الصافات ١١١

إِنَّهُ‌ مِنْ‌ عِبَادِنَا الْمُؤْمِنِينَ‌

ترجمه

او از بندگان باایمان ما است!

در حقيقت، او از بندگان مؤمن ما بود

در حقيقت، او از بندگان با ايمان ما بود.

زیرا او از بندگان با ایمان ما بود.

بی تردید او از بندگان مؤمن ما بود،

او از بندگان مؤمن ما بود.

چرا که او از بندگان مؤمن ما بود

همانا او از بندگان مؤمن ما بود.

چرا که او از بندگان با ایمان ما بود.

بی‌گمان، او از بندگان باایمان ماست.

همانا او است از بندگان ما مؤمنان‌

الصافات ١١٠	آیه ١١١	الصافات ١١٢
سوره : سوره الصافات نزول : ٣ بعثت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ٤ تعداد حروف :

تفسیر

---

• آيات ۷۱ - ۱۱۳ سوره صافات
• بيان آيات مربوط به منزلت نوح عليه السلام و اجابت دعاى او
• نكته اى درباره اينكه فرمود: سلام على نوح فى العالمين
• بيان آيات مربوط به ابراهيم عليه السلام و دعوت آن جناب
• مراد از قلب سليم داشتن ابراهيم عليه السلام عدم تعلق او به غير خدا است
• وجه اينكه ابراهيم عليه السلام به ستارگان نظر افكند و سپس از بيمارى خود خبر دادفنظر نظرة فى النجوم فقال انى سقيم
• سخنان ابراهيم عليه السلام با بت ها!
• و احتجاج او با بت پرستان
• معنى و وجه اينكه فرمود خدا اعمال شما را خلق كرده والله خلقكم و ما تعملون
• فصلى ديگر از داستان ابراهيم ع
• مراد ابراهيم عليه السلام از اينكه فرمود: انى ذاهب الى ربى سيهدين
• گفتگوى ابراهيم و اسمعيل عليهماالسلام درباره رؤ ياى ذبح و...
• ابراهيم و اسماعيل عليهماالسلام سربلند از آزمايش بزرگ الهى و...
• رواياتى درباره مراد از قلب سليم و اينكه ابراهيم عليه السلام فرمود: انى سقيم
• حديثى از امام رضاع كه مى فرمايد خدا را دو اراده و مشيت است .
• چند روايت درباره داستان ذبح اسمعيل و اينكه ذبيحاسمعيل بوده نه اسحق

---

• تفسیر آیات

تفسیر نور (محسن قرائتی)

---

سَلامٌ عَلى‌ إِبْراهِيمَ «109» كَذلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ «110» إِنَّهُ مِنْ عِبادِنَا الْمُؤْمِنِينَ «111»

درود و سلام بر ابراهيم. ما اين گونه نيكوكاران را پاداش مى‌دهيم (كه براى آنان مدح و ثنا به جا مى‌گذاريم). همانا او از بندگان مؤمن ماست.

تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)

---

إِنَّهُ مِنْ عِبادِنَا الْمُؤْمِنِينَ (111)

إِنَّهُ مِنْ عِبادِنَا الْمُؤْمِنِينَ‌: بدرستى كه ابراهيم عليه السلام از جمله بندگانى است كه ايمان آورده به ما و تصديق نموده.

تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)

---

فَبَشَّرْناهُ بِغُلامٍ حَلِيمٍ (101) فَلَمَّا بَلَغَ مَعَهُ السَّعْيَ قالَ يا بُنَيَّ إِنِّي أَرى‌ فِي الْمَنامِ أَنِّي أَذْبَحُكَ فَانْظُرْ ما ذا تَرى‌ قالَ يا أَبَتِ افْعَلْ ما تُؤْمَرُ سَتَجِدُنِي إِنْ شاءَ اللَّهُ مِنَ الصَّابِرِينَ (102) فَلَمَّا أَسْلَما وَ تَلَّهُ لِلْجَبِينِ (103) وَ نادَيْناهُ أَنْ يا إِبْراهِيمُ (104) قَدْ صَدَّقْتَ الرُّؤْيا إِنَّا كَذلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ (105)

إِنَّ هذا لَهُوَ الْبَلاءُ الْمُبِينُ (106) وَ فَدَيْناهُ بِذِبْحٍ عَظِيمٍ (107) وَ تَرَكْنا عَلَيْهِ فِي الْآخِرِينَ (108) سَلامٌ عَلى‌ إِبْراهِيمَ (109) كَذلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ (110)

إِنَّهُ مِنْ عِبادِنَا الْمُؤْمِنِينَ (111) وَ بَشَّرْناهُ بِإِسْحاقَ نَبِيًّا مِنَ الصَّالِحِينَ (112) وَ بارَكْنا عَلَيْهِ وَ عَلى‌ إِسْحاقَ وَ مِنْ ذُرِّيَّتِهِما مُحْسِنٌ وَ ظالِمٌ لِنَفْسِهِ مُبِينٌ (113)

ترجمه‌

پس مژده داديم او را به پسرى بردبار

پس چون رسيد با او بحدّ كار كردن گفت اى پسرك من همانا من مى‌بينم در خواب كه سر ميبرم تو را پس بنگر كه چه رأى ميدهى گفت اى پدر من بكن آنچه را كه مأمور ميشوى زود باشد كه بيابى مرا اگر بخواهد خدا از شكيبايان‌

پس چون تسليم شدند و خوابانيد او را بر كنار پيشانى‌

ندا كرديم او را كه اى ابراهيم‌

بتحقيق عمل نمودى بخواب خود همانا ما اين چنين جزا ميدهيم نيكوكاران را

همانا اين هر آينه امتحانى آشكار است‌

و فدا داديم براى او قربانى بزرگى را

و باقى گذارديم براى او در آيندگان‌

ذكر خير سلام بر ابراهيم را

اينچنين پاداش ميدهيم نيكوكاران را

همانا او است از بندگان ما كه گروندگانند

و مژده داديم او را به اسحق با آنكه پيمبرى باشد از شايستگان‌

و بركت داديم بر او و بر اسحق و از فرزندان آن دو است نيكوكار و ستم كننده‌اى بر خود آشكار

تفسير

بشارت متفرّع بر آيات سابقه و اجابت دعاى حضرت ابراهيم است كه ذكر شد و گفته شده خداوند توصيف نفرموده است هيچ پيغمبرى را بحلم براى كمى وجود آن جز ابراهيم و پسر او عليهما السلام را پس چون حضرت اسمعيل متولّد و بزرگ شد و رسيد بحدّيكه ميتوانست با پدر خود شركت نمايد در كارها كه از آن جمله سعى بين صفا و مروه است كه در بعضى روايات ذكر شده حضرت ابراهيم باو فرمود اى پسر عزيز من همانا من در خواب مى‌بينم كه ترا قربانى مينمايم‌

---

جلد 4 صفحه 441

پس تأمل نما ببين در اينموضوع رأى تو چيست و ظاهرا مقصود حضرت ابراهيم آزمايش فرزند بود كه آيا در بلا صابر و در اطاعت امر خدا تا چه اندازه حاضر است و آنكه آماده شود براى بلا و سهل شود بر او تحمّل عنا و نائل گردد بثواب انقياد و سالك گردد در سبيل رشاد و حضرت اسمعيل عرضه داشت اى پدر مهربان بجا آور آنچه را مأمور ميشوى بآن از جانب خداوند در باره من و نگفت آنچه مأمور شدى چون گفته‌اند حضرت ابراهيم مكرّر خواب ديد تا يقين نمود كه آن امر الهى است و وعده نمود بپدر خود كه صبر نمايد بر ذبح او اگر بخواهد خدا و چون پدر و پسر هر دو تسليم امر الهى شدند چنانچه در مجمع از امير المؤمنين و امام صادق عليهما السلام نقل نموده كه فلمّا سلّما قرائت فرموده‌اند يا در مقام انقياد برآمدند بقرائت مشهوره و حضرت ابراهيم فرزند خود را بيك طرف صورت بروى زمين انداخت و از طرف خداوند ندا رسيد كه اى ابراهيم دست از اسمعيل بدار كه بمقتضاى خواب خود عمل نمودى و بوظيفه خويش بقدر امكان رفتار كردى خدا ميداند آن پدر و پسر چقدر خوشحال شدند كه نميشود بيان نمود و اين جواب لمّا است كه در كلام الهى حذف شده است چون هم از امتحان بخوبى بيرون آمدند هم نام نيكشان در عالم منتشر شد و هم از بلا نجات يافتند و هم بأجر و ثواب بى‌پايان رسيدند و هم خداوند آن دو را موفّق بامرى فرمود كه براى احدى در دنيا ميسّر نشد و بعضى احتمال داده‌اند كه واو در و ناديناه زائده باشد و بنابراين جواب لمّا مذكور است و در هر حال خداوند فرموده ما نيكوكاران را اينطور جزاى خوب ميدهيم در دنيا چه رسد بآخرت اين ابتلا و امتحان آشكارى بود كه كمال اخلاص و اطاعت آن دو را هويدا نمود يا بليّه بزرگى بود كه سختى و ناگوارى آن واضح و آشكار بود براى هر كس و فدا داديم اسمعيل را بقربانى بزرگ قدرى كه سالها بود در بهشت خداوند آنرا بيد قدرت خود خلق فرموده بود و بزرگ جثّه و چاق بود و قربان شخص بزرگى شد كه حضرت اسمعيل بود و از نسل او بزرگترين اشخاص عالم كه خاتم انبياء صلّى اللّه عليه و اله بود بوجود آمد پس از هر جهت بزرگ و با بركت بود يا فدا فرستاديم براى او گوسفندى را از بهشت ببركت قربانى بزرگ در راه خدا كه حضرت سيّد الشهداء عليه السّلام باشد و از نسل او بوجود آيد

---

جلد 4 صفحه 442

چنانچه از بعضى از اخبار استفاده ميشود و سابقا اشاره بآن شده است و بنابراين مفعول دوم فديناه چون فضله بوده حذف شده و باء در بذبح براى سببيّت است نه تعديه چون فدا بدو مفعول بدون واسطه متعدّى ميگردد و اگر براى تعديه باشد لازم ميآيد مقام حضرت اسمعيل بالاتر باشد كه حضرت سيّد الشهداء فداى او شده و بمعناى اوّل باء براى تعديه و ذبح مفعول دوم فديناه است و آيات اربعه بعد در ضمن آيات سابقه بيان شده است و بعد از پنج سال از اين بشارت بروايت عياشى ره از امام صادق عليه السّلام خداوند حضرت ابراهيم را بشارت داد بفرزند ديگرى از ساره كه دختر خاله او و پيغمبرزاده و از هر جهت كامل و تمام عيار بود و آن حضرت اسحق عليه السّلام جدّ انبياء بنى اسرائيل بود و خداوند بواسطه بركتى كه بنسل او داد بركت داد بحضرت ابراهيم و نيز براى وجود خاتم انبياء از حضرت اسمعيل بركت داد باو پس در عالم هر چه بوده و هست و خواهد بود از بركت وجود او است كه يكى از آنها خانه كعبه و تمام اعمال حجّ و عمره است كه از آثار باقيه حضرت ابراهيم و اسمعيل و هاجر و آنخانواده عظيم الشأن است و ساير بركات دينى و دنيوى ايشان بقدرى است كه نميتوان احصا نمود و حضرت اسحق بمقام نبوّت رسيد نه براى آنكه فرزند حضرت ابراهيم از ساره خاتون بود بلكه براى آنكه داراى صلاح و تقوى و پرهيزكارى بود ولى ذريّه او و حضرت ابراهيم بعضى نيكوكار بودند مانند انبياء و اوصياء و اولياء ايشان و بعضى ستمكار آشكار مانند يهود زمان حضرت موسى تا اين زمان كه بسا شده از افراد صالح اولاد ناخلف بوجود مى‌آيد و بهيچ وجه عيب و نقصى براى پدر بآن نميشود اثبات نمود چنانچه براى فرزند ناخلف هم صلاحيّت پدر فخرى نيست و ظاهر اين آيات شريفه كه اولا در آن بشارت بغلام حليم ذكر شده با آنكه حضرت اسمعيل در بين انبياء معروف باين صفت بوده و خدا قصّه ذبح را بعد از اين بشارت و قبل از بشارت بوجود حضرت اسحق ذكر فرموده و ترتيب آيات حجّت است چنانچه در ذيل سوره فاتحة الكتاب ذكر شد آنستكه ذبيح حضرت اسمعيل بوده و در روايات بسيارى از ائمه اطهار بآن تصريح شده و آنكه پيغمبر صلّى اللّه عليه و اله و سلّم فرمود من پسر دو ذبيحم يعنى اسمعيل و عبد اللّه و اينكه خداوند بشارت داد باسحاق و يعقوب مقارن با هم آنجا كه فرمود فبشّرناه باسحاق و من وراء اسحق يعقوب و آنمناسب با

---

جلد 4 صفحه 443

امر خدا بذبح اسحق قبل از بلوغ نيست مؤيّد ذبح اسمعيل است و بنابراين اگر از بعضى از روايات استفاده شود كه ذبيح اسحق بوده چنانچه يهود و بعضى از اهل سنت قائلند موردى براى قبول ندارد چون مخالف با ظاهر كتاب و موافق با عامّه است و چنين حديثى را ائمه عليهم السلام دستور فرموده‌اند كه قبول ننمائيد و بنابراين احتياج بجمع پيدا نميشود تا متوسّل بتوجيهى شويم كه وجيه نباشد چنانچه بعضى شده‌اند و روايت شده است كه در شب ترويه حضرت ابراهيم خواب ديد و مطمئن نشد و متفكّر بود باين جهت آنروز را ترويه ناميدند و در شب عرفه باز خواب ديد و مطمئن شد باين جهت آنروز را عرفه خوانده‌اند و شب سوّم هم خواب ديد پس مصمّم باطاعت شد و حضرت اسمعيل را كه سيزده ساله بود و با مادرش هاجر از شام بقصد حجّ در مكّه آورده بود با خود بمنى آورد و نزد جمره وسطى خوابانيد و كارد بگلويش گذارد و سرش را بآسمان بلند نمود پس جبرئيل دم كارد را برگرداند حضرت نظر كرد ديد كارد برگشته آنرا برگرداند باز جبرئيل برگرداند و اينعمل مكرّر شد از آن دو تا از طرف مسجد خيف ندا رسيد اى ابراهيم عمل بخوابت كردى و جبرئيل اسمعيل را از زير دست ابراهيم عليه السّلام كشيد و قوچ بهشتى را كه خاكسترى رنگ و چاق بود زير كارد او گذارد و حضرت آنرا ذبح فرمود و گوشتش را بفقراء قسمت نمود و خداوند بهمان جهت كه عبد اللّه پدر پيغمبر صلّى اللّه عليه و اله و سلّم را از كشته شدن نجات داد حضرت اسمعيل را معاف فرمود و آن اين بود كه بايد پيغمبر صلّى اللّه عليه و اله و ائمه اطهار از صلب آندو بوجود آيند پس ببركت وجود ايشان آن دو از ذبح نجات يافتند و مردم بكشتن اولادشان مأمور نگشتند و گر نه بايستى در هر عيد قربانى بقتل فرزندشان بخدا تقرّب جويند و تا روز قيامت هر قربانى‌ء كه در عيد قربان شود فداى حضرت اسمعيل است و قصّه نجات يافتن حضرت عبد اللّه از ذبح مفصّل و از وظيفه مفسّر خارج است.

---

جلد 4 صفحه 444

اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)

---

إِنَّه‌ُ مِن‌ عِبادِنَا المُؤمِنِين‌َ (111)

محققا ابراهيم‌ ‌از‌ بنده‌گان‌ مؤمن‌ ‌ما ‌بود‌.

جلد 15 - صفحه 182

ايمان‌ ‌در‌ مقابل‌ كفر و شرك‌ و ضلالت‌ ‌است‌ و ‌در‌ ايمان‌ چهار چيز لازم‌ دارد «1» يقين‌ قطعي‌ علمي‌ شك‌ و ظن‌ و وهم‌ كافي‌ نيست‌ و يقين‌ ‌هم‌ سه‌ مرتبه‌ دارد علم‌ اليقين‌ عين‌ اليقين‌ حق‌ اليقين‌ علم‌ اليقين‌ يقين‌ ‌از‌ روي‌ دليل‌ و برهان‌ ‌است‌ عين‌ اليقين‌ ‌از‌ روي‌ حس‌ و مشاهده‌ ‌است‌ حق‌ اليقين‌ ‌از‌ روي‌ و جدان‌ ‌است‌ مثال‌ يقين‌ بوجود آتش‌ ‌ يا ‌ ‌از‌ دود و بوي‌ سوختگي‌ ‌است‌ ‌ يا ‌ ‌از‌ روي‌ مشاهده آتش‌ ‌است‌ ‌ يا ‌ ‌از‌ روي‌ سوختن‌ ‌در‌ آتش‌ ‌است‌ «2» دلبستگي‌ و ‌در‌ بند بودن‌ و عقد قلب‌ ‌که‌ تعبير باعتقاد ميكنيم‌ «3» اقرار و اعتراف‌ ‌که‌ جحود و انكار نباشد «4» تسليم‌ و زير بار دين‌ رفتن‌.

برگزیده تفسیر نمونه

---

]

(آیه 111)- ابراهیم بنده مؤمن خدا: این آیه و دو آیه بعد آخرین آیاتی است که ماجرای ابراهیم و فرزندانش را در اینجا تعقیب و تکمیل می‌کند.

نخست می‌گوید: «او از بندگان با ایمان ماست» (إِنَّهُ مِنْ عِبادِنَا الْمُؤْمِنِینَ).

در حقیقت این جمله دلیلی است بر آنچه گذشت و این واقعیت را بیان می‌کند که اگر ابراهیم همه هستی و وجود خویش و حتی فرزند عزیزش را یک جا در طبق اخلاص گذارد و فدای راه معبود خویش کرد به خاطر ایمان عمیق و قویش بود.

---

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱ - حضرت ابراهیم(ع)، از بندگان مؤمن خدا (إنّه من عبادنا المؤمنین)

۲ - حضرت ابراهیم(ع)، از بندگان برجسته و مقرب خداوند (إنّه من عبادنا) برجسته و مقرب بودن ابراهیم(ع) از اضافه «عباد» به ضمیر جلاله «نا» به دست مى آید.

۳ - عبودیت و ایمان ابراهیم(ع)، موجب دستیابى آن حضرت به پاداش هایى چونان پاداش هاى محسنان از سوى خداوند (کذلک نجزى المحسنین . إنّه من عبادنا المؤمنین) برداشت یاد شده به خاطر این نکته است که جمله «إنّه من عبادنا المؤمنین» تعلیل براى جمله «کذلک نجزى المحسنین» است; یعنى، چون ابراهیم(ع) از مؤمنان و بندگان خالص خدا بود، به او چونان پاداش محسنان، پاداش دادیم (مقصود فرزنددار شدن و برجا ماندن نام نیک آن حضرت مى باشد.)

۴ - ایمان به خدا، مایه جلب لطف و رحمت او (فبشّرنه بغلم حلیم ... کذلک نجزى المحسنین . إنّه من عبادنا المؤمنین)

۵ - ارزش احسان و نیکوکارى، به توأم بودن آن با عبودیت و ایمان به خداوند است. (کذلک نجزى المحسنین . إنّه من عبادنا المؤمنین) توصیف ابراهیم(ع) به عابد و مؤمن بودن، افزون بر محسن بودن آن حضرت، مى رساند که صرف احسان، موجب تقرب و منزلت یافتن در پیشگاه خداوند نیست; بلکه افزون بر آن باید متصف به صفت عبودیت و ایمان بود.

۶ - عظمت و ارزش ویژه ایمان به خداوند (إنّه من عبادنا المؤمنین) برداشت یاد شده از توصیف «عباد» به «مؤمنین» استفاده مى شود.

۷ - حضرت ابراهیم(ع)، اسوه و الگوى مقاومت و شکیبایى در برابر دشمنان و مخالفان دعوت الهى (و إنّ من شیعته لإبرهیم ... قالوا ابنوا له بنینًا فألقوه فى الجحیم ... إنّه من عبادنا المؤمنین) بیان داستان ابراهیم(ع) براى پیامبراسلام وایمان آورندگان به آن حضرت در مکه، مى تواند براى ارائه الگو در مسیر دعوت الهى باشد.

موضوعات مرتبط

• ابراهیم(ع): آثار ایمان ابراهیم(ع) ۳; آثار عبودیت ابراهیم(ع) ۳; استقامت ابراهیم(ع)۷; ایمان ابراهیم(ع) ۱; تقرب ابراهیم(ع) ۲; زمینه پاداش ابراهیم(ع) ۳; صبر ابراهیم(ع) ۷; عبودیت ابراهیم(ع) ۱، ۲; فضایل ابراهیم(ع) ۳، ۷; مقامات ابراهیم(ع) ۱، ۲
• احسان: ملاک ارزش احسان ۵
• ارزشها: ملاک ارزشها ۵
• الگوگیرى: الگوگیرى از ابراهیم(ع) ۷
• ایمان: آثار ایمان به خدا ۴، ۵; ارزش ایمان به خدا ۶
• خدا: زمینه رحمت خدا ۴; زمینه لطف خدا ۴
• عبودیت: آثار عبودیت ۵
• محسنان: پاداش محسنان ۳