تفسیر:المیزان جلد۷ بخش۳۸: تفاوت میان نسخه‌ها

==مكر بزرگان و اعيان هر قريه، در برابر دعوت انبياء و استهزء رسالت پيغمبر«ص» ==

كلمه «''' جعل '''» در جمله «''' جعلنا فى كل قرية اكابر مجرميها '''» به همان معنايى است كه «''' جعل '''» در جمله «''' و جعلنا له نورا '''» به آن معنا است ، و چون در دومى به معناى خلق است ناگزير بايد در اولى هم به معناى خلق باشد. و بنابراين ، معناى جمله اولى اين مى شود كه : ما در هر قريهاى بزرگترين مجرمين آن قريه را براى اين خلق كرديم كه در آن قريه مكر كنند و غايت خلقت بودن مكر در اين آيه نظير غايت بودن دخول در آتش است در آيه «''' و لقد ذرانا لجهنم كثيرا من الجن و الانس '''» كه معناى آن در چند جاى اين كتاب گذشته و اگر اكابر مجرمين را اختصاص به ذكر داد براى اين است كه بفهماند فريب هر فريبكارى به خودش برمى گردد، و معلوم است كه مكر كننده ها در هر قومى اكابر آن قومند، و اما اصاغر و كوچكترها كه همان عامه مردمند در حقيقت اتباع اكابرند، و از خود اراده مستقلى ندارند.

و اما اينكه فرمود: «''' و ما يمكرون الا بانفسهم و ما يشعرون '''» جهتش ‍ اين است كه مكر به معناى عملى است كه مكر شده آنرا به حال خود نافع بداند و حال آنكه مكر كننده آن عمل را به منظور ضرر رسانيدن به او و خنثى كردن زحمات و باطل ساختن غرضش انجام داده ، و از آنجا كه خداوند سبحان غرضى از دعوت دينى خود نداشته از آن ، نفعى عايد او نمى شود، و منظورش همه منتفع شدن خود مردم است ، پس اگر كسى با خدا مكر كند و نگذارد كه غرض از دعوتهاى دينى حاصل شود در حقيقت به خود ضرر زده نه به پروردگار خود.

اينكه گفتند: «''' ما به تو ايمان نخواهيم آورد تا آنكه به خود ما نازل شود '''» آنچه كه به رسولان خدا نازل مى شود مقصودشان اين بوده كه آنان نيز به مقام رسالت نائل شده و علاوه بر اصول و فروع معارف دينى ، داراى خود رسالت نيز بشوند، و گر نه اگر مقصودشان اين نبود جا داشت گفته آنان به عبارت : «''' مثل ما اوتى انبياء الله '''» و امثال آن حكايت شود، مانند آيه «''' لو لا يكلمنا الله او تاتينا آية '''» و آيه «''' لو لا انزل علينا الملئكة او نرى ربنا '''» .

پس مرادشان از اينكه گفتند: «''' نؤ تى مثل ما اوتى رسل الله '''» اين بوده كه ما ايمان نمى آوريم مگر وقتى كه آنچه به فرستادگان خدا آمده براى ما نيز بيايد، و اين خود يك نحو استهزا است ، زيرا بت پرستان اصل رسالت را قبول نداشتند، پس اين سخنشان به يك معنا شبيه به كلام ديگرشان است كه گفتند: «''' لو لا نزل هذا القرآن على رجل من القريتين عظيم '''» و جوابش هم همان جوابى است كه خداى تعالى از اين كلامشان داده و فرموده : «''' اهم يقسمون رحمة ربك '''» و نيز در همين آيه مورد بحث فرموده : «''' الله اعلم حيث يجعل رسالته : خدا بهتر مى داند رسالت خود را در كجا قرار دهد '''» .

از آنچه گذشت معلوم شد ضميرى كه در جمله «''' اذا جاءتهم '''» است به «''' اكابر مجرمين '''» كه در آيه قبلى بود بر مى گردد، چون اگر بگوييم به عموم كفار و مشركين بر مى گردد جمله «''' حتى نؤ تى مثل ما اوتى رسل الله '''» معنا نمى دهد، زيرا معنا ندارد مشركين همگى آرزوى رسالت را كرده باشند، اگر همه اين توقع را مى داشتند ديگر كسى براى تبليغ رسالت باقى نمى ماند. و نيز جمله «''' الله اعلم حيث يجعل رسالته '''» هم جواب ايشان نمى شد، براى اينكه جواب مشركين در اين فرض اين است كه اين آرزوى شما نشدنى و لغو است نه اينكه بفرمايد: «''' خدا داناتر است بر اينكه رسالتش را در كجا قرار دهد '''» .

و عيد و تهديدى هم كه در ذيل آيه است ، يعنى جمله «''' سيصيب الذين اجرموا صغار عند الله و عذاب شديد بما كانوا يمكرون '''» نيز نظر ما را تاءييد مى كند، براى اينكه اين جمله مى فهماند اين آرزو از همان اكابرى است كه مرتكب جرم شده اند، و علت عذاب را هم همان مكرى قرار داده كه در آيه قبل به اكابر مجرمين نسبت داده بود. پس معلوم مى شود صغار و ذلت و خوارى هم عذاب همانها است ، نه ديگران .

معناى «''' شرح صدر '''» و بيان اينكه خداوند براى هدايت بنده سينه او را شرح و توسعه مى دهد.

فَمَن يُرِدِ اللَّهُ أَن يَهدِيَهُ يَشرَحْ صدْرَهُ لِلاسلَمِ