الأعلى ١٥

وَ ذَکَرَ اسْمَ‌ رَبِّهِ‌ فَصَلَّى‌

ترجمه

و (آن که) نام پروردگارش را یاد کرد سپس نماز خواند!

|و نام پروردگارش را ذكر كرد و نماز گزارد

و نام پروردگارش را ياد كرد و نماز گزارد.

و به ذکر نام خدا به نماز و طاعت پرداخت.

و نام پروردگارش را یاد کرد، پس نماز خواند.

آنان كه نام پروردگار خود را بر زبان آوردند و نماز گزاردند.

و [هر کس‌] که نام پروردگارش را یاد کرد و نیایش کرد

و نام پروردگارش را ياد كرد- به توحيد و تكبير- پس نماز گزارد.

و نام پروردگار خود را ببرَد و نماز بگزارد و فروتنی کند.

و نام پروردگارش را یاد کرد، پس نماز گزارد.

و یاد کرد نام پروردگارش را پس نماز گزارد

الأعلى ١٤	آیه ١٥	الأعلى ١٦
سوره : سوره الأعلى نزول : ٣ بعثت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ٥ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«إسْمَ»: نام. مراد از یاد کردن نام خدا، یاد خدا در دل و ذکر او به زبان است (نگا: تفهیم‌القرآن). «صَلّی»: نماز گزارد. خشوع و خضوع کرد (نگا: جزء عمّ شیخ محمّد عبده). «ذَکَرَ ... فَصَلّی»: الله اکبر را بگوید و به نماز ایستد.

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

إِنَ‌ الَّذِينَ‌ آمَنُوا وَ عَمِلُوا... (۰) إِنَ‌ هٰذَا لَفِي‌ الصُّحُفِ‌ الْأُولَى‌ (۰) قَدْ أَفْلَحَ‌ مَنْ‌ زَکَّاهَا (۰) وَ رُسُلاً قَدْ قَصَصْنَاهُمْ‌ عَلَيْکَ‌... (۰)

تفسیر

• آيات ۱ - ۱۹، سوره اعلى
• مضمون كلمه سوره مباركه اعلى
• توضيح معناى اينكه فرود: ((سبّح اسم ربّك - نام پروردگارت را تنزيه كن ))
• اقوال مختلف در اين باره
• مظاهر تدبير الهى : خلقت ، تسويه ، تقدير، هدايت ، و...
• معناى ((اقراء)) در ((سنقرئك فلا تنسى )) و مفاد استثناء ((الّا ماشاء اللّه ))
• آسوده خاطر نموده پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله از چيست تلقى وحى الهى و حفظ آن
• معناى اينكه خطاب به پيامبر (صلى الله عليه و آله ) فرمود: ((و نيسّرك لليسرى تورا براى يسرى آسان مى كنيم )) و نكته اى كه اين تعبير متضمّن است
• سودمند واقع شدن شرط اساسى تذكره و اشاره به گفتار مفسرين درباره شرط مذكور
• معناى اينكه شقىّ دوزخى در آتش نه مى ميرد و نه زنده مى شود،
• مراد از تزّكى در: ((قد افلح من تزكّى ))
• (رواياتى در ذيلآيات : ((سبّح اسم ربك الاعلى ))، ((سنقرئك فلاتنسى ))، ((قذ افلح من تزّكى )) ودرباره صحف اولى )
• روايتى درباره عدد انبياء الهى و كتب و صحيفه هاى آنها

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱ - به زبان آوردن نام خداوند، درست کارى و مایه نجات است. (قد أفلح من ... و ذکر اسم ربّه) ذکر دو نوع است: ذکر با قلب و ذکر با زبان (مفردات راغب) و مراد از آن در آیه شریفه - به قرینه کلمه «اسم» - ذکر با زبان است.

۲ - ذکر اوصاف خداوند و توجّه همیشگى به آنها، از آثار تزکیه است. (تزکّى . و ذکر اسم ربّه فصلّى) شناخت اسم، بدون شناخت مسمّى حاصل نمى شود (مفردات راغب) و نمى توان تکلم به الفاظى را که ذهن براى آن معنایى تصور نکرده است، «ذکر اسم» نامید. بنابراین یاد نام هاى خداوند، ملازم با یاد محتواى آنها است که بر ویژگى هاى او دلالت دارند. عطف این آیه بر «تزکّى» در آیه قبل، بیانگر مقدمه بودن تزکیه براى «ذکر اسم» است.

۳ - توجّه به جلوه هاى ربوبیت خداوند، وادارسازنده انسان به عبادت و ذکر خدا و جارى ساختن نام او بر زبان است. (و ذکر اسم ربّه)

۴ - لزوم ذکر نام خدا پیش از نماز (ذکر اسم ربّه فصلّى)

۵ - به جا آوردن نماز پس از ذکر نام خداوند، مایه رستگارى است. (قد أفلح من ... ذکر اسم ربّه فصلّى)

۶ - یاد نام و اوصاف خداوند، سوق دهنده انسان به عبادت و نماز است. (و ذکر اسم ربّه فصلّى)

۷ - نمازگزاران، در صورتى رستگاراند که از تزکیه و یاد خدا برخوردار باشند. (قد أفلح من تزکّى . و ذکر اسم ربّه فصلّى)

۸ - ذکر نام خدا و روى آوردن به نماز، نشانه پندپذیرى از قرآن، ترس از خداوند و مایه دورى از آتش دوزخ است. (سیذّکّر من یخشى . و یتجنّبها الأشقى . الذى یصلى النار ... قد أفلح من ... فصلّى)

۹ - نماز، یاد خداوند و ذکر نام او است. (و ذکر اسم ربّه فصلّى) حرف «فاء» ممکن است بر ترتیب بین یاد خدا و نماز دلالت کند و نیز مى تواند تفصیل پس از اجمال باشد. در صورت دوم، نماز مصداق بارز یاد خدا خواهد بود. برداشت یاد شده، ناظر به این احتمال است.

روایات و احادیث

۱۰ - «قیل له(الصادق(ع)) «و ذکر اسم ربّه فصلّى» قال خرج إلى الجَبّانة فصلّى; به امام صادق(ع) گفته شد: [معناى] «و ذکر اسم ربّه فصلّى» [چیست] فرمود: [یعنى] به سوى صحرا بیرون رود و نماز [عید ]بخواند».

۱۱ - «عن أبى عبداللّه(ع) أنّه قال: من تمام الصوم اعطاء الزکاة ... و من صام فلم یؤدّها فلاصوم له إذا ترکها متعمداً... إنّ اللّه عزّوجلّ بدأ بها قبل الصلاة فقال: «قد أفلح من تزکّى . و ذکر اسم ربّه فصلّى»; از امام صادق(ع) روایت شده که فرمود: از [شرایط ]تمام بودن روزه، دادن زکات است ... و کسى که روزه بگیرد; ولى زکات را نپردازد، روزه براى او نیست در صورتى که ترک زکات از روى عمد باشد ... خداى عزّوجلّ زکات را در ابتدا و قبل از نماز، آورده و فرموده است: قد أفلح من تزکّى . و ذکر اسم ربّه فصلّى».

۱۲ - عن عبیداللّه بن عبداللّه الدهقان قال: دخلت على أبى الحسن الرضا(ع) فقال لى: ما معنى قوله: «وذکر اسم ربّه فصلّى» فقلت: کلّما ذکر اسم ربّه قام فصلّى، فقال لى: لقد کلّف اللّه عزّوجلّ هذا شططاً فقلت: جعلت فداک فکیف هو؟ فقال: کلّما ذکر ربّه صلّى على محمد و آله; از عبیداللّه بن عبداللّه دهقان روایت شده که گفت: خدمت امام رضا(ع) رسیدم، پس امام از معناى سخن خداوند «و ذکر اسم ربّه فصلّى» از من سؤال نمود، عرض کردم: یعنى هر زمان که یاد پروردگارش را نمود، بایستد و نماز گزارد. امام به من فرمود: در این صورت، خداى عزّوجلّ تکلیف شاقّى نموده [و این از خداوند به دور است.] عرض کردم: فدایت شوم پس [معناى] آن چگونه است؟ فرمود: هر زمان نام پروردگارش را برد، بر محمّد(ص) و آل او صلوات بفرستد».

موضوعات مرتبط

• تزکیه: آثار تزکیه ۲، ۷
• جهنم: موانع جهنم ۸
• خدا: نام خدا قبل از نماز ۵
• خشیت: نشانه هاى خشیت ۸
• ذکر: آثار ذکر ۶; آثار ذکر خدا ۷; آثار ذکر نام خدا ۸; آداب ذکر خدا ۴; اهمیت ذکر نام خدا ۴; تداوم ذکر خدا ۲; ذکر خدا ۹; ذکر خدا قبل از نماز ۴; ذکر ربوبیت خدا ۳; ذکر صفات خدا ۲، ۶; ذکر نام خدا ۱، ۶; مراد از ذکر خدا ۱۲; موجبات ذکر خدا ۳; موجبات ذکر نام خدا ۳
• رستگارى: عوامل رستگارى ۵، ۷
• روزه: شرایط روزه ۱۱
• زکات: آثار ترک زکات ۱۱; اهمیت زکات ۱۱
• عبادت: زمینه عبادت ۶; موجبات عبادت ۳
• عمل صالح :۱
• عیدفطر: نماز عیدفطر ۱۰
• قرآن: نشانه عبرت از قرآن ۸
• محمد(ص): اهمیت صلوات بر محمد(ص) ۱۲
• نجات: عوامل نجات ۱
• نماز: آثار برپایى نماز ۵، ۸; آثار نماز ۹; زمینه برپایى نماز ۶
• نمازگزاران: رستگارى نمازگزاران ۷