روایت:الکافی جلد ۸ ش ۵۰۳

آدرس: الكافي، جلد ۸، كِتَابُ الرَّوْضَة

علي بن ابراهيم عن ابيه عن ابن ابي عمير و غيره عن معاويه بن عمار عن ابي عبد الله ع قال :

لَمَّا خَرَجَ‏ رَسُولُ اَللَّهِ ص‏ فِي‏ غَزْوَةِ اَلْحُدَيْبِيَةِ خَرَجَ فِي‏ ذِي اَلْقَعْدَةِ فَلَمَّا اِنْتَهَى إِلَى اَلْمَكَانِ اَلَّذِي أَحْرَمَ فِيهِ أَحْرَمُوا وَ لَبِسُوا اَلسِّلاَحَ فَلَمَّا بَلَغَهُ أَنَ‏ اَلْمُشْرِكِينَ‏ قَدْ أَرْسَلُوا إِلَيْهِ خَالِدَ بْنَ اَلْوَلِيدِ لِيَرُدَّهُ قَالَ اِبْغُونِي‏ رَجُلاً يَأْخُذُنِي عَلَى غَيْرِ هَذَا اَلطَّرِيقِ فَأُتِيَ بِرَجُلٍ مِنْ‏ مُزَيْنَةَ أَوْ مِنْ‏ جُهَيْنَةَ فَسَأَلَهُ فَلَمْ يُوَافِقْهُ فَقَالَ اِبْغُونِي رَجُلاً غَيْرَهُ فَأُتِيَ بِرَجُلٍ آخَرَ إِمَّا مِنْ‏ مُزَيْنَةَ وَ إِمَّا مِنْ‏ جُهَيْنَةَ قَالَ فَذَكَرَ لَهُ فَأَخَذَهُ مَعَهُ حَتَّى اِنْتَهَى إِلَى‏ اَلْعَقَبَةِ فَقَالَ مَنْ يَصْعَدْهَا حَطَّ اَللَّهُ عَنْهُ كَمَا حَطَّ اَللَّهُ عَنْ‏ بَنِي إِسْرَائِيلَ‏ فَقَالَ لَهُمُ‏ اُدْخُلُوا اَلْبََابَ سُجَّداً نَغْفِرْ لَكُمْ خَطََايََاكُمْ‏ قَالَ فَابْتَدَرَهَا خَيْلُ‏ اَلْأَنْصَارِ اَلْأَوْسِ‏ وَ اَلْخَزْرَجِ‏ قَالَ وَ كَانُوا أَلْفاً وَ ثَمَانَمِائَةٍ فَلَمَّا هَبَطُوا إِلَى‏ اَلْحُدَيْبِيَةِ إِذَا اِمْرَأَةٌ مَعَهَا اِبْنُهَا عَلَى اَلْقَلِيبِ فَسَعَى اِبْنُهَا هَارِباً فَلَمَّا أَثْبَتَتْ‏ أَنَّهُ‏ رَسُولُ اَللَّهِ ص‏ صَرَخَتْ بِهِ هَؤُلاَءِ اَلصَّابِئُونَ لَيْسَ عَلَيْكَ مِنْهُمْ بَأْسٌ فَأَتَاهَا رَسُولُ اَللَّهِ ص‏ فَأَمَرَهَا فَاسْتَقَتْ دَلْواً مِنْ مَاءٍ فَأَخَذَهُ‏ رَسُولُ اَللَّهِ ص‏ فَشَرِبَ وَ غَسَلَ وَجْهَهُ فَأَخَذَتْ فَضْلَتَهُ فَأَعَادَتْهُ فِي اَلْبِئْرِ فَلَمْ تَبْرَحْ حَتَّى اَلسَّاعَةِ وَ خَرَجَ‏ رَسُولُ اَللَّهِ ص‏ فَأَرْسَلَ إِلَيْهِ‏ اَلْمُشْرِكُونَ‏ أَبَانَ بْنَ سَعِيدٍ فِي اَلْخَيْلِ فَكَانَ بِإِزَائِهِ ثُمَّ أَرْسَلُوا اَلْحُلَيْسَ فَرَأَى اَلْبُدْنَ وَ هِيَ تَأْكُلُ بَعْضُهَا أَوْبَارَ بَعْضٍ فَرَجَعَ وَ لَمْ يَأْتِ‏ رَسُولَ اَللَّهِ ص‏ وَ قَالَ‏ لِأَبِي سُفْيَانَ‏ يَا أَبَا سُفْيَانَ‏ أَمَا وَ اَللَّهِ مَا عَلَى هَذَا حَالَفْنَاكُمْ عَلَى أَنْ تَرُدُّوا اَلْهَدْيَ‏ عَنْ مَحِلِّهِ فَقَالَ اُسْكُتْ فَإِنَّمَا أَنْتَ أَعْرَابِيٌّ فَقَالَ أَمَا وَ اَللَّهِ لَتُخَلِّيَنَّ عَنْ‏ مُحَمَّدٍ وَ مَا أَرَادَ أَوْ لَأَنْفَرِدَنَّ فِي‏ اَلْأَحَابِيشِ‏ فَقَالَ اُسْكُتْ حَتَّى نَأْخُذَ مِنْ‏ مُحَمَّدٍ وَلْثاً فَأَرْسَلُوا إِلَيْهِ‏ عُرْوَةَ بْنَ مَسْعُودٍ وَ قَدْ كَانَ جَاءَ إِلَى‏ قُرَيْشٍ‏ فِي اَلْقَوْمِ اَلَّذِينَ أَصَابَهُمُ‏ اَلْمُغِيرَةُ بْنُ شُعْبَةَ كَانَ خَرَجَ مَعَهُمْ مِنَ‏ اَلطَّائِفِ‏ وَ كَانُوا تُجَّاراً فَقَتَلَهُمْ وَ جَاءَ بِأَمْوَالِهِمْ إِلَى‏ رَسُولِ اَللَّهِ ص‏ فَأَبَى‏ رَسُولُ اَللَّهِ ص‏ أَنْ يَقْبَلَهَا وَ قَالَ هَذَا غَدْرٌ وَ لاَ حَاجَةَ لَنَا فِيهِ فَأَرْسَلُوا إِلَى‏ رَسُولِ اَللَّهِ ص‏ فَقَالُوا يَا رَسُولَ اَللَّهِ‏ هَذَا عُرْوَةُ بْنُ مَسْعُودٍ قَدْ أَتَاكُمْ وَ هُوَ يُعَظِّمُ اَلْبُدْنَ قَالَ فَأَقِيمُوهَا فَأَقَامُوهَا فَقَالَ يَا مُحَمَّدُ مَجِي‏ءَ مَنْ جِئْتَ قَالَ جِئْتُ أَطُوفُ‏ بِالْبَيْتِ‏ وَ أَسْعَى بَيْنَ‏ اَلصَّفَا وَ اَلْمَرْوَةِ وَ أَنْحَرُ هَذِهِ اَلْإِبِلَ وَ أُخَلِّي عَنْكُمْ عَنْ لُحْمَانِهَا قَالَ لاَ وَ اَللاَّتِ وَ اَلْعُزَّى فَمَا رَأَيْتُ مِثْلَكَ رُدَّ عَمَّا جِئْتَ لَهُ إِنَّ قَوْمَكَ يُذَكِّرُونَكَ اَللَّهَ وَ اَلرَّحِمَ أَنْ تَدْخُلَ عَلَيْهِمْ بِلاَدَهُمْ بِغَيْرِ إِذْنِهِمْ وَ أَنْ تَقْطَعَ أَرْحَامَهُمْ وَ أَنْ تُجَرِّيَ عَلَيْهِمْ عَدُوَّهُمْ فَقَالَ‏ رَسُولُ اَللَّهِ ص‏ مَا أَنَا بِفَاعِلٍ حَتَّى أَدْخُلَهَا قَالَ وَ كَانَ‏ عُرْوَةُ بْنُ مَسْعُودٍ حِينَ كَلَّمَ‏ رَسُولَ اَللَّهِ ص‏ تَنَاوَلَ لِحْيَتَهُ وَ اَلْمُغِيرَةُ قَائِمٌ عَلَى رَأْسِهِ فَضَرَبَ بِيَدِهِ‏ فَقَالَ مَنْ هَذَا يَا مُحَمَّدُ فَقَالَ هَذَا اِبْنُ أَخِيكَ‏ اَلْمُغِيرَةُ فَقَالَ يَا غُدَرُ وَ اَللَّهِ مَا جِئْتَ إِلاَّ فِي غَسْلِ سَلْحَتِكَ قَالَ فَرَجَعَ إِلَيْهِمْ فَقَالَ‏ لِأَبِي سُفْيَانَ‏ وَ أَصْحَابِهِ لاَ وَ اَللَّهِ مَا رَأَيْتُ مِثْلَ‏ مُحَمَّدٍ رُدَّ عَمَّا جَاءَ لَهُ فَأَرْسَلُوا إِلَيْهِ‏ سُهَيْلَ بْنَ عَمْرٍو وَ حُوَيْطِبَ بْنَ عَبْدِ اَلْعُزَّى‏ فَأَمَرَ رَسُولُ اَللَّهِ ص‏ فَأُثِيرَتْ فِي وُجُوهِهِمُ اَلْبُدْنُ فَقَالاَ مَجِي‏ءَ مَنْ جِئْتَ قَالَ جِئْتُ لِأَطُوفَ‏ بِالْبَيْتِ‏ وَ أَسْعَى بَيْنَ‏ اَلصَّفَا وَ اَلْمَرْوَةِ وَ أَنْحَرَ اَلْبُدْنَ وَ أُخَلِّيَ بَيْنَكُمْ وَ بَيْنَ لُحْمَانِهَا فَقَالاَ إِنَّ قَوْمَكَ يُنَاشِدُونَكَ‏ اَللَّهَ وَ اَلرَّحِمَ أَنْ تَدْخُلَ عَلَيْهِمْ بِلاَدَهُمْ بِغَيْرِ إِذْنِهِمْ وَ تَقْطَعَ أَرْحَامَهُمْ وَ تُجَرِّيَ عَلَيْهِمْ عَدُوَّهُمْ قَالَ فَأَبَى عَلَيْهِمَا رَسُولُ اَللَّهِ ص‏ إِلاَّ أَنْ يَدْخُلَهَا وَ كَانَ‏ رَسُولُ اَللَّهِ ص‏ أَرَادَ أَنْ يَبْعَثَ‏ عُمَرَ فَقَالَ يَا رَسُولَ اَللَّهِ‏ إِنَّ عَشِيرَتِي قَلِيلٌ وَ إِنِّي فِيهِمْ عَلَى مَا تَعْلَمُ وَ لَكِنِّي أَدُلُّكَ عَلَى‏ عُثْمَانَ بْنِ عَفَّانَ‏ فَأَرْسَلَ إِلَيْهِ‏ رَسُولُ اَللَّهِ ص‏ فَقَالَ اِنْطَلِقْ إِلَى قَوْمِكَ مِنَ اَلْمُؤْمِنِينَ فَبَشِّرْهُمْ بِمَا وَعَدَنِي رَبِّي مِنْ‏ فَتْحِ مَكَّةَ فَلَمَّا اِنْطَلَقَ‏ عُثْمَانُ‏ لَقِيَ‏ أَبَانَ بْنَ سَعِيدٍ فَتَأَخَّرَ عَنِ اَلسَّرْحِ فَحَمَلَ‏ عُثْمَانَ‏ بَيْنَ يَدَيْهِ وَ دَخَلَ‏ عُثْمَانُ‏ فَأَعْلَمَهُمْ وَ كَانَتِ اَلْمُنَاوَشَةُ فَجَلَسَ‏ سُهَيْلُ بْنُ عَمْرٍو عِنْدَ رَسُولِ اَللَّهِ ص‏ وَ جَلَسَ‏ عُثْمَانُ‏ فِي عَسْكَرِ اَلْمُشْرِكِينَ‏ وَ بَايَعَ‏ رَسُولُ اَللَّهِ ص‏ اَلْمُسْلِمِينَ‏ وَ ضَرَبَ بِإِحْدَى يَدَيْهِ‏ عَلَى اَلْأُخْرَى‏ لِعُثْمَانَ‏ وَ قَالَ‏ اَلْمُسْلِمُونَ‏ طُوبَى‏ لِعُثْمَانَ‏ قَدْ طَافَ‏ بِالْبَيْتِ‏ وَ سَعَى بَيْنَ‏ اَلصَّفَا وَ اَلْمَرْوَةِ وَ أَحَلَّ فَقَالَ‏ رَسُولُ اَللَّهِ ص‏ مَا كَانَ لِيَفْعَلَ فَلَمَّا جَاءَ عُثْمَانُ‏ قَالَ لَهُ‏ رَسُولُ اَللَّهِ ص‏ أَ طُفْتَ‏ بِالْبَيْتِ‏ فَقَالَ مَا كُنْتُ لِأَطُوفَ‏ بِالْبَيْتِ‏ وَ رَسُولُ اَللَّهِ ص‏ لَمْ يَطُفْ بِهِ ثُمَّ ذَكَرَ اَلْقِصَّةَ وَ مَا كَانَ فِيهَا فَقَالَ‏ لِعَلِيٍّ ع‏ اُكْتُبْ‏ بِسْمِ اَللََّهِ اَلرَّحْمََنِ اَلرَّحِيمِ‏ فَقَالَ‏ سُهَيْلٌ‏ مَا أَدْرِي مَا اَلرَّحْمَنُ اَلرَّحِيمُ إِلاَّ أَنِّي أَظُنُّ هَذَا اَلَّذِي‏ بِالْيَمَامَةِ وَ لَكِنِ اُكْتُبْ كَمَا نَكْتُبُ بِاسْمِكَ اَللَّهُمَّ قَالَ وَ اُكْتُبْ هَذَا مَا قَاضَى عَلَيْهِ رَسُولُ اَللَّهِ‏ سُهَيْلَ بْنَ عَمْرٍو فَقَالَ‏ سُهَيْلٌ‏ فَعَلَى مَا نُقَاتِلُكَ يَا مُحَمَّدُ فَقَالَ أَنَا رَسُولُ اَللَّهِ وَ أَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ اَللَّهِ‏ فَقَالَ اَلنَّاسُ‏ أَنْتَ رَسُولُ اَللَّهِ قَالَ اُكْتُبْ فَكَتَبَ هَذَا مَا قَاضَى عَلَيْهِ‏ مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ اَللَّهِ‏ فَقَالَ اَلنَّاسُ أَنْتَ‏ رَسُولُ اَللَّهِ‏ وَ كَانَ فِي اَلْقَضِيَّةِ أَنَّ مَنْ كَانَ مِنَّا أَتَى إِلَيْكُمْ رَدَدْتُمُوهُ إِلَيْنَا وَ رَسُولُ اَللَّهِ‏ غَيْرُ مُسْتَكْرِهٍ عَنْ دِينِهِ وَ مَنْ جَاءَ إِلَيْنَا مِنْكُمْ لَمْ نَرُدَّهُ إِلَيْكُمْ فَقَالَ‏ رَسُولُ اَللَّهِ ص‏ لاَ حَاجَةَ لَنَا فِيهِمْ وَ عَلَى أَنْ يُعْبَدَ اَللَّهُ فِيكُمْ عَلاَنِيَةً غَيْرَ سِرٍّ وَ إِنْ كَانُوا لَيَتَهَادَوْنَ اَلسُّيُورَ فِي‏ اَلْمَدِينَةِ إِلَى‏ مَكَّةَ وَ مَا كَانَتْ قَضِيَّةٌ أَعْظَمُ بَرَكَةً مِنْهَا لَقَدْ كَادَ أَنْ يَسْتَوْلِيَ عَلَى‏ أَهْلِ مَكَّةَ اَلْإِسْلاَمُ‏ فَضَرَبَ‏ سُهَيْلُ بْنُ عَمْرٍو عَلَى‏ أَبِي جَنْدَلٍ‏ اِبْنِهِ فَقَالَ أَوَّلُ مَا قَاضَيْنَا عَلَيْهِ فَقَالَ‏ رَسُولُ اَللَّهِ ص‏ وَ هَلْ قَاضَيْتُ عَلَى شَيْ‏ءٍ فَقَالَ يَا مُحَمَّدُ مَا كُنْتَ بِغَدَّارٍ قَالَ فَذَهَبَ‏ بِأَبِي جَنْدَلٍ‏ فَقَالَ يَا رَسُولَ اَللَّهِ‏ تَدْفَعُنِي إِلَيْهِ قَالَ وَ لَمْ أَشْتَرِطْ لَكَ قَالَ وَ قَالَ اَللَّهُمَّ اِجْعَلْ‏ لِأَبِي جَنْدَلٍ‏ مَخْرَجاً

ترجمه

هاشم رسولى محلاتى, الروضة من الكافی جلد ۲ ترجمه رسولى محلاتى, ۱۵۵

معاوية بن عمار از امام صادق عليه السّلام روايت كند كه فرمود: هنگامى كه رسول خدا (ص) در غزوه حديبية بسوى مكه حركت كرد در ماه ذى قعده بود و در ميقاتگاه كه حاجيان محرم ميشوند (با لشكريان) احرام بستند و سلاح جنگ بتن كردند، و چون بآن حضرت خبر رسيد كه مشركين خالد بن وليد را سر راه او فرستاده‏اند تا او را برگرداند فرمود: مردى را پيدا كنيد كه ما را از بيراهه ببرد، مسلمانان مردى را از قبيله مزينه- يا جهينة- بنزد وى آوردند و حضرت از او پرسش كرد و او را موافق و مورد پسند خويش نديد از اين رو فرمود: مرد ديگرى پيدا كنيد، آنها مرد ديگرى را كه او هم از قبيله مزينه يا جهينة بود بنزد آن حضرت آوردند و چون با او سخن گفت او را بهمراه خود برداشته تا بگردنه‏اى رسيد حضرت فرمود: كيست كه از اين گردنه بالا رود تا خدا گناهش را بريزد چنانچه گناه بنى اسرائيل را ريخت و بآنها فرمود: «از اين در سجده كنان درآئيد تا گناهانتان را بيامرزيم» (سوره بقره آيه ۵۸)؟ گروه انصار يعنى اوس و خزرج پيشى گرفتند و بالا رفتند و آنها هزار و هشتصد نفر بودند، و چون بسوى دره حديبية سرازير شدند بزنى برخوردند كه با پسر خود بر لب چاه بود، پسر آن زن كه چشمش بلشگريان محمد (ص) افتاد پا بفرار گذارد و چون آن زن دانست كه آنها لشكريان رسول خدا (ص) هستند پشت سر پسرش فرياد زد: اينها صائبه هستند (عربها بكسانى كه از دين آنها دست ميكشيد و بدين ديگر درمى‏آمد صائبه ميگفتند) از آنها آزارى بتو نخواهد رسيد، رسول خدا (ص) بنزد آن زن آمد و باو دستور داد دلوى آب بكشد و پس از اينكه آب را كشيد حضرت آن را گرفت و آشاميد و روى خود را بآن شست و زيادى آن را كه در دلو مانده بود دوباره در چاه ريخت، و آن چاه از بركت آب دست رسول خدا (ص) تا بامروز هم چنان آباد و پرآب است. رسول خدا (ص) از آنجا بسوى مكه حركت كرد، و قريش ابان بن سعيد را با سواران قريش بنزد آن حضرت فرستادند و او در برابر رسول خدا (ص) موضع گرفت، و پس از او حليس را (حليس بن علقمه يا حليس بن زبان كه رئيس احابيش مكه بوده است) فرستادند، حليس وقتى آمد و شتران قربانى را (كه رسول خدا (ص) همراه آورده بود تا در مكه قربانى كند) بديد كه (در اثر طول زمان قربانى) كرك همديگر را ميخورند بنزد رسول خدا (ص) نرفته و از همان جا بازگشت و به ابى سفيان گفت: اى ابا سفيان بخدا سوگند ما با شما هم پيمان نشده‏ايم كه شتران قربانى را از قربانگاهشان باز گردانيد! ابو سفيان بدو گفت: خاموش‏ باش كه تو عربى بيابانى هستى (و از اوضاع و احوال اطلاع ندارى). حليس گفت: بخدا سوگند يا بايد محمد را براى آمدن مكه آزاد بگذارى و يا اينكه من احابيش را از همكارى با قريش بكنارى ميبرم. ابو سفيان گفت: خموش باش تا ما از محمد پيمانى بگيريم. قريش پس از اين جريان عروة بن مسعود را (كه رئيس قبيله ثقيف بود و در طائف سكونت داشتند) بنزد آن حضرت فرستادند. عروة در آن وقت براى مذاكره در باره كسانى كه مغيرة كشته بود بنزد قريش آمده بود، و جريان كشتن آنها بدين ترتيب بود كه مغيرة آنها را كه براى تجارت رفته بودند در راه كشت و اموالشان را برداشته بنزد رسول خدا (ص) (در مدينه) برد، و آن حضرت آن اموال را نپذيرفته فرمود: اينها روى نيرنگ و خيانت بدست آمده و ما را بدان نيازى نيست (چون مغيرة آنها را شراب خورانيده و در حال مستى كشته بود تا اموالشان را برگيرد). آنها (يعنى كسانى كه در جلو لشكر اسلام بودند و ضمنا مستحفظ شتران قربانى بودند) كسى را بنزد رسول خدا (ص) فرستادند و گفتند: اى رسول خدا اينك عروة بن مسعود بنمايندگى از طرف قريش بنزد شما مى‏آيد و او كسى است كه بشتران قربانى احترام ميگذارد، حضرت فرمود: آنها را در برابرش واداريد، و آنها چنان كردند. عروة بنزد رسول خدا (ص) آمده گفت: اى محمد براى چه و بچه منظورى بمكه آمده‏اى؟ فرمود: آمده‏ام تا طواف خانه كعبه كنم و ميان صفا و مروه سعى نمايم و اين شتران را قربانى كرده گوشت آنها را براى شما واگذارم. عروة گفت: نه بلات و عزّى سوگند كه من نمى‏توانم نظر بدهم كه مانند توئى را (در شخصيت و شرافت) از انجام منظورى كه براى آن بدينجا آمده‏اى بازگردانند ولى قوم تو قريش خداوند و خويشاوندى را (كه با تو دارند) بياد تو آورده و از تو خواستارند كه بدون اجازه آنها بسرزمينشان در نيائى و (بدين وسيله) پيوند خويشى خود را با آنها قطع نكنى و دشمن را بر آنها چيره و دلير نسازى! (و با اين سخنان خواست تا بلكه رسول خدا (ص) را از ورود بمكه منصرف كند ولى) رسول خدا (ص) فرمود: من كارى جز آنكه بمكه وارد شوم نخواهم كرد. عروة بن مسعود در وقت گفتگو با رسول خدا (ص) دست بريش رسول خدا ميزد، مغيرة بن شعبة (كه باصطلاح مسلمان شده بود) بالاى سر رسول خدا (ص) ايستاده بود- بروى دست او زد. عروة گفت: اى محمد اين كيست؟ فرمود: اين برادرزاده‏ات مغيرة است. عروة (رو بمغيرة كرده) گفت: اى خيانت پيشه بخدا من بمكه نيامده‏ام جز براى شستن كار خيانت آميز تو. بالجمله عروة بنزد قريش بازگشت و به أبى سفيان و يارانش گفت: نه بخدا سوگند من صلاح نميدانم مانند محمدى را از آمدن بمكه و انجام آن منظورى كه دارد بازگرداند. قريش اين بار سهيل بن عمرو و حويطب بن عبد العزّى را بنزد رسول خدا (ص) فرستادند حضرت دستور داد شتران قربانى را در جلوى روى آنها وادارند، آن دو بنزد رسول خدا (ص) آمده گفتند: بچه منظور بدينجا آمده‏اى؟ فرمود آمده‏ام تا طواف كعبه كنم و ميان صفا و مروه را سعى كنم و شتران را قربانى كنم و گوشت آنها را براى شما واگذارم. آن دو گفتند: همانا قوم تو، تو را بخداوند و پيوند خويشى سوگند ميدهند كه بدون اجازه آنها وارد بلاد و سرزمين آنها نشوى تا در نتيجه خويشاوندى خود را با آنها قطع كنى و دشمن را بر ايشان دلير و چيره سازى! رسول خدا (ص) سخن آنها را نيز نپذيرفت و تصميم خود را بورود بمكه بآنها نيز ابلاغ فرمود. پس از اين جريان رسول خدا خواست عمر را (بعنوان نمايندگى از طرف خود) بسوى قريش بفرستد عمر (در مقام عذرخواهى برآمده) گفت: اى رسول خدا فاميل من اندك است، و وضع من هم در ميان آنها چنان است كه خود ميدانى (يعنى شخصيتى در ميان قريش ندارم) ولى من تو را بعثمان بن عفان راهنمائى ميكنم (و او را براى انجام اين مأموريت صلاح ميدانم). رسول خدا (ص) بنزد عثمان فرستاد و باو فرمود: بسوى قوم خود از كسانى كه ايمان آورده‏اند برو و بآنها مژده فتح مكه را كه پروردگار بمن وعده كرده بده. عثمان براه افتاد و در راه به أبان بن سعيد برخورد، و ابان او را احترام كرده از زين خود بعقب نشست و عثمان را جلوى خود سوار كرده بمكه آورد و او پيغام رسول خدا (ص) را رسانيد، سهيل (كه هنوز ميان مسلمانان بود) در آنجا ماند (يعنى مسلمانان او را بگرو عثمان نگهداشتند) و عثمان نيز در ميان لشكر مشركين گرفتار شد، در اين موقع رسول خدا (ص) (براى فتح مكه) با مسلمانان بيعت كرد، و بجاى بيعت عثمان كه حاضر نبود يك دست خود را بدست ديگرش زد، مسلمانان گفتند: خوشا بحال عثمان كه اكنون طواف خانه را انجام داده و سعى ميان صفا و مروه را هم كرده و از احرام بيرون آمده، حضرت فرمود: او (پيش از ما) چنين كارى نخواهد كرد. و چون عثمان بازگشت رسول خدا (ص) باو فرمود: طواف خانه كردى؟ عثمان گفت: چگونه من طواف ميكردم با اينكه رسول خدا (ص) طواف نكرده بود، سپس داستان خويش را بازگفت. رسول خدا (ص) (كه در اين موقع روى مصالحى از رفتن بمكه منصرف شده بود و آن را بسال ديگرى موكول كرده بود) بعلى عليه السّلام فرمود (صلحنامه را بنويس و در آغاز آن) بنويس: «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ‏»، سهيل (كه نمايندگى قريش را در تنظيم صلحنامه داشت) گفت من نميدانم رحمان و رحيم كيست جز همان كه در شهر يمامة است، ولى همان طور كه ما مى‏نويسيم (در آغاز نامه) بنويس: «بسمك اللهم». رسول خدا (ص) فرمود: بنويس: اين قراردادى است كه رسول خدا با سهيل بن عمرو منعقد ميسازد. سهيل گفت (اگر ما تو را رسول خدا بدانيم) پس براى چه با تو جنگ و نبرد ميكنيم؟ حضرت فرمود: منم رسول خدا، و منم محمد بن عبد اللَّه. مسلمانان همگى گفتند: تو رسول خدائى. فرمود: بنويس. على عليه السّلام (بدستور آن حضرت) نوشت: اين قراردادى است كه متعهد شود آن را محمد بن عبد اللَّه ... مسلمانان گفتند: تو رسول خدائى. و از مواد قرارداد اين بود كه (مشركين گفتند) هر كس از ما بسوى شما گريخت او را بسوى ما بازگردانيد و محمد او را بزور بدين خود درنياورد، و هر كس از شما مسلمانان بسوى ما گريخت ما او را باز نگردانيم. رسول خدا (ص) فرمود: ما بچنين كسانى (كه بسوى شما فرار كنند) نيازى نداريم. و از جمله (مواد صلحنامه كه از طرف مسلمانان تنظيم شد) اين بود كه خداپرستى در ميان مردم مكه آشكار باشد و پنهانى نباشد. و (امام صادق عليه السّلام در اينجا فرمود: در اثر اين ماده كار آزادى مسلمانان در مكه بجائى رسيد كه) پرده‏ها از مدينه براى مسلمانان مكه برسم هديه ميفرستادند بدون هيچ ترس و وحشتى، و هيچ ماده‏اى از مواد صلحنامه براى آنان پربركت‏تر از اين نبود و كار بجائى كشيد كه نزديك بود اسلام بر سراسر مردم مكه نفوذ كند و مستولى گردد. (پس از تنظيم صلحنامه و قبل از امضاء آن) سهيل بن عمرو به پسر خود ابى جندل (كه از مكه گريخته بود و خود را بمسلمانان رسانده و بدين اسلام درآمده بود) دست انداخته و گفت: اين نخستين ماده‏اى است كه روى آن قرار بسته‏ايم (يعنى طبق قرارداد من بايد او را اكنون با خود بمكه ببرم). رسول خدا (ص) فرمود: مگر قراردادى امضاء كرده‏اى؟ سهيل گفت: اى محمد تو پيمان شكن نبودى (يعنى اگر چه هنوز قرارداد بامضاء طرفين نرسيده ولى تو كسى نبودى كه تعهد خود را اگر چه زبانى باشد بشكنى)؟ بدين ترتيب سهيل ابى جندل را بهمراه خود برد. ابو جندل- رو برسول خدا (ص) كرده- گفت: اى رسول خدا آيا مرا باو تسليم ميكنى؟ فرمود: من در باره آزادى تو با او شرطى نكرده بودم. ولى بدنبال اين جريان بدرگاه خداوند دعا كرده گفت: خدايا براى ابى جندل گشايشى فراهم كن. مترجم گويد: داستان صلح حديبية را ابن هشام بطور تفصيل نقل كرده و براى اطلاع بيشتر بترجمه آن كه بخامه اين حقير شده و بچاپ رسيده است مراجعه شود (ترجمه سيره ابن هشام ج ۲ صفحات‏ ۲۰۷- ۲۲۳).

حميدرضا آژير, بهشت كافى - ترجمه روضه كافى‏, ۳۷۱

معاوية بن عمّار از امام صادق عليه السّلام روايت مى‏كند كه فرمود: هنگامى كه پيامبر اكرم در غزوه حديبيّه به سوى مكه حركت كرد در ماه ذى قعده بود، و در ميقاتگاه كه حاجيان محرم مى‏شوند احرام بستند و سلاح حمايل كردند، و چون به آن حضرت صلّى اللَّه عليه و آله و سلّم خبر رسيد كه مشركان، خالد بن وليد را سر راه او فرستاده‏اند تا او را برگرداند فرمود: مردى را بيابيد كه ما را از بيراهه ببرد. مسلمانان مردى را از قبيله مزينه- يا جهينه- نزد حضرت آوردند. حضرت از او پرسش كرد و او را مورد پسند خويش نيافت و از اين رو فرمود: مرد ديگرى بيابيد. آنها مرد ديگرى را كه او نيز از قبيله مزينه- يا جهينه- بود نزد حضرت آوردند. و چون حضرت با او سخن گفت او را به همراه خود برد تا به گردنه‏اى رسيد. حضرت صلّى اللَّه عليه و آله و سلّم فرمود: كيست كه از اين گردنه بالا رود تا خدا گناهش را بريزد چنان كه گناه بنى اسرائيل را ريخت و به آنها فرمود: ادْخُلُوا الْبابَ سُجَّداً ... نَغْفِرْ لَكُمْ خَطِيئاتِكُمْ ... «۲». گروه انصار يعنى اوس و خزرج پيشى گرفتند و بالا رفتند و ايشان هزار و هشتصد تن بودند. پس چون به درّه حديبيه سرازير شدند به زنى برخوردند كه با پسر خود بر لب چاه بود. پسر آن زن كه چشمش به لشكريان محمّد صلّى اللَّه عليه و آله و سلّم افتاد گريخت. و چون آن زن دانست كه آنها لشكريان پيامبر خدا صلّى اللَّه عليه و آله و سلّم هستند پشت سر پسرش فرياد زد كه: اينها صائبه هستند [عربها به كسانى كه از دين آنها دست مى‏كشيدند و به دين ديگر در مى‏آمدند صائبه مى‏گفتند]، از آنها آزارى به تو نخواهد رسيد. پيامبر اكرم صلّى اللَّه عليه و آله و سلّم نزد آن زن آمد و از او خواست دلوى آب بكشد و پس از آنكه آب را كشيد حضرت آن را گرفت‏ __________________________________________________

(۲) «از اين در سجده كنان درآييد تا گناهانتان را بيامرزيم» (سوره بقره/ آيه ۵۸).

و آشاميد و روى خود را با آن شست و باقيمانده آن را به درون چاه ريخت و آن چاه [از بركت آب دست رسول اكرم صلّى اللَّه عليه و آله و سلّم‏] تا هم اينك همچنان پر آب است. پيامبر اكرم صلّى اللَّه عليه و آله و سلّم از آن جا به سوى مكه حركت كرد و قريش ابان بن سعيد را با سواران قريش نزد آن حضرت فرستادند و او در برابر رسول خدا موضع گرفت و پس از او حليس را فرستادند. وقتى حليس آمد و شتران قربانى را بديد كه كرك همديگر را مى‏خوردند، نزد رسول خدا نرفت و بازگشت و به ابو سفيان گفت: اى ابا سفيان! بخدا سوگند ما با شما هم پيمان نشده‏ايم كه شتران قربانى را از قربانگاهشان بازگردانى. ابو سفيان به او گفت: خاموش باش كه تو عربى بيابان‏نشين هستى. حليس گفت: بخدا سوگند يا بايد محمّد را براى آمدن مكّه آزاد بگذارى تا هر آنچه مى‏خواهد بكند و يا اينكه من احابيش «۱» را از همكارى با قريش جدا مى‏كنم. ابو سفيان گفت: خاموش باش تا ما از محمّد پيمانى بگيريم. قريش پس از اين جريان عروة بن مسعود را [كه رئيس قبيله ثقيف بود و در طائف سكونت داشتند] نزد آن حضرت فرستادند. عروه در آن هنگام براى گفتگو پيرامون كسانى كه مغيره را كشته بود نزد قريش آمده بود. و چگونگى كشتن آنها اين گونه بود كه مغيره آنها را كه براى تجارت رفته بودند در راه كشت و اموالشان را برداشته نزد پيامبر برد.حضرت صلّى اللَّه عليه و آله و سلّم آن اموال را نپذيرفت و فرمود: اين اموال با نيرنگ به دست آمده و ما نيازى بدان نداريم. آنها كسانى را نزد پيامبر اكرم فرستادند و گفتند: اى پيامبر! اينك عروة بن مسعود به نمايندگى از سوى قريش نزد تو مى‏آيد و او كسى است كه به شتران قربانى احترام مى‏نهد. پيامبر فرمود: قربانيها را جلوى او صف كنيد و آنها را در برابر او صف كردند. عروه نزد پيامبر آمد و گفت: براى چه به مكّه آمده‏اى؟ پيامبر صلّى اللَّه عليه و آله و سلّم گفت: براى طواف خانه كعبه و سعى ميان صفا و مروه آمده‏ام و اينكه اين شتران را قربانى كنم و گوشت آنها را براى شما گذارم. عروه گفت: نه، به لات و عزّى سوگند صلاح نمى‏بينم همچون‏ __________________________________________________

(۱) مردمى بودند در كنار كوهى كه در پائين مكه به نام (حبشى) بود زندگى مى‏كردند و با قريش هم پيمان بودند.

تويى براى منظورى كه آمده‏اى بازگردانده شود، ولى قومت قريش تو را به ياد خدا و خويشاوندى خود با تو آورده‏اند و سوگندت مى‏دهند كه مبادا بدون اجازه آنها به شهرشان درآيى و قطع رحم كنى و دشمنشان را بر آنها دلير گردانى. پيامبر صلّى اللَّه عليه و آله و سلّم فرمود: من كارى نكنم جز اينكه به مكّه وارد شوم.امام صادق عليه السّلام مى‏فرمايد: عروة بن مسعود هنگام گفتگو با پيامبر دست به ريش آن حضرت مى‏داشت و مغيرة بن شعبه كه بالاى سر آن حضرت ايستاده بود به روى دست او زد. عروه گفت: اى محمّد! اين كيست؟ پيامبر صلّى اللَّه عليه و آله و سلّم فرمود: اين پسر برادر تو مغيره است.عروه رو به مغيره كرد و گفت: اى نيرنگباز! بخدا من به مكّه نيامده‏ام مگر براى شستن كار پلشت تو. عروه به سوى قريش بازگشت و به ابو سفيان و يارانش گفت: نه، بخدا سوگند، من صلاح نمى‏دانم شخصى همچون محمّد را از آمدن به مكّه و انجام كارى كه دارد، باز گرداند. قريش سهيل بن عمرو و حويطب بن عبد العزّى را نزد پيامبر فرستادند و رسول خدا فرمود تا شتران قربانى را در برابر آنها صف كردند. آن دو آمدند و از پيامبر پرسيدند كه براى چه به مكّه آمده‏اى؟ پيامبر صلّى اللَّه عليه و آله و سلّم فرمود: براى طواف كعبه و سعى ميان صفا و مروه آمده‏ام و اينكه اين شتران را قربانى كنم و گوشت آنها را براى شما گذارم. سهيل بن عمرو و حويطب گفتند: قومت تو را بخدا و خويشاونديشان سوگند مى‏دهند كه مبادا بى‏اجازه به شهر آنها درآيى و دشمن را بر آنها دلير گردانى. پيامبر از آنها نپذيرفت مگر آنكه به مكّه وارد شود. پيامبر صلّى اللَّه عليه و آله و سلّم تصميم گرفت عمر را سوى آنها فرستد و عمر در پاسخ گفت: يا رسول اللَّه! عشيره من در ميان قريش اندكند و جايگاه من در ميان ايشان چنان است كه مى‏دانى، ولى من شما را براى انجام اين مهم به عثمان بن عفان راهنمايى مى‏كنم.پيامبر نزد عثمان فرستاد و فرمود: سوى مؤمنان قومت برو و آنها را به فتح مكّه كه خداوند به من وعده داد بشارت ده. هنگامى كه عثمان راهى مكّه بود به ابان بن سعيد برخورد و او وى را احترام كرد و از سر زين عقب كشيد و عثمان را جلو خود نشانيد و او را به مكّه برد و عثمان وارد مكّه شد و پيغام خود را به آنها اعلان كرد، و بدين ترتيب‏كشمكش ميان مسلمانان و مشركان آغاز شد. سهيل بن عمر نزد پيامبر صلّى اللَّه عليه و آله و سلّم نشسته بود و عثمان هم در ميان لشكر مشركان گرفتار شد. در اين هنگام پيامبر اكرم صلّى اللَّه عليه و آله و سلّم با مسلمانان بيعت كردند و به جاى بيعت عثمان كه حضور نداشت پيامبر، يك دست خود را به دست ديگر زد، و مسلمانان گفتند: خوشا به حال عثمان كه موفق شد به خانه كعبه طواف كند و ميان صفا و مروه سعى نمايد و از احرام بيرون آيد. پيامبر صلّى اللَّه عليه و آله و سلّم فرمود: او چنين كارى نكند. و چون عثمان برگشت و نزد پيامبر آمد رسول خدا به او فرمود: آيا به خانه كعبه طواف كردى؟ گفت: من چنين كارى نمى‏كردم و در طواف به رسول خدا پيشى نمى‏گرفتم، و ماجراى خود را بازگفت و هر چه رخ داده بود بيان كرد.پيامبر رو به على كرد و گفت: بنويس: بسم اللَّه الرحمن الرحيم‏ سهيل گفت: من نمى‏دانم رحمان و رحيم كيست مگر همان كه در شهر يمامه است، پس همان طور كه ما مى‏نويسيم بنويس: «بسمك اللّهمّ». پيامبر صلّى اللَّه عليه و آله و سلّم فرمود: بنويس: اين قراردادى است كه پيامبر خدا با سهيل بن عمرو مى‏بندد. سهيل گفت: [اگر ما تو را رسول خدا بدانيم‏] پس چرا با تو بجنگيم؟ پيامبر صلّى اللَّه عليه و آله و سلّم فرمود: منم پيامبر خدا، و منم محمّد بن عبد اللَّه. مسلمانان همصدا گفتند: تويى رسول خدا. از بندهاى قرار داد اين بود كه مشركان گفتند: هر كس از ما به سوى شما گريخت او را به ما بازش مى‏دهيد و محمّد او را بزور به دين خود در نياورد، ولى هر كس از شما مسلمانان به سوى ما گريخت او را بازنگردانيم. پيامبر صلّى اللَّه عليه و آله و سلّم فرمود: ما به كسى كه نزد شما گريزد نيازى نداريم. و همچنين از جمله بندهاى اين قرار داد آن بود كه خداپرستى در ميان مردم مكّه پيدا باشد نه پنهان. امام صادق صلّى اللَّه عليه و آله و آله و سلّم در اين جا فرمود: و همانا پرده‏ها از مدينه براى مسلمانان مكّه هديه مى‏فرستادند و هيچ بندى از موادّ صلحنامه براى آنان پربركت‏تر از اين نبود، و كار به جايى رسيد كه نزديك بود كه اسلام بر همه مردم مكّه چيرگى يابد.سهيل بن عمرو به پسر خود ابو جندل دست انداخت و او را گرفت و گفت: اين نخستين ماده‏اى است كه روى آن قرار بسته‏ايم. پيامبر صلّى اللَّه عليه و آله و سلّم فرمود: مگر تو قراردادى امضا كرده‏اى؟ سهيل گفت: اى محمّد! تو پيمان شكن نبودى. اين چنين بود كه سهيل، ابو جندل‏را همراه خود برد. ابو جندل رو به پيامبر كرد و گفت: اى رسول خدا! آيا مرا تسليم او مى‏كنى؟ پيامبر صلّى اللَّه عليه و آله و سلّم فرمود: من در باره [آزادى‏] تو شرطى با او نكرده بودم، و سپس فرمود: خدايا! براى ابو جندل گشايشى فراهم آور.