البقرة ١٥٠

وَ مِنْ‌ حَيْثُ‌ خَرَجْتَ‌ فَوَلِ‌ وَجْهَکَ‌ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ‌ وَ حَيْثُ‌ مَا کُنْتُمْ‌ فَوَلُّوا وُجُوهَکُمْ‌ شَطْرَهُ‌ لِئَلاَّ يَکُونَ‌ لِلنَّاسِ‌ عَلَيْکُمْ‌ حُجَّةٌ إِلاَّ الَّذِينَ‌ ظَلَمُوا مِنْهُمْ‌ فَلاَ تَخْشَوْهُمْ‌ وَ اخْشَوْنِي‌ وَ لِأُتِمَ‌ نِعْمَتِي‌ عَلَيْکُمْ‌ وَ لَعَلَّکُمْ‌ تَهْتَدُونَ‌

ترجمه

و از هر جا خارج شدی، روی خود را به جانب مسجد الحرام کن! و هر جا بودید، روی خود را به سوی آن کنید! تا مردم، جز ظالمان (که دست از لجاجت برنمی‌دارند،) دلیلی بر ضدّ شما نداشته باشند؛ (زیرا از نشانه‌های پیامبر، که در کتب آسمانی پیشین آمده، این است که او، به سوی دو قبله، نماز می‌خواند.) از آنها نترسید! و (تنها) از من بترسید! (این تغییر قبله، به خاطر آن بود که) نعمت خود را بر شما تمام کنم، شاید هدایت شوید!

از هر جا بيرون شدى [براى نماز] روى خود جانب مسجد الحرام بگردان، و شما مردم نيز هر جا بوديد روى خود را سوى آن كنيد تا مردم را بر ضد شما دستاويزى نباشد، مگر كسانى از آنها كه ظلم كردند [كه در هر صورت خرده مى‌گيرند]. پس از آنها نترسيد و از من بترسيد، و

و از هر كجا بيرون آمدى، [به هنگام نماز] روى خود را به سمت مسجدالحرام بگردان؛ و هر كجا بوديد رويهاى خود را به سوى آن بگردانيد، تا براى مردم -غير از ستمگرانشان- بر شما حجتى نباشد. پس، از آنان نترسيد، و از من بترسيد، تا نعمت خود را بر شما كامل گردانم، و باشد كه هدايت شويد.

و از هر جا و به هر دیار بیرون شدی روی به جانب کعبه کن و شما مسلمین هم به هر کجا بودید روی بدان جانب کنید تا مردم به حجّت و مجادله بر شما زبان نگشایند-جز گروه ستمکار (معاند) که از (جدل و گفتگوی) آنان هم نیندیشید و از (نافرمانی) من بترسید-و تا نعمت و رحمتم را برای شما به حد کمال رسانم، و باشد که (به طریق صواب) راه یابید.

[آری] و از هرجا بیرون شدی، رویت را [در حال اقامه نماز] به سوی مسجدالحرام بگردان؛ و [شما ای مؤمنان!] هر جا که باشید، رویتان را [در حال اقامه نماز] به سوی آن بگردانید، تا مردم را جز ستمکاران [لجوج، متکبر و یاوه گو] بر ضد شما دلیل و برهانی نباشد. [مشرکان نگویند: اگر آیین ابراهیم را ادعا دارد چرا به قبله او که کعبه است رو نمی کند؟ و اهل کتاب نگویند: پیامبری که تورات و انجیل وعده داده، قبله اش مسجدالحرام است، پس این شخص که به قبله ما نماز می خواند، پیامبر موعود نیست؛] بنابراین از آنان نترسید و از من بترسید، و [تغییر قبله] برای آن است که نعمتم را بر شما کامل کنم تا [به احکام و سنن الهی] هدایت شوید.

از هر جاى كه بيرون شوى روى خويش به جانب مسجدالحرام كن. و هر جا كه باشيد روى بدان سوى كنيد تا هيچ كس را، جز ستمكاران، با شما مجادله‌اى نباشد. از ايشان مترسيد، از من بترسيد تا نعمت خويش بر شما تمام كنم، باشد كه هدايت شويد.

و از هر جا که بیرون شدی روی به سوی مسجدالحرام آور و هر جا که بودید روی به سوی آن آورید، تا مردم از شما بهانه‌ای نداشته باشند، مگر ستمگران، که از آنان نترسید و از من بترسید و [چنین مقرر داشتم‌] تا نعمتم را بر شما تمام گردانم و باشد که راهیاب شوید

و از هر جا كه بيرون شوى روى خود را سوى مسجد الحرام كن و هر كه باشيد روى خود را بدان سو كنيد تا مردمان را بر شما بهانه و دستاويزى نباشد- مگر كسانى از آنها كه ستم كردند- كه هيچ گاه دست از بهانه‌جويى برنمى‌دارند- پس، از ايشان مترسيد و از من بترسيد- و تا نعمتم را بر شما تمام كنم، و باشد كه راه يابيد

و از هرجا که بیرون رفتی (و به هر جا که رسیدی، به هنگام نماز در همه‌ی نقاط جهان) رو به سوی مسجدالحرام کن، و (ای مؤمنان! چه در سفر و چه در حضر، در همه‌ی اقطار زمین، به هنگام نماز) هر جا که بودید، رو به سوی آن کنید، تا مردم بر شما حجّتی نداشته باشند (و اهل کتاب که از بررسی کتابهایشان دریافته‌اند که پیغمبر برانگیخته از نسل اسماعیل بر قبله‌ی او، یعنی کعبه خواهد بود، با ترک قبله‌ی موقّت بیت‌المقدّس و رو به کعبه نمازگزاردنتان بدانند تو همان پیغمبر راستین و از نژاد اسماعیلی) مگر کسانی که از ایشان (با مشرکان هم‌صدا شده و منافقانه رفتار کنند و بر خود و دیگران) ستم نمایند (و مزوّرانه بگویند: تغییر قبله‌ی محمّد از بیت‌المقدّس به کعبه، به علّت گرایش به دین آباء و اجدادی خود و عشق به دیار و زادگاه خویش است). پس از آنان مترسید (و به فرمان خدا به هنگام نماز رو به کعبه کنید) و از من بترسید (که اگر مخالف وحی رفتار کنید جانب حق را رها ساخته‌اید و پادافره خود را خواهید دید. پس گوش به فرمان خدا باشید) تا نعمت خویش را بر شما تکمیل کنم (و با اعطاء قبله‌ی مستقلّی فوائد مادی و معنوی به شما بخشم، و شما نیز با شناخت قبله‌ی راستین همیشگی، آمادگی بیشتر برای دریافت حق را فراهم آرید) و شاید رهنمود شوید.

و از هر کجا بیرون آمدی (به هنگام نماز) روی خود را سوی مسجدالحرام بگردان و هر کجا بودید روی‌های خود را سوی آن (سامان) بگردانید، تا برای مردمان - بجز کسانی از آنان (که) ستم کردند - بر شما حجتی نباشد. پس از آنان نهراسید و از من بهراسید و تا نعمت خود را بر شما کامل گردانم و شاید شما هدایت شوید.

و هرگاه (یا هرجا) برون رفتی پس بگردان روی خود بسوی مسجد حرام و هر جا باشید بگردانید رویهای خود را بسوی آن تا نباشد مردم را بر شما دستاویزی مگر آنان که ستم کردند از ایشان پس نترسید از ایشان و مرا بترسید و تا تمام کنم نعمتم را بر شما و شاید هدایت یابید

البقرة ١٤٩	آیه ١٥٠	البقرة ١٥١
سوره : سوره البقرة نزول : ٧ بعثت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ٣٦ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«لِئَلاّ یَکُونَ لِلنَّاسِ عَلَیْکُمْ حُجَّةٌ إِلاّ الَّذِینَ ظَلَمُوا مِنْهُمْ»: تا این که مردم بر شما حجّتی نداشته باشند، مگر این که ستم و یاوه بگویند. این سخن بدان می‌ماند که به کسی بگوئی: تو حقی بر من نداری مگر این که ستم کنی و یاوه‌سرائی نمائی. «حُجَّةٌ»: دلیل. در اینجا مراد دلیل باطل است (نگا: شوری / ). «إِلاّ»: مگر. به معنی واو عطف یا لکن است و تقدیر چنین است: وَلاَ الَّذِینَ ظَلَمُوا. یا این که: لکِنِ الَّذِینَ ظَلَمُوا.

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

وَ لِلَّهِ‌ الْمَشْرِقُ‌ وَ الْمَغْرِبُ‌... (۲)

قَدْ نَرَى‌ تَقَلُّبَ‌ وَجْهِکَ‌ فِي‌... (۱۲)

تفسیر

• آيات ۱۴۲ ۱۵۱ بقره
• تغيير قبله از بزرگترين حوادث و از اهم احكام تشريعى بود
• فائده و اثر تغيير قبله و اعتراض يهود و مشركين ، و پاسخ آنها
• در جمله ((لله المشرق و المغرب )) چرا شمال و جنوب ذكر نشده است ؟
• ((امت وسط)) يعنى چه ؟
• مراد از ((شهداء على الناس ))
• ((شهادت )) در آيه ، از حقائق قرآنى است و در موارد متعددى از قرآن ذكر شده
• معناى صحيح ((شهادت )) در آيات قرآنى ،تحمل (ديدن ) حقائق اعمال مردم است
• معناى صحيح ((وسط)) بودن امت واسطه بودن امت بينرسول و مردم است
• غرض خداوند از تغيير قبله
• در برابر سرزنش تفاخر يهود، پيامبر (ص ) منتظر رسيدن حكم تغيير قبله بود
• تغيير قبله از بيت المقدس به كعبه (شطر المسجدالحرام )
• كتاب اهل كتاب مشتمل بر اين حكم تحويل قبله بوده است
• وجه التفات از حضور به عيبت در آيه شريفه
• سه فائده براى حكم قبله
• توضيح اينكه (و لاتمّ نعمتى عليكم ) در آيهتحويل قبله بشارتى است بر فتح مكه
• رد گفتار فوق الذكر و اينكه آيه اشاره اى بر فتح مكه ندارد
• بحث روايتى (شامل رواياتى درباره تغيير قبله و معنى شهدا و...)
• بحث علمى (درباره يافتن جهت قبله و تاريخچه آن )
• بحث اجتماعى (پيرامون فوايد تشريع قبله از نظر فردى و اجتماعى )
• روح و مغز عبادت ، عبوديت درونى است و افعال عبادى قالبهاى تحقق خارجى آن عبوديت است

• آيه ۱۴۹ - ۱۵۰
• آيه و ترجمه
• تفسير:
• تنها از خدا بترس

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱ - مسجدالحرام قبله پیامبر(ص) و همه مسلمانان جهان (و من حیث ... و حیث ما کنتم فولوا وجوهکم شطره)

۲ - مسجدالحرام قبله منطقه اى یا قبله گروهى خاص نیست. (و حیث ما کنتم فولوا وجوهکم شطره)

۳ - روکردن به سمت و جهت مسجدالحرام، کافى در اعمال مشروط به قبله (فول وجهک شطر المسجدالحرام و حیث ما کنتم فولوا وجوهکم شطره) برداشت فوق از کلمه «شطر» که به معناى سمت و جهت است، استفاده مى شود.

۴ - ادامه داشتن بیت المقدس به عنوان قبله، موجب برخوردارى مخالفان اسلام از دلیل و حجت بر علیه پیامبر و مسلمانان (فول وجهک ... فولوا وجوهکم شطره لئلا یکون للناس علیکم حجة)

۵ - تغییر قبله از بیت المقدس به مسجدالحرام، موجب از میان رفتن سوژه تبلیغاتى مخالفان بر ضد اسلام و مسلمانان شد. (فول وجهک شطر المسجدالحرام ... لئلا یکون للناس علیکم حجة)

۶ - برطرف ساختن سوژه هاى تبلیغاتى دشمنان اسلام، از وظایف ضرورى مسلمانان است. (لئلا یکون للناس علیکم حجة)

۷ - تغییر یافتن قبله از بیت المقدس به مسجدالحرام، از نشانه هاى بیان شده در ادیان پیشین براى حقانیت پیامبر موعود (فول وجهک شطر المسجدالحرام ... لئلا یکون للناس علیکم حجة) تعلیل «لئلا یکون ...» گویاى این است که: استمرار مسلمانان بر قبله سابق (بیت المقدس) موجب مى شد که مخالفان اسلام علیه حقانیت پیامبر(ص) و مسلمانان احتجاج کنند. بنابراین باید تغییر قبله از نشانه هاى مطرح شده در کتابهاى آسمانى پیشین، به عنوان نشانه اى بر حقانیت پیامبر موعود شمرده شده باشد.

۸ - تعیین کعبه به عنوان قبله مسلمانان، موجب روشن شدن حقانیت پیامبر اسلام براى گروهى از مخالفان (لئلا یکون للناس علیکم حجة إلا الذین ظلموا منهم) وجود حجت براى ستمگران - که مفاد جمله استثنائیه است - بدان معنا نیست که ستم پیشگان علیه مسلمانان دلیل دارند; بلکه مراد تقسیم مخالفان است به دو جناح: جناحى که از سر ظلم و ستم با پیامبر(ص) مخالفت مى کردند و جناحى که بر اساس شبهه دست به مخالفت زده اند. دسته اول در هر حال - چه تغییر قبله حاصل مى شد، یا نمى شد - به مخالفت و دشمنى ادامه مى دادند و دسته دوم به حقانیت پیامبر(ص) پى برده و از تبلیغات سوء دست مى کشیدند.

۹ - تنها ستم پیشگان پس از تعیین مسجدالحرام به عنوان قبله، دست از بهانه جویى برنداشته و به دشمنى خویش علیه مسلمانان ادامه مى دادند. (لئلا یکون للناس علیکم حجة إلا الذین ظلموا منهم)

۱۰ - اهل ایمان نباید از دشمنان دین در هراس بوده و از آنان بترسند. (فلا تخشوهم)

۱۱ - مسلمانان نباید به خاطر هراس از دشمنان دین و به بهانه احساس خطر از ناحیه آنها، در اجراى احکام الهى کوتاهى کنند. (فولوا وجوهکم شطره ... إلا الذین ظلموا منهم فلا تخشوهم)

۱۲ - مسلمانان در عمل به احکام الهى و مواضع به حق خویش، نباید از تبلیغات و جار و جنجال دشمنان هراسى به خود راه دهند. (فلا تخشوهم)

۱۳ - ضرورت ترس از خدا و پرهیز از مخالفت با احکام او (واخشونى)

۱۴ - ترس از خداوند، زمینه ساز عمل به احکام اوست. (فولوا وجوهکم شطره ... فلا تخشوهم واخشونى)

۱۵ - تغییر قبله از بیت المقدس به مسجدالحرام، زمینه ساز کامل شدن نعمت خدا بر مسلمانان (فولوا وجوهکم شطره ... لأتم نعمتى علیکم) برداشت فوق بر این اساس است که «لأتم نعمتى ...» عطف بر «لئلا یکون ...» باشد; در نتیجه «لأتم ...» بیان غایت و هدف براى جمله «فولوا وجوهکم شطره» خواهد شد.

۱۶ - فراهم آمدن زمینه دستیابى مسلمانان به هدایتهاى ویژه، از هدفهاى تعیین مسجدالحرام به عنوان قبله آنان (فولوا وجوهکم شطره ... لعلکم تهتدون) چون مخاطبان آیه مسلمانان هستند و آنان به دلیل ایمانشان به اسلام هدایت یافته اند; معلوم مى شود مراد از هدایت مطرح شده در «تهتدون»، هدایتى ویژه و کاملتر از هدایت نخست است.

۱۷ - تغییر قبله از بیت المقدس به مسجدالحرام، حادثه اى مهم و سرنوشت ساز در تاریخ اسلام (و من حیث خرجت فول وجهک شطر المسجد الحرام ... و لعلکم تهتدون) نزول آیات متعدد درباره تغییر و تعیین قبله; مخاطب قرار دادن پیامبر(ص) و تکرار فرمان «فولّ ...» (در آیات ۱۴۴، ۱۴۹ و ۱۵۰) و نیز مخاطب قرار دادن مسلمانان و تکرار جمله «فولوا وجوهکم شطره» (در دو آیه ۱۴۴ و ۱۵۰) بیانگر اهمیّت خاص و با ارزش بودن تغییر و تعیین قبله است و اهداف اساسى بیان شده براى آن، حکایت از سرنوشت ساز بودن آن دارد.

۱۸ - هدایت، داراى مراحل و مراتب است. (و لعلکم تهتدون) چون خطاب در «لعلکم ...» متوجّه مسلمانان است و آنان به مرحله اى از هدایت دست یافته اند، معلوم مى شود: مقصود از هدایت در «تهتدون» مرحله والاترى از مرحله سابق است و این گویاى ذو مراتب بودن هدایت است.

روایات و احادیث

۱۹ - از ابن عباس روایت شده که رسول خدا(ص) فرمود: «البیت قبلة لأهل المسجد و المسجد قبلة لأهل الحرم و الحرم قبلة لأهل الأرض فى مشارقها و مغاربها من أمتى ; کعبه، قبله اهل مسجد الحرام و مسجدالحرام قبله اهل حرم (مکّه و حوالى آن) و حرم قبله تمامى اهل زمین از امت من در مشرقها و مغربهاى آن است».

موضوعات مرتبط

• احکام: ۱، ۳، ۱۹
• اسلام: تاریخ صدر اسلام ۱۷; تبلیغ دشمنان اسلام ۵; حجتهاى دشمنان اسلام ۴
• انبیا: پیامبر موعود در ادیان ۷
• انگیزش: عوامل انگیزش ۱۴
• بیت المقدس: آثار تداوم قبله بودن بیت المقدس ۴
• ترس: آثار ترس از خدا ۱۴; اهمیّت ترس از خدا ۱۳; ترس از دشمنان ۱۰، ۱۱، ۱۲; ترس پسندیده ۱۴; ترس ناپسند ۱۰، ۱۲
• تکلیف: زمینه عمل به تکلیف ۱۴; قاطعیت در عمل به تکلیف ۱۱، ۱۲; قصور در عمل به تکلیف ۱۱
• خدا: اجتناب از مخالفت با اوامر خدا ۱۳; نعمتهاى خدا ۱۵
• دشمنان: تبلیغ دشمنان ۱۲; ممانعت از تبلیغ دشمنان ۶
• ظالمان: بهانه جویى ظالمان ۹; دشمنى ظالمان ۹
• قبله: آثار تغییر قبله ۵، ۸، ۱۵; احکام قبله ۱، ۳، ۱۹; اهمیّت تغییر قبله ۱۷; تغییر قبله در ادیان ۷۴ جهت قبله ۳; قبله اهل حرم ۱۹; قبله اهل مکّه ۱۹; قبله محمّد ۱; قبله مردم دور از مکّه ۱۹; قبله مسلمانان ۱
• مؤمنان: مسؤولیت مؤمنان ۱۰، ۱۱
• محمّد(ص): دلایل حقانیت محمّد(ص) ۷، ۸; محمّد(ص) در ادیان ۷
• مسجدالحرام: آثار قبله شدن مسجدالحرام ۸، ۹، ۱۵; فلسفه قبله شدن مسجدالحرام ۱۶; قبله بودن مسجدالحرام ۱، ۲، ۳; قبله شدن مسجدالحرام ۱۷
• مسلمانان: دشمنان مسلمانان ۹; مسؤولیت مسلمانان ۶، ۱۲; نعمتهاى مسلمانان ۱۵; هدایت مسلمانان ۱۶
• نعمت: زمینه تکمیل نعمت ۱۵
• هدایت: ایجاد زمینه هدایت ۱۶; مراتب هدایت ۱۸; مشمولان هدایت خاص ۱۶; هدایت خاص ۱۶