ص ٦٢

وَ قَالُوا مَا لَنَا لاَ نَرَى‌ رِجَالاً کُنَّا نَعُدُّهُمْ‌ مِنَ‌ الْأَشْرَارِ

کپی متن آیه
وَ قَالُوا مَا لَنَا لاَ نَرَى‌ رِجَالاً کُنَّا نَعُدُّهُمْ‌ مِنَ‌ الْأَشْرَارِ

ترجمه

آنها می‌گویند: «چرا مردانی را که ما از اشرار می‌شمردیم (در اینجا، در آتش دوزخ) نمی‌بینیم؟!

|و [دوزخيان‌] گويند: چرا مردانى را كه از بدان مى‌شمرديم در اين جا نمى‌بينيم

و مى‌گويند: «ما را چه شده است كه مردانى را كه ما آنان را از [زمره‌] اشرار مى‌شمرديم نمى‌بينيم؟

و (اهل دوزخ با یکدیگر) گویند: چه شده که ما مردانی (مؤمن) را که از سفله و اشرار می‌شمردیم نمی‌بینیم؟

و می گویند: ما را چه شده که [مردان مؤمن و شایسته] ای که از اشرارشان می شمردیم، نمی بینیم.

و گويند: چرا مردانى را كه از اشرار مى‌شمرديم اكنون نمى‌بينيم؟

و گویند ما را چه شده است که مردانی را که از بد کرداران می‌شمردیمشان، [در اینجا] نمی‌بینیم؟

و گويند: چيست ما را كه مردانى كه آنان را از بدان مى‌شمرديم نمى‌بينيم؟

(سرانجام، دوزخیان به همدیگر) می‌گویند: ما چرا کسانی را نمی‌بینیم که (در دنیا) ایشان را از زمره‌ی بدان و بدکاران به حساب می‌آوردیم؟

و گفتند: «ما را چه شده است، که مردانی را که ما آنان را از (زمره‌ی) اشرار برمی‌شمرده‌ایم (اینجا) نمی‌بینیم‌؟»

و گفتند چه شود ما را نبینیم مردانی را که بودیم می‌شمردیمشان از بدان‌

And they will say, “What is it with us that we do not see men we used to count among the wicked?

ترتیل:

ترجمه:

ص ٦١	آیه ٦٢	ص ٦٣
سوره : سوره ص نزول : ٥ بعثت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ١١ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«نَعُدُّهُمْ»: بشمارشان می‌آوردیم. محسوبشان می‌داشتیم. «الأشْرَارِ»: جمع شَرّ، اشخاص بد. افراد بیسود و بیفایده. مرادشان مردمان مؤمن به طور عام و فقراء مسلمین به طور خاصّ است (نگا: شعراء / هود / ، مطفّفین / - ). یا مراد همان اشرار و افراد سرکش است. چرا که کفّار به مؤمنان برچسب ریاست طلب و آشوبگر زده و می‌زنند (نگا: اعراف / شعراء / ).

تفسیر

---

• آيات ۴۹ - ۶۴ سوره ص
• وصف حال متقيان در بهشت
• وصف حال طاغيان در جهنم
• حكايت تخاصم و مشاجره متبوعان و تابعان در دوزخ

---

• تفسیر آیات

تفسیر نور (محسن قرائتی)

---

وَ قالُوا ما لَنا لا نَرى‌ رِجالًا كُنَّا نَعُدُّهُمْ مِنَ الْأَشْرارِ «62»

و گويند: چرا مردانى را كه ما آنان را از اشرار مى‌شمرديم (در اين جا) نمى‌بينيم؟

تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)

---

وَ قالُوا ما لَنا لا نَرى‌ رِجالاً كُنَّا نَعُدُّهُمْ مِنَ الْأَشْرارِ (62)

كفار و صناديد قريش وقتى مؤمنين را در دنيا مى‌ديدند، مى‌گفتند اينها اراذل و اشرارند، چون روز قيامت به جهنم روند آنها را نبينند:

وَ قالُوا ما لَنا: و گويند با يكديگر: چيست ما را، لا نَرى‌ رِجالًا: نمى‌بينيم مردانى را، كُنَّا نَعُدُّهُمْ مِنَ الْأَشْرارِ: بوديم ما كه مى‌شمرديم ايشان را از جمله بدان و فاعل اعمال بد. عياشى- از جابر روايت نموده كه حضرت باقر عليه السلام فرمود به اصحاب خود كه: مراد كفار از رجالى كه در اين آيه واقع شده شمائيد، و به خدا سوگند مى‌خورم كفار هيچ فردى از افراد شما را در جهنم نخواهند ديد. «1»

تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)

---

وَ قالُوا ما لَنا لا نَرى‌ رِجالاً كُنَّا نَعُدُّهُمْ مِنَ الْأَشْرارِ (62) أَتَّخَذْناهُمْ سِخْرِيًّا أَمْ زاغَتْ عَنْهُمُ الْأَبْصارُ (63) إِنَّ ذلِكَ لَحَقٌّ تَخاصُمُ أَهْلِ النَّارِ (64) قُلْ إِنَّما أَنَا مُنْذِرٌ وَ ما مِنْ إِلهٍ إِلاَّ اللَّهُ الْواحِدُ الْقَهَّارُ (65) رَبُّ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ ما بَيْنَهُمَا الْعَزِيزُ الْغَفَّارُ (66)

قُلْ هُوَ نَبَأٌ عَظِيمٌ (67) أَنْتُمْ عَنْهُ مُعْرِضُونَ (68) ما كانَ لِي مِنْ عِلْمٍ بِالْمَلَإِ الْأَعْلى‌ إِذْ يَخْتَصِمُونَ (69) إِنْ يُوحى‌ إِلَيَّ إِلاَّ أَنَّما أَنَا نَذِيرٌ مُبِينٌ (70)

ترجمه‌

و گويند چيست ما را نمى‌بينيم مردانيرا كه بوديم ميشمرديمشان از بدكاران‌

آيا گرفتيم آنانرا بسخريه يا برگرديد از ايشان ديده‌ها

همانا اين راست است آنمنازعه اهل آتش است‌

بگو جز اين نيست كه من بيم دهنده‌ام و نيست معبودى مگر خداى يگانه داراى قهر و غلبه‌

پروردگار آسمانها و زمين و آنچه ميان آن دو است كه تواناى آمرزنده است‌

بگو آن خبرى بزرگ است‌

شما از آن رو گردانندگانيد

نبود براى من دانشى بجماعت بالاتر وقتى با يكديگر بحث مينمودند

وحى نميشود بسوى من مگر براى آنكه من بيم دهنده آشكارم.

تفسير

خداوند متعال باز نقل نموده كلام اهل دوزخ را با يكديگر كه گويند چه شده است ما را كه نمى‌بينيم در جهنّم مردانيرا كه ما آنها را از اشرار مى‌شمرديم در دنيا و ميگفتيم اينها با هم براى رياست و اغراض شخصى سازش نمودند كه ما را از دين آباء خود باز دارند آيا ما آنها را بسخريّه و استهزاء گرفتيم و چنين كار بدى كرديم چون اينجا كه نيستند معلوم ميشود در بهشتند يا اينجا هستند و چشم ما بآنها نمى‌افتد و محتمل است مراد آن باشد كه آيا ما كه آنها را

---

جلد 4 صفحه 477

سخريه نموديم عمدا كار بدى كرديم يا خبر چون در دنيا ما از باطن آنها آگاه نبوديم و چشم ما خوبيهاى آنها را نديد پس معذوريم و در هر حال اظهار ندامت و پشيمانى ميكنند و اتّخذنا هم بدون همزه استفهام نيز قرائت شده و بنابراين صفت ديگرى است براى رجالا و معنى واضح‌تر است و كلمه‌ام معادل ما لنا لا نرى خواهد بود صريحا نه بنحويكه بيان شد كه معادل اتّخذناهم بود باعتبار دلالت همزه استفهام بر ندامت آنها از استهزاء خودشان براى نبودن آنرجال در جهنّم و بودنشان در بهشت كه مستفاد از ما لنا لا نرى است و محتمل است ام منقطعه باشد يعنى آيا ما آنها را مسخره نموديم و قدر آنها را نشناختيم و چشم ما خوبيهاى آنها را نديد جاى تأسف است چون معلوم شد آنها بهشتى بودند كه اينجا نيستند و گفته‌اند مراد امثال ابو جهل و وليد بن مغيره‌اند كه امثال عمّار و صهيب و خباب را در جهنّم نمى‌بينند ولى در روايات متعدده از ائمه اطهار با تأكيدات بليغه بدشمنان آل محمد صلّى اللّه عليه و اله و سلّم كه دوستان ايشانرا در جهنّم نمى‌بينند تفسير شده و بشيعيان فرموده‌اند و اللّه خدا غير از شما را اراده ننموده از آنها كه فرموده در جهنّم ديده نميشوند و اللّه دو نفر بلكه و اللّه يكنفر شما داخل جهنّم نخواهيد شد و بعد از تمام نزاعهاى جهنمى‌ها در آيات سابقه و گفتگوشان اينجا خداوند فرموده اين مخاصمه و گفتگوى ندامت اثر اهل آتش با يكديگر حقّ است و شبهه‌ئى در آن نيست كه واقع خواهد شد و به پيغمبر اكرم دستور فرموده كه بفرمايد باهل مكّه من فقط پيغمبر خدايم كه بايد شما را از قهر و غضب او بترسانم الزام به قبول و مسئوليّت انكار آن با من نيست و نيست معبود بحقى مگر خداوند يگانه كه شريك و جزء ندارد و غالب بر هر شى‌ء و قادر بر هر امرى است و چيزى و كسى نميتواند در مقابل او قيام و بر خلاف او اقدامى نمايد پروردگار آسمانها و زمين و موجودات در آن دو و ما بين آن دو است و مبدء و منتهاى تمام آنها است ارجمند و غالب و توانائى است كه كسى و چيزى نميتواند مانع از نفوذ اراده او شود و اگر بخواهد گناهكاران را تمامى بتمام گناهانشان عذاب كند ميتواند ولى آمرزنده است و هر گناهى را از هر كس بخواهد مى‌آمرزد و بمناسبت سبق ذكر انذار صفات جلال بيشتر ذكر شده است و نيز دستور فرموده كه بفرمايد آن خبر بيم دهنده بودن من از آتش جهنّم و قهّاريّت خداى يگانه‌

---

جلد 4 صفحه 478

خبر بزرگى است كه بايد كاملا بآن توجّه داشت و حقّ بودن آنرا دانست و از آن ترسيد ولى مع الاسف شما از استماع و تفكّر در آن گريزانيد يا آنچه خبر ميدهد پيغمبر صلى اللّه عليه و اله بآن خبر مهمّى است كه بايد بآن توجّه داشت و نبايد از آن غافل و رو گردان بود و شما بآن اعتنا نميكنيد منكه از احوال ساكنان عالم اعلى مطلع نبودم و علم ببحث و گفتگو و ردّ و قبول آنها نداشتم اين قبيل مطالب بطريق وحى از خداوند بمن ميرسد و وحى نميشود بمن مگر براى آنكه پيغمبرم و بايد مردم را از خدا بترسانم با بيانات واضح و آشكار چنانچه نمونه آن در آيات آتيه خواهد آمد انشاء اللّه تعالى اين معانى از ظاهر اين آيات بنظر ميرسد ولى قمّى ره و در بصائر از امام باقر عليه السّلام نقل نموده كه مراد از نبأ عظيم امير المؤمنين عليه السّلام است و از امام صادق عليه السّلام نقل شده كه مراد از نبأ امامت است و نيز قمّى ره در حديث معراج از امام باقر عليه السّلام نقل نموده كه چون جبرئيل پيغمبر صلى اللّه عليه و اله را بسدرة المنتهى رسانيد از رفتار بازماند و حضرت رسيد بجائيكه كسى بآن جا نرسيده بود چون جز نور حق چيزى فاصله بين حبيب و محبوب نبود و خدا از پيغمبر ص پرسيد بحث ملأ اعلى با يكديگر در چه بود حضرت عرض كرد من نميدانم مگر آنچه را تو بمن آموختى پس خداوند دست قدرت خود را ميان دو كتف او گذارد و پيغمبر فرمود من خنكى آنرا در وسط سينه خود يافتم و هر چه از گذشته و آينده از من پرسيد دانستم از آن جمله آنكه فرمود ساكنان ملأ اعلى در چه بحث ميكردند عرض كردم در كفّارات و درجات و حسنات و در مجمع از پيغمبر صلّى اللّه عليه و اله و سلم نقل نموده كه خدا بمن فرمود ميدانى ملأ اعلى در چه گفتگو ميكردند عرض كردم خير فرمود بحث ميكردند در كفّارات و درجات و امّا كفّارات فراوان نمودن آب وضو و رفتن بنماز جماعت و انتظار نماز بعد از نماز است و امّا درجات افشاء سلام و اطعام طعام و نماز شب است با آنكه مردم در خواب باشند و ظاهرا چون معناى حسنات واضح بوده ذكر نفرموده‌اند و سخريّا بضمّ سين و الّا انّما بكسر همزه نيز قرائت شده يعنى وحى نميشود بمن مگر آنكه تو بايد بيم‌دهنده مردم و آشكار كننده حق براى آنها باشى و بامر ديگرى مأموريّت ندارى و اللّه تعالى اعلم بحقائق الامور.

---

جلد 4 صفحه 479

اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)

---

وَ قالُوا ما لَنا لا نَري‌ رِجالاً كُنّا نَعُدُّهُم‌ مِن‌َ الأَشرارِ (62) أَتَّخَذناهُم‌ سِخرِيًّا أَم‌ زاغَت‌ عَنهُم‌ُ الأَبصارُ (63)

و ميگويند ‌اينکه‌ مخالفين‌ ‌که‌ ‌در‌ عذاب‌ جهنم‌ مي‌سوزند چه‌ ‌شده‌ ‌که‌ ‌ما نمي‌بينيم‌ كساني‌ ‌را‌ ‌که‌ ‌ما ‌آنها‌ ‌را‌ ‌از‌ اشرار مي‌شمرديم‌ گرفته‌ بوديم‌ ‌آنها‌ ‌را‌ سخريه‌ مي‌كرديم‌ نيستند ‌در‌ جهنم‌ ‌ يا ‌ چشم‌ ‌ما ‌آنها‌ ‌را‌ نمي‌بيند.

اخبار بسياري‌ داريم‌ ‌از‌ كليني‌ ‌در‌ كافي‌ و شيخ‌ مفيد ‌در‌ اختصاص‌ و شيخ‌ طوسي‌ ‌در‌ امالي‌ و ‌از‌ عياشي‌ ‌از‌ جابر جعفي‌ و ‌از‌ ‌محمّد‌ ‌بن‌ الحسن‌ الصفار و ‌از‌ ‌علي‌ ‌بن‌ ابراهيم‌ و ‌غير‌ اينها ‌از‌ اكابر علماء تمام‌ مسندا ‌از‌ ائمه اطهار ‌که‌ جماعتي‌ ‌از‌ اكابر اصحاب‌ ائمه‌ خدمت‌ ‌آنها‌ شكايت‌ ميكردند ‌که‌ ‌اينکه‌ عامه‌ مخالفين‌ ‌ما ‌را‌ شريرترين‌ ناس‌ ميدانند ‌حتي‌ ‌از‌ مشركين‌ و كفّار و ‌ما ‌را‌ رافضي‌ ميگويند ائمه اطهار ‌براي‌ ‌آنها‌ قسم‌ ياد ميكردند و ‌در‌ بعض‌ اخبار غضبناك‌ ميشدند و مي‌فرمودند قسم‌ بخداوند ‌که‌ ده‌ نفر ‌از‌ ‌شما‌ شيعيان‌ ‌در‌ جهنم‌ نميرويد و كم‌ ميكردند ‌تا‌ يك‌ نفر ‌از‌ ‌شما‌ ‌در‌ جهنم‌ وارد نمي‌شويد ‌ما گنهكاران‌ ‌شما‌ ‌را‌ شفاعت‌ ميكنيم‌ و بهشت‌ مي‌بريم‌ ‌شما‌ ‌در‌ بهشت‌ متنعم‌ هستيد ‌آنها‌ ‌در‌ جهنم‌ پي‌ ‌شما‌ ميگردند سپس‌، تمسك‌ باين‌ آيات‌ ميفرمودند. و ‌اينکه‌ اخبار چون‌ مفصل‌ ‌است‌ ‌از‌ نقلش‌ خودداري‌ كرديم‌ و اغلب‌ اينها متقارب‌ المضمون‌ ‌است‌ و خلاصه ‌آن‌ ‌را‌ تذكر داديم‌.

264

برگزیده تفسیر نمونه

---

]

(آیه 62)- مخاصمه اصحاب دوزخ! در اینجا گفتگوهای دوزخیان را چنین ادامه داده، می‌فرماید: سردمداران ضلالت هنگامی که به اطراف خود در دوزخ می‌نگرند «می‌گویند: چرا مردانی را که ما از اشرار می‌شمردیم (در اینجا) نمی‌بینیم»؟! (وَ قالُوا ما لَنا لا نَری رِجالًا کُنَّا نَعُدُّهُمْ مِنَ الْأَشْرارِ).

آری! افرادی همچون «بوجهلها» و «بولهبها» هنگامی که می‌بینند اثری از «عمار یاسرها» «خبابها» و «صهیبها» و «بلالها» در دوزخ نیست، به خود می‌آیند و از یکدیگر این سؤال را می‌کنند: پس این افراد چه شدند؟

---

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱ - طاغیان و دوزخیان، در جهنم از دیدن بهشتیان ناتوان خواهند بود. (و قالوا ما لنا لانرى رجالاً کنّا نعدّهم من الأشرار) مقصود از «رجال» در آیه شریفه، مؤمنان و تقواپیشگان اند که در بهشت جاى دارند.

۲ - اظهار تعجب و حسرت طاغیان و دوزخیان، از ناتوانى شان در دیدن مؤمنان و جایگاه آنان (و قالوا ما لنا لانرى رجالاً کنّا نعدّهم من الأشرار) استفهام در «ما لنا...» براى تعجب و تحسر است.

۳ - طاغیان و دوزخیان، در جستوجوى علل و چرایى ناتوانى شان از دیدن مؤمنان و جایگاه آنان (و قالوا ما لنا لانرى رجالاً) لام در «لنا» متضمن معناى علت است و «ما لنا...»; یعنى، به چه علت ما نمى توانیم مؤمنان را ببینیم؟ به سخن دیگر مقصود آیه شریفه، این نکته است که دوزخیان از علل و چرایى ناتوانى شان از دید بهشتیان پرسش مى کنند; نه از خود دیدن.

۴ - طاغیان و دوزخیان، مشتاق دیدن مؤمنان و مطلع گشتن از سرنوشت آنان هستند. (و قالوا ما لنا لانرى رجالاً)

۵ - طغیان گران در دنیا، مؤمنان را از اشرار به حساب مى آوردند. (رجالاً کنّا نعدّهم من الأشرار)

۶ - پى بردن طغیان گران در دوزخ، به نادرستى پندار خود نسبت به مؤمنان در دنیا (و قالوا ما لنا لانرى رجالاً کنّا نعدّهم من الأشرار)

۷ - تهمت و تحقیر، از ترفندها و ابزارهاى طاغیان و دشمنان دین، علیه دینداران و مؤمنان (رجالاً کنّا نعدّهم من الأشرار)

موضوعات مرتبط

• بهشتیان: عجز از رؤیت بهشتیان ۱، ۲; فلسفه عجز از رؤیت بهشتیان ۳
• جهنمیان: تعجب جهنمیان ۲; حسرت جهنمیان ۲; عجز جهنمیان ۱; علایق جهنمیان۴; فلسفه عجز جهنمیان ۳
• دین: روش برخورد دشمنان دین ۷
• دینداران: تحقیر دینداران ۷; تهمت به دینداران ۷
• طغیانگران: بینش طغیانگران ۵; بینش غلط طغیانگران ۶; تعجب طغیانگران ۲; تهمتهاى طغیانگران ۷; حسرت طغیانگران ۲; روش برخورد طغیانگران ۷; طغیانگران در جهنم ۶; طغیانگران و مؤمنان ۵; عجز طغیانگران ۱; علایق اخروى طغیانگران ۴; فلسفه عجز طغیانگران ۳
• علایق: علاقه به رؤیت بهشتیان ۴
• قیامت: ظهور حقایق در قیامت ۶
• مؤمنان: تحقیر مؤمنان ۷; تهمت به مؤمنان ۷; تهمت شرارت به مؤمنان ۵; روش برخورد دشمنان مؤمنان ۷