التحريم ٤

إِنْ‌ تَتُوبَا إِلَى‌ اللَّهِ‌ فَقَدْ صَغَتْ‌ قُلُوبُکُمَا وَ إِنْ‌ تَظَاهَرَا عَلَيْهِ‌ فَإِنَ‌ اللَّهَ‌ هُوَ مَوْلاَهُ‌ وَ جِبْرِيلُ‌ وَ صَالِحُ‌ الْمُؤْمِنِينَ‌ وَ الْمَلاَئِکَةُ بَعْدَ ذٰلِکَ‌ ظَهِيرٌ

ترجمه

اگر شما (همسران پیامبر) از کار خود توبه کنید (به نفع شماست، زیرا) دلهایتان از حق منحرف گشته؛ و اگر بر ضدّ او دست به دست هم دهید، (کاری از پیش نخواهید برد) زیرا خداوند یاور اوست و همچنین جبرئیل و مؤمنان صالح، و فرشتگان بعد از آنان پشتیبان اویند.

اگر [شما دو زن‌] به درگاه خدا توبه كنيد [به نفع شماست، زيرا] واقعا دل‌هايتان از حق برگشته است، و اگر بر ضدّ او همدست شويد، بى‌ترديد خداوند خود ياور اوست، و گذشته از اين جبرئيل و نيكوكار مؤمنان [على «ع»] و فرشتگان هم پشتيبانند

اگر [شما دو زن‌] به درگاه خدا توبه كنيد [بهتر است‌]، واقعاً دلهايتان انحراف پيدا كرده است. و اگر عليه او به يكديگر كمك كنيد، در حقيقت، خدا خود سرپرست اوست، و جبرئيل و صالح مؤمنان [نيز ياور اويند] و گذشته از اين، فرشتگان [هم ]پشتيبان [او] خواهند بود.

اینک اگر هر دو زن به درگاه خدا توبه کنید (رواست که) البته دلهای شما (خلاف رضای پیغمبر) میل کرده است، و اگر با هم بر آزار او اتفاق کنید خدا یار و نگهبان اوست و جبریل امین و مردان صالح با ایمان (یعنی علی علیه السّلام به روایت عامّه و خاصّه) و فرشتگان حق یار و مددکار اویند.

اگر شما دو زن از کار خود به پیشگاه خدا توبه کنید [خدا توبه شما را می پذیرد]، چون دل شما دو نفر از حق و درستی منحرف شده است، و اگر بر ضدِّ پیامبر به یکدیگر کمک دهید [راه به جایی نخواهید برد]؛ زیرا خدا و جبرئیل و صالح مؤمنان [که علی بن ابی طالب است] یار اویند، و فرشتگان نیز بعد از آنان پشتیبان او خواهند بود.

اگر شما دو زن توبه كنيد بهتر است، زيرا دلهايتان از حق باز گشته است. و اگر براى آزارش همدست شويد، خدا ياور اوست و نيز جبرئيل و مؤمنان شايسته و فرشتگان از آن پس ياور او خواهند بود.

اگر شما دو زن به درگاه خداوند توبه کنید، و به راستی هم دلهای شما [از طاعت خداوند و پیامبر او در این امر] برگشته است [از گناه شما در می‌گذرد]، و اگر در برابر او همدستی کنید، بدانید که خداوند دوست اوست و جبرئیل و صالح‌[ترین‌] مؤمنان، و علاوه بر آن فرشتگان هم پشتیبانند

اگر [شما دو زن‌] به خداى بازگرديد- توبه كنيد- [بجاست‌]، زيرا كه دلهاى شما به كژى و گناه- فاش‌كردن سِرّ پيامبر

اگر به سوی خدا برگردید و توبه کنید (خداوند برگشت و توبه‌ی شما را می‌پذیرد) چرا که دلهایتان (از حفظ سرّ که پیغمبر دوست می‌داشت) منحرف گشته است. و اگر بر ضدّ او همدست شوید (و برای آزارش بکوشید، باکی نیست) خدا یاور او است، و علاوه از خدا، جبرئیل، و مؤمنان خوب و شایسته، و فرشتگان پشتیبان او هستند.

اگر شما دو زن سوی خدا بازگشت کنید (که) بس. بی‌گمان دل‌هایتان انحراف پیدا کرده است و اگر علیه او با یکدیگر تظاهر کنید، به‌راستی خدا خود سرپرست اوست و (نیز) جبرئیل و صالح مؤمنان و فرشتگان (هم) پس از این (ولایت ربانی) پشتیبان اویند.

اگر توبه کنید ای دو زن بسوی خدا هر آینه گرویده است دلهای شما و اگر چیرگی کنید بر او همانا خدا است دوست او و جبرئیل و شایستگان از مؤمنان و فرشتگانند پس از آن پشتیبان‌

التحريم ٣	آیه ٤	التحريم ٥
سوره : سوره التحريم نزول : ١٠ هجرت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ٢٥ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«إن تَتُوبَا ...»: مخاطب حفصه و عائشه (علیهما السلام) است. جواب شرط محذوف است و تقدیر چنین است: إن تَتُوبَا یَتُبْ عَلَیْکُمَا. «صَغَتْ»: منحرف گشته است. بگردیده است. «إن تَظَاهَرا»: اگر همدستی و هم‌پشتی کنید. فعل مضارع است و اصل آن (إن تَتَظَاهَرا) است که یکی از دو تاء را حذف کرده‌اند. «صَالِحُ الْمُؤْمِنِینَ»: مؤمنان شایسته و بایسته. واژه (صالح) مفرد است و در معنی جمع استعمال شده است و مراد جنس صالح است یعنی فردفرد مسلمانان خوب و متّقی. مثل: لا یَفْعَلُ هَذا، الصَّالِحُ مِنَ الَنَّاسِ. «ظَهِیرٌ»: پشتیبان (نگا: اسراء / ، فرقان / ، قصص / و ، سبأ / ).

تفسیر

• آيات ۱ - ۹، سوره تحريم
• مقصود از تحريم پيامبر(ص ) آنچه را كه خدا برايشحلال كرده (لم تحرم ما احل الله لك )
• افشاى سر پيامبر(ص ) و آزار او توسط يكى از همسرانش (حفضه دختر عمو)
• پشتيبانى خدا و جبرئيل و صالح مؤ منين و ملائكه از آن حضرت صلى الله عليه و آله وسلم
• لحن و بيان عجيبى كه در آيات متضمن پشتيبانى و تاءييدرسول الله (ص ) به كار رفته است
• اشاره به اينكه همه همسران پيامبر(ص ) نيكوكار و ماءجر نبوده اند
• بيان اينكه ملاك بهتر و برترى مفاد ((ازواجا خيرا منكن )) توبه و قننوت (اطاعت ) است
• مراد از توصيف ملائكه موكل بر جهنم به غلاظ و شداد بودن و اينكه : ((لا يعصون اللهما امرهم و يفعلون ما يؤ مرون ))
• توضيحى راجع به مكلف بودن ملائكه
• در قيامت جزا عبارت است از خود عمل و عذر خواهى در آن روز بلا اثر است
• معناى ((توبه نصوح )) كه خداوند به آن امر فرموده است
• دو احتمال در معناى جمله :((يوم لا يخزى الله النبى و الذين آمنوا معه ....))
• مقصود از دعاى مؤ منين در قيامت : ((ربنا اتمم لنا نورنا...))
• مراد از امر به جهاد با منافقين به پيامبر اكرم (ص )
• رواياتى در ذيل آيات نخست سوره تحريم و شاءننزول آن آيات
• نقد و بررسى روايات فوق
• شاءن نزول آيه تريم به نقل عمر بن الخطاب
• رواياتى راجع به اينكه منظور از ((صالح المؤ منين )) على (ع ) است
• چگونه اهل خود را از آتش خفظ كنيم (قوا انفسكم و اهليكم نارا...)
• چند روايت پيرامون مراد از توبه نصوح و راجع به نور مؤ منين در روز قيامت

• آيه ۱-۵
• آيه و ترجمه
• شاءن نزول :
• تفسير:
• نكته ها:
• ۱ - اوصاف همسر شايسته
• ۲ - منظور از ((صالح المؤ منين )) كيست ؟
• ۳ - نارضائى پيامبر (ص ) از بعضى از همسران خود
• ۴ - افشاى سر
• ۵ - نبايد حلال خدا را بر خود حرام كنيد

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱ - توصیه خداوند به دو همسر خطاکار پیامبر(ص) (حفصه و عایشه)، به توبه و دست برداشتن از خطاکارى (إن تتوبا إلى اللّه) جواب شرط «إن تتوبا إلى اللّه»، محذوف و تقدیر آن چنین است: «فهو خیر لکما». این جمله در حقیقت، تشویق و توصیه به توبه و تکرار نکردن اشتباهات گذشته است.

۲ - گناه کارى همسران پیامبر(ص) (حفصه و عایشه)، به خاطر افشاى راز آن حضرت (إن تتوبا إلى اللّه) توصیه به توبه، نشانگر ارتکاب گناه است.

۳ - افشاى رازها و سخنان محرمانه، گناه است. (إن تتوبا إلى اللّه)

۴ - دو همسر پیامبر(ص)، به خاطر افشاکردن راز آن حضرت، به انحراف قلبى از مسیر حق دچار شده بودند. (فقد صغت قلوبکما)

۵ - گناه، عامل انحراف قلب و روح آدمیان (إن تتوبا إلى اللّه فقد صغت قلوبکما)

۶ - تأثیر رفتار انسان ها در قلب و روح آنان (فقد صغت قلوبکما)

۷ - لزوم توبه و بازگشت، از هر عملى که موجب انحراف قلب آدمى از مسیر حق مى گردد. (إن تتوبا إلى اللّه فقد صغت قلوبکما) برداشت یاد شده از آن جا است که جمله «فقد صغت قلوبکما»، در مقام بیان سبب توبه است; یعنى، توبه کنید، چون قلب شما - به سبب خطاکارى - از مسیر حق منحرف شده است.

۸ - توبه، موجب زدایش زنگار از قلب و روح مى شود. (إن تتوبا إلى اللّه فقد صغت قلوبکما)

۹ - افشاى سخنان محرمانه و راز پیامبر(ص)، از سوى برخى از همسرانش، نوعى توطئه و همدستى علیه آن حضرت بود. (و إن تظهرا علیه) مطلب یاد شده، از تعبیر «إن تظاهرا علیه» (اگر علیه پیامبر(ص) هم پشتى کنید)، استفاده مى شود. گفتنى است «تظاهر» (مصدر «تظاهرا») به معناى تعاون و هم پشتى است.

۱۰ - همسران خطاکار پیامبر(ص) (حفصه و عایشه)، در معرض تکرار خطا و خیانت علیه آن حضرت بودند. (و إن تظهرا علیه) از تعبیر «إن تظاهرا علیه» (اگر علیه پیامبر هم پشتى کنید)، استفاده مى شود که حفصه و عایشه، در معرض تکرار چنین خطاهایى بودند.

۱۱ - هشدار خداوند به همسران پیامبر، نسبت به تکرار خطاها و موضع گیرى علیه ایشان (و إن تظهرا علیه فإنّ اللّه هو مولیه ... و الملئکة بعد ذلک ظهیر) آیه شریفه مى فرماید: خداوند، جبرئیل و... در صورت اقدام همسران رسول اکرم، علیه ایشان، از آن حضرت پشتیبانى مى کنند. بیان این مطلب در حقیقت، هشدارى از جانب خداوند به آنان است.

۱۲ - افشاى راز پیامبر(ص) از سوى برخى از همسرانش، گناه و خطایى بزرگ بود. (فقد صغت قلوبکما و إن تظهرا علیه فإنّ اللّه هو مولیه ... و الملئکة بعد ذلک ظهیر) مطلب یاد شده، از آهنگ هشدارآمیز آیه شریفه نسبت به همسران رسول خدا و لحن حمایت گونه آن، به دست مى آید.

۱۳ - پیامبر(ص)، تحت حمایت و سرپرستى ویژه خداوند (فإنّ اللّه هو مولیه)

۱۴ - پیامبر(ص)، مورد حمایت و پشتیبانى جبرائیل، صالح ترین مؤمنان (على(ع)) و فرشتگان قرار داشت. (و جبریل و صلح المؤمنین و الملئکة بعد ذلک ظهیر) مقصود از «صالح المؤمنین» - برابر نظر بسیارى از مفسران و روایات وارده از عامّه و خاصّه - امیرالمؤمنین على(ع) است (مجمع البیان، ذیل آیه).

۱۵ - پیامبر(ص)، در برابر ضدیت و خیانت برخى از همسرانش، مورد حمایت و پشتیبانى خداوند، جبرائیل، صالح مؤمنان(على(ع)) و فرشتگان قرار داشت. (و إن تظهرا علیه فإنّ اللّه هو مولیه ... و الملئکة بعد ذلک ظهیر)

۱۶ - دلدارى خداوند به پیامبر(ص)، در برابر خیانت ها و توطئه ها علیه ایشان (و إن تظهرا علیه فإنّ اللّه هو مولیه ... و الملئکة بعد ذلک ظهیر)

روایات و احادیث

۱۷ - «عن أبى بصیر قال: سمعت أباجعفر(ع) یقول: «إن تتوبا إلى اللّه فقد صغت قلوبکما - إلى قوله - و صالح المؤمنین» قال: «صالح المؤمنین» علىّ بن ابى طالب(ع); از ابوبصیر روایت شده که گفت: از امام باقر(ع) شنیدم که مى فرمود: مقصود از «صالح المؤمنین» [در آیه] «إن تتوبا إلى اللّه فقد صغت قلوبکما... و صالح المؤمنین» على بن ابى طالب است». گفتنى است شیخ طوسى در کتاب «تبیان» و طبرسى در «مجمع البیان» درباره آیه شریفه نوشته اند: خاصّه و عامّه روایت کرده اند که مراد از «صالح المؤمنین» على بن ابى طالب است.

۱۸ - «عن أسماءبنت عُمَیْس: سمعت رسول اللّه(ص) یقول: «و صالح المؤمنین» قال: علىّ بن ابى طالب; از اسماء بنت عمیس روایت شده که گفت: از رسول خدا(ص) شنیدم که مى فرمود: مقصود از «صالح المؤمنین» على بن ابى طالب است».

موضوعات مرتبط

• اسلام: تاریخ صدر اسلام ۱۴، ۱۵
• امام على(ع): حمایتهاى امام على(ع) ۱۴، ۱۵; فضایل امام على(ع) ۱۷، ۱۸
• انحراف: توبه از انحراف ۷; عوامل انحراف ۵
• تزکیه: عوامل تزکیه ۸
• توبه: آثار توبه ۸; اهمیت توبه ۷
• جبرئیل: حمایتهاى جبرئیل ۱۴، ۱۵
• حفصه: توصیه توبه به حفصه ۱
• خدا: توصیه هاى خدا ۱; حمایتهاى خدا ۱۳، ۱۵; هشدارهاى خدا ۱۱
• راز: گناه افشاى راز ۳
• عایشه: توصیه توبه به عایشه ۱
• عمل: آثار عمل ۶
• قلب: عوامل مؤثر در قلب ۶
• گناه: آثار گناه ۵
• محمد(ص): افشاگرى همسران محمد(ص) ۴; افشاى راز محمد(ص) ۲، ۹; تکرار توطئه علیه محمد(ص) ۱۰; تکرار خیانت با محمد(ص) ۱۰; توصیه به همسران محمد(ص) ۱; توطئه علیه محمد(ص) ۹، ۱۵، ۱۶; توطئه همسران محمد(ص) ۹، ۱۵; حامى محمد(ص) ۱۳، ۱۴، ۱۵; خطاى همسران محمد(ص) ۱۰، ۱۱; خیانت به محمد(ص) ۱۶; دلدارى به محمد(ص) ۱۶; فلسفه انحراف همسران محمد(ص) ۴; قصه همسران محمد(ص) ۱، ۲، ۴، ۹، ۱۰، ۱۱، ۱۲، ۱۵; گناه افشاى راز محمد(ص) ۱۲; گناه همسران محمد(ص) ۲، ۱۲; هشدار به همسران محمد(ص) ۱۱
• ملائکه: حمایتهاى ملائکه ۱۴، ۱۵