البقرة ٢٥١

فَهَزَمُوهُمْ‌ بِإِذْنِ‌ اللَّهِ‌ وَ قَتَلَ‌ دَاوُدُ جَالُوتَ‌ وَ آتَاهُ‌ اللَّهُ‌ الْمُلْکَ‌ وَ الْحِکْمَةَ وَ عَلَّمَهُ‌ مِمَّا يَشَاءُ وَ لَوْ لاَ دَفْعُ‌ اللَّهِ‌ النَّاسَ‌ بَعْضَهُمْ‌ بِبَعْضٍ‌ لَفَسَدَتِ‌ الْأَرْضُ‌ وَ لٰکِنَ‌ اللَّهَ‌ ذُو فَضْلٍ‌ عَلَى‌ الْعَالَمِينَ‌

ترجمه

[152] سپس به فرمان خدا، آنها سپاه دشمن را به هزیمت واداشتند. و «داوود» (نوجوان نیرومند و شجاعی که در لشکر «طالوت» بود)، «جالوت» را کشت؛ و خداوند، حکومت و دانش را به او بخشید؛ و از آنچه می‌خواست به او تعلیم داد. و اگر خداوند، بعضی از مردم را به وسیله بعضی دیگر دفع نمی‌کرد، زمین را فساد فرامی‌گرفت، ولی خداوند نسبت به جهانیان، لطف و احسان دارد.

پس به اذن خدا آنها را شكست دادند و داود جالوت را بكشت و خداوند او را پادشاهى و حكمت داد و از آنچه مى‌خواست به وى آموخت. و اگر خدا بعضى از مردم را به وسيله بعضى ديگر نمى‌راند، حتما زمين تباه مى‌شد ولى خدا به جهانيان نظر كرم دارد

پس آنان را به اذن خدا شكست دادند، و داوود، جالوت را كشت، و خداوند به او پادشاهى و حكمت ارزانى داشت، و از آنچه مى‌خواست به او آموخت. و اگر خداوند برخى از مردم را به وسيله برخى ديگر دفع نمى‌كرد، قطعاً زمين تباه مى‌گرديد. ولى خداوند نسبت به جهانيان تفضّل دارد.

پس به یاری خدا کافران را شکست دادند و داود (علیه السّلام) امیر آنها جالوت را کشت و خدایش پادشاهی و فرزانگی عطا فرمود و از آنچه می‌خواست بدو بیاموخت. و اگر خدا برخی مردم را در مقابل بعضی دیگر بر نمی‌انگیخت فساد روی زمین را فرا می‌گرفت، و لیکن خدا، خداوند فضل و کرم بر همه اهل عالم است.

پس آنان را به توفیق خدا شکست دادند. و داود [جوان مؤمن نیرومندی که در سپاه طالوت بود] جالوت را کشت، و خدا او را فرمانروایی و حکمت داد، و از آنچه می خواست به او آموخت. و اگر خدا [تجاوز و ستم] برخی از مردم را به وسیله برخی دیگر دفع نمی کرد، قطعاً زمین را فساد فرا می گرفت؛ ولی خدا نسبت به جهانیان دارای فضل و احسان است.

پس به خواست خدا ايشان را بشكستند و داود جالوت را بكشت و خدا به او پادشاهى و حكمت داد، و آنچه مى‌خواست به او بياموخت. و اگر خدا بعضى از مردم را به وسيله بعضى ديگر دفع نمى‌كرد، زمين تباه مى شد، ولى خدا بر جهانيان فضل و كرم خويش را ارزانى مى‌دارد.

آنگاه به توفیق الهی آنان را شکست دادند و داوود جالوت را کشت، و خداوند به او فرمانروایی و پیامبری ارزانی داشت و از هر آنچه خواست به او آموخت، و اگر خداوند بعضی از مردم را به دست بعضی دیگر دفع نکند، زمین تباه شود، ولی خداوند بر جهانیان بخشش و بخشایش دارد

پس به خواست و فرمان خدا آنها را در هم شكستند و داوود، جالوت را بكشت و خداوند به او پادشاهى و حكمت داد و از آنچه مى‌خواست او را بياموخت. و اگر نبود بازداشتن خدا برخى از مردم را به برخى ديگر، هر آينه زمين- و اهل آن- تباه شده بود، و ليكن خدا خداوند فزون‌بخشى بر جهانيان است.

سپس به فرمان خدا ایشان را (مغلوب کردند و) فراری دادند، و داود (یکی از لشکریان طالوت،) جالوت را کشت، و خداوند حکومت و حکمت بدو بخشید و از آنچه می‌خواست بدو یاد داد، و اگر خداوند برخی از مردم را به وسیله‌ی برخی دیگر دفع نکند، فساد زمین را فرا می‌گیرد، ولی خداوند نسبت به جهانیان لطف و احسان دارد.

پس آنان را به اذن خدا شکست دادند و داوود، جالوت را کشت و خدا به او فرماندهی رسالت و حکومت و حکمت داد، و از آنچه می‌خواست به او آموخت. و اگر جلوگیری خدا برخی از مردم را به وسیله‌ی برخی دیگر نبود، زمین (و زمینه‌ی تکلیف) همواره تباه می‌گردید، لیکن خدا نسبت به جهانیان کانون فضلیت است.

پس شکستشان دادند به اذن خدا و کشت داود جالوت را و داد خدا بدو پادشاهی و حکمت را و بیاموختش از آنچه می‌خواست و اگر نبود برکنارکردن خدا مردم را بعضی را با بعضی هرآینه تباه می‌شد زمین و لیکن خدا دارای فضل است بر جهانیان‌

البقرة ٢٥٠	آیه ٢٥١	البقرة ٢٥٢
سوره : سوره البقرة نزول : ١٠ هجرت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ٣٤ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«هَزَمُوهُمْ»: ایشان را شکستند و فراری دادند. «آتَاهُ»: بدو داد. «حِکْمَة»: مراد نبوّت است که انزال تورات بیانگر آن است (نگا: نساء / .

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

الَّذِينَ‌ أُخْرِجُوا مِنْ‌... (۴) يَا أُخْتَ‌ هَارُونَ‌ مَا کَانَ‌... (۰) وَ اتَّبَعُوا مَا تَتْلُو الشَّيَاطِينُ‌... (۱۰)

تفسیر

• آيات ۲۵۲ - ۲۴۴ ، سوره بقره
• بيان اتصال و ارتباط آيات مذكوره و آهنگ كلى آنها
• وجه مقيد ساختن قتال و جهاد به قيد ((فى سبيل الله ))و اشاره به معناى قرض دادن به خدا معيار
• معناى قبض و بسط و وجه اينكه سه صفت از صفات خداوند در اين آيه آمده است
• غلط بنى اسرائيل براى حاكم كه موجب اعتراض آنها به فرماندهى طالوت شد
• عمل به مصالح و قدرت بر اجراى آن ، لوازم و شرائط زمامدار است نه شرافت دودمان و ثروتمندى
• افعال خداى سبحان حكيمانه و داراى مصلحت است و در عين حال باريتعالى محكوم و مقهور مصالح نيست
• گفتارى در معناى ((سكينت )) آرامش روانى در سايه ايمان
• اشاره به پيروى جمعى اندك و با ايمان بر لشگرى گران و بى ايمان ، درد استان طالوت و جالوت
• لشكر طالوت سه طايفه شدند
• استعاره از كنايه اى لطيف در: ((ربنا افرغ علينا صبرا))
• توضيحى درباره دفاع و فطرى بودن آن در ذيل ((لولا دفع الله الناس بعضهم ببعض ))
• مسئله دفع و غلبه معنايى و عمومى است
• گفته هاى ساير مفسرين در معناى دفع در آيه شريفه
• بحث روايتى (در ذيل آيات گذشته ، مربوط به قرض دادن به خدا، داستان طالوت ، مراد از سكينت ...)
• داستان جالوت و طالوت از زبان مبارك امام باقر (ع )
• برسى و توضيح بعضى جملات روايت قم
• داستان حضرت داود (ع ) و جنگ طالوت و جالوت به نقل از امام صادق (ع )
• روايتى در باره معناى سكينت
• بحث علمى و اجتماعى (بررسى سه اصل تنازع بقا، انتخاب و تبعيت محيط در طبيعت و اجتماع و نظر اسلام در اين مورد)
• اشكال به نظريه متقدمين از سوى دانشمندان متاءخر
• نظريه كلى فلسفى در باره سه اصل مذكور
• سخن بعضى از مفسرين مبنى بر اينكه آيه ((لولا دفع الله ...))و آياتى ديگر به دو اصل تنازع و انتخاب اشاره دارد
• رد آن گفته و توضيح بطلان استشهادات آن مفسر از برخى آيات قرآنى
• بررسى ادعاى ارتباط آيه ((و لولا دفع الله الناس بعظهم ببعض ...)) و دو قائده تنازع در بقا و انتخاب طبيعى
• بحثى در تاريخ و اينكه چرا قرآن به آن اهتمام ورزيده است
• دو عامل مهم همواره در فن تاريخ دخالت كرده و موجب فساد و بى اعتبارى آن گشته اند
• عوامل ديگرى كه در گذشته و در عصر حاضر موجب بدگمانى به تاريخ نقلى شده اند
• امتياز و اعتبار داستان هائى كه در قرآن آمده نسبت به عهدين و كتب تاريخ

• آيه ۲۴۶ ۲۵۲
• آيه و ترجمه
• تفسير :
• نكته ها
• ۱ - تابوت يا صندوق عهد چه بود؟
• ۲ - منظور از حمل كردن فرشتگان (تحمله الملائكة ) چيست ؟

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱ - صبر، ثبات قدم و نصرت الهى، از عوامل پیروزى بر دشمنان (قالوا ربّنا افرغ علینا صبراً ... فهزموهم باذن اللّه) فاء تفریع در «فهزموهم» بیانگر این است که پیروزى اهل ایمان و هزیمت جالوتیان، نتیجه مطالب گذشته (صبر، ثبات قدم و ... ) بوده است.

۲ - نقش دعا در پیروزى رزمندگان جبهه حقّ (قالوا ربّنا ... فهزموهم باذن اللّه)

۳ - حرکت و اقدام عملى، مقدمه اى براى دعا و استجابت آن (و لمّا برزوا ... قالوا ربّنا ... فهزموهم) مؤمنانِ به طالوت صرفاً دعا نکردند; بلکه پس از آنکه دست به عمل زدند و خود را مهیّاى جنگ نمودند، دعا کردند و آنگاه دعایشان مستجاب شد.

۴ - هزیمت و شکست سپاهیان جالوت به اذن الهى، در برابر نیروى اندک طالوتیان (فهزموهم باذن اللّه)

۵ - اجابت دعا و نیایش طالوتیان، با هزیمت و شکست سپاه جالوت (قالوا ربّنا ... و انصرنا على القوم الکافرین. فهزموهم باذن اللّه)

۶ - حاکمیّت اذن خداوند بر پیروزیها و شکستها (فهزموهم باذن اللّه) کلمه «باذن اللّه» متعلق به «هزموهم»، قید هر دو معنایى است که در آن نهفته; یعنى شکست جالوتیان و پیروزى طالوتیان. پس هم شکست و هم پیروزى به اذن خداست.

۷ - هلاکت جالوت، به دست داود (و قتل داود جالوت)

۸ - هزیمت و شکست سپاه جالوت، پس از کشته شدن وى* (فهزموهم باذن اللّه و قتل داودُ جالوت) بنابر اینکه «واو» در «و قَتَل ... » حالیّه باشد; به تقدیر «قد».

۹ - ضرورت ضربه زدن به قلب لشکر و فرماندهى آن، جهت دستیابى به پیروزى بر دشمن (فهزموهم باذن اللّه و قتل داود جالوت) بنابراینکه «واو» در «و قتل ... » حالیّه باشد و با الغاى خصوصیّت از مورد.

۱۰ - سلطنت، حکمت و علم داود، عطاى خداوند به وى (و اتیه اللّه الملک و الحکمة و علّمه ممّا یشاء)

۱۱ - خداوند علومى را که مشیّت او اقتضا مى کرد به داود آموخت. (و علّمه ممّا یشاء)

۱۲ - خداوند برخى دانشهاى درخواستى داود را به وى آموخت.*    چنانچه «من» در «ممّا یشاء» براى تبعیض باشد، مراد از ضمیر فاعلى در «یشاء»، داود خواهد بود; نه اللّه. چون معنا ندارد خداوند چیزى را بخواهد ; ولى برخى از آن انجام پذیرد.

۱۳ - حکمت و علم، دو ویژگى لازم براى زمامداران الهى* (و اتیه اللّه الملک و الحکمة و علّمه ممّا یشاء) پس از بیان حکومت دو ویژگى دیگر بیان شده است: حکمت و علم. تا اشاره کند که اعطاى ملک و سلطنت الهى، مقتضى اعطاى علم و حکمت است; یعنى زمامدار الهى نمى تواند فاقد این دو ویژگى باشد.

۱۴ - اعطاى مسؤولیت به فرد، باید پس از احراز صلاحیّت وى باشد. (و قتل داود جالوت و اتیه اللّه الملک) پس از اینکه لیاقت داود (در کشتن جالوت) روشن شد، خداوند به او ملک عطا نمود.

۱۵ - داود، حاکم الهى بنى اسرائیل، پس از طالوت (انّ اللّه قد بعث لکم طالوت ملکاً ... و قتل داود جالوت و اتیه اللّه الملک) کاربرد «واو» عاطفه به جاى «فاء»، با وجود اینکه اعطاى ملک به «داود» مترتب بر کشته شدن جالوت است، مى تواند اشاره به فاصله این دو امر باشد، و این فاصله ظاهراً مدّت زمان زمامدارى طالوت است.

۱۶ - خداوند، بردارنده فساد از روى زمین، به وسیله دفع تجاوز آدمیان از یکدیگر (و لو لا دفع اللّه النّاس بعضهم ببعض لفسدت الارض)

۱۷ - دفع تجاوز جالوتیان توسط طالوت و همراهانش، جلوگیر فساد در آن عصر (فهزموهم باذن اللّه و قتل داود جالوت ... و لو لا دفع اللّه النّاس ... لفسدت الارض)

۱۸ - دفع فساد از روى زمین، از آثار پیکار حقّ علیه باطل (ابعث لنا ملکاً نقاتل ... و لو لا دفع اللّه النّاس بعضهم ببعض لفسدت الارض)

۱۹ - دفع تجاوزها، تنها راه جلوگیرى از فسادهاى فراگیر در زمین (و لو لا دفع اللّه النّاس بعضهم ببعض لفسدت الارض)

۲۰ - دفع فساد و تجاوزطلبى انسانها به وسیله یکدیگر، پرتویى از تفضّلِ جهانشمولِ الهى (و لو لا دفع اللّه ... و لکنّ اللّه ذو فضل على العالمین)

۲۱ - خداوند، داراى تفضّلِ جهانشمول (و لکنّ اللّه ذو فضل على العالمین)

۲۲ - ترک مبارزه با حاکمان ستمگر تا هزیمت آنان، زمینه ساز فسادگرى در زمین (فهزموهم باذن اللّه و قتل داود جالوت ... و لو لا دفع اللّه ... لفسدت الارض)

۲۳ - تحقّق اراده الهى، به وسیله عوامل طبیعى (و لو لا دفع اللّه النّاس بعضهم ببعض) کلمه «لو لا» حاکى از اراده الهى بر عدم فراگیرى فساد در زمین است و خداوند این خواست خویش را با مبارزه انسانهاى حقجو علیه متجاوزان، صورت مى دهد.

۲۴ - چیرگى سپاه طالوت بر جالوتیان، پرتویى از تفضّلِ جهانشمولِ الهى (فهزموهم باذن اللّه ... و لکنّ اللّه ذو فضل على العالمین)

۲۵ - حاکمیّت و زمامدارى، حقّ عالمانى حکیم است که تا هزیمت ستمگران و متجاوزان مبارزه مى کنند.* (و قتل داوُد جالوت و اتیه اللّه الملک و الحکمة و علّمه مما یشاء) ظاهراً بیان اعطاى ملک به داود پس از بیان کشتن جالوت، اشاره به سببیت اعطاى ملک دارد; یعنى مبارزه و کشتن جالوت باعث اعطاى ملک به وى شد.

۲۶ - کشته شدن جالوت (سرکرده کفر و طغیان) به دست داود، از عوامل اعطاى مُلک و سلطنت الهى به وى (و قتل داوُد جالوت و اتیه اللّه الملک)

روایات و احادیث

۲۷ - خداوند به برکت مسلمان صالح، بلا را از خانه همسایگان او دفع مى کند. (و لو لا دفع اللّه النّاس) رسول خدا (ص): ... ان اللّه لیدفع بالمسلم الصالح نحو مأة الف بیت من جیرانه البلاء .

موضوعات مرتبط

• استقامت: آثار استقامت ۱
• اصلاح: عوامل اصلاح ۱۶، ۱۷، ۱۸
• بلا: عوامل دفع بلا ۲۷
• بنىاسرائیل: تاریخ بنىاسرائیل ۲۴، ۲۶ ; رهبرى در بنىاسرائیل ۱۵
• پیروزى: عوامل پیروزى ۱، ۲، ۹ ; منشأ پیروزى ۶
• جالوت: تجاوزگرى جالوت ۱۷ ; سپاه جالوت ۴ ; شکست سپاه جالوت ۵، ۸، ۲۴ ; هلاکت جالوت ۷
• جامعه: تحولات در جامعه ۱۹
• جنگ: عوامل پیروزى در جنگ ۱، ۲، ۴، ۹
• جهاد: آثار جهاد ۱۸ ; فلسفه جهاد ۲۰، ۲۲
• حکومت: منشأ حکومت ۱۰
• خدا: اذن خدا ۴، ۶ ; اراده خدا ۲۳ ; امدادهاى خدا ۱ ; تعلیم خدا ۱۱، ۱۲ ; عطایاى خدا ۱۰، ۱۱، ۱۲ ; فضل خدا ۲۰، ۲۱، ۲۴ ; مشیّت خدا ۱۱
• داود(ع): پیروزى داود(ع) ۷، ۲۶ ; حکمت داود(ع) ۱۰ ; حکومت داود(ع) ۱۰، ۱۵، ۲۶ ; خواسته‌هاى داود(ع) ۱۱ ; علم داود(ع) ۱۰، ۱۱، ۱۲ ; فضایل داود(ع) ۱۰، ۲۶
• دعا: آثار دعا ۲، ۵ ; اجابت دعا ۵، ۱۲ ; شرایط اجابت دعا ۳
• رهبرى: شرایط رهبرى ۱۳، ۱۴، ۲۵
• شکست: عوامل شکست ۸ ; منشأ شکست ۶
• صبر: آثار صبر ۱
• طالوت: پیروزى سپاه طالوت ۴، ۵، ۲۴ ; دعاى سپاه طالوت ۵
• علم: اهمیّت علم ۱۰، ۱۳
• علماى دین: نقش علماى دین ۲۵ ; مبارزه علماى دین ۲۵
• عمل: آثار عمل ۳، ۲۶
• عوامل طبیعى: ۲۰، ۲۳
• فساد: دفع فساد ۱۶، ۱۷، ۱۸، ۲۰ ; زمینه فساد ۲۲ ; موانع فساد ۱۷، ۱۹، ۲۰
• گزینش: ملاک گزینش ۱۴
• مبارزه: مبارزه با باطل ۱۸ ; مبارزه با فساد ۱۹، ۲۰
• مسلمان: برکت مسلمان ۲۷
• همسایه: ۲۷