البقرة ١٧٤

إِنَ‌ الَّذِينَ‌ يَکْتُمُونَ‌ مَا أَنْزَلَ‌ اللَّهُ‌ مِنَ‌ الْکِتَابِ‌ وَ يَشْتَرُونَ‌ بِهِ‌ ثَمَناً قَلِيلاً أُولٰئِکَ‌ مَا يَأْکُلُونَ‌ فِي‌ بُطُونِهِمْ‌ إِلاَّ النَّارَ وَ لاَ يُکَلِّمُهُمُ‌ اللَّهُ‌ يَوْمَ‌ الْقِيَامَةِ وَ لاَ يُزَکِّيهِمْ‌ وَ لَهُمْ‌ عَذَابٌ‌ أَلِيمٌ‌

ترجمه

کسانی که کتمان می‌کنند آنچه را خدا از کتاب نازل کرده، و آن را به بهای کمی می‌فروشند، آنها جز آتش چیزی نمی‌خورند؛ (و هدایا و اموالی که از این رهگذر به دست می‌آورند، در حقیقت آتش سوزانی است.) و خداوند، روز قیامت، با آنها سخن نمی‌گوید؛ و آنان را پاکیزه نمی‌کند؛ و برای آنها عذاب دردناکی است.

كسانى كه آيات كتاب آسمانى را كتمان مى‌كنند و آن را به بهاى ناچيزى مى‌فروشند، جز آتش به شكم‌هاى خود فرو نمى‌برند و خداوند روز قيامت با آنها سخن نگويد و پاكشان نسازد و ايشان را عذابى دردناك است

كسانى كه آنچه را خداوند از كتاب نازل كرده، پنهان مى‌دارند و بدان بهاى ناچيزى به دست مى‌آورند، آنان جز آتش در شكمهاى خويش فرو نبرند. و خدا روز قيامت با ايشان سخن نخواهد گفت، و پاكشان نخواهد كرد، و عذابى دردناك خواهند داشت.

آنان که پنهان دارند آیاتی از کتاب آسمانی را که خدا فرستاده بود و آن را به بهای اندک فروشند، جز آتش جهنّم در شکم نمی‌برند و در قیامت خدا با آنها سخن نگوید و (از پلیدی عصیان) پاکشان نگرداند، و هم آنان را در قیامت عذابی دردناک خواهد بود.

قطعاً کسانی که آنچه را خدا از کتاب [تورات و انجیل به عنوان حلال و حرام] نازل کرده [به سود خود، از بی سوادان یهود و نصاری] پنهان می کنند، و در برابر این پنهان کاری بهای اندکی به دست می آورند، جز آتش به شکم های خود نمی ریزند. و خدا روز قیامت با آنان سخن نمی گوید، و [از گناهان و زشتی ها] پاکشان نمی کند، و برای آنان عذابی دردناک است.

آنان كه كتابى را كه خدا نازل كرده است پنهان مى‌دارند، تا بهاى اندكى بستانند، شكمهاى خود را جز از آتش انباشته نمى‌سازند. و خدا در روز قيامت با آنها سخن نگويد و پاكشان نسازد و بهره آنها عذابى دردآور است.

کسانی که بخشی از کتاب فرو فرستاده خداوند را پنهان می‌دارند و آن را به بهای ناچیز می‌فروشند، جز آتش در درون خویش نمی‌انبارند و خداوند روز قیامت با آنان سخن نخواهد گفت، و پاکیزه‌شان نمی‌دارد و عذابی دردناک [در پیش‌] دارند

همانا كسانى كه آنچه را خدا از كتاب فروفرستاده پنهان مى‌كنند و چيز اندكى به بهاى آن مى‌ستانند، اينان در شكمهاى خويش جز آتش نمى‌خورند و خداوند روز رستاخيز با آنان سخن نگويد و پاكشان نسازد و آنها را عذابى است دردناك.

کسانی که آنچه را خدا از کتاب (آسمانی) نازل کرده است، پنهان می‌دارند (یا دست به تأویل ناروا و تحریف می‌یازند) و آن را به بهای کم (و ناچیز دنیا) می‌فروشند، آنان جز آتش چیزی نمی‌خورند. (زیرا اموالی که از رهگذر کتمان آیات آسمانی و تحریف و تأویل ناروای حقائق رحمانی به دست می‌آید، سبب نزول آنان به آتش دوزخ خواهد شد) و روز رستاخیز خدا (از آنان روگردان بوده و) با ایشان سخن نمی‌گوید و آنان را (از کثافت گناهان با عفو و گذشت خویش) پاکیزه نمی‌دارد. و ایشان را عذاب دردناکی است.

بی‌گمان کسانی که آنچه را خدا از کتاب (وحی) نازل کرده، پنهان می‌دارند و در عوضِ آن‌، بهای اندکی را خریداری می‌کنند، (هم)آنان جز آتش در درونشان نمی‌خورند و خدا به روز قیامت با ایشان سخن نخواهد گفت و پاکشان نخواهد کرد و برایشان عذابی دردناک است.

همانا آنان که کتمان کنند آنچه را خدا فرستاده است از کتاب و بفروشندش به بهائی کم آنان نمی‌خورند در شکمهای خویش جز آتش و نه سخن گوید با ایشان خدا روز قیامت و نه پاک سازدشان و ایشان را است عذابی دردناک‌

البقرة ١٧٣	آیه ١٧٤	البقرة ١٧٥
سوره : سوره البقرة نزول : ٩ هجرت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ٣٣ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«یَکْتُمُونَ»: پنهان می‌کنند. «یَشْتَرُونَ بِهِ»: می‌خورند بدان. فراچنگ می‌آورند بدان. مرجع ضمیر (هِ) واژه (الْکِتَاب) یا (مَا) یا عمل کتمان است. «بُطُون»: جمع بطن، شکمها. «لا یُکَلِّمُهُمُ اللهُ»: خدا با ایشان سخن نمی‌گوید. مراد سخنی است که مایه سرور ایشان شود و بیانگر رحمت خدا باشد. والا خداوند با کافران و منافقان صحبت می‌فرماید (نگا: أنعام / ، یونس / ، حجر / ). «لا یُزَکِّیهِمْ»: آنان را از کثافات گناهان با مغفرت و گذشت خود پاکیزه نمی‌دارد.

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

إِنَ‌ الَّذِينَ‌ يَأْکُلُونَ‌... (۳)

نزول

محل نزول:

این آیه در مدینه بر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله نازل گردیده است.

شأن نزول:

عكرمة گويد: اين آيه و آيه ۷۷ از سوره آل عمران «إِنَّ الَّذِينَ يَشْتَرُونَ بِعَهْدِاللَّهِ» درباره يهود نازل گرديده است. و نيز از طريق كلبى از ابوصالح او از ابن عباس و نيز به عنوان اجماع چنين نقل نمايند كه اين آيه درباره رؤساى يهود و علماء آن‌ها نازل گرديده كه از عوام يهود هدايائى مى گرفتند و اميدوار بودند كه پيامبر آينده از طائفه خودشان باشد وقتى كه رسول خدا صلى الله عليه و آله مبعوث گرديد. اينان از ترس زوال رياست خود صفات رسول خدا را تغيير دادند و گفتند اين پيامبر آن رسول معهود در تورات نيست و خداوند اين آيه را نازل فرمود.

و نيز گويند: رؤساى مزبور كعب اشرف و كعب اسد و مالك بن الصنيف و حيى و ياسر پسران اخطب بودند كه به عوام يهود مى گفتند: خداوند پيامبرى خواهد برگزيد كه از شرب خمر و عمل زنا و گرفتن ربا نهى نمايد و نام او محمد است سپس وقتى كه پيامبر اسلام مبعوث گرديد، گفتند: اين پيامبر آن رسول معهود نيست كه ما مي‌گفتيم او هنوز نيامده و نشانه او كوتاهى قد و ازرقى چشم اوست. با اين گفتار صفات رسول خدا صلی الله علیه و آله را تغيير دادند و خداوند اين آيه را نازل فرمود.

تفسیر

---

• آيات ۱۷۲ - ۱۷۶ بقره
• دلالت آيه شريفه بر تجسم اعمال
• بحث روايتى (رواياتى در ذيل آيات گذشته )

---

• آيه ۱۷۴-۱۷۶
• آيه و ترجمه
• شان نزول
• تفسير:
• باز هم نكوهش از كتمان حق

تفسیر نور (محسن قرائتی)

---

«174» إِنَّ الَّذِينَ يَكْتُمُونَ ما أَنْزَلَ اللَّهُ مِنَ الْكِتابِ وَ يَشْتَرُونَ بِهِ ثَمَناً قَلِيلًا أُولئِكَ ما يَأْكُلُونَ فِي بُطُونِهِمْ إِلَّا النَّارَ وَ لا يُكَلِّمُهُمُ اللَّهُ يَوْمَ الْقِيامَةِ وَ لا يُزَكِّيهِمْ وَ لَهُمْ عَذابٌ أَلِيمٌ‌

كسانى كه آنچه را خداوند از كتاب نازل كرده، كتمان مى‌كنند و بدان بهايى اندك مى‌ستانند، آنها جز آتش در شكم‌هاى خود فرو نمى‌برند، و خداوند روز قيامت با آنها سخن نمى‌گويد و پاكشان نمى‌كند و براى آنها عذاب دردناكى است.

نکته ها

دانشمندانِ يهود و نصارى تا قبل از آمدن پيامبر اسلام، به مردم وعده‌ى آمدن آن حضرت را مى‌دادند و نشانه‌هايى را كه در تورات و انجيل آمده بود براى مردم مى‌گفتند، ولى همين كه پيامبر اسلام مبعوث شد و آنها اقرار به رسالت آن حضرت را مساوى با از دست دادن مقام، مال و ... خود ديدند، حقيقت را كتمان نمودند، تا چند روزى بيشتر در مسند خود بمانند و تحفه و هدايايى بخورند، ولى اين بهاى اندكى است كه در برابر گناه بزرگ خود دريافت مى‌دارند و اين درآمدها نيز چيزى جز آتش نيست كه مى‌خورند. همچنان كه در آيه‌اى‌

جلد 1 - صفحه 265

ديگر، از خوردن اموال يتيمان به خوردن آتش تعبير شده است. «1»

خداوند در روز قيامت با اين كتمان كنندگان، سخنى از روى محبّت نخواهد گفت، با آنكه در آن روز، مؤمنان با خدا هم سخن خواهند شد. البتّه اين گفتگو يا از راه ايجاد موج در فضا و يا از طريق الهام و با زبان دل است و همه خوبان در آن روز كليم‌اللّه مى‌شوند.

در آيه قبل، به دنبال تحريم گوشت خوك و مردار، سخنى از مغفرت آمده است، ولى در اين آيه كه سخن از تحريم كتمان حقّ و گناهان مربوط به مسائل فكرى و فرهنگى است، لحن آيه بسيار تندتر شده و سخنى از مغفرت نيامده است. بگذريم كه در آيه بعد اين تهديدات شديدتر مى‌شود.

كتمان حقيقت، تنها درباره رسالت پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله نبوده است. كسانى كه درباره جانشين واقعى پيامبر نيز كتمان حقيقت كنند، دچار اين عقوبت خواهند شد. آنانكه ماجراى غدير خم را در كتب تفسير و تاريخ خود محو و مسير آيات را تحريف و توجيه مى‌كنند و مردم را به جاى امام معصوم به سراغ ديگران مى‌فرستند، دچار كتمان حقيقت شده‌اند.

پیام ها

1- دنياگرايى، بزرگترين خطر براى علما و دانشمندان است. «يَكْتُمُونَ، يَشْتَرُونَ»

2- دين فروشى، به هر قيمتى كه باشد خسارت است، زيرا حقايق و معارف كتب آسمانى ارزشمندتر از همه منافع است. «ثَمَناً قَلِيلًا»

3- خوردنى‌هاى حرام، به صورت آتش تجسّم مى‌يابند. «ما يَأْكُلُونَ ... إِلَّا النَّارَ»

4- اشيا داراى يك وجهه باطنى و ملكوتى هستند كه در قيامت به آن شكل تجسّم مى‌يابند. «فِي بُطُونِهِمْ إِلَّا النَّارَ»

5- كيفر، بايد متناسب با جرم باشد. آنانكه در دنيا راه شنيدن كلام خدا را بر مردم بسته‌اند، در قيامت از لذّت استماع كلام خدا محروم مى‌شوند. «لا يُكَلِّمُهُمُ اللَّهُ»

6- عذاب‌هاى قيامت، هم جسمى وهم روحى است. «لا يُكَلِّمُهُمُ اللَّهُ»

---

«1». نساء، 10.

تفسير نور(10جلدى)، ج‌1، ص: 266

تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)

---

إِنَّ الَّذِينَ يَكْتُمُونَ ما أَنْزَلَ اللَّهُ مِنَ الْكِتابِ وَ يَشْتَرُونَ بِهِ ثَمَناً قَلِيلاً أُولئِكَ ما يَأْكُلُونَ فِي بُطُونِهِمْ إِلاَّ النَّارَ وَ لا يُكَلِّمُهُمُ اللَّهُ يَوْمَ الْقِيامَةِ وَ لا يُزَكِّيهِمْ وَ لَهُمْ عَذابٌ أَلِيمٌ (174)

شأن نزول: از ابن عباس نقل است كه احبار يهود قبل از بعثت حضرت رسالت صلّى اللّه عليه و آله و سلّم عوام را بشارت مى‌دادند كه نزديك شد حق تعالى پيغمبرى از مكه مبعوث فرمايد كه شما را از شراب و ربا و زنا و غير آن نهى فرمايد. چون حضرت مبعوث شد، ترسيدند كه اگر تصديق نبوّت آن حضرت كنند همه مردمان ايمان آورند، رياست و وظايف آنان از ميان برود، پس تغيير دادند اوصاف آن حضرت را و كتمان نمودند؛ حق تعالى آيه شريفه نازل فرمود:

إِنَّ الَّذِينَ يَكْتُمُونَ‌: بدرستى كه آنانكه مى‌پوشانند و مخفى دارند، ما أَنْزَلَ اللَّهُ مِنَ الْكِتابِ‌: آنچه را كه خدا نازل فرموده از كتاب تورات در وصف پيغمبر خاتم صلّى اللّه عليه و آله و سلّم، وَ يَشْتَرُونَ بِهِ ثَمَناً قَلِيلًا: و بدل كردند به مقابل آن كتمان بهاى اندك را، أُولئِكَ ما يَأْكُلُونَ فِي بُطُونِهِمْ‌: اين جماعت نمى‌خورند در شكمهاى خود، إِلَّا النَّارَ: مگر آتش را، زيرا خوردن رشوه موجب است عقوبت آتش جهنم را. وَ لا يُكَلِّمُهُمُ اللَّهُ يَوْمَ الْقِيامَةِ: و سخن نفرمايد ايشان را خدا روز قيامت كلامى كه در آن نفعى و آسايشى باشد. يا اصلا تكلم نفرمايد و اعتنائى به آنها ننمايد.

تفسير اثنا عشرى، ج‌1، ص: 320

اين عبارت است از غضب قهّارى بر آنها و تعريض به نااميدى آنان در مقابل كرامت مؤمنان. وَ لا يُزَكِّيهِمْ‌: و پاك نفرمايد ايشان را از خبائث اعمال، يعنى حكم به تزكيه آنها نفرمايد، يا آنها را از جهنم نجات ندهد به مغفرت. وَ لَهُمْ عَذابٌ أَلِيمٌ‌: و براى ايشان است عذابى دردناك كه تمام شراشر وجود آنها را به درد آورد.

تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)

---

إِنَّ الَّذِينَ يَكْتُمُونَ ما أَنْزَلَ اللَّهُ مِنَ الْكِتابِ وَ يَشْتَرُونَ بِهِ ثَمَناً قَلِيلاً أُولئِكَ ما يَأْكُلُونَ فِي بُطُونِهِمْ إِلاَّ النَّارَ وَ لا يُكَلِّمُهُمُ اللَّهُ يَوْمَ الْقِيامَةِ وَ لا يُزَكِّيهِمْ وَ لَهُمْ عَذابٌ أَلِيمٌ (174)

ترجمه‌

همانا آنانكه كتمان ميكنند آنچه را فرستاده است خدا از كتاب و ميگيرند بعوض آن بهاء اندك را آنگروه پر نميكنند در شكم‌هاشان مگر آتش را و سخن نميگويد با آنها خدا روز قيامت و پاك نمينمايد ايشان را و از براى آنهاست عذابى دردناك..

تفسير

متاع كمى از دنيا مييابند و چند روزى رياستى بر جهال مينمايند و در مقابل شكم‌هاشان پر ميشود از آتش براى آنكه كتمان از حق نمودند و سخن نمى گويد با آنها خداوند در روز قيامت سخن خيرى بلكه لعن ميفرمايد و خوار ميكند آنان را و بعضى گفته‌اند اين كنايه است از غضب و تعريض است ببعد از رحمت و حرمان از بساط قرب احديت و تزكيه نمى‌فرمايد آنها را از معاصى و بعضى گفته‌اند ثنا بر آنها نميفرمايد و عذاب دردناك الم آتش است.

اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)

---

إِن‌َّ الَّذِين‌َ يَكتُمُون‌َ ما أَنزَل‌َ اللّه‌ُ مِن‌َ الكِتاب‌ِ وَ يَشتَرُون‌َ بِه‌ِ ثَمَناً قَلِيلاً أُولئِك‌َ ما يَأكُلُون‌َ فِي‌ بُطُونِهِم‌ إِلاَّ النّارَ وَ لا يُكَلِّمُهُم‌ُ اللّه‌ُ يَوم‌َ القِيامَةِ وَ لا يُزَكِّيهِم‌ وَ لَهُم‌ عَذاب‌ٌ أَلِيم‌ٌ (174)

(محققا كساني‌ ‌که‌ آنچه‌ ‌خدا‌ ‌از‌ كتاب‌ نازل‌ فرموده‌، كتمان‌ ميكنند و ‌آن‌ ‌را‌ ببهاي‌ كم‌ ميفروشند اينان‌ جز آتش‌ نميخورند و بغير نار ‌در‌ شكمهاي‌ ‌خود‌ وارد نميكنند و خداوند ‌در‌ روز قيامت‌ ‌با‌ ‌آنها‌ تكلم‌ نميكند و آنان‌ ‌را‌ تزكيه‌ نمي‌نمايد و ‌براي‌ آنان‌ عذاب‌ دردناك‌ ‌است‌)

---

1‌-‌ آلاء الرحمن‌ ص‌ 148

2‌-‌ مجلد اول‌ ص‌ 96‌-‌ 108

جلد 2 - صفحه 303

إِن‌َّ الَّذِين‌َ يَكتُمُون‌َ شأن‌ نزول‌ ‌آيه‌ ‌اگر‌ چه‌ يهود ميباشند ‌که‌ بشارات‌ تورات‌ و كتب‌ انبياء ‌را‌ ‌بر‌ بعثت‌ پيغمبر اسلام‌ و بيان‌ صفات‌ ‌او‌ كتمان‌ نموده‌ و گفتند ‌آن‌ پيغمبر موعود ‌از‌ بني‌ اسرائيل‌ ‌است‌ و هنوز نيامده‌، ولي‌ مورد مخصص‌ نيست‌ و عموميت‌ ‌آيه‌ بحال‌ ‌خود‌ باقي‌ ‌است‌ و شامل‌ ‌هر‌ كس‌ ‌که‌ احكام‌ و اوامر و نواهي‌ و مطالبي‌ ‌را‌ ‌که‌ خداوند ‌در‌ كتب‌ آسماني‌ ‌بر‌ انبياء ‌خود‌ نازل‌ فرموده‌ كتمان‌ كند ميشود بنا ‌بر‌ ‌اينکه‌ كساني‌ ‌که‌ فضائل‌ اهل‌ بيت‌ ‌را‌ ‌از‌ امير المؤمنين‌ و صديقه‌ طاهره‌ و ساير ائمه‌ طاهرين‌ ‌که‌ ‌در‌ قرآن‌ مجيد تصريحا و تلويحا بيان‌ ‌شده‌ كتمان‌ كردند و آيات‌ ‌را‌ بنحو ديگري‌ تفسير و تأويل‌ نمودند مشمول‌ ‌اينکه‌ ‌آيه‌ هستند.

ما أَنزَل‌َ اللّه‌ُ مِن‌َ الكِتاب‌ِ كلمه‌ ‌ما موصوله‌ و شامل‌ جميع‌ آنچه‌ خداوند نازل‌ فرموده‌ ميشود و (‌من‌) بيانيه‌ ‌است‌ ‌که‌ بيان‌ ‌ما انزل‌ اللّه‌ ‌را‌ مينمايد و الف‌ و لام‌ الكتاب‌ جنس‌ ‌است‌ و شامل‌ همه‌ كتب‌ آسماني‌ ميگردد نه‌ اينكه‌ الف‌ و لام‌ عهد و مقصود خصوص‌ تورات‌ ‌باشد‌.

وَ يَشتَرُون‌َ بِه‌ِ ثَمَناً قَلِيلًا مراد بيع‌ ظاهري‌ نيست‌ ‌که‌ مثلا كتاب‌ ‌خدا‌ ‌را‌ ‌در‌ معرض‌ بيع‌ قرار داده‌ و ببهاي‌ كم‌ بفروشند زيرا ‌با‌ كتمان‌ مناسبت‌ ندارد بلكه‌ مراد اينست‌ ‌که‌ ‌براي‌ منافع‌ دنيوي‌ كتمان‌ حق‌ نموده‌ و دين‌ ‌را‌ بدنيا فروختند و مقيد نمودن‌ ثمن‌ بقليل‌ نه‌ ‌از‌ اينجهت‌ ‌است‌ ‌که‌ ‌اگر‌ بثمن‌ كثير فروخته‌ بودند مورد نكوهش‌ قرار نميگرفتند بلكه‌ ‌براي‌ بيان‌ ‌اينکه‌ معني‌ ‌است‌ ‌که‌ دنيا ‌هر‌ چه‌ كثير ‌هم‌ ‌باشد‌ ‌در‌ جنب‌ آخرت‌ و دين‌ قليل‌ ‌است‌.

أُولئِك‌َ ما يَأكُلُون‌َ فِي‌ بُطُونِهِم‌ إِلَّا النّارَ اكله‌ و اكل‌ ‌في‌ بطنه‌ داراي‌ يك‌ معني‌ ‌است‌ ولي‌ استعمال‌ دوم‌ ابلغ‌ ‌است‌ و بعضي‌ گفتند اكل‌ ‌في‌ بطنه‌ بمعني‌ ملاء بطنه‌ ميباشد و ممكن‌ ‌است‌ معني‌ حال‌ ‌باشد‌ ‌يعني‌ اينان‌ ‌در‌ همان‌ حال‌ ‌که‌ مال‌ حرام‌ ‌از‌ رشوه‌ و دين‌ فروشي‌ ميخورند ‌در‌ حقيقت‌ آتش‌ ميخورند و شكم‌ ‌خود‌ ‌را‌ ‌از‌

جلد 2 - صفحه 304

آتش‌ پر ميكنند مانند ‌آيه‌ شريفه‌ إِن‌َّ الَّذِين‌َ يَأكُلُون‌َ أَموال‌َ اليَتامي‌ ظُلماً إِنَّما يَأكُلُون‌َ فِي‌ بُطُونِهِم‌ ناراً«1» و ممكن‌ ‌است‌ مراد جزاي‌ عمل‌ ‌آنها‌ ‌در‌ آخرت‌ ‌باشد‌ ‌يعني‌ اينان‌ ‌در‌ آخرت‌ بجزاي‌ خوردن‌ ‌اينکه‌ اموال‌ حرام‌ آتش‌ ميخورند.

وَ لا يُكَلِّمُهُم‌ُ اللّه‌ُ يَوم‌َ القِيامَةِ تكلم‌ ننمودن‌ ‌خدا‌ ‌با‌ ‌آنها‌ اشاره‌ ‌به‌ بي‌اعتنايي‌ بآنهاست‌ و اينكه‌ مورد قهر و غضب‌ الهي‌ هستند و خداوند هيچگونه‌ توجهي‌ بآنها ندارد و مكالماتي‌ ‌که‌ ‌در‌ قرآن‌ راجع‌ باهل‌ عذاب‌ ذكر مي‌فرمايد مانند:

إِنَّكُم‌ ماكِثُون‌َ«2» و قال‌َ اخسَؤُا فِيها وَ لا تُكَلِّمُون‌ِ«3» و امثال‌ اينها ‌از‌ مالك‌ دوزخ‌ و ملائكه‌ عذاب‌ ‌است‌.

وَ لا يُزَكِّيهِم‌ تزكيه‌ بمعني‌ پاك‌ كردن‌ ‌است‌ و ‌اگر‌ تزكيه‌ ‌در‌ دنيا ‌باشد‌ مراد عدم‌ تزكيه‌ آنان‌ ‌از‌ عقايد باطله‌ و اخلاق‌ رذيله‌ و صفات‌ خبيثه‌ و معاصي‌ ‌است‌ و ‌اگر‌ تزكيه‌ ‌در‌ آخرت‌ ‌باشد‌ مراد مشمول‌ رحمت‌ و مغفرت‌ و شفاعت‌ نشدن‌ آنان‌ ‌است‌.

وَ لَهُم‌ عَذاب‌ٌ أَلِيم‌ٌ لام‌ ‌براي‌ اختصاص‌ ‌است‌ ‌يعني‌ عذاب‌ اليم‌ خاص‌ّ ‌ايشان‌ ‌است‌ و بنا ‌بر‌ ‌اينکه‌ معني‌ اشكالي‌ پيش‌ ميآيد ‌که‌ همه‌ اهل‌ عذاب‌ گرفتار عذاب‌ اليم‌ هستند و وجهي‌ ‌براي‌ اختصاص‌ عذاب‌ اليم‌ باينان‌ نيست‌.

و جواب‌ اينست‌ ‌که‌ مفاد ‌آيه‌ بيان‌ بهره‌ و نصيب‌ آنان‌ ‌در‌ روز قيامت‌ ‌است‌ ‌که‌ جز عذاب‌ اليم‌ بهره‌ و نصيبي‌ ندارند نه‌ اينكه‌ عذاب‌ اليم‌ اختصاص‌ باينان‌ داشته‌ ‌باشد‌ و ‌براي‌ ‌غير‌ اينها نباشد و ‌اينکه‌ معني‌ ‌در‌ لسان‌ عرب‌ متداول‌ ‌است‌ چنانچه‌ ‌در‌ هنگام‌ منع‌ عايشه‌ ‌از‌ دفن‌ حضرت‌ مجتبي‌ (ع‌) ‌در‌ جوار ‌رسول‌ ‌خدا‌ صلّي‌ اللّه‌ ‌عليه‌ و آله‌ و سلّم‌ يكي‌ ‌از‌ بني‌ هاشم‌ خطاب‌ بعايشه‌ ميگويد «لك‌ التسع‌ ‌من‌ الثمن‌» ‌يعني‌ بهره‌ تو ‌اينکه‌

---

1‌-‌ سوره‌ نساء آية 11

2‌-‌ سوره‌ زخرف‌ ‌آيه‌ 77

3‌-‌ سوره‌ مؤمنون‌ ‌آيه‌ 110

جلد 2 - صفحه 305

مقدار ‌است‌ نه‌ اينكه‌ تنها تو ‌اينکه‌ بهره‌ ‌را‌ داري‌ و ساير زوجات‌ ندارند و ‌در‌ قصه‌ داود و ‌آن‌ دو ملك‌ ميفرمايد لَه‌ُ تِسع‌ٌ وَ تِسعُون‌َ نَعجَةً وَ لِي‌َ نَعجَةٌ واحِدَةٌ«1» ‌يعني‌ بهره‌ ‌او‌ ‌اينکه‌ مقدار و بهره‌ ‌من‌ ‌اينکه‌ مقدار ‌است‌.

برگزیده تفسیر نمونه

---

اشاره

آیه 174

شأن نزول:

به اتفاق همه مفسران این آیه و دو آیه بعد در مورد اهل کتاب نازل شده است، و به گفته بسیاری مخصوصا به علمای یهود نظر دارد که پیش از ظهور پیامبر اسلام صلّی اللّه علیه و آله صفات و نشانه‌های او را مطابق آنچه در کتب خود یافته بودند برای مردم بازگو می‌کردند، ولی پس از ظهور پیامبر صلّی اللّه علیه و آله و مشاهده

---

(1) پیرامون «فلسفه تحریم گوشتهای حرام» به بحث جالبی که در «تفسیر نمونه» جلد اول ذیل همین آیه آمده است رجوع کنید.

ج1، ص153

گرایش مردم به او ترسیدند که اگر همان روش سابق را ادامه دهند منافع آنها به خطر بیفتد و هدایا و میهمانیهایی که برای آنها ترتیب می‌دادند از دست برود!، لذا اوصاف پیامبر صلّی اللّه علیه و آله را که در تورات نازل شده بود کتمان کردند، این سه آیه نازل شد و سخت آنها را نکوهش کرد.

تفسیر:

باز هم نکوهش از کتمان حق- این آیه تأکیدی است بر آنچه در آیه 159 همین سوره در زمینه کتمان حق گذشت. نخست می‌گوید: «کسانی که کتمان می‌کنند کتابی را که خدا نازل کرده و آن را به بهای کمی می‌فروشند آنها در حقیقت جز آتش چیزی نمی‌خورند»! (إِنَّ الَّذِینَ یَکْتُمُونَ ما أَنْزَلَ اللَّهُ مِنَ الْکِتابِ وَ یَشْتَرُونَ بِهِ ثَمَناً قَلِیلًا أُولئِکَ ما یَأْکُلُونَ فِی بُطُونِهِمْ إِلَّا النَّارَ).

آری! هدایا و اموالی را که از این راه تحصیل می‌کنند آتشهای سوزانی است که در درون وجود آنان وارد می‌شود.

سپس به یک مجازات مهم معنوی آنها که از مجازات مادی بسیار دردناکتر است پرداخته، می‌گوید: «خداوند روز قیامت با آنها سخن نمی‌گوید، و آنان را پاکیزه نمی‌کند، و عذاب دردناکی در انتظارشان است»! (وَ لا یُکَلِّمُهُمُ اللَّهُ یَوْمَ الْقِیامَةِ وَ لا یُزَکِّیهِمْ وَ لَهُمْ عَذابٌ أَلِیمٌ).

یکی از بزرگترین مواهب الهی در جهان دیگر این است که خدا با مردم با ایمان از طریق لطف سخن می‌گوید. یعنی با قدرت بی‌پایانش امواج صوتی را در فضا می‌آفریند به گونه‌ای که قابل درک و شنیدن باشد و یا از طریق الهام و با زبان دل با بندگان خاصش سخن می‌گوید.

---

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱ - کتمان معارف و احکامى که خدا نازل کرده و در کتابهاى آسمانى ثبت شده، از گناهان بزرگ است. (إن الذین یکتمون ما أنزل اللّه من الکتب ... لهم عذاب ألیم)

۲ - کسانى که احکام و معارف کتابهاى آسمانى را کتمان کرده اند تا بدین وسیله به متاع دنیا برسند، در قیامت به عذاب دردناکى گرفتار خواهند شد. (إن الذین یکتمون ما أنزل اللّه من الکتب ... لهم عذاب ألیم)

۳ - دین فروشى و کسب متاع دنیا در قبال آن، از گناهان بزرگ است. (و یشترون به ثمناً قلیلا أولئک ما یأکلون فى بطونهم إلا النار)

۴ - تناول از منافع به دست آمده از دین فروشى و کتمان معارف کتابهاى آسمانى، در حقیقت خوردن آتش و پرکردن شکم از آن است. (و یشترون به ثمناً قلیلا أولئک ما یأکلون فى بطونهم إلا النار)

۵ - اشیاء، داراى وجهه و حقیقتى غیر از ظواهرشان (أولئک ما یأکلون فى بطونهم إلا النار) ظاهر این است که آتش مطرح شده در جمله « أولئک ما یأکلون فى بطونهم إلا النار» وجهه دیگر همان متاعى است که از طریق دین فروشى تحصیل شده است.

۶ - دستیابى به متاع دنیا از عوامل دین فروشى و کتمان حقایق دینى است. (و یشترون به ثمناً قلیلا)

۷ - مسؤولیت عالمان دینى و آگاهان به کتابهاى آسمانى در بیان احکام و معارف الهى (إن الذین یکتمون ما أنزل اللّه من الکتب)

۸ - عالمان دینى، در خطر آلوده شدن به گناه کتمان حقایق کتابهاى آسمانى و احکام الهى هستند. (إن الذین یکتمون ما أنزل اللّه من الکتب)

۹ - دنیاگرایى خطرى بزرگ براى عالمان دینى و آگاهان به کتب آسمانى (إن الذین یکتمون ما أنزل اللّه من الکتب و یشترون به ثمناً قلیلا أولئک ... لهم عذاب الیم)

۱۰ - عالمان اهل کتاب، بخشى از احکام تورات و انجیل (حلیت برخى خوراکیها و حرمت برخى دیگر) را کتمان مى کردند. (إن الذین یکتمون ما أنزل اللّه من الکتب) مفسّران مصداق مورد نظر براى «الذین یکتمون ...» را علماى یهود و نصارا دانسته اند.

۱۱ - متاع و بهره هاى دنیوى در قبال دین فروشى، بهایى اندک و ناچیز است. (و یشترون به ثمناً قلیلا) کلمه «قلیلا» صفت توضیحى است و حکایت از آن دارد که هر قیمتى که در قبال دین فروشى قرار گیرد، اندک و ناچیز است.

۱۲ - حقایق و معارف کتابهاى آسمانى ارزشمندتر از همه منافع دنیوى (و یشترون به ثمناً قلیلا)

۱۳ - خداوند در قیامت لطف خویش را از کتمان کنندگان احکام و معارف دین دریغ کرده و با آنان سخن نخواهد گفت. (إن الذین یکتمون ما أنزل اللّه ... لایکلمهم اللّه یوم القیمة) جمله «ولایکلمهم اللّه» کنایه از خشم خدا و دریغ کردن لطف و رحمت است.

۱۴ - خداوند، کتمان کنندگان حقایق کتابهاى آسمانى را از گناهان و آلودگیها پاک نخواهد کرد. (إن الذین یکتمون ما أنزل اللّه ... لایزکیهم)

۱۵ - گنهکاران در قیامت، علاوه بر آتش دوزخ به عذابهاى روحى نیز گرفتار خواهند شد. (و لایکلمهم اللّه یوم القیمة)

۱۶ - رهایى از عذاب دردناک قیامت در گرو لطف خدا و پاک شدن از گناهان و آلودگیهاست. (و لایکلمهم اللّه یوم القیمة و لایزکیهم و لهم عذاب الیم)

۱۷- خداوند در قیامت، عالمان متعهد و بیان کنندگان حقایق و معارف کتابهاى آسمانى را مورد لطف خویش قرار خواهد داد و با آنان سخن خواهد گفت. (إن الذین یکتمون ... لایکلمهم اللّه) برداشت فوق از مفهوم جمله «إن الذین ... لایکلمهم اللّه» استفاده شده است.

۱۸ - عالمان متعهد از تزکیه الهى برخوردار شده و در قیامت با خداوند هم سخن خواهند بود. (إن الذین یکتمون ما أنزل اللّه ... لایکلمهم اللّه یوم القیمة و لایزکیهم)

۱۹ - کسب در آمد از راههاى نامشروع، حرام و موجب عذاب الهى است. (و یشترون به ثمناً قلیلا أولئک ... لایکلمهم اللّه ... و لهم عذاب الیم)

موضوعات مرتبط

• احکام: ۱۹
• انجیل: کتمان بخشى از انجیل ۱۰
• تورات: کتمان بخشى از تورات ۱۰
• جهنمیان: ۱۵
• حق: بیان کنندگان حق در قیامت ۱۷; فضایل بیان کنندگان حق ۱۷; گناه کتمان حق ۸; گناه کتمان کنندگان حق ۱۴
• خدا: آثار لطف خدا ۱۶; تکلم خدا در قیامت ۱۳، ۱۷، ۱۸; عذابهاى خدا ۱۹
• دنیاطلبى: آثار دنیاطلبى ۶; خطر دنیاطلبى ۹
• دین: تبلیغ دین ۷; دنیاطلبى کتمان کنندگان دین ۲; عذاب کتمان کنندگان دین ۲; عوامل کتمان دین ۶; کیفر کتمان دین ۲; گناه کتمان دین ۱، ۸; محرومیت اخروى کتمان کنندگان دین ۱۳
• دین فروشان: آتشخوارى دین فروشان ۴
• دین فروشى: بهاى دین فروشى ۱۱; تناول از منافع دین فروشى ۴; عوامل دین فروشى ۶; گناه دین فروشى ۳
• عذاب: اهل عذاب ۲، ۱۵; عذاب دردناک ۲، ۱۶; عوامل نجات از عذاب ۱۶; مراتب عذاب ۲، ۱۶; موجبات عذاب ۱۹
• علما: تبلیغ علماى دین ۷; تزکیه علماى متعهد ۱۸; دنیاطلبى علماى دین ۹; علماى متعهد در قیامت ۱۷، ۱۸; فضایل علماى متعهد ۱۷، ۱۸; مسؤولیت علماى دین ۷; هشدار به علما ى دین ۸، ۹
• علماى اهل کتاب: علماى اهل کتاب و انجیل ۱۰; علماى اهل کتاب و تورات ۱۰; علماى اهل کتاب و کتمان حقایق ۱۰
• کتب آسمانى: ارزش تعالیم کتب آسمانى ۱۲; کتمان کتب آسمانى ۴; کیفر کتمان کتب آسمانى ۲; گناه کتمان کتب آسمانى ۱، ۸; گناه کتمان کنندگان کتب آسمانى ۱۴
• کسب: احکام کسب ۱۹; حرمت کسب نامشروع ۱۹; کیفر کسب نامشروع ۱۹
• کیفر: موجبات کیفر ۲
• گناه: آثار پاکى از گناه ۱۶; پاکى از گناه ۱۴; گناهان کبیره ۱، ۳
• گناهکاران: عذاب اخروى گناهکاران ۱۵; عذاب روحى گناهکاران ۱۵; گناهکاران در جهنم ۱۵
• لطف خدا: محرومان از لطف خدا ۱۳; مشمولان لطف خدا ۱۷
• محرمات: ۱۹
• موجودات: حقیقت موجودات ۵; ظاهر موجودات ۵