فاطر ٥

يَا أَيُّهَا النَّاسُ‌ إِنَ‌ وَعْدَ اللَّهِ‌ حَقٌ‌ فَلاَ تَغُرَّنَّکُمُ‌ الْحَيَاةُ الدُّنْيَا وَ لاَ يَغُرَّنَّکُمْ‌ بِاللَّهِ‌ الْغَرُورُ

ترجمه

ای مردم! وعده خداوند حقّ است؛ مبادا زندگی دنیا شما را بفریبد، و مبادا شیطان شما را فریب دهد و به (کرم) خدا مغرور سازد!

اى مردم! همانا وعده‌ى خدا حق است، پس مبادا زندگى دنيا شما را فريب دهد، و زنهار تا [شيطان‌] فريبكار، شما را به [كرم‌] خدا نفريبد

اى مردم، همانا وعده خدا حق است. زنهار تا اين زندگى دنيا شما را فريب ندهد، و زنهار تا [شيطانِ‌] فريبنده شما را در باره خدا نفريبد.

ای مردم، البته وعده (قیامت در کتاب) خدا حق است پس مبادا که زندگانی دنیا (ی فانی) شما را مغرور سازد و مبادا شیطان فریبنده (از قهر و انتقام حق) به (عفو) خدا مغرورتان گرداند.

ای مردم! بی تردید وعده خدا [درباره قیامت] حق است، پس این زندگی دنیا [ی زودگذر،] شما را نفریبد و شیطان فریبنده، شما را [به کرم] خدا مغرور نکند.

اى مردم، وعده خدا حق است. زندگى دنيا شما را نفريبد، و آن شيطان فريبنده به خدا مغرورتان نگرداند.

ای مردم بی‌گمان وعده الهی حق است، پس زندگانی دنیا شما را مفریبد، و [شیطان‌] فریبکار شما را نسبت به خداوند فریفته نگرداند

اى مردم، همانا وعده خدا راست است، پس مبادا زندگانى اين جهان شما را بفريبد، و مبادا آن فريبكار- شيطان- شما را به [بخشايش و كرم‌] خدا بفريبد.

ای مردمان! وعده‌ی خدا حق است، پس زندگی دنیوی شما را گول نزند و اهریمن شما را درباره‌ی خدا نفریبد.

هان ای مردمان! بی‌گمان وعده‌ی خدا حقّ است. پس زنهار تا (این) زندگی دنیا شما را فریب ندهد و زنهار (تا شیطان) بس فریبنده، شما را درباره‌ی خدا نفریبد.

ای مردم همانا وعده خدا است حقّ پس نفریبد شما را زندگانی دنیا و فریب ندهد شما را به خدا فریب‌دهنده‌

فاطر ٤	آیه ٥	فاطر ٦
سوره : سوره فاطر نزول : ١ هجرت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ١٦ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«وَعْدَ اللهِ»: وعده‌هائی همچون: قیامت، حساب و کتاب، بهشت و دوزخ. «الْغَرُوُر»: بسیار گول زننده. مراد اهریمن، مال و دارائی، شهوات و لذّات، و بالاخره هر چیزی است که انسان را از راه به در برد (نگا: لقمان / ).

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

يَا أَيُّهَا النَّاسُ‌ اتَّقُوا... (۸) يُنَادُونَهُمْ‌ أَ لَمْ‌ نَکُنْ‌... (۳)

يَوْمَ‌ يَقُولُ‌ الْمُنَافِقُونَ‌ وَ... (۰)

تفسیر

---

• آيات ۲ - ۸ سوره فاطر
• عطاء رزق و نعمت و منع از آن فقط با اراده خداى تعالى است
• استدلال بر يگانگى خدا در ربوبيت ، با بيان اينكه فقط او خالق است
• معناى جمله : ولايغرنكم بالله الغرور
• شيطان دشمن شماست پس شما هم او را دشمن بگيريد!
• كافر بد را خوب مى بيند و خدا او را مجازات نمودهاضلال مى كند. پس بر ضلالت او اندوه مخور

---

• تفسیر آیات

تفسیر نور (محسن قرائتی)

---

يا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ فَلا تَغُرَّنَّكُمُ الْحَياةُ الدُّنْيا وَ لا يَغُرَّنَّكُمْ بِاللَّهِ الْغَرُورُ «5»

اى مردم! وعده‌ى خداوندى حقّ است؛ پس زندگى دنيا شما را فريب ندهد و مبادا (شيطان) فريبكار شما را فريب دهد و به (كَرَم) خدا مغرور سازد.

نکته ها

«غرور» به كسى گفته مى‌شود كه بسيار فريبكار باشد و به دليل آيه‌ى بعد مراد از آن در اين جا شيطان است.

شايد مراد از مغرور شدن به خدا در جمله‌ «لا يَغُرَّنَّكُمْ بِاللَّهِ» اين باشد كه شيطان، انسان را به عفو و بخشش خدا مغرور سازد و يا از طريق تحريف، بدعت و سهل‌انگارى نسبت به احكام و قانون الهى، به تكرار گناه وادار كند.

آغاز اين سوره درباره‌ى توحيد بود، آيه‌ى قبل درباره‌ى نبوّت و اين آيه درباره‌ى معاد است.

مانند اين آيه در سوره‌ى لقمان آيه 33 نيز آمده است.

پیام ها

1- گروهى با زندگى مادّى و دنيوى فريب مى‌خورند، امّا گروهى زرق و برق دنيا آنان را گول نمى‌زند، بلكه شيطان فريبكار منحرفشان مى‌نمايد. «لا يَغُرَّنَّكُمْ بِاللَّهِ الْغَرُورُ»

2- براى تربيت، بايد هشدارها تكرار شود. «فَلا تَغُرَّنَّكُمُ‌- وَ لا يَغُرَّنَّكُمْ»

3- ايمان به معاد، بهترين وسيله‌ى بازدارنده از فريب دنيا است. «وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ»

4- وعده‌هاى الهى حقّ است، ولى وعده‌هاى شيطان پوچ و فريبنده. «وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ»

تفسير نور(10جلدى)، ج‌7، ص: 475

تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)

---

يا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ فَلا تَغُرَّنَّكُمُ الْحَياةُ الدُّنْيا وَ لا يَغُرَّنَّكُمْ بِاللَّهِ الْغَرُورُ «5»

بعد، از تسويلات شيطانى و غرور به دنيا كه موجب غفلت است تذكر فرمايد:

يا أَيُّهَا النَّاسُ‌: اى گروه مردمان، إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌ‌: بدرستى كه وعده خدا در حشر و جزا راست و درست و در آن تخلف نيست، فَلا تَغُرَّنَّكُمُ الْحَياةُ الدُّنْيا: پس مغرور نسازد و فريب ندهد شما را زندگانى دنيا و غافل نسازد از امر آخرت و طلب سعادت، وَ لا يَغُرَّنَّكُمْ بِاللَّهِ الْغَرُورُ: و بايد كه فريب ندهد شما را به كرم خدا شيطان بسيار فريب دهنده.

تبصره:

خداوند منان از راه لطف و مرحمت نسبت به بندگان آگاه فرمايد ايشان را به دو دشمن بزرگ كه فريب دهنده‌اند: يكى دنيا كه به زخارف و تزئينات و شهوات فانيه خود، و ديگر شيطان به تسويلات خود كه آرزوى‌

جلد 11 - صفحه 14

مغفرت در دل شما افكند تا شما را اصرار نمايد بر معصيت؛ اگرچه مغفرت امرى است ممكن الوقوع، اما كسب گناه به اين اميد، مانند تناول زهر است به اميد رفع طبيعت مر آن را يا مقاومت با آن؛ و بزرگان فرموده‌اند: يكى از مكايد و حيل شيطان تسويف در توبه است، به اين معنى كه توبه بنده را بتأخير اندازد و وسوسه مى‌كند كه چون فرصت باقى است، به فلان گناه اقدام نما و بعد از آن توبه كن، غافل از آنكه عقوبت گناه متحقق، و بر فرض توبه قبول آن مشكوك مى‌باشد، حضرت امير المؤمنين عليه السلام فرمايد: ترك الذّنب اهون من طلب التّوبة: «1» ترك گناه آسانتر است از طلب توبه.

تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)

---

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ‌

الْحَمْدُ لِلَّهِ فاطِرِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ جاعِلِ الْمَلائِكَةِ رُسُلاً أُولِي أَجْنِحَةٍ مَثْنى‌ وَ ثُلاثَ وَ رُباعَ يَزِيدُ فِي الْخَلْقِ ما يَشاءُ إِنَّ اللَّهَ عَلى‌ كُلِّ شَيْ‌ءٍ قَدِيرٌ «1» ما يَفْتَحِ اللَّهُ لِلنَّاسِ مِنْ رَحْمَةٍ فَلا مُمْسِكَ لَها وَ ما يُمْسِكْ فَلا مُرْسِلَ لَهُ مِنْ بَعْدِهِ وَ هُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ «2» يا أَيُّهَا النَّاسُ اذْكُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ هَلْ مِنْ خالِقٍ غَيْرُ اللَّهِ يَرْزُقُكُمْ مِنَ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ لا إِلهَ إِلاَّ هُوَ فَأَنَّى تُؤْفَكُونَ «3» وَ إِنْ يُكَذِّبُوكَ فَقَدْ كُذِّبَتْ رُسُلٌ مِنْ قَبْلِكَ وَ إِلَى اللَّهِ تُرْجَعُ الْأُمُورُ «4»

يا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ فَلا تَغُرَّنَّكُمُ الْحَياةُ الدُّنْيا وَ لا يَغُرَّنَّكُمْ بِاللَّهِ الْغَرُورُ «5»

ترجمه‌

ستايش مر خدايرا است كه آفريننده آسمانها و زمين است قرار دهنده فرشتگان را پيامبرانى صاحبان بالها دو دو و سه سه و چهار چهار مى‌افزايد در آفرينش آنچه ميخواهد همانا خدا بر همه چيز توانا است‌

آنچه بگشايد خدا براى مردمان از رحمت پس نيست باز گيرنده‌ئى براى آن و آنچه را باز گيرد پس نيست رها كننده‌ئى برايش پس از او و او است قالب درست كردار

ايمردمان ياد كنيد نعمت خدا را بر شما آيا هست آفريننده‌ئى بجز خدا كه روزى دهد شما را از آسمان و زمين نيست خدائى مگر او پس بكجا برگردانيده ميشويد

و اگر تكذيب ميكنند ترا پس بتحقيق تكذيب كرده شدند پيغمبرانى پيش از تو و بسوى خدا بازگردانده ميشود كارها

ايمردمان همانا وعده خدا راست است پس نبايد مغرور كند شما را زندگانى دنيا و نبايد مغرور كند شما را بخدا آن فريب دهنده.

تفسير

خداوند متعال تعليم فرموده بندگان خود را كه حمد و ثناى او را بجا آورند چنانچه او بجا آورده چون نو پديد آورنده آسمانها و زمين و هر چه در آنها است او است پس مخصوص است بسپاس و ستايش و قرار دهنده است فرشتگان را

---

جلد 4 صفحه 375

وسائط بين خود و انبياء و اولياء و صلحاء به نازل نمودن وحى و الهام و خواب راست و آنها بحسب مراتب استعدادشان براى وساطت و جهات مأموريّتشان و بعد مسافت صعود و نزولشان داراى دو بال و سه بال و چهار بال الى ما شاء اللّه ميباشند و زياد ميكند خدا در خلق بال براى آنها هر قدر بخواهد چون او بر هر امرى قادر است هر قدر بخواهد بآنها قوّه و قدرت انجام خدمت را ميدهد ولى قدر متيقّن دو بال است كه بيكى اخذ و بديگرى اعطاء نمايند از امام صادق عليه السّلام روايت شده كه خداوند ملائكه را مختلف آفريده پيغمبر صلى اللّه عليه و اله جبرئيل را ديد كه ششصد بال داشت و در اكمال از پيغمبر صلّى اللّه عليه و اله و سلّم روايت نموده كه خدا فرشته‌ئى دارد كه نامش دردائيل است و او شانزده هزار بال دارد كه فاصله ميان هر دو بالش بقدر فاصله ميان آسمان و زمين است و اخبار در بيان كثرت ملائكه و بزرگى جسم و اوصاف كمال و عجائب صنع الهى در آنها بقدرى است كه نميتوان احصاء نمود و منافات ندارد با اين معنى آنكه خداوند بمقتضاى حكمت در ساير مخلوقات خود هم چيزى افزوده فرمايد چنانچه در توحيد از امام صادق عليه السّلام به اين معنى اشاره شده و در مجمع از پيغمبر صلى اللّه عليه و اله نقل نموده كه آن روى خوب و موى خوب و آواز خوب است و خداوند در رحمت خود را بر هر فرد و جماعتى كه بگشايد از نعمت صحّت و امنيّت و رفاهيت و علم و تقوى و نبوّت و ولايت كسى نميتواند از آن جلوگيرى نمايد و قمّى ره از امام صادق عليه السّلام نقل نموده كه متعه هم از اين قبيل است و هرگاه به بندد آندر را كسى نميتواند بگشايد بعد از بستن او مگر با اجازه او و او است توانائى كه كسى نميتواند با اراده او مخالفت كند و حكيمى كه بهيچ كس و قوم بى‌جهت نميدهد و نميگيرد و بعدا متذكر فرموده است مردم را بمراعات حقّ نعمت خود كه شكر آن واجب است و براى اخذ اقرار از آنها سؤال فرموده كه آيا آفريننده ديگرى غير از خدا هست كه شما را از آسمان بتوسط باران و ساير معدّات و از زمين بوسيله پرورش نباتات روزى شما را برساند و براى وضوح جوابش فرموده نيست خدائى غير از او شما هم خودتان ميدانيد كه روزى دهنده فقط خدا است پس چرا برگردانده ميشويد از حقّ به باطل و قائل باستحقاق عبادت كسانى ميشويد كه روزى دهنده و منعم شما نيستند و براى تسليت خاطر پيغمبر صلى اللّه عليه و اله فرموده اين‌

---

جلد 4 صفحه 376

تكذيب اختصاص بتو ندارد انبياء سابق را هم مانند تو تكذيب كردند و ايشان صبر نمودند و اجر بردند چون بازگشت امور بحكم الهى است و هر كس را بسزاى اعمالش خواهد رسانيد اينها را هم مانند آنها بكيفر خواهد رسانيد و مردم بايد بدانند كه وعده ثواب و عقاب الهى حق و محقّق است و مغرور بزر و زيور و لذائذ دانيه فانيه دو روز زندگانى دنياى دنى نشوند و مغرور نكند و فريب ندهد آنها را شيطان فريب دهنده بوعده مغفرت و كرم خداوند و اصرار بمعصيت نمايند چون اصرار بگناه بتدريج قلب را تيره و سر از گريبان كفر بيرون ميآورد و كافر مغفور نميگردد و خداوند چنانچه ارحم الراحمين است اشدّ المعاقبين هم هست و از مكرش نميشود ايمن شد.

اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)

---

يا أَيُّهَا النّاس‌ُ إِن‌َّ وَعدَ اللّه‌ِ حَق‌ٌّ فَلا تَغُرَّنَّكُم‌ُ الحَياةُ الدُّنيا وَ لا يَغُرَّنَّكُم‌ بِاللّه‌ِ الغَرُورُ «5»

اي‌ گروه‌ ناس‌ محققا وعده الهي‌ ‌در‌ بعث‌ و نشر حق‌ ‌است‌ و تخلف‌ پذير نيست‌ و البته‌ شد نيست‌ ‌پس‌ فريب‌ ندهد ‌شما‌ ‌را‌ زندگاني‌ دنيا و زخارف‌ ‌او‌ و فريب‌ ندهد ‌شما‌ ‌را‌ نسبت‌ بخداوند متعال‌ فريب‌ دهنده‌ يا أَيُّهَا النّاس‌ُ خطاب‌ بجميع‌ اهل‌ عالم‌ ‌است‌ سر ‌تا‌ سر دنيا.

إِن‌َّ وَعدَ اللّه‌ِ حَق‌ٌّ ‌که‌ قيامت‌ ‌بر‌ پا ميشود و تمام‌ شماها زنده‌ ميشويد و ‌در‌ محكمه الهي‌ حاضر ميشويد و ثواب‌ و عقاب‌ و جنت‌ و جهنم‌ و صراط و ميزان‌ و شفاعت‌ و خصومت‌ تمام‌ حق‌ و ثابت‌ ‌است‌ و نخورد ندارد.

فَلا تَغُرَّنَّكُم‌ُ الحَياةُ الدُّنيا خيال‌ نكنيد هميشه‌ ‌در‌ دنيا هستيد و ثروت‌ و دولت‌ و جاه‌ و مقام‌ و عشرت‌ و شوكت‌ ‌شما‌ برقرار ‌است‌ و اشتغال‌ بلهويات‌ دنيا ‌شما‌ ‌را‌ غافل‌ ‌از‌ ‌خدا‌ نكند.

وَ لا يَغُرَّنَّكُم‌ بِاللّه‌ِ الغَرُورُ غرور بسيار فريب‌ دهنده‌ ‌است‌ ‌در‌ بسياري‌ ‌از‌ تفاسير و ‌در‌ اخبار دارد ‌که‌ غرور شيطان‌ ‌است‌ ولي‌ ‌اينکه‌ يكي‌ ‌از‌ مصاديق‌ غرور ‌است‌ و مصاديق‌ ديگر ‌هم‌ دارد ‌که‌ بزرگترين‌ ‌آنها‌ نفس‌ انسان‌ ‌است‌ و همچنين‌ اهل‌ ضلالت‌ ‌از‌ فساق‌ و فجار و كفار و مضلين‌ و اكابر و رؤسا و زنها و جوانان‌

جلد 15 - صفحه 7

و ‌غير‌ اينها ‌که‌ انسان‌ ‌را‌ فريب‌ ميدهند و مغرور ميكنند و بكلي‌ ‌از‌ خداوند و آخرت‌ غافل‌ ميشود و غرق‌ لذائذ و هواهاي‌ نفساني‌ ميگردد ‌که‌ گفتند ‌در‌ وصاياي‌ لقمان‌ بفرزندش‌ فرمود

«الدنيا بحر عميق‌ ‌قد‌ غرق‌ ‌فيها‌ خلق‌ كثير‌-‌ الخبر.»

برگزیده تفسیر نمونه

---

(آیه 5)- سپس به بیان مهمترین برنامه انسانها پرداخته، می‌گوید: «ای مردم! وعده خداوند حق است» (یا أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ).

قیامت و حساب کتاب و میزان و مجازات و کیفر و جنت و نار وعده‌هایی است تخلف ناپذیر از سوی خداوند قادر حکیم.

با توجه به این وعده حق «مبادا زندگی دنیا شما را بفریبد، و مبادا شیطان مغرور کننده شما را فریب دهد» و به عفو و کرم خدا مغرور سازد (فَلا تَغُرَّنَّکُمُ الْحَیاةُ الدُّنْیا وَ لا یَغُرَّنَّکُمْ بِاللَّهِ الْغَرُورُ).

آری! عوامل سرگرم کننده، و زرق و برقهای دل فریب این جهان می‌خواهد تمام قلب شما را پرکند، و از آن وعده بزرگ الهی غافل سازد مراقب آنها باشید.

---

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱ - همه مردم از هر قشرى، مخاطبان قرآن اند. (یأیّها الناس اذکروا نعمت اللّه ... یأیّها الناس) برداشت یاد شده از معناى لغوى «ناس» (مردم) و نیز تکرار آن در قسمت آغازین سوره، به دست مى آید.

۲ - وعده هاى خدا، حق و تخلف ناپذیر است. (إنّ وعد اللّه حقّ)

۳ - هشدار خداوند از فریفته شدن به زندگى دنیایى و زرق و برق آن (فلاتغرنّکم الحیوة الدنیا)

۴ - دنیا، زمینه فریب و لغزشگاه انسان (فلاتغرنّکم الحیوة الدنیا)

۵ - تکذیب پیامبران و انکار وعده هاى الهى، ناشى از دنیاطلبى و فریفتگى به زرق و برق آن است. (و إن یکذّبوک ... إنّ وعد اللّه حقّ فلاتغرنّکم الحیوة الدنیا) از تفریع «فلاتغرنّکم الحیاة الدنیا» بر جملات پیشین، برداشت یاد شده به دست مى آید.

۶ - هشدار خداوند از فریب خوردن به وسیله عوامل اغواگر (همچون شیطان) درباره خدا و لطف و بخشش او (و لایغرنّکم باللّه الغرور) «باء» در «باللّه» براى ملابست است که بر سر مضاف مقدر (مانند «بشأن اللّه») وارد شده است و مراد از «الغرور» - به قرینه آیه بعد - شیطان مى باشد. طبق نظر مفسران، مقصود از فریب خوردن درباره خدا، مى تواند این باشد که شیطان انسان را به عفو و بخشش خداوند مغرور مى سازد و او را به تکرار گناه، روى آوردن به متاع هاى دنیا و غفلت از آخرت سوق مى دهد.

۷ - شیطان، موجودى بسیار فریبکار (و لایغرنّکم باللّه الغرور) «غرور» صیغیه مبالغه و به معناى بسیار فریبکار است و به قرینه آیه بعد مقصود از آن شیطان مى باشد.

۸ - دین و معارف الهى، در معرض کج فهمى و تحریف معنوى با توطئه فریبکاران (و لایغرنّکم باللّه الغرور) برداشت یاد شده، به خاطر این نکته است که فریب خوردن انسان به وسیله فریبکاران درباره خداوند و دین او، مى تواند با تحریف معارف الهى و معرفى نادرست آن صورت پذیرد.

موضوعات مرتبط

• انبیا: عوامل تکذیب انبیا ۵
• انسان: لغزشگاه انسان ۴
• خدا: حتمیت وعده هاى خدا ۲; حقانیت وعده هاى خدا۲; لطف خدا ۶; هشدارهاى خدا ۳، ۶
• دنیا: نقش دنیا ۴
• دنیاطلبى: آثار دنیاطلبى ۵; اهمیت ترک دنیاطلبى ۳
• دین: آسیب شناسى دینى ۸; خطر بدفهمى دین ۸; خطر تحریف دین ۸
• شیطان: اغواگرى شیطان ۶، ۷; نقش شیطان ۷
• قرآن: عمومیت قرآن ۱; مخاطبان قرآن ۱
• گمراهى: زمینه گمراهى ۴
• مکاران: نقش مکاران ۸