تَبَاب

آیات شامل این کلمه

«تَبّ» و «تباب» (بر وزن خراب) به گفته «راغب» در «مفردات»، به معناى زیان مستمر و مداوم است، ولى «طبرسى» در «مجمع البیان» مى گوید: به معناى زیانى است که منتهى به هلاکت مى شود. بعضى از ارباب لغت نیز، آن را به معناى «قطع کردن» تفسیر کرده اند، و این شاید به خاطر آن است که زیان مستمر و منتهى به هلاکت طبعاً سبب قطع و بریدگى مى شود، و از مجموع این معانى همان استفاده مى شود که در معناى آیه گفته ایم.

ریشه کلمه

• تبب‌ (۴ بار)

قاموس قرآن

تَبْ و تَباب به معنى خسران و زيان است زاغب زيان مستّمِر، مجمع البيان زيان مُؤدى بر فساد، قاموس نقص و زيان مطلق گفته است [غافر:37]، حليه فرعون نيست مگر در زيان [هود:101]، به آنها جز خسران نيافزودند. * [مسد:1-6]. غرض از نقل كامل اين سوره مباركه آن است كه بعضى معناى شوره را درك نكرده و گفته‏اند: قرآن در اين سوره ناسزا گفته و اين از ساحت كتاب آسمانى به دور است و ناسزا گفتن دليل بى منطقى است و گرنه احتياجى به ناسزا گوئى نيست مخصوصاً كه زن ابولهب نيز به زشتى ياد شده است (خلاصه شبهه‏اى كه گفته‏اند و يا مى‏شود گفت). ابتدا مفردات سوره رسيدگى مى‏كنيم: «تبّت» فعل ماضى مؤنث و «يداابى لهب» فاعل آنست «تّب» فعل ماضى و فاعلش ضمير مستتر به ابى لهب برمى‏گردد يعنى: دو دست ابالهب و خود او به زيان و خسران افتاد. ابولهب عموى حضرت رسول «صلى اللّه عليه و آله» است، اين كنيه را قرآن جعل نكرده بلكه به او در اثر زيبائى و خوش منظرى و گونه‏هاى سرخش، ابالهب مى‏گفتند و آن نام در ميان مردم تعريف او بود و قرآن مجيد همان را آورده است. «وَ اَمْ‏َِءَتُهُ» عطف است بفاعل «سَيَصلى» يعنى: «سيصلى ابولهب و امرءِته النارَ» زن ابولهب بنام امّ جميل خواهر ابوسفيان، زنى فتنه‏انگيز و سخن چين و دو بهم زن بود نقل شده خارها را مى‏آورد و زير پاى حضرت رسول «صلى اللّه عليه و آله» مى‏ريخت جمله «حَمّالة الحطب فى جيدهاحبل من مسد» حال است از «وامرءته» يعنى: زنش داخل آتش مى‏شود در حالى كه هيمه حمل مى‏كند و در گردنش ريسمانى است از ليف خرما. مراد از اين دو جمله حاليّه خواه سخن چينى باشد و يا آوردن خار و ريختن به راه آن حضرت (احتمال دوّم موافق آيه است) آنست كه: جهنّم رفتن اين زن عمل دنيائى او را حكايت مى‏كند در حالى كه در دنيا بود در همان حال به آتش داخل مى‏شود. با اين طريق، سوره مباركه و مطالب آن كاملاً طبيعى است. بار ديگر ترجمه سوره را يكجا مى‏آوريم: دستهاى ابالهب و خود او به زيان افتاد مال وى و آنچه فراهم كرده بود او را بى نياز نكرد، حتماً به آتش زباله دار داخل مى‏شود، زنش نيز در حالى كه حامل هيمه و ريسمان در گردن است داخل آتش مى‏شود. بعضى‏ها «تَبَّتْ يَدا اَبى لَهَبٍ وَ تَبَّ» را نفرين دانسته و در ترجمه گفته‏اند: بريده باد دستهاى ابولهب و نابود باد او. اوّلا تبّ و تباب چنانكه گفتيم به معناى خسران است ثانياً: آيه خبر است و نفرين نيست چنانكه گفته شد و احتياجى به نفرين گرفتن نداريم. اگر گويند: چرا ابولهب و زنش طورى به خصوص آمده است كه قابل تطبيق به عموم نيست حال آنكه سليقه قرآن اعمّ گفتن مطالب است و جز در موارد ضرورى تصريح به شخص نكرده است آيا ممكن نبود كه او و زنش مانند ديگران بعداً ايمان بياورند. گوئيم: اگر سوره مباركه بعد از هلاكت او و زنش نازل شده باشد در اين صورت هيچ اشكالى نيست زيرا پس از مرگ و حتميّت جهنّمى بودن، حال آنها بيان شده است مثل فرعون و هامان و قارون و غيره، و اگر در حال حيات آن دو نازل شده باشد بايد گفت كه چون در علم خدا ايمان نياوردن آنها حتمى بود لذا در حال زنده بودن به حسابشان رسيده است، مى‏شود گفت: مفسّران اجماع دارند بر نزول سوره در حال حيات آن دو و «سَيَصلى» را نيز شاهد مى‏آورند كه از آينده خبر مى‏دهد و اگر آن وقت ابولهب و زنش مرده بودند لازم بود با صيغه ماضى گفته شود و نيز لازم بود با صيغه ماضى گفته شود و نيز رواياتى وارد شده كه مى فهماند نزول سوره در حال حيات آنها بوده است.(بقیّه مطلب را در «لهب» مطالعه کنید. از نظر تاریخ مرگ او بعد از هجرت است.) ولى مى‏شود گفت: سوره مباركه بعد از هلاكت آن دو نازل شده است. «سَيَصلى» خبر از عذاب آخرت است نه برزخ و دوران مرگ در اين زمينه فقط يك روايت در برهان از جابر بن يزيد از امام باقر «عليه السلام» و يك روايت در صافى از قرب الاسناد از امام كاظم «عليه السلام» نقل شده است حال روايت برهان كه در سندش عمر بن شمر هست روشن است و در روايت قرب الاسناد نيز تحقيق لازم است و آنچه از ابن عباس و غيره نقل شده موضوعيّت ندارد و الله العام.

کلمات نزدیک مکانی

وَ قَال فِي إِلاّ الّذِي فِرْعَوْن آمَن يَا کَيْد مَا قَوْم اتّبِعُون السّبِيل أَهْدِکُم عَن صُدّ

تکرار در هر سال نزول

در حال بارگیری...