن و در اين نجات دادن نشانه‌هائى از قدرت و عظمت الهى ظاهر گرديد كه از آن جمله محفوظ ماندن آنحضرت و خاموش شدن آن آتش عظيم در اندك زمانى و مبدّل شدنش بگلستان بود ولى اهل انصاف و ايمان از آن آيات نفع بردند كه موجب مزيد ايمان و يقين ايشان شد نه اهل كفر و عناد كه موجب مزيد انكار و استحقاقشان براى عذاب گرديد و حضرت ابراهيم فرمود شما فقط براى حفظ روابط دوستانه دنيوى ميان خودتان و بزرگان و اعيانيكه باغراض شخصى شما را وادار بكارهائى ميكنند اين بتها را عبادت ميكنيد و براى محبّتى كه به تبعيّت از سيره آباء و اجدادتان داريد و

---

جلد 4 صفحه 224

ميخواهيد در مسلك و دين موافق باشيد قائل بخدائى يا شفاعت آنها نزد خداى بزرگ شديد ولى روز قيامت اين مودّت و محبّت و الفت از بين ميرود آنها از شما بيزارى ميجويند و عمل شما را مستند باختيار خودتان ميكنند و شما از آنها بيزارى ميجوئيد و ميخواهيد گناه خودتان را بگردن آنها بيندازيد و هر دو دسته يكديگر را لعن ميكنيد و بهم ناسزا ميگوئيد و تمامى در آتش جايگزين خواهيد بود و تا خدا خدائى ميكند بايد بسوزيد و بسازيد و يار و ياور و معين و ناصرى نداشته و نخواهيد داشت و بعضى مودّت را ميان آنها و بتان قرار داده‌اند و آنرا عبارت از علاقه و دلبستگى بآنها در دنيا دانسته‌اند و تناكر و تلاعن را هم ميان آنها فرض نموده‌اند چنانچه خداوند فرموده و يكونون عليهم ضدّا و گفته‌اند خداوند در قيامت بتان را داراى حيات و ادراك ميفرمايد براى آنكه از اتباع خود در حضورشان تبرّى جويند و لعن نمايند و مودّة بنصب و تنوين و برفع و اضافه نيز قرائت شده است و ظاهرا مفعول له براى اتّخذتم باشد و در اخبار ائمه اطهار يكفر به يتبرّء تفسير شده و فرموده‌اند هر قومى كه امام و پيشوائى براى خود اختيار نمودند در دنيا روز قيامت آنها امامشان را و امامشان آنها را لعن مينمايند مگر شيعيان كه قائل بامامت ائمه اطهارند و بشفاعت آنها اگر گناه‌كار باشند فائز خواهند شد انشاء اللّه تعالى.

اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)

---

وَ الَّذِين‌َ كَفَرُوا بِآيات‌ِ اللّه‌ِ وَ لِقائِه‌ِ أُولئِك‌َ يَئِسُوا مِن‌ رَحمَتِي‌ وَ أُولئِك‌َ لَهُم‌ عَذاب‌ٌ أَلِيم‌ٌ «23»

و كساني‌ ‌که‌ كافر شدند ‌به‌ آيات‌ الهي‌ و بلقاء ‌او‌ اينها مأيوس‌ ميشوند ‌از‌ رحمت‌ ‌من‌ و اينها ‌براي‌ ‌آنها‌ ‌است‌ عذاب‌ دردناك‌.

وَ الَّذِين‌َ كَفَرُوا بِآيات‌ِ اللّه‌ِ آيات‌ الهي‌ قران‌ مجيد ‌است‌ و اخباري‌ ‌که‌ ‌در‌ قرآن‌ ميدهد و مواعظ و نصايحي‌ ‌که‌ ‌در‌ ‌او‌ ‌است‌ و وعد و وعيدي‌ ‌که‌ بيان‌ فرموده‌ و انبياء و ائمه‌ هدي‌ و علماء اعلام‌ ‌که‌ همه‌ اينها آيات‌ اللّه‌ هستند و لازم‌ نيست‌ ‌که‌ بجميع‌ اينها كافر باشند بلكه‌ انكار يكي‌ ‌از‌ آيات‌

جلد 14 - صفحه 309

الهي‌ كافيست‌ ‌بر‌ صدق‌ ‌اينکه‌ ‌آيه‌ چنانچه‌ ميفرمايد وَ يَقُولُون‌َ نُؤمِن‌ُ بِبَعض‌ٍ وَ نَكفُرُ بِبَعض‌ٍ وَ يُرِيدُون‌َ أَن‌ يَتَّخِذُوا بَين‌َ ذلِك‌َ سَبِيلًا أُولئِك‌َ هُم‌ُ الكافِرُون‌َ حَقًّا وَ أَعتَدنا لِلكافِرِين‌َ عَذاباً مُهِيناً (نساء ‌آيه‌ 150 و 151).

وَ لِقائِه‌ِ مراد ‌اينکه‌ نيست‌ ‌که‌ بسياري‌ گفتند ‌که‌ فرداي‌ قيامت‌ ‌خدا‌ ‌را‌ مي‌بينند مؤمنين‌ و كفار محروم‌ هستند قائلين‌ بتجسم‌ بلكه‌ مراد لقاء رحمت‌ الهي‌ و عذاب‌ الهيست‌ ‌که‌ مؤمن‌ و كافر تمام‌ ملاقات‌ ميكنند كفار مشاهده‌ ميكنند ‌که‌ مؤمنين‌ ‌در‌ جنات‌ عدن‌ متنعم‌ و مؤمنين‌ مشاهده‌ ميكنند ‌که‌ كفار ‌در‌ جهنم‌ معذب‌ هستند و ‌با‌ يكديگر تكلم‌ ميكنند چنانچه‌ ميفرمايد:

وَ نادي‌ أَصحاب‌ُ النّارِ أَصحاب‌َ الجَنَّةِ أَن‌ أَفِيضُوا عَلَينا مِن‌َ الماءِ أَو مِمّا رَزَقَكُم‌ُ اللّه‌ُ قالُوا إِن‌َّ اللّه‌َ حَرَّمَهُما عَلَي‌ الكافِرِين‌َ (اعراف‌ ‌آيه‌ 50).

أُولئِك‌َ يَئِسُوا مِن‌ رَحمَتِي‌ معني‌ ‌اينکه‌ نيست‌ ‌که‌ مأيوس‌ ‌از‌ رحمت‌ هستند بلكه‌ اينها طريقه‌ ‌خود‌ ‌را‌ حق‌ ميدانند و ‌خود‌ ‌را‌ اهل‌ سعادت‌ ميشمارند چنانچه‌ گفتند وَ قالُوا لَن‌ يَدخُل‌َ الجَنَّةَ إِلّا مَن‌ كان‌َ هُوداً أَو نَصاري‌ (بقره‌ ‌آيه‌ 111) وَ قالُوا لَن‌ تَمَسَّنَا النّارُ إِلّا أَيّاماً مَعدُودَةً (بقره‌ ‌آيه‌ 80) و ‌غير‌ اينها ‌از‌ آيات‌ بلكه‌ بصيغه‌ مضارع‌ بيان‌ فرموده‌ ‌که‌ فرداي‌ قيامت‌ مأيوس‌ ميشوند ‌از‌ رحمت‌ پروردگار.

وَ أُولئِك‌َ لَهُم‌ عَذاب‌ٌ أَلِيم‌ٌ جميع‌ عذابهاي‌ الهي‌ مولم‌ ‌است‌ بلكه‌ ‌در‌ مفهوم‌ عذاب‌ الم‌ خوابيده‌ و تعبير ‌به‌ اليم‌ صفت‌ مشبهه‌ اشاره‌ باين‌ ‌است‌ ‌که‌ الم‌ ‌آن‌ ثابت‌ و محقق‌ و ‌علي‌ الدوام‌ ‌است‌ هيچ‌ زوال‌ ندارد ‌که‌ عبارت‌ ‌از‌ خلود ‌است‌.

برگزیده تفسیر نمونه

---

]

(آیه 23)- لذا در این آیه بطور قاطع می‌فرماید: «و کسانی که به آیات خدا و لقای او کافر شدند از رحمت من مأیوسند» (وَ الَّذِینَ کَفَرُوا بِآیاتِ اللَّهِ وَ لِقائِهِ أُولئِکَ یَئِسُوا مِنْ رَحْمَتِی).

سپس برای تأکید می‌افزاید: «و برای آنها عذاب دردناکی است» (وَ أُولئِکَ لَهُمْ عَذابٌ أَلِیمٌ).

این «عذاب الیم» لازمه مأیوس شدن از رحمت خداست.

---

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱ - کافرانِ به آیات الهى و لقاءاللّه، از رحمت خداوند، مأیوس اند. (و الذین کفروا بأیت اللّه و لقائه أولئک یئسوا من رحمتى)

۲ - مأیوس بودن از رحمت خدا، روحیه اى ناپسند و کافرانه است. (و الذین کفروا ... یئسوا من رحمتى)

۳ - کافرانِ به قرآن، مأیوس از رحمت خداوندند. (و الذین کفروا بأیت اللّه ... أولئک یئسوا من رحمتى)

۴ - کافرانِ به آیات خدا و معاد، حظّى از رحمت خداوند، نخواهند داشت. (و الذین کفروا بأیت اللّه و لقائه أولئک یئسوا من رحمتى) «یئسوا من رحمتى» مى تواند جمله خبرى باشد و مى تواند کنایه از قضاى الهى مبنى بر مشمول رحمت قرار نگرفتن افراد یاد شده باشد. برداشت بالا بنابر احتمال دوم است.

۵ - عالَم آخرت، روز حضور بندگان در پیشگاه خداوند است. (ثمّ اللّه ینشئ النشأة الأخرة ... و الذین کفروا بأیت اللّه و لقائه)

۶ - کافرانِ به آیات خدا و معاد، عذابى دردناک خواهند داشت. (و الذین کفروا بأیت اللّه و لقائه ... و أولئک لهم عذاب ألیم)

۷ - انسان ها، در ساختن فرجام شان، نقش تعیین کننده دارند. (یعذّب من یشاء ... و الذین کفروا بأیت ... أولئک لهم عذاب ألیم)

موضوعات مرتبط

• آخرت: نقش آخرت ۵
• آیات خدا: آثار تکذیب آیات خدا ۶; کیفر مکذبان آیات خدا ۶; محرومیت مکذبان آیات خدا ۴; یأس مکذبان آیات خدا ۱
• انسان: نقش انسان ۷
• خدا: محرومان از رحمت خدا ۴; محضر خدا ۵; مأیوسان از رحمت خدا ۱، ۳
• سرنوشت: عوامل مؤثر در سرنوشت ۷
• عذاب: موجبات عذاب ۶
• قرآن: یأس مکذبان قرآن ۳
• کافران: محرومیت کافران ۴
• لقاءالله: یأس مکذبان لقاءالله ۱
• معاد: آثار تکذیب معاد ۶; کیفر مکذبان معاد ۶; محرومیت مکذبان معاد ۴
• یأس: کفر یأس از رحمت خدا ۲; ناپسندى یأس از رحمت خدا ۲