الواقعة ٩٥

إِنَ‌ هٰذَا لَهُوَ حَقُ‌ الْيَقِينِ‌

ترجمه

این مطلب حقّ و یقین است!

|بى‌ترديد، اين همان حقيقت يقينى است

اين است همان حقيقت راست [و] يقين.

این (وعد و وعید) البته یقین و حق و حقیقت است.

[آنچه درباره این سه طایفه بیان شد،] بی تردید این است همان حقّ یقینی.

اين سخن سخنى راست و يقين است.

این همانا حق‌الیقین است‌

هر آينه اين، آن سخن راست بى‌گمان و درست است.

قطعاً این (چیزهائی که درباره‌ی پیشگامان و سمت راستیها و سمت چپیها گفته شد) عین واقعیّت است.

به‌راستی این همان حق‌الیقین است.

همانا این است حقّ یقین‌

الواقعة ٩٤	آیه ٩٥	الواقعة ٩٦
سوره : سوره الواقعة نزول : ٢ بعثت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ٥ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«هذا»: آنچه در این سوره راجع به سه گروه پیشتازان و دست راستیها و دست چپیها آمده است. «حَقُّ الْیَقِینِ»: عین واقعیت. حق و حقیقت. در قرآن عِلْمُ الْیَقِین (نگا: تکاثر / و عَیْنُ الْیَقِین (نگا: تکاثر / و حَقُّ الْیَقِین آمده است. عِلْمُ الْیَقین، خبر راستینی است که انسان آن را می‌شنود و باور می‌دارد. عَیْنُ الْیَقین، آن است که انسان آن را می‌بیند. حَقُّ الْیَقِین، آن است که آن را با حواس ظاهری یا باطنی درک می‌کند. مثلاً اگر شخصی بگوید که در این ظرف سربسته، عسل است و تو هم او را راستگو بدانی، و یا مقداری از عسل بر دور و بر ظرف ریخته شده باشد، این علم‌الیقین است. اگر سرپوش ظرف را بردارند و عسل را در داخل آن ببینی، این عین‌الیقین است. و اگر مقداری را از آن انگشت بزنی و بخوری، این حق‌الیقین است که بالاتر از دوتای نخستین است (نگا: المصحف المیسر).

تفسیر

---

• آيات ۵۷ - ۹۶، سوره واقعه
• بيان جهت اينكه لازمه اعتقاد به آفريدگار تصديق قيامت و معاد است (نحن خلقناكم فلولاتصدقون )
• مرگ تقدير شده است و ناشى از غلبه اسبابزوال بر قدرت و اراده خداوند نيست
• حكمت و غرض از تقدير مرگ : تبديل امثال ، و انشاء مجدد اموات
• توضيح اينكه چگونه علم به دنيا و خصوصيات آن مسلتزم اذعان به معاد است
• بيان اينكه آيه : ((و لقد علمتم النشاة الاولى فلولا تذكرون )) مبتنى بر قياس نيست
• اثبات ربوبيت پروردگار با بر شمردن سه تا از مهمترين حوائج مردم : زراعت ، آب وآتش
• معناى آيه : ((فسبح باسم ربك العظيم
• معناى اينكه قرآن كريم و ((انى كتاب مكنون )) است
• مراد از ((مس )) و ((مظهرون )) در آيه : ((لا يسمه لا المطهرون ))
• معناى اينكه فرمود: روزى خود را تكذيب قرار مى دهيد
• اگر قيامتى در كار نيست پس چرا جان به گلوگاه رسيده را بر نمى گردانيد؟!
• وضع طوائف سه گانه (مقربون ، اصحاب اليمين و اصحابالشمال ) در حال مرگ و پس از مرگ
• (رواياتى در ذيل برخى آيات گذشته )

---

• تفسیر آیات

تفسیر نور (محسن قرائتی)

---

وَ أَمَّا إِنْ كانَ مِنَ الْمُكَذِّبِينَ الضَّالِّينَ «92» فَنُزُلٌ مِنْ حَمِيمٍ «93» وَ تَصْلِيَةُ جَحِيمٍ «94» إِنَّ هذا لَهُوَ حَقُّ الْيَقِينِ «95»

و امّا اگر از تكذيب كنندگان گمراه باشد، با آبى جوشان پذيرايى مى‌شود.

و ورود به دوزخ (جزاى اوست). همانا اين مطلب، حق و يقينى است.

تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)

---

إِنَّ هذا لَهُوَ حَقُّ الْيَقِينِ (95)

إِنَّ هذا: بدرستى كه آنچه بيان شد در اين سوره يا در شأن اين سه طايفه، لَهُوَ حَقُّ الْيَقِينِ‌: هر آينه حقى است ثابت از روى يقين، يعنى بدرستى و راستى از سر يقين كه هيچ شبهه در آن نيست.

نكته: اضافه حق به يقين با اينكه هر دو بيك معنى است به جهت تأكيد و مبالغه باشد.

تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)

---

فَأَمَّا إِنْ كانَ مِنَ الْمُقَرَّبِينَ (88) فَرَوْحٌ وَ رَيْحانٌ وَ جَنَّةُ نَعِيمٍ (89) وَ أَمَّا إِنْ كانَ مِنْ أَصْحابِ الْيَمِينِ (90) فَسَلامٌ لَكَ مِنْ أَصْحابِ الْيَمِينِ (91) وَ أَمَّا إِنْ كانَ مِنَ الْمُكَذِّبِينَ الضَّالِّينَ (92)

فَنُزُلٌ مِنْ حَمِيمٍ (93) وَ تَصْلِيَةُ جَحِيمٍ (94) إِنَّ هذا لَهُوَ حَقُّ الْيَقِينِ (95) فَسَبِّحْ بِاسْمِ رَبِّكَ الْعَظِيمِ (96)

ترجمه‌

پس امّا اگر باشد از مقرّبان درگاه خدا

پس استراحت و خوشى است و روزى و گياه خوشبو و بهشت پرنعمت‌

و امّا اگر باشد از ياران جانب راست‌

پس سلام بر تو است از ياران جانب راست‌

و امّا اگر باشد از تكذيب كنندگان كه گمراهانند

پس تشريفات بدوى است از آب داغ‌

و وارد كردن در دوزخ‌

همانا اين‌

---

جلد 5 صفحه 138

هر آينه آن خبر حق يقينى است‌

پس تسبيح كن بنام پروردگارت كه بزرگ است.

تفسير

خداوند متعال بمناسبت ذكر حال محتضر در ضمن آيات سابقه بيان فرموده است احوال هر يك از دستجات سه‌گانه مشروحه در اين سوره را باين تقريب كه امّا اگر محتضر از سابقين و مقرّبين باشد پس براى او است آسايش و راحتى و انبساط و خوشى و نيز رزق طيّب و طاهر و گياه خوشبوى بهشتى از وقت مرگ تا وقتى كه ببهشت پرنعمت جاويد الهى مستقرّ گردد و روح بضمّ نيز قرائت شده و در مجمع آنرا به پيغمبر صلى اللّه عليه و آله و سلّم و امام باقر عليه السّلام نسبت داده و برحمت و حيات دائم تفسير نموده است و امّا اگر از اصحاب يمين باشد تو و آل اطهارت ببالين او حاضر ميشويد و آنها بتو سلام ميكنند و مژده سلامتى و خوبى حال و حسن مئال خودشان را بشما عرضه ميدارند چنانچه قمّى ره فرموده مراد آنست كه كسى كه از اصحاب امير المؤمنين عليه السّلام باشد پس سلام براى تو است اى محمّد از اصحاب يمين كه معذّب نميشوند و قبلا نقل فرموده و مراد از يمين امير المؤمنين عليه السّلام و مراد از اصحاب شيعيان اويند و بعضى گفته‌اند مخاطب يكى از اصحاب يمين است و مراد آنست كه آنها بدوستان خودشان سلام ميكنند يا خداوند مژده سلامتى آنها را بآنان ميدهد و اما اگر از اصحاب شمال و كسانى باشند كه پيغمبر و امام را تكذيب نموده‌اند و در وادى ضلالت و گمراهى عمرى بسر برده‌اند پس بجاى تشريفات ورودى ميهمان بدوا آب جوشان جهنّمى براى آنها ميآورند و بعدا در جهنمشان مى‌اندازند و قمّى از امام صادق عليه السّلام نقل نموده كه نزل من حميم در قبر است و تصلية جحيم در آخرت و آنچه در اين سوره مباركه ذكر شد در احوال فرق ثلاثه و غيرها محض حق و عين صدق و قطعى و يقينى است كه بايد بشود و شده و خواهد شد و جاى شك و شبهه نيست پس تسبيح نما اى پيغمبر بنام پروردگار بزرگ و تنزيه و تقديس نما او را از آنچه لايق بمقام او نيست و بگو در ركوع سبحان ربّى العظيم و بحمده چنانچه سابقا بيان شد و در ثواب الاعمال از امام باقر عليه السّلام نقل نموده كه كسيكه قرائت نمايد سوره واقعه را در هر شب قبل از آنكه بخوابد ملاقات نمايد خداوند را با آنكه روى او مانند ماه شب چهاردهم باشد و در مجمع از پيغمبر صلى اللّه عليه و آله و سلّم نقل نموده كه هر كس بخواند آنرا در هر شب هيچ وقت مبتلا بفقر نگردد و الحمد للّه رب العالمين.

---

جلد 5 صفحه 139

اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)

---

إِن‌َّ هذا لَهُوَ حَق‌ُّ اليَقِين‌ِ (95) فَسَبِّح‌ بِاسم‌ِ رَبِّك‌َ العَظِيم‌ِ (96)

‌اينکه‌ فرمايشاتي‌ ‌که‌ ‌در‌ حق‌ ‌اينکه‌ سه‌ طائفه‌ مقربين‌ و اصحاب‌ يمين‌ و المكذبين‌ الضالين‌ بيان‌ ‌شده‌ بدرستي‌ ‌که‌ حق‌ّ و ثابت‌ ‌است‌ و تخلف‌ پذير نيست‌ و قطعي‌ و يقيني‌ ‌است‌ ‌که‌ جاي‌ هيچ‌ ريب‌ و شبهه‌ و شك‌ نيست‌، چنانچه‌ مي‌فرمايد: يا أَيُّهَا النّاس‌ُ إِن‌ كُنتُم‌ فِي‌ رَيب‌ٍ مِن‌َ البَعث‌ِ ‌الي‌ ‌قوله‌ ‌تعالي‌: وَ أَن‌َّ السّاعَةَ آتِيَةٌ لا رَيب‌َ فِيها وَ أَن‌َّ اللّه‌َ يَبعَث‌ُ مَن‌ فِي‌ القُبُورِ حج‌ آيه 5 ‌تا‌ 8 فَسَبِّح‌ بِاسم‌ِ رَبِّك‌َ العَظِيم‌ِ تفسيرش‌ بمعني‌ خاص‌ و عام‌ و بيان‌ تفريعش‌ گذشت‌ ‌در‌ آيه 74 تكرار نشود.

‌هذا‌ آخر ‌ما اردنا ‌في‌ تفسير ‌سورة‌ الواقعة و يتلوه‌ انشاء اللّه‌ ‌تعالي‌ تفسير ‌سورة‌ الحديد ‌الي‌ ‌سورة‌ و ‌النّاس‌ بتوفيقه‌ و تأييده‌. و الحمد لوليّه‌ و الصلاة ‌علي‌ نبيّه‌ و انا الاقل‌ السيد ‌عبد‌ الحسين‌ الطيب‌.

جلد 16 - صفحه 414

‌سورة‌ الحديد

برگزیده تفسیر نمونه

---

(آیه 95)- «حال که چنین است: «پس به نام پروردگار بزرگت تسبیح کن» و او را منزه بشمار (فَسَبِّحْ بِاسْمِ رَبِّکَ الْعَظِیمِ).

تعبیر به «فسبّح» (پس تسبیح کن) اشاره به این حقیقت است که آنچه در باره این گروههای سه گانه گفته شد عین عدالت است، و بنابر این خداوندت را از هرگونه ظلم و بی‌عدالتی پاک و منزه بشمار، و یا این که اگر می‌خواهی به سرنوشت گروه سوم گرفتار نشوی او را از هر گونه شرک و بی‌عدالتی که لازمه انکار قیامت است پاک و منزه بدان.

بسیاری از مفسران نقل کرده‌اند که پس از نزول این آیه پیامبر فرمود: «آن را در رکوع خود قرار دهید» سبحان ربّی العظیم بگوئید.

«پایان سوره واقعه»

ج5، ص91

سوره حدید [57]

اشاره

این سوره در «مدینه» نازل شده و دارای 29 آیه است

محتوای سوره:

محتوای این سوره را به هفت بخش می‌توان تقسیم کرد:

1- آیات نخستین سوره بحث جامع و جالبی پیرامون توحید و صفات خدا دارد و در حدود بیست صفت از صفات الهی در آن منعکس است.

2- بخش دیگری از عظمت قرآن این نور الهی که در ظلمات شرک تابید سخن می‌گوید.

3- در بخش سوم از وضع مؤمنان و منافقان در قیامت که گروه اول در پرتو نور ایمان راه خود را به سوی بهشت می‌گشایند، و گروه دوم در ظلمات شرک و کفر می‌مانند، بحث می‌کند.

4- در بخش دیگری دعوت به ایمان و خروج از شرک، و سرنوشت جمعی از اقوام کافر پیشین منعکس شده است.

5- بخش مهمی از این سوره پیرامون انفاق در راه خدا و مخصوصا برای تقویت پایه‌های جهاد فی سبیل اللّه، و بی‌ارزش بودن اموال دنیا می‌باشد.

6- در بخشی کوتاه، اما گویا و مستدل، سخن از عدالت اجتماعی به میان آمده که یکی از اهداف مهم انبیاست.

7- و بالاخره در بخش دیگری مسأله رهبانیت و انزوای اجتماعی مورد مذمت قرار گرفته، و جدائی خط اسلام از آن مشخص شده است.

ج5، ص92

ضمنا نامگذاری این سوره به «حدید» به خاطر تعبیری است که در آیه 25 سوره آمده است.

فضیلت تلاوت سوره:

در روایات اسلامی نکته‌های جالب توجهی پیرامون فضیلت تلاوت این سوره آمده، البته تلاوتی که توأم با فکر، و تفکری که توأم با عمل باشد.

در حدیثی از پیامبر گرامی اسلام صلّی اللّه علیه و آله نقل شده که قبل از خواب «مسبحات» را تلاوت می‌فرمود (مسبّحات سوره‌هائی است که با «سبح للّه» یا «یسبح للّه» آغاز می‌شود و آن پنج سوره است: سوره حدید، حشر، صف، جمعه و تغابن) و می‌فرمود: «در آنها آیه‌ای است که از هزار آیه برتر است»! در حدیث دیگری از امام باقر علیه السّلام می‌خوانیم: «کسی که «مسبحات» (سوره‌های پنج گانه فوق) را پیش از خواب بخواند از دنیا نمی‌رود تا حضرت مهدی علیه السّلام را درک کند، و اگر قبلا از دنیا برود در جهان دیگر در همسایگی رسول خدا خواهد بود».

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ به نام خداوند بخشنده بخشایشگر

---

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱ - برپایى قیامت، تقسیم شدن مردم به سه دسته (مقربان، اصحاب الیمین و اصحاب الشمال) و فرجام نیک دو دسته اول و بدفرجامى دسته آخر، امرى قطعى، یقنى و غیرقابل تردید است. (إنّ هذا لهو حقّ الیقین) «هذا» به آنچه در سوره واقعه مطرح شده اشاره دارد و محور آن مطالبى است که در برداشت بالا آمده است. گفتنى است که تعبیر «حقّ الیقین» از باب اضافه صفت به موصوف است; یعنى، «الیقین الحقّ» و حق به معناى ثابت و استوار است. بنابراین «الیقین الحقّ»; یعنى، یقینى که ثابت است و هرگز تردید در آن راه ندارد.

۲ - ایمان آوردن به معاد و دست برداشتن از انکار و تکذیب آن، توصیه أکید الهى به همه کافران و تکذیب گران (و أمّا إن کان من المکذّبین ... إنّ هذا لهو حقّ الیقین)

۳ - وجود مسائل و معارف یقینى، مسلّم و تردیدناپذیر در قرآن (إنّ هذا لهو حقّ الیقین)

موضوعات مرتبط

• اصحاب شمال: فرجام شوم اصحاب شمال ۱
• اصحاب یمین: حسن فرجام اصحاب یمین ۱
• ایمان: اهمیت ایمان به معاد ۲
• خدا: توصیه هاى خدا ۲
• قرآن: وضوح تعالیم قرآن ۳
• قیامت: توصیه به مکذبان قیامت ۲; حتمیت قیامت ۱
• کافران: توصیه به کافران ۲
• مقربان: حسن فرجام مقربان ۱