الأنعام ١٤٩

قُلْ‌ فَلِلَّهِ‌ الْحُجَّةُ الْبَالِغَةُ فَلَوْ شَاءَ لَهَدَاکُمْ‌ أَجْمَعِينَ‌

ترجمه

بگو: «دلیل رسا (و قاطع) برای خداست (دلیلی که برای هیچ کس بهانه‌ای باقی نمی‌گذارد). و اگر او بخواهد، همه شما را (به اجبار) هدایت می‌کند. (ولی چون هدایت اجباری بی‌ثمر است، این کار را نمی‌کند.)»

بگو: برهان رسا و روشن مخصوص خداست [كه براى كسى بهانه‌اى باقى نمى‌گذارد] و اگر اراده مى‌كرد شما را جملگى [به جبر] هدايت مى‌نمود

بگو: «برهان رسا ويژه خداست، و اگر [خدا] مى‌خواست قطعاً همه شما را هدايت مى‌كرد.»

بگو: برای خدا حجّت بالغه و رساست، اگر می‌خواست همه شما را هدایت می‌کرد.

بگو: دلیل و برهان رسا [که قابل ردّ، ایراد، شک و تردید نیست] مخصوص خداست، و اگر خدا می خواست قطعاً همه شما را [به طور جبر] هدایت می کرد.

بگو: خاص خداست دليل محكم و رسا، اگر مى‌خواست همه شما را هدايت مى‌كرد.

بگو حجت رسا و روشن از آن خداوند است، و اگر می‌خواست همگی شما را هدایت می‌کرد

بگو: حجّت رسا خداى راست، پس اگر مى‌خواست همه شما را راه مى‌نمود.

(ای پیغمبر!) بگو: خدا دارای دلیل روشن و رسا است (بر این که گفتار و کردارتان بی‌پایه و بی‌مایه است، و شما اصلاً دلیل قطعی بر صدق گفتار و درستی کردار خود ندارید در این که می‌گوئید: خدا به کفر و شرک ما راضی و به تحلیل و تحریم ما خوشنود است! آری) اگر خدا می‌خواست همگی شما را (از راه اجبار به سوی حق و حقیقت) هدایت می‌نمود (امّا هدایت اجباری بیسود است و راهیابی اختیاری پسندیده و ستوده است).

بگو: «پس برهان رسا ویژه‌ی خداست و اگر خدا می‌خواست همواره همه‌ی شما را هدایت می‌کرد.»

بگو خدای را است حجّت رسا و اگر می‌خواست هرآینه رهبری می‌کرد شما را همگی‌

الأنعام ١٤٨	آیه ١٤٩	الأنعام ١٥٠
سوره : سوره الأنعام نزول : ١٠ هجرت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ٨ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«الْحُجَّةُ الْبَالِغَةُ»: دلیل رسائی که به نهایتِ قوّت و استواری خود رسیده است. برهان گویا و روشن.

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

وَ إِنْ‌ کَانَ‌ کَبُرَ عَلَيْکَ‌... (۳) وَ لَوْ شَاءَ رَبُّکَ‌ لَآمَنَ‌ مَنْ‌... (۲) وَ لَوْ شَاءَ رَبُّکَ‌ لَجَعَلَ‌... (۱) حِکْمَةٌ بَالِغَةٌ فَمَا تُغْنِ‌... (۱)

إِلاَّ مَنْ‌ رَحِمَ‌ رَبُّکَ‌ وَ... (۱)

تفسیر

• آيات ۱۵۰ - ۱۳۶، سوره انعام
• بيان آيات شريفه ، كه متضمن احتجاج عليه مشركين در مورد قربانى كردن فرزندانشان در برابر بت ها، و بعض احكام در مورد خوردنى ها، مى باشد.
• مراد از نهى از اسراف در: (( و لا تسرفوا انه لا يحب المسرفين )) .
• خداوند متعال به مشيت تكوينى خود از هيچكس ايمان نخواسته است .
• رواياتى در مورد حق فقراء و مساكين در محصول زراعت .
• معناى : (( ثمانيه ازواج من الظاءن اثنين ... )) .
• در قيامت از جاهل سؤ ال مى شود: چرا علم نياموختى تا بدان عمل كنى ؟.

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱- دلیل محکم و رسا تنها در اختیار خداست. (قل فلله الحجة البلغة)

۲- مشرکان جبرگرا فاقد هر گونه دلیل بر عقاید خویش هستند. (قل هم عندکم من علم ... فلله الحجة البلغة)

۳- خداوند داراى دلایل و حجتهاى رسا بر نفى پندار جبر و عقاید شرک است. (قل فلله الحجة البلغة)

۴- سنت خداوند، هدایت آزادانه و از روى اختیار انسانها با دلایل محکم و رساست. (قل فلله الحجة البلغة فلو شاء لهدیکم أجمعین) مفهوم جمله امتناعیه «لو شاء ... » آن است که خداوند هدایت آزادانه آدمیان را خواسته است، نه جبر آنان بر هدایت. چگونگى این هدایت در جمله «فلله ... » بیان گردیده است. یعنى اینکه خداوند چنین خواسته که با حجتهاى بالغه آدمیان را هدایت کند.

۵- انسان در انتخاب مسیر هدایت یا ضلالت مختار است. (قل فلله الحجة البلغة فلو شاء لهدیکم أجمعین)

۶- اگر مشیت خداوند اجبار انسان بر هدایت بود، همگان را، بى استثنا، هدایت مى کرد. (فلو شاء لهدیکم أجمعین)

۷- لزوم ارائه دلیل و برهان براى هدایت و تصحیح اندیشه دیگران (قل فلله الحجة البلغة فلو شاء لهدیکم أجمعین)

۸- مشیت تکوینى خداوند تخلف ناپذیر است. (فلو شاء لهدیکم أجمعین)

۹- سنت و مشیت خداوند بر هدایت و ضلالت جبرى آدمیان قرار نگرفته است. (فلو شاء لهدیکم أجمعین)

۱۰- عن جعفر بن محمّد (ع) و قد سئل عن قوله تعالى «فلله الحجة البالغة» فقال: إن الله تعالى یقول للعبد یوم القیامة: عبدى اکنت عالما؟ فان قال نعم. قال له: افلا عملت بما علمت؟ و إن قال: کنت جاهلا. قال له: أفلا تعلمت حتى تعمل فیخصمه فتلک الحجة البالغة.(۱) از امام صادق (ع) در پاسخ سؤال از آیه «فلله الحجة البالغة»، روایت شده است: خداوند متعال در قیامت به بنده اش مى فرماید: آیا [به وظایف خویش] آگاه بودى؟ اگر بگوید آرى، مى فرماید چرا عمل نکردى؟ و اگر بگوید آگاه نبودم، به او مى فرماید چرا یاد نگرفتى؟ و [به این گونه]او را محکوم مى کند. و این است حجت بالغه.

۱۱- عن أبى الحسن موسى بن جعفر(ع) فى حدیث طویل: ... جمیع امور الادیان اربعة ... و أمر یحتمل الشک و الانکار فسبیله استیضاح اهله لمنتحلیه بحجة من کتاب الله مجمع على تاویلها و سنة مجمع علیها لا اختلاف فیها، او قیاس تعرف العقول عدله و لا یسع خاصة الأمة و عامتها الشک فیه و الانکار له ... فمن اورد واحدة من هذه الثلاث فهى الحجة البالغة التى بینها الله فى قوله لنبیه: ... «قل فلله الحجة البالغة ... .(۲) از امام کاظم (ع) در ضمن حدیثى طولانى روایت شده است: ... امور ادیان چهار گونه است: ... یکى امرى است که احتمال شک و انکار در آن است و راه آن، این

۱- . امالى شیخ طوسى، ج ۱، ص ۸ ; نورالثقلین، ج ۱، ص ۷۷۶، ح ۳۳۰.

۲- . تحف العقول، ص ۴۰۷ ; بحارالانوار، ج ۲، ص ۲۳۸- ، ح ۳۱. است که از معتقدین به آن توضیح خواسته شود (تا دلیل آورند) به وسیله حجتى از کتاب خدا که معناى آن مورد اجماع باشد یا با سنتى که اختلاف در آن نباشد و یا با قیاسى که عقل صحت آن را تأیید و قابل انکار و شک هیچکس نباشد ... هر کس یکى از این سه حجت را بیاورد این همان حجت بالغه است که خداوند در قرآن براى پیامبر خود فرموده است: «قل فلله الحجة البالغة ... ».

موضوعات مرتبط

• انسان: اختیار انسان ۴، ۵، ۶، ۹
• تربیت: روش تربیت ۷
• جبر: بیخمنطقى جبر گرایى ۲ ; جبر و اختیار ۶، ۹ ; دلایل بطلان جبر ۳
• خدا: اتمام حجت خدا ۱۱ ; احتجاج خدا ۳ ; اختصاصات خدا ۱ ; حتمیت مشیّت خدا ۸ ; سنتهاى خدا ۴، ۹ ; قدرت خدا ۶ ; مشیّت خدا ۶، ۹ ; هدایت خدا ۴
• دین: نفى اکراه در دین ۴، ۵، ۶
• شرک: دلایل بطلان شرک ۳
• عقیده: اهمیت برهان در عقیده ۷ ; روش تصحیح عقیده ۷
• قیامت: مؤاخذه در قیامت ۱۰
• گمراهى: اختیار در گمراهى ۵، ۹
• مشرکان: بیخمنطقى مشرکان جبرگرا ۲
• هدایت: اختیار در هدایت ۴، ۵، ۹