الفتح ٤

هُوَ الَّذِي‌ أَنْزَلَ‌ السَّکِينَةَ فِي‌ قُلُوبِ‌ الْمُؤْمِنِينَ‌ لِيَزْدَادُوا إِيمَاناً مَعَ‌ إِيمَانِهِمْ‌ وَ لِلَّهِ‌ جُنُودُ السَّمَاوَاتِ‌ وَ الْأَرْضِ‌ وَ کَانَ‌ اللَّهُ‌ عَلِيماً حَکِيماً

ترجمه

او کسی است که آرامش را در دلهای مؤمنان نازل کرد تا ایمانی بر ایمانشان بیفزایند؛ لشکریان آسمانها و زمین از آن خداست، و خداوند دانا و حکیم است.

او كسى است كه آرامش را در دل‌هاى مؤمنان نازل كرد تا ايمانى بر ايمانشان بيفزايند، و لشكريان آسمان‌ها و زمين از آن خداست و خداوند داناى حكيم است

اوست آن كس كه در دلهاى مؤمنان آرامش را فرو فرستاد تا ايمانى بر ايمان خود بيفزايند. و سپاهيان آسمانها و زمين از آن خداست، و خدا همواره داناى سنجيده‌كار است.

اوست خدایی که سکینت و وقار بر دلهای مؤمنان آورد تا بر یقین و ایمانشان بیفزاید، و سپاه قوای آسمانها و زمین همه لشکر خداست و خدا دانا و به حکمت نظام آفرینش آگاه است.

اوست که آرامش را در دل های مؤمنان نازل کرد، تا ایمانی بر ایمانشان بیفزاید. و سپاهیان آسمان و زمین فقط در سیطره مالکیّت و فرمانروایی خداست؛ و خدا همواره دانا و حکیم است.

اوست كه بر دلهاى مؤمنان آرامش فرستاد تا بر ايمانشان پيوسته بيفزايد. و از آن خداست لشكرهاى آسمانها و زمين، و خدا دانا و حكيم است.

هموست که آرامش را در دلهای مؤمنان جای داد، تا ایمانی بر ایمانشان بیفزایند، و سپاههای آسمان و زمین خداوند راست، و خداوند دانای فرزانه است‌

اوست آن كه آرامش را در دلهاى مؤمنان فرو آورد تا ايمانى بر ايمان خويش بيفزايند. و خداى راست لشكرهاى آسمانها و زمين، و خدا دانا و با حكمت است.

خدا است که به دلهای مؤمنان آرامش و اطمینان خاطر داده است تا ایمانی بر ایمان خود بیفزایند (و یقین و باور خویش را تقویت نمایند). لشکرهای آسمان و زمین از آن خدا است، و خداوند بس آگاه و فرزانه است.

او کسی است که در دل‌های مؤمنان آرامش (ویژه) را فرو فرستاد تا ایمانی با (داشتنِ) ایمانشان بیفزایند. و سپاهیان آسمان‌ها و زمین تنها از خدایند. و خدا بس دانایی سنجیده‌کار بوده است.

او است آنکه فرستاد آرامش را در دلهای مؤمنان تا بیفزایند ایمانی بر ایمانشان و خدا را است لشکرهای آسمانها و زمین و خدا است دانای حکیم‌

الفتح ٣	آیه ٤	الفتح ٥
سوره : سوره الفتح نزول : ٧ هجرت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ٢٢ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«السَّکِینَةَ»: آرامش. قوت قلب. طمأنینه. مراد اطمینان خاطری است که هرگونه شک و تردید و وحشت را از انسان زائل می‌کند و او را در طوفان حوادث ثابت قدم می‌دارد (نگا: توبه / ). «جُنُودُ»: جمع جُنْد، لشکرها. سپاهها. مراد همه چیزهائی است که وسیله تنفیذ اوامر خدایند، از قبیل: فرشتگان، انسانها، سنگها، زلزله‌ها، رعد و برقها، و ... (نگا: احزاب / مدثر / ). مراد از لشکرها، همان سپاههائی است که در (توبه / ) از آنان سخن رفته است.

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

نَحْنُ‌ نَقُصُ‌ عَلَيْکَ‌ نَبَأَهُمْ‌... (۲)

تفسیر

• آيات ۱ - ۷، سوره فتح
• اشاره به مضامين سوره مباركه فتح و انطباق آن با ماجراى صلح حديبيه
• توضيح و توجيه اينكه مقصود از فتح مبين در آيه : ((انا فتحنا لك فتحا مبينا)) صلح حديبيه است
• صلح حديبيه مؤ ثرترين عامل براى فتح مكه در قرن هشتم هجرى بود
• توجيه بعضى از مفسرين براى فرار از عدم ارتباط فتح مذكور با آمرزش گناهان
• شرح مقصود از غفران ذنب متقدم و متاءخر پيامبر (ص ) در آيه : ((يغفر لك اللّه تقدم منذنبك و ما تاءخر...)) و ارتباط آن با فتح مبين
• وجود متعددى كه در بيان معنى و مفاد آيه فوق گفته شده است
• اشكال سوم : آمرزش گناهان بطور مطلق لازمه اش جايز بودن ارتكاب گناهان غيرقابل آمرزش همچون شرك به خدا است
• نظريه سيد مرتضى در توجيه غفران نبوت پيامبران
• مراد و مقصود از ((نصر عزيز)) در آيه ((ينصرك الله نصرا عزيزا))
• مراد از ((سيكينت )) و انزال آن بر قلوب مؤ منين
• سخن بعضى كه گفته اند مراد از ((انزل )) اسكان و قرار دادن است و رد سخن آنان
• (بيان اينكه ايمان علم و عمل - با هم - است و شدت و ضعف ايمان ناشى از شدت و ضعف علمو عمل است )
• سخن كسانى كه گفته اند: ايمان شدت و ضعف نمى پذيرد وعمل ربطى به ايمان ندارد و بيان ضعف و بى پايگى اين سخن
• بيان ضعف و بى پايگى اين سخن
• سخن بعضى از مفسرين درباره زيادت ايمان در آيه ((ليزدادوا ايمانا مع ايمانهم ))
• معناى اينكه فرمود: جنود آسمانها و زمين از آن خدا است
• روايتى پيرامون ماجراى صلح حديبيه و نزول آيات : ((انا فتحنا لك فتحا مبينا...))
• روايتى از ابن عباس در شر واقعه صلح حديبيه
• روايتى ديگر درباره جريان صلح حديبيه
• مضمون عهدنامه صلح حديبيه
• كاتب رسول خدا در معاهده صلح حديبيه على بن ابى طالب عليه السلام بود
• روايتى به نقل از تفسير ((الدرا المنثور)) در بيان شاءننزول سوره فتح
• دو روايت در بيان معناى آيه : ((ليغفر لك اللّه ما تقدم من ذنبك و ما تاءخر...))
• روايتى در باره مراد از ((سيكينت )) و روايتى درباره اينكه ايمانعمل است و شدت و ضعف و زيادت و نقصان دارد

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱ - امتنان خداوند بر مؤمنان صدراسلام به خاطر آرامش بخشیدن به قلب آنان در شرایط سخت و بحرانى (هو الذى أنزل السکینة فى قلوب المؤمنین)

۲ - مؤمنان، نیازمند امداد الهى در بحران ها و سختى ها، براى پایدارى و استقامت (هو الذى أنزل السکینة فى قلوب المؤمنین)

۳ - مؤمنان، قبل از صلح حدیبیه، داراى شرایطى بحرانى و اضطراب روحى * (هو الذى أنزل السکینة فى قلوب المؤمنین) نزول آرامش، زمانى صادق است که قبل از آن، اضطراب و ناآرامى وجود داشته باشد.

۴ - صلح حدیبیه، زمینه نزول آرامش بر قلب مؤمنان* (إنّا فتحنا لک فتحًا ... هو الذى أنزل السکینة) در صورتى که اضطراب مؤمنان، مربوط به قبل از صلح باشد; از ارتباط «أنزل السکینة» با «إنّا فتحنا...» احتمال مطلب بالا مى رود.

۵ - مؤمنان، پس از صلح حدیبیه، گرفتار بحران روحى و تردید در ماهیت و نتایج این معاهده * (إنّا فتحنا لک ... هو الذى أنزل السکینة فى قلوب المؤمنین) بردشت بالا بدان احتمال است که مؤمنان پس از صلح حدیبیه، در تحلیل و بررسى آن گرفتار تردید شده باشند که: آیا به راستى این صلح، یک پیروزى بود یا مایه شکست؟ خداوند در چنین شرایطى، قلب ها را اطمینان بخشید و صلح حدیبیه را «فتح مبین» نام نهاد.

۶ - مؤمنان، برخوردار از آرامش روحى به هنگام مشکلات و بحران ها، در پرتو امداد الهى (هو الذى أنزل السکینة فى قلوب المؤمنین)

۷ - اطمینان و آرامش روحى، موهبتى خداوندى است. (هو الذى أنزل السکینة)

۸ - قلب و دل انسان ها، در تسخیر اراده الهى است. (هو الذى أنزل السکینة فى قلوب المؤمنین)

۹ - اعطاى روح آرامش و اطمینان از سوى خدا به مؤمنان، مایه فزونى ایمان ایشان (أنزل السکینة فى قلوب المؤمنین لیزدادوا إیمنًا مع إیمنهم)

۱۰ - ایمان، حقیقتى قابل افزایش و داراى مراتب و درجات (لیزدادوا إیمنًا مع إیمنهم)

۱۱ - زدودن اضطراب هاى روحى و عقیدتى، عامل ره یابى به تکامل ایمان * (أنزل السکینة ... لیزدادوا إیمنًا مع إیمنهم) با توجّه به این که در آیه شریفه، ازدیاد ایمان مترتب بر آرامش و اطمینان قلب شده است; استفاده مى شود که انسان با داشتن شک و بى ثباتى عقیدتى قادر به تکامل ایمانى نیست; بلکه باید در نخستین قدم، ریشه هاى شک را در وجود خود با امداد الهى بخشکاند.

۱۲ - فراهم شدن زمینه هاى اطمینان، از سوى خدا است; ولى حرکت در طریق ایمان، متکى به اراده خود انسان مى شود.* (أنزل السکینة ... لیزدادوا إیمنًا مع إیمنهم) فعل «أنزل» به خداوند نسبت داده شده; اما فعل «یزدادوا» به خود مؤمنان نسبت داده شده است. بنابراین انسان در تکامل ایمان خود نقش دارد.

۱۳ - نیروها و قواى آسمان ها و زمین، تنها از آن خداوند و در اختیار او است. (و للّه جنود السموت و الأرض ) «لام» در «للّه» مفید اختصاص و ملکیت است و مى رساند که قواى هستى، مسخّر خدا و در خدمت تحقق اهداف او است.

۱۴ - نزول اطمینان و آرامش بر قلب مؤمنان در بحران ها، نمودى از حاکمیت خداوند بر قواى جهان (أنزل السکینة ... و للّه جنود السموت و الأرض) بیان «للّه جنود...» - در پى «أنزل السکینة» - مى تواند بیانگر این نکته باشد که با وجود حاکمیت خداوند بر قواى جهان، اطمینان بخشیدن به قلب مؤمنان، امرى سهل و آسان است.

۱۵ - فتح و پیروزى مؤمنان در پرتو امدادِ الهى، جلوه اى از حاکمیت خدا بر عوامل و امکانات جهان هستى (إنّا فتحنا لک فتحًا ... و للّه جنود السموت و الأرض ) «للّه جنود...» ممکن است در مقام تعلیل براى «إنّا فتحنا لک...» باشد.

۱۶ - آرامش و اطمینان روحى، خود نیرویى از نیروهاى الهى است. * (أنزل السکینة ... و للّه جنود السموت و الأرض ) بیان «للّه جنود» بعد از «أنزل السکینة»، مى تواند اشاره به این باشد که آرامش (السکینة) خود از جنود الهى است.

۱۷ - اسباب و امکانات طبیعى، عوامل اجراى اراده الهى (أنزل السکینة ... و للّه جنود السموت و الأرض ) تعبیر «جنود» مى نمایاند که خداوند، براى محقق ساختن اراده خود (أنزل السکینة)، قوایى را که خود در نظام هستى به وجود آورده، به کار مى گیرد.

۱۸ - خداوند، از ازل، «علیم» (بسیار دانا) و «حکیم» (کاردان) بوده است. (و کان اللّه علیمًا حکیمًا)

۱۹ - علم و حکمت ازلى خداوند، پشتوانه آفرینش قواى هستى و به کارگیرى بهینه آن (و للّه جنود السموت و الأرض و کان اللّه علیمًا حکیمًا) تعبیر «و کان اللّه علیماً حکیماً» در پایان آیه شریفه، مى رساند که فتح مؤمنان و انزال سکینه بر آنان و بهره گیرى از جنود آسمان ها و زمین، در پرتو علم و حکمت ازلى صورت مى گیرد; زیرا نفس تکوّن جنود و نیز بهره گیرى از آنها در موارد مختلف، نیازمند علم و حکمت گسترده است.

۲۰ - توجّه به قدرت، علم و حکمت گسترده خداوند، مایه اطمینان قلب مؤمنان در طریق ایمان. (أنزل السکینة ... و للّه جنود السموت و الأرض و کان اللّه علیمًا حکیمًا) «للّه جنود...» دال بر حاکمیت و قدرت خداوند است و این که خداوند در پایان آیه به قدرت مطلقه و علم و حکمت گسترده خود اشاره کرده است; مى تواند از آن جهت باشد که نفس توجّه مؤمنان به این حقیقت، خود وسیله ازدیاد ایمان و آرامش قلب آنان است.

روایات و احادیث

۲۱ - «عن أبى عبداللّه(ع) فى قول اللّه عزّوجلّ «هو الذى أنزل السکینة فى قلوب المؤمنین» قال: هو الإیمان; از امام صادق(ع) درباره سخن خداى عزّوجلّ «هو الذى أنزل السکینة فى قلوب المؤمنین» روایت شده که سکینه همان ایمان است». (ممکن است مراد از ایمان - که در تفسیر «سکینه» گفته شده - باور در پیروز شدن باشد).

موضوعات مرتبط

• آرامش: زمینه آرامش ۲۱; منشأ آرامش ۷، ۱۶
• آسمان: مالک نیروهاى آسمان ها ۱۳
• آفرینش: حاکم آفرینش ۱۴، ۱۵; زمینه خلقت نیروهاى آفرینش ۱۹
• اراده: آثار اراده ۱۲
• اسلام: تاریخ صدر اسلام ۳
• اسماء و صفات: حکیم ۱۸; علیم ۱۸
• اضطراب: آثار رفع اضطراب ۱۱
• اطمینان: زمینه اطمینان ۱۲
• ایمان: آثار ایمان ۲۱; حقیقت ایمان ۱۰; زمینه ازدیاد ایمان ۹; عوامل ازدیاد ایمان ۱۱; عوامل ایمان ۱۲; مراتب ایمان ۱۰; منشأ ایمان ۲۱
• جهان بینى: جهان بینى توحیدى ۱۳
• خدا: آثار اراده خدا ۸; آثار امدادهاى خدا ۲، ۶; آثار حکمت خدا ۱۹; آثار علم خدا ۱۹; اختصاصات خدا ۱۳; امتنان خدا ۱; امدادهاى خدا ۱۵; عطایاى خدا ۷، ۹; مالکیت خدا ۱۳; مجارى اراده خدا ۱۷; نشانه هاى حاکمیت خدا ۱۴، ۱۵; نقش خدا ۱۲
• ذکر: آثار ذکر حکمت خدا ۲۰; آثار ذکر علم خدا ۲۰; آثار ذکر قدرت خدا ۲۰
• زمین: مالک نیروهاى زمین ۱۳
• سختى: آرامش در سختى ۱۴; امداد در سختى ۲
• صلح حدیبیه: آثار صلح حدیبیه ۳، ۴، ۵
• عوامل طبیعى: نقش عوامل طبیعى ۱۷
• قلب: منشأ تسخیر قلب ۸
• کارگزاران خدا :۱۶، ۱۹
• مؤمنان: آثار آرامش مؤمنان ۹; اضطراب مؤمنان ۳، ۵; زمینه آرامش مؤمنان ۴، ۲۰; زمینه اطمینان مؤمنان ۲۰; شک مؤمنان ۵; مشکلات مؤمنان ۳; منشأ آرامش مؤمنان ۶، ۹، ۱۴; منشأ استقامت مؤمنان ۲; منشأ پیروزى مؤمنان ۱۵; نیازهاى معنوى مؤمنان ۲
• مسلمانان: منت بر مسلمانان صدراسلام ۱; منشأ آرامش مسلمانان صدراسلام ۱
• نیازها: نیاز به امدادهاى خدا ۲