آل عمران ١٤٤

وَ مَا مُحَمَّدٌ إِلاَّ رَسُولٌ‌ قَدْ خَلَتْ‌ مِنْ‌ قَبْلِهِ‌ الرُّسُلُ‌ أَ فَإِنْ‌ مَاتَ‌ أَوْ قُتِلَ‌ انْقَلَبْتُمْ‌ عَلَى‌ أَعْقَابِکُمْ‌ وَ مَنْ‌ يَنْقَلِبْ‌ عَلَى‌ عَقِبَيْهِ‌ فَلَنْ‌ يَضُرَّ اللَّهَ‌ شَيْئاً وَ سَيَجْزِي‌ اللَّهُ‌ الشَّاکِرِينَ‌

ترجمه

محمد (ص) فقط فرستاده خداست؛ و پیش از او، فرستادگان دیگری نیز بودند؛ آیا اگر او بمیرد و یا کشته شود، شما به عقب برمی‌گردید؟ (و اسلام را رها کرده به دوران جاهلیّت و کفر بازگشت خواهید نمود؟) و هر کس به عقب باز گردد، هرگز به خدا ضرری نمی‌زند؛ و خداوند بزودی شاکران (و استقامت‌کنندگان) را پاداش خواهد داد.

و محمد صلّى الله عليه وآله نيست جز فرستاده‌اى كه پيش از او هم پيامبران گذشتند. آيا اگر او بميرد يا كشته شود عقبگرد مى‌كنيد؟ و هر كه عقبگرد كند، هرگز به خدا زيانى نمى‌رساند، و خدا سپاسگزاران را پاداش خواهد داد

و محمد، جز فرستاده‌اى كه پيش از او [هم‌] پيامبرانى [آمده و] گذشتند، نيست. آيا اگر او بميرد يا كشته شود، از عقيده خود برمى‌گرديد؟ و هر كس از عقيده خود بازگردد، هرگز هيچ زيانى به خدا نمى‌رساند، و به زودى خداوند سپاسگزاران را پاداش مى‌دهد.

محمد (صلّی اللّه علیه و آله و سلّم) جز یک پیامبر نیست که پیش از او نیز پیغمبرانی بودند و درگذشتند، آیا اگر او به مرگ یا شهادت درگذشت شما باز به دین جاهلیّت خود رجوع خواهید کرد؟ پس هر که مرتد شود به خدا ضرری نخواهد رسانید، و البته خدا جزای نیک اعمال به شکرگزاران عطا کند.

و محمّد جز فرستاده ای از سوی خدا که پیش از او هم فرستادگانی [آمده و] گذشته اند، نیست. پس آیا اگر او بمیرد یا کشته شود، [ایمان و عمل صالح را ترک می کنید و] به روش گذشتگان و نیاکان خود برمی گردید؟! و هر کس به روش گذشتگان خود برگردد، هیچ زیانی به خدا نمی رساند؛ و یقیناً خدا سپاس گزاران را پاداش می دهد.

جز اين نيست كه محمد پيامبرى است كه پيش از او پيامبرانى ديگر بوده‌اند. آيا اگر بميرد يا كشته شود، شما به آيين پيشين خود باز مى‌گرديد؟ هر كس كه بازگردد هيچ زيانى به خدا نخواهد رسانيد. خدا سپاسگزاران را پاداش خواهد داد.

و محمد جز پیامبری نیست که پیش از او هم پیامبرانی بوده‌اند، آیا اگر او بمیرد یا کشته شود [از پیروی او و عقیده خود] باز می‌گردید؟ و هرکس که [از عقیده خود] بازگردد [بداند که‌] هرگز به خداوند زیانی نمی‌رساند، و زودا که خداوند سپاسگزاران را پاداش دهد

و محمد

محمّد جز پیغمبری نیست و پیش از او پیغمبرانی بوده و رفته‌اند؛ آیا اگر او (در جنگ اُحُد کشته می‌شد، یا مثل هر انسان دیگری وقتی) بمیرد یا کشته شود، آیا چرخ می‌زنید و به عقب برمی‌گردید (و با مرگ او اسلام را رها می‌سازید و به کفر و بت‌پرستی بازگشت می‌کنید)؟! و هرکس به عقب بازگردد (و ایمان را رها کرده و کفر را برگزیند) هرگز کوچکترین زیانی به خدا نمی‌رساند، (بلکه به خود ضرر می‌زند) و خدا به سپاسگزاران پاداش خواهد داد.

و محمد، جز فرستاده‌ای (ربانی) - که پیش از او (هم) فرستادگانی آمده‌اند- نیست. پس آیا اگر او بمیرد یا کشته شود، بر گذشته‌هایتان باز می‌گردید؟ و هر کس بر گذشته‌ی (نابسامان) خود باز گردد، هرگز هیچ زیانی به خدا نمی‌رساند، و به زودی خدا سپاسگزاران را پاداش می‌دهد.

و نیست محمد «ص» مگر پیمبری که بگذشته است پیش از او پیمبرانی پس آیا اگر بمیرد یا کشته شود بازگردید بر پاشنه‌های خویش و آن کس که برگردد بر پاشنه‌های خود همانا آیان نرساند خدا را به چیزی و به زودی پاداش دهد خدا به شکرگزاران‌

آل عمران ١٤٣	آیه ١٤٤	آل عمران ١٤٥
سوره : سوره آل عمران نزول : ٣ هجرت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ٣١ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«خَلَتْ»: رفته است. «إِنقَلَبْتُمْ عَلَی أَعْقَابِکُمْ»: بر پاشنه‌های خود عقب‌گرد می‌کنید و چرخ می‌زنید. مراد این که: به کفر برمی‌گردید. «أَعْقَاب»: جمع عَقِبْ، پاشنه‌های پا.

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

إِنَّکَ‌ مَيِّتٌ‌ وَ إِنَّهُمْ‌... (۲)

تفسیر

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱- حضرت محمّد (ص)، تنها، رسول خداست و همچون دیگر پیامبران الهى، مرگ را ملاقات خواهد کرد. (و ما محمّد الّا رسول قد خلت من قبله الرّسل افاین مات او قتل) جمله «قد خلت ... » (رسولانى پیش از او بودند و از دنیا رفتند)، کنایه از این است که محمّد (ص) نیز همانند دیگر پیامبران از دنیا خواهد رفت ; یا با مرگ طبیعى و یا با شهادت.

۲- پندار باطل برخى از پیروان پیامبر اسلام(ص) نسبت به فناناپذیرى آن حضرت (و ما محمّد الّا رسول قد خلت من قبله الرّسل افاین مات او قتل) گویا تذکر خداوند به اینکه محمّد (ص)، سمتى جز پیامبرى ندارد و پیامبرانى پیش از او بودند و از دنیا رفتند، در ردّ چنین پندارى باشد.

۳- پایان پذیرى پیام رسولان الهى، یا با مرگ و یا با شهادت ایشان، پندار باطل برخى از مسلمانان صدر اسلام (و ما محمّد الّا رسول ... افاین مات او قتل انقلبتم على اعقابکم)

۴- تزلزل روحیه برخى از پیکارگران احد، بر اثر شایعه قتل پیامبر(ص) (و ما محمّد الّا رسول ... افاین مات او قتل انقلبتم على اعقابکم)

۵- اتکاى افراطى برخى از پیکارگران احد به شخص پیامبر(ص)، مورد نکوهش خداوند (افاین مات او قتل انقلبتم على اعقابکم)

۶- نکوهش و محکومیّت فردپرستى (افاین مات او قتل انقلبتم على اعقابکم)

۷- وظیفه رسولان الهى، راهنمایى و پیام آورى است و وظیفه مردم، پیمودن آن راه بر اساس پیامهاى آن رسولان (و ما محمّد الّا رسول قد خلت من قبله الرّسل افاین مات) جمله «و ما محمّد ... »، تعیین کننده وظیفه رسولان الهى (پیام آورى) است و جمله «افائن مات ... »، تعیین کننده وظیفه مردم است که باید همواره (چه رسولان در میانشان باشند و یا نباشند) پایبند به آن پیامها باشند.

۸- خطر واپسگرایى مردم صدر اسلام از مسیر رهبرى، پس از رحلت یا شهادت پیامبر(ص) (و ما محمّد الّا رسول ... افاین مات او قتل انقلبتم على اعقابکم)

۹- تداوم رسالت انبیا، در گرو حضور آنان نیست. (و ما محمّد الّا رسول قد خلت من قبله الرّسل افاین مات او قتل انقلبتم على اعقابکم) خداوند با نکوهش از واپسگرایى پس از رحلت و یا شهادت پیامبر (ص)، در واقع وابسته بودن اهداف جوامع ایمانى را به شخص پیامبر (ص) نفى کرده است.

۱۰- خطر ارتداد و واپسگرایى براى جامعه، پس از فقدانِ رهبر دینى آن جامعه (و ما محمّد الّا رسول قد خلت من قبله ... افاین مات او قتل انقلبتم على اعقابکم)

۱۱- ادیان الهى، راه و روش رشد و تعالى انسان و جامعه (افاین مات او قتل انقلبتم على اعقابکم) چون مراد از «انقلبتم على اعقابکم»، بازگشت از دین الهى است و از آن تعبیر به واپسگرایى شده، معلوم مى شود که دین الهى، رشد و تعالى مردم را تضمین مى کند.

۱۲- کفر و ارتداد و پشت کردن به خط رسالت انبیا، حرکتى ارتجاعى و واپسگرایانه است. (و ما محمّد الّا رسول ... افاین مات او قتل انقلبتم على اعقابکم)

۱۳- پندار غلط جاودانگى پیامبر(ص)، موجب ارتداد و واپسگرایى برخى از مبارزان احد، و انکار رسالت آن حضرت پس از شایعه قتل ایشان (افاین مات او قتل انقلبتم على اعقابکم) مفسران در شأن نزول آیه گفته اند: آنگاه که خبر قتل پیامبر(ص) در بین مردم شایع شد، برخى از مسلمانان اظهار داشتند که اگر محمّد(ص) پیامبر بود، کشته نمى شد. (مجمع البیان، ذیل آیه.)

۱۴- ارتداد و کفر افراد، زیانى به خداوند نمى رساند. (و من ینقلب على عقبیه فلن یضرّ اللّه شیئا)

۱۵- پشت کردن به خط رسالت انبیا و بازگشت از اسلام به کفر، زیان رساندن به خویشتن است. (و ما محمّد الّا رسول ... و من ینقلب على عقبیه فلن یضرّ اللّه شیئا) کفر و ارتداد، قطعا دربردارنده زیان است و به حکم «فلن یضرّ اللّه»، این زیان، متوجه خداوند سبحان نخواهد شد ; بنابراین الزاماً دامنگیر فرد و جامعه مرتد و کافر خواهد شد.

۱۶- پایدارى در دین و حرکت در مسیر انبیاى الهى، شکر نعمتِ هدایت و رسالت انبیاست. (افاین مات او قتل انقلبتم ... و سیجزى اللّه الشّاکرین) مراد از «الشّاکرین» در این آیه، یا خصوص کسانى است که هرگز مرتد نمى شوند و همچنان پایبند دین الهى هستند، و یا مؤمنان پایدار، مصداق مورد نظر براى «الشّاکرین» هستند.

۱۷- واپسگرایى و ارتداد، کفران نعمتِ رسالت انبیا و هدایت الهى است. (و من ینقلب على عقبیه ... و سیجزى اللّه الشّاکرین) مفهوم جمله «و سیجزى اللّه الشّاکرین» این است که مرتدان، ناسپاس هستند، و به مناسبت حکم و موضوع، این ناسپاسى در ارتباط با رسالت انبیا و هدایت الهى است.

۱۸- وعده خداوند به اعطاى پاداش به سپاسگزاران نعمتهاى الهى (و سیجزى اللّه الشّاکرین)

۱۹- استقامت پیشگان و پایمردان پیکار احد، شاکران نعمت رسالت پیامبر(ص) (انقلبتم على اعقابکم ... و سیجزى اللّه الشّاکرین)

موضوعات مرتبط

• ادیان: نقش ادیان ۱۱
• ارتجاع: آثار ارتجاع ۱۰، ۱۲، ۱۵، ۱۷ ; خطر ارتجاع ۸ ; عوامل ارتجاع ۱۳ ; موارد ارتجاع ۱۲
• ارتداد:۲۱ آثار ارتداد ۲۱ ۱۰، ۱۲، ۱۴، ۱۵، ۱۷ ; عوامل ارتداد ۲۱ ۱۳
• استقامت:۱۹
• اسلام: تاریخ صدر اسلام ۳، ۴، ۵، ۸، ۱۳
• اسماء و صفات: صفات جلال ۱۴
• اصلاح:۷
• اطاعت: از انبیا ۷
• اللّه: توبیخهاى اللّه ۵ ; نعمتهاى اللّه ۱۸ ; وعده‌هاى اللّه ۱۸ ; هدایت اللّه ۱۷
• امامت:۱۰
• انبیا:۷ رسالت انبیا ۷ ۳، ۹، ۱۲، ۱۵، ۱۶، ۱۷، ۱۹ ; مرگ انبیا ۷ ۱، ۳ ; انبیا ۷ و اصلاح جامعه ۷ ; مسؤولیت انبیا ۷ ۷
• انسان: مسؤولیت انسان ۷
• تضعیف روحیه: عوامل تضعیف روحیه ۴
• جامعه:۷ عوامل انحطاط جامعه ۷ ۱۰ ; عوامل رشد جامعه ۷ ۱۱
• دین: صلابت در دین ۱۶
• رشد:۱۱ عوامل رشد ۱۱ ۱۱
• شایعه: آثار شایعه ۴
• شاکران: پاداش شاکران ۱۸
• شکر: نعمت ۱۶، ۱۸، ۱۹
• شرک:۶
• ظلم به نفس:۱۵
• عقیده: باطل ۲، ۳، ۱۳
• غزوه احد:۴، ۵، ۱۳، ۱۹
• کفر: آثار کفر ۱۲، ۱۴
• کفران نعمت:۱۷
• گمراهى: عوامل گمراهى ۸
• محمّد (ص): انکار رسالت محمّد (ص) ۱۳ ; پیروان محمّد (ص) ۲ ; مرگ محمّد (ص) ۱، ۲، ۴، ۸
• مجاهدان: استقامت مجاهدان ۱۹ ; مجاهدان احد ۱۳ ; سرزنش مجاهدان ۵
• مرگ:۱، ۲، ۳، ۴، ۸
• نبوت: نعمت نبوت ۱۶، ۱۷، ۱۹
• هدایت: نعمت هدایت ۱۶، ۱۷