الفرقان ٦٢

وَ هُوَ الَّذِي‌ جَعَلَ‌ اللَّيْلَ‌ وَ النَّهَارَ خِلْفَةً لِمَنْ‌ أَرَادَ أَنْ‌ يَذَّکَّرَ أَوْ أَرَادَ شُکُوراً

ترجمه

و او همان کسی است که شب و روز را جانشین یکدیگر قرار داد برای کسی که بخواهد متذکّر شود یا شکرگزاری کند (و آنچه را در روز کوتاهی کرده در شب انجام دهد و به عکس).

|و اوست كه شب و روز را از پى هم قرار داد، براى هر كس كه بخواهد پند گيرد يا سپاسگزار باشد

و اوست كسى كه براى هر كس كه بخواهد عبرت گيرد يا بخواهد سپاسگزارى نمايد، شب و روز را جانشين يكديگر گردانيد.

و او خدایی است که شب و روز را جانشین یکدیگر قرار داد برای آن کس که خواهد به شب یا روز متذکر (خدا) شود یا شکر او به جای آرد.

و اوست که برای کسی که بخواهد متذکّر [هوشیار حقایق] شود یا بخواهد سپاس گزاری کند، شب و روز را جانشین یکدیگر قرار داد.

و اوست كه شب و روز را براى كسانى كه مى‌خواهند عبرت گيرند يا شكرگزارى كنند از پى هم قرار داد.

و او کسی است که شب و روز را پیایند همدیگر آفرید، تا هر که خواهد پند گیرد یا خواهد سپاس گزارد

و اوست كه شب و روز را پياپى كرد براى هر كه خواهد به ياد آرد و پند گيرد يا خواهد سپاسدارى كند.

خدای رحمان کسی است که شب و روز را (به طور متناوب) جایگزین یکدیگر می‌سازد، برای (عبرت) انسانی که بخواهد به یاد خدا باشد (و فطرت خداشناسی را در خود بیدار نگاه دارد) یا بخواهد (نعمتهای بی‌شمار آفریدگارش را) سپاسگزاری کند (و با زنده نگاه داشتن روح شکرگزاری، بر الطاف و انعام خدا در حق خود بیفزاید).

و اوست کسی که - برای هر کس (که) بخواهد به‌خوبی تذکری یابد یا بخواهد به‌خوبی سپاسگزاری کند - شب و روز را از پی یکدیگر نهاد.

و او است آنکه گردانید شب و روز را جایگزین همدیگر برای آنکو بخواهد یادآور شود یا بخواهد سپاسگزاری را

الفرقان ٦١	آیه ٦٢	الفرقان ٦٣
سوره : سوره الفرقان نزول : ٦ بعثت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ١٥ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«خِلْفَةً»: چیزی که به دنبال چیز دیگری می‌آید. «أَرَادَ أَن یَذَّکَّرَ»: بخواهد به یاد خدا باشد. بخواهد به حکمت خدا و قدرت مطلقه او از روی مشاهده نظام بدیع خورشید و ماه و ابراج آسمانی و ستارگان کیهانی پی ببرد.

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

وَ جَعَلْنَا اللَّيْلَ‌ وَ النَّهَارَ... (۶) إِنَ‌ رَبَّکُمُ‌ اللَّهُ‌ الَّذِي‌... (۲) وَ سَخَّرَ لَکُمُ‌ الشَّمْسَ‌ وَ... (۲) لاَ الشَّمْسُ‌ يَنْبَغِي‌ لَهَا أَنْ‌... (۲) وَ مِنْ‌ رَحْمَتِهِ‌ جَعَلَ‌ لَکُمُ‌... (۴)

تفسیر

• آيات ۴۱ ۶۲، سوره فرقان
• بيان استهزاء كفار و پاسخ خداوند به اين عمل آنها
• مراد از معبود گرفتن هواى نفس و توضيحى درباره جمله : ((اتخذ الهه هويه ))
• نفى سمع و عقل از كفار و تشبيه آنان به چهار پايانبل هم اضل سبيلا
• تشبيه و تنظير جهل و ضلالت مردم و هدايت آنان به وسيله انبياء، به كشيدن سايه و...
• معناى ((مد الظل )) از نظر ديگر مفسرين
• اشاره به نعمت باد و آب باران
• مقصود از اينكه فرمود با قرآن با دشمنان جهاد كن (جاهدهم به جهادا كبيرا)
• تشبيه انقسام مردم به مؤ من و كافر، به آب دو دريا (يكى گوارا و ديگرى ناگوار) وبه خلقت زن و مرد از نطفه
• مقصود از استثنا ((الا من شاء ان يتخذ الى زبه سبيلا)) در آيه :((قل ما اسئلكم عليه من اجر الا من شاء...))
• نظر مفسرين درباره استثناء مذكور
• تنها وكيل و متصرف در امور بندگان خدا است كه داراى حيات و ملك و علم مطلق است
• معناى جمله ((الرحمن فسئل به خبيرا)) و اقوال مختلف مفسرين در اين باره
• حكايت استكبار مشركين از سجده براى خداوند و فزونى نفرتشان از آن
• بيان استغنا و تعزز خداوند در مقابل استكبار مشركين
• تنظير روشنگرى عالم روحانى و معنوى انسانها باارسال رسل ، به روشنگرى عالم طبيعت با شمس و قمر
• بحث روايتى (رواياتى در ذيل برخى آيات گذشته )

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱ - خداوند، شب و روز را جانشین و از پى یکدیگر قرار داد. (و هو الذى جعل الّیل و النهار خلفة) «خلفة» در لغت، قرار گرفتن و جایگزینى دو چیز به جاى یکدیگر است (مفردات راغب).

۲ - آفرینش شب و روز و پدید آمدن روشنایى و تاریکى، بر اثر جانشین شدن آن دو به جاى یکدیگر، تنها به قدرت خدا است. (و هو الذى جعل الّیل و النهار خلفة) برداشت یاد شده با توجه به دو نکته است: ۱- معرفه بودن مبتدا و خبر (هو الذى جعل) بیانگر قصر مى باشد. ۲- آیه شریفه در مقام بیان قدرت خدا است.

۳ - آفرینش شب و روز و پدید آمدن روشنایى و تاریکى بر اثر جانشین شدن آن دو به جاى یکدیگر، از نشانه هاى قدرت خدا است. (و هو الذى جعل الّیل و النهار خلفة)

۴ - تفکر در آفرینش شب و روز و جانشین شدن آن دو به جاى یکدیگر، آموزنده درس خداشناسى (و هو الذى جعل الّیل و النهار خلفة لمن أراد أن یذّکّر) «تذکر»( مصدر «یذّکّر») از نظر لغت به معناى یادآوردن چیزى است که فراموش شده است (لسان العرب); ولى این واژه در آیه شریفه - به گفته بیشتر مفسران - به معناى تفکر و تأمل براى درس آموختن و نتیجه گرفتن از آفرینش شب و روز است.

۵ - درس آموز بودن آفرینش شب و روز و نظم حاکم بر آن، به تصمیم و اراده انسان براى درس آموختن بستگى دارد. (و هو الذى جعل الّیل و النهار خلفة لمن أراد أن یذّکّر) آمدن فعل «أراد» در جمله «لمن أراد أن یذّکّر» - که در این جمله به منزله قید است - مى رساند که اراده و تصمیم انسان نقش اساسى در درس آموزى و عبرت گیرى او دارد.

۶ - آفرینش شب و روز و پدید آمدن روشنایى و تاریکى براى انسان، سپاس برانگیز است. (و هو الذى جعل الّیل ... لمن أراد أن یذّکّر أو أراد شکورًا) «شکور» مصدر و مرادف واژه «شکر» است.

۷ - آفرینش شب و روز، تنها براى انسان هاى برخوردار از روح سپاس گزارى، سپاس برانگیز است. (و هو الذى جعل الّیل ... لمن أراد أن یذّکّر أو أراد شکورًا)

۸ - شب و روز و پدید آمدن روشنایى و تاریکى، از نعمت هاى الهى و شایسته سپاس و تشکر (و هو الذى جعل الّیل ... لمن أراد أن یذّکّر أو أراد شکورًا) یادآورى سپاس گزارى انسان پس از بیان آفرینش شب و روز براى آدمى، گویاى برداشت فوق است.

۹ - انسان، داراى اراده و موجودى آزاد و مختار (لمن أراد أن یذّکّر أو أراد شکورًا)

۱۰ - «عن عنبسة العابد، قال: سألت أباعبداللّه(ع): عن قول اللّه عزّوجلّ: «و هو الذى جعل اللیل و النهار خلفة لمن أراد أن یذّکّر أو أراد شکوراً» قال: قضاء صلاة اللیل بالنهار و قضاء صلاة النهار باللیل; عنبسة العابد گفت : از امام صادق(ع) در باره سخن خدا - عزّو جلّ- :«و هو الذ جعل اللل ...» پرسدم ; اشان فرمودند :[مراد ] قضاى نمازهاى شب در روز و قضاى نمازهاى روز در شب است». توضیح: با توجه به روایت قبل از حدیث یاد شده، در کتاب تهذیب و روایت صفحه ۱۱۶ از تفسیر قمى به نظر مى رسد، قضاى نماز نافله مقصود است. ۱- تهذیب، ج ۲، ص۲۷۵، ح ۱۳۰; بحارالأنوار، ج ۸۵، ص ۲۹۳.

موضوعات مرتبط

• آیات خدا: آیات آفاقى ۴
• اراده: آثار اراده ۵
• انسان: اختیار انسان ۹; اراده انسان ۹; ویژگیهاى انسان ۹
• تاریکى: منشأ تاریکى ۲، ۳، ۶، ۸
• تعقل: تعقل در خلقت شب ۴; تعقل در خلقت روز ۴
• توحید: توحید افعالى ۲
• خدا: اختصاصات خدا ۲; افعال خدا ۱; خالقیت خدا ۲; دلایل خدا شناسى ۴; قدرت خدا ۲ ; نشانه هاى قدرت خدا ۳; نعمتهاى خدا ۸
• روشنایى : منشأ روشنایى ۲، ۳، ۶، ۸
• شاکران: شکرگزارى شاکران ۷
• روز: آثار جایگزینى روز ۲، ۳; آثار خلقت روز ۶; تتابع روز ۱۰; جایگزینى روز ۴; خلقت روز ۲، ۳، ۷; عبرت از خلقت روز ۵; منشأ جایگزینى روز ۱
• شب: آثار جایگزینى شب ۲، ۳; آثار خلقت شب ۶; تتابع شب ۱۰; جایگزینى شب ۴; خلقت شب ۲، ۳، ۷; عبرت از خلقت شب ۵; منشأ جایگزینى شب ۱
• شکر: اهمیت شکر نعمت ۸; زمینه شکر ۷; عوامل شکر ۶
• نعمت: نعمت شب ۸; نعمت روز ۸
• نماز: قضاى نماز نافله ۱۰