الدخان ٢٢

فَدَعَا رَبَّهُ‌ أَنَ‌ هٰؤُلاَءِ قَوْمٌ‌ مُجْرِمُونَ‌

کپی متن آیه
فَدَعَا رَبَّهُ‌ أَنَ‌ هٰؤُلاَءِ قَوْمٌ‌ مُجْرِمُونَ‌

ترجمه

(آنها هیچ یک از این پندها را نپذیرفتند، و موسی) به پیشگاه پروردگارش عرضه داشت: اینها قومی مجرمند!

|پس پروردگار خود را بخواند كه: اينها مردمى گناهكارند

پس پروردگار خود را خواند كه: «اينها مردمى گناهكارند.»

(فرعونیان دست از ستمش برنداشتند) پس دعا کرد که ای خدا، اینان مردمی سخت مجرم و بدکارند.

[فرعونیان دست از آزردنش برنداشتند و مردم را از ایمان آوردن مانع شدند] پس پروردگارش را خواند که اینان قومی گناهکارند.

پس پروردگارش را خواند كه: اينان مردمى مجرمند.

آنگاه به درگاه پروردگارش ندا در داد که اینان قومی گنهکارند

آنگاه پروردگار خويش را بخواند كه اينها قومى بزهكارند.

موسی (وقتی که از ایمان آوردن فرعون و فرعونیان و سایر کفّار و مشرکان مأیوس گردید، رو به درگاه خدا کرد و) پروردگار خود را به فریاد خواند و گفت: اینان مردم گنهکار (و کفرپیشه) هستند (و امیدی به هدایتشان باقی نمانده است. تو خود دانی که در حق ایشان چه می‌کنی).

پس پروردگار خود را خواند که: «همانا اینان گروهی مجرمانند.»

پس خواند پروردگار خویش را که اینانند گروهی گنهکاران‌

He appealed to his Lord: “These are a sinful people.”

ترتیل:

ترجمه:

الدخان ٢١	آیه ٢٢	الدخان ٢٣
سوره : سوره الدخان نزول : ٤ بعثت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ٦ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«دَعَا»: به فریاد خواند. ندا داد. «مُجْرِمُونَ»: گناهکاران. در اینجا مراد کافران است. «أَنَّ هؤُلآءِ»: حرف (ب) محذوف و اصل آن: بِأَنَّ هؤُلآءِ است.

تفسیر

---

• آيات ۹ - ۳۳ سوره دخان
• اقوال مختلف مفسران درباره عذاب «دخان»
• امتحان و ابتلاى قوم فرعون و بعثت موسى «ع»، به سوى آنان
• مقصود از اختيار بنى اسرائيل بر عالَمين
• بحث روایتی: (رواياتى درباره عذاب دخان، و گريۀ زمين و آسمان)

---

• تفسیر آیات

تفسیر نور (محسن قرائتی)

---

فَدَعا رَبَّهُ أَنَّ هؤُلاءِ قَوْمٌ مُجْرِمُونَ «22»

پس (چون از پذيرش دعوتش مأيوس شد) پروردگارش را خواند و (گفت:) آنان قومى گنه پيشه هستند.

پیام ها

1- مخالفت با انبيا و بهره‌كشى ظالمانه از مردم، برترى‌جويى بر خداست. (موسى به مخالفان خود كه مردم را استثمار مى‌كردند فرمود: بر خدا برترى نجوييد.)

«أَنْ لا تَعْلُوا عَلَى اللَّهِ»

جلد 8 - صفحه 496

2- همه‌ى هستى در برابر خداوند تواضع دارد. «كُلٌّ لَهُ قانِتُونَ» «1»* اين انسان است كه به او سفارش مى‌شود كه براى خدا تكبّر نكن. أَنْ لا تَعْلُوا ...

3- براى تبليغ علاوه بر كمالات روحى‌ كَرِيمٌ‌ ... أَمِينٌ‌ كه در آيه قبل آمد، منطق و استدلال نيز لازم است. «بِسُلْطانٍ مُبِينٍ» (كسى كه معجزه و دليل روشن دارد، جرأت برخورد با فرعون‌ها را پيدا مى‌كند.) أَدُّوا إِلَيَّ عِبادَ اللَّهِ‌ ... بِسُلْطانٍ مُبِينٍ‌

4- اگر لجاجت در ميان باشد، حتّى جان و آبروى انبيايى كه كريم، امين و همراه با منطق و استدلال هستند در خطر است. «أَنْ تَرْجُمُونِ»

5- تهمت و شكنجه نبايد مانع كار شود. إِنِّي عُذْتُ‌ ... أَنْ تَرْجُمُونِ‌ (مراد از رجم، يا تهمت زدن است و يا پرتاب سنگ)

6- در شيوه‌ى تبليغ مقابله به مثل مفيد است. (در برابر فرعون كه مى‌گويد: من ربّ شما هستم موسى مكرر فرمود:) «بِرَبِّي وَ رَبِّكُمْ»

7- تا انسان به خدا تكيه نكند و او را پناه خود نداند، نمى‌تواند در برابر ستمگران مقاومت كند. «إِنِّي عُذْتُ بِرَبِّي وَ رَبِّكُمْ»

8- ايمان به پيامبر، ايمان به خداست. ( «إِنْ لَمْ تُؤْمِنُوا لِي» به جاى «ان لم تؤمنوا بالله» آمده است.)

9- گاهى گوشه‌گيرى و عزلت لازم است. «فَاعْتَزِلُونِ» (يكى از موارد نهى از منكر فاصله گرفتن از مجرمان است.)

10- موسى با داشتن معجزه خواهان درگيرى با مخالفان نيست، بلكه برنامه او پيشبرد اهداف با منطق است نه درگيرى. «فَاعْتَزِلُونِ»

11- بعد از طى چندين مرحله‌ى دعوت و هدايت، نفرين جايز است. فَدَعا ...

12- اگر گناه و فساد در انسان رسوخ كرد، ديگر دعوت انبيا اثرى نخواهد داشت.

«أَنَّ هؤُلاءِ قَوْمٌ مُجْرِمُونَ»

---

«1». بقره، 116.

تفسير نور(10جلدى)، ج‌8، ص: 497

تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)

---

فَدَعا رَبَّهُ أَنَّ هؤُلاءِ قَوْمٌ مُجْرِمُونَ «22»

فَدَعا رَبَّهُ‌: پس خواند موسى پروردگار خود را، أَنَّ هؤُلاءِ: بدرستى كه اين گروه قبطيان، قَوْمٌ مُجْرِمُونَ‌: گروهى هستند مصر بر كفران و طغيان. اين تعريض است به نزول عذاب استيصال. نزد بعضى دعا نمود: «اللّهمّ عجّل لهم ما يستحقّونه باجرامهم».

تبصره: آيه شريفه حق ناشناسى اين جماعت را به عالميان معرفى سازد، پيغمبرى كه خيرخواه و براى هدايت و رستگارى آنها از جانب خدا با آيات بينات مبعوث و از راه لطف آنها را ارشاد نمايد، به عوض قبول ايمان و نصيحت در مقام سركشى به زبان دشنام و تهديد قتل برآمده خود را در معرض سخط و غضب درآوردند، چون عناد و لجاج و طغيان بى‌حد رسيد سر انجام كار به نزول‌

جلد 12 - صفحه 19

عذاب كشيد.

تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)

---

فَدَعا رَبَّهُ أَنَّ هؤُلاءِ قَوْمٌ مُجْرِمُونَ «22» فَأَسْرِ بِعِبادِي لَيْلاً إِنَّكُمْ مُتَّبَعُونَ «23» وَ اتْرُكِ الْبَحْرَ رَهْواً إِنَّهُمْ جُنْدٌ مُغْرَقُونَ «24» كَمْ تَرَكُوا مِنْ جَنَّاتٍ وَ عُيُونٍ «25» وَ زُرُوعٍ وَ مَقامٍ كَرِيمٍ «26»

وَ نَعْمَةٍ كانُوا فِيها فاكِهِينَ «27» كَذلِكَ وَ أَوْرَثْناها قَوْماً آخَرِينَ «28» فَما بَكَتْ عَلَيْهِمُ السَّماءُ وَ الْأَرْضُ وَ ما كانُوا مُنْظَرِينَ «29»

ترجمه‌

پس خواند پروردگارش را كه اينها گروهى گناهكارانند

پس ببر بندگان مرا در شب همانا شما متابعت شدگانيد

و واگذار دريا را آرميده بجاى خود همانا آنها لشگرى غرق كرده شدگانند

چه بسيار واگذاشتند از باغها و چشمه‌ها

و كشتها و جاى خوب‌

و وسعتى كه بودند در آن شادمانان امر از اين قرار است‌

و بميراث داديم آنها را بگروهى ديگر

پس نگريست بر آنها آسمان و زمين و نبودند مهلت داده‌شدگان.

تفسير

حضرت موسى (ع) بعد از يأس از ايمان فرعونيان از خداوند مسئلت نمود كه آنها را بجزاى كفرشان برساند چون از لفظ دعا اين معنى استفاده ميشود كه صرف شكايت از قوم نبوده و جواب رسيد كه بنى اسرائيل را شبانه از مصر با خود بيرون ببر بتفصيلى كه در سوره بقره گذشت و بدانكه آنها در تعقيب شما خواهند آمد و چون دريا بامر خدا براى شما شكافته شد و شما از زمين آن عبور نموديد و بهمان حال باقى ماند مشوّش مشو كه آنها ميآيند و بشما ميرسند بگذار بهمان حال آرامش و سكون آب در دو طرف راه باقى باشد وقتى تمام آنها آمدند و در راهى كه براى تو در دريا باز شده قرار گرفتند آب دو طرف بهم متّصل‌

---

جلد 4 صفحه 625

ميشود و تمام آنها غرق خواهند شد و خداوند از حال آنها بعد از غرق خبر داده كه چه بسيار باقى گذاردند بعد از رفتن از مصر و نابود شد نشان از باغهاى خرّم و چشمه‌هاى جارى و كشتهاى پرفائده و عمارات رفيعه و مناظر حسنه و منازل مزيّنه مرتّبه و وسعت و نعمت و رفاهيتى كه در آن مشغول بعيش و نوش و تنزّه و تفرّج و تفريح و تفكّه با زنان بودند چون قمّى ره فاكهين را بمفاكهين با زنان تفسير فرموده كه بمعناى صحبت خوش و شوخى است و بعد از اين خداوند اشاره فرموده به كلمه كذالك بآنكه تا بوده چنين بوده و بعدا هم امر از اين قرار است و ما تمام آنها را بدون زحمت مانند ارث پدر نصيب بنى اسرائيل نموديم چون آنها بعد از غرق فرعون و اتباعش بمصر آمدند و تمام املاك و اموال قبطيان را متصرّف شدند با آنكه دشمنان آنها بودند و هيچ آسمان و زمينى هم بهم نخورد چون گفته‌اند فما بكت عليهم السّماء و الارض كنايه از اين معنى است و بعضى گفته‌اند مراد آنست كه از اهل آسمان و زمين كسى بر آنها گريه نكرد و مقصود بيان سوء عاقبت آنها است و بنابر اين كلام بمعناى حقيقى خود باقى است نهايت آنكه كلمه اهل كه مضاف به السّماء بوده حذف شده و در هر حال خداوند بآنها مهلت نداد و بزودى از آن قوم ستمگر انتقام كشيد و در چند روايت معتبر از ائمه اطهار تصريح شده كه آسمان و زمين بر احدى گريه نكرده مگر بر حضرت يحيى بن زكريّا (ع) و حضرت سيد الشهداء عليه السّلام و در بعضى گريه چهل روز ذكر شده و در شفاء الصّدور اين معنى بأدلّه عقليّه و نقليّه كثيره مفصّله نسبت بمظلوم كربلا عليه آلاف التحيّة و الثّناء اثبات شده كه حقّا ديدنى است و بايد مراجعه شود و كلمه رهوا ظاهرا حال است از بحر يعنى ساكن و آرام بحال خود يا شكافته و مفتوح و گشاده و آماده براى عبور.

اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)

---

فَدَعا رَبَّه‌ُ أَن‌َّ هؤُلاءِ قَوم‌ٌ مُجرِمُون‌َ «22»

‌پس‌ خواند پروردگار ‌خود‌ ‌را‌ اينكه‌ ‌اينکه‌ قوم‌ فرعون‌ قومي‌ هستند گنه‌ كار و مجرم‌.

فَدَعا رَبَّه‌ُ داعي‌ حضرت‌ موسي‌ پيغمبر اولو العزم‌ مدعوّ خداوند متعال‌ دعوت‌ ظاهرا اشاره‌ ‌باشد‌ بآيه شريفه‌: وَ قال‌َ مُوسي‌ رَبَّنا إِنَّك‌َ آتَيت‌َ فِرعَون‌َ وَ مَلَأَه‌ُ زِينَةً وَ أَموالًا فِي‌ الحَياةِ الدُّنيا رَبَّنا لِيُضِلُّوا عَن‌ سَبِيلِك‌َ رَبَّنَا اطمِس‌ عَلي‌ أَموالِهِم‌ وَ اشدُد عَلي‌ قُلُوبِهِم‌ فَلا يُؤمِنُوا حَتّي‌ يَرَوُا العَذاب‌َ الأَلِيم‌َ يونس‌ آيه 88.

أَن‌َّ هؤُلاءِ اشاره‌ بفرعون‌ و قوم‌ فرعون‌ ‌که‌ قبطيان‌ باشند.

قَوم‌ٌ مُجرِمُون‌َ ‌هر‌ امر فاسدي‌ زياده‌روي‌ ‌در‌ ‌او‌ مجرم‌ و مسرف‌ ميشود چنانچه‌ ‌در‌ همان‌ سوره يونس‌ ميفرمايد: فَما آمَن‌َ لِمُوسي‌ إِلّا ذُرِّيَّةٌ مِن‌ قَومِه‌ِ عَلي‌ خَوف‌ٍ مِن‌ فِرعَون‌َ وَ مَلَائِهِم‌ أَن‌ يَفتِنَهُم‌ وَ إِن‌َّ فِرعَون‌َ لَعال‌ٍ فِي‌ الأَرض‌ِ وَ إِنَّه‌ُ لَمِن‌َ المُسرِفِين‌َ آيه 83. اسراف‌ ‌در‌ كفر: أَنَا رَبُّكُم‌ُ الأَعلي‌ اسراف‌ ‌در‌ ظلم‌ كشتن‌ ابناء و گرفتن‌ زنها و بمشقت‌ انداختن‌ رجال‌، و چه‌ جرمي‌ بالاتر ‌از‌ ‌اينکه‌ ‌است‌ لذا خداوند ‌هم‌ أشدّ عذاب‌ ‌را‌ ‌بر‌ ‌آنها‌ تعيين‌ فرموده‌ ‌که‌ ميفرمايد: وَ حاق‌َ بِآل‌ِ فِرعَون‌َ سُوءُ العَذاب‌ِ النّارُ يُعرَضُون‌َ عَلَيها غُدُوًّا وَ عَشِيًّا وَ يَوم‌َ تَقُوم‌ُ السّاعَةُ أَدخِلُوا آل‌َ فِرعَون‌َ أَشَدَّ العَذاب‌ِ مؤمن‌ آيه 48. ‌که‌ ‌اينکه‌ ‌آيه‌ ‌هم‌ عذاب‌ دنيوي‌ و ‌هم‌ عالم‌ برزخ‌ و ‌هم‌ ‌در‌ قيامت‌، امّا دنيوي‌ غرق‌، و امّا برزخ‌ ‌آنها‌ ‌را‌ عرضه‌ بدارند ‌بر‌ آتش‌ صبح‌ و شام‌، و امّا قيامت‌ اشدّ العذاب‌ لذا ميفرمايد:

برگزیده تفسیر نمونه

---

]

(آیه 22)- موسی از تمام وسائل هدایت برای نفوذ در دلهای تاریک این مجرمان استفاده کرد، ولی هیچ اثری در فرعونیان نبخشید، لذا مأیوس شد و چاره‌ای جز نفرین به آنها ندید، چرا که قوم فاسدی که هیچ امیدی به هدایتشان نباشد از نظر نظام آفرینش حق حیات ندارند.

لذا آیه شریفه می‌گوید: «پس موسی به پیشگاه پروردگارش عرضه داشت که اینها قومی مجرم و گنهکارند» (فَدَعا رَبَّهُ أَنَّ هؤُلاءِ قَوْمٌ مُجْرِمُونَ).

چه نفرین مؤدبانه‌ای؟ نمی‌گوید خداوندا! آنها را چنین و چنان کن، بلکه همین اندازه می‌گوید: خداوندا! اینها گروهی مجرمند که امیدی به هدایتشان باقی نمانده.

---

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱- تداوم اقدامات خصمانه فرعونیان علیه موسى(ع) (فاعتزلون . فدعا ربّه أنّ هؤلاء) فاء در «فدعا» فاء فصیحه است که دلالت بر فعل محذوف (همچون «أصروا على آذاه») دارد; یعنى، فرعونیان از اذیت و آزار موسى(ع) دست بر نداشتند و بدین جهت آن حضرت به درگاه الهى شکایت کرد.

۲- شکواى موسى(ع)، به درگاه الهى، از رفتار فرعونیان (و جاءهم رسول کریم ... فدعا ربّه أنّ هؤلاء قوم مجرمون)

۳- نفرین موسى(ع) به درگاه پروردگار، پس از ناامیدى از هدایت فرعونیان (و إن لم تؤمنوا ... فدعا ربّه أنّ هؤلاء قوم مجرمون) «دعا» در مقام شکایت، دربردارنده درخواست مجازات است.

۴- جامعه فرعونى، جرم پیشه و غوطهور در گناه و انحراف (أنّ هؤلاء قوم مجرمون)

۵- فراگیرى فساد و غوطهورى مردم در جرم و گناه، مانع نفوذ منطق مستدل وحى در ایشان (فدعا ربّه أنّ هؤلاء قوم مجرمون) دعاى موسى(ع)، شکوه اى از روى یأس و ناامیدى از ایمان فرعونیان به درگاه خداوند بود. تعبیر «أنّ هؤلاء...» بیانگر علت ناامیدى موسى(ع) از تأثیر سخنانش در فرعونیان مى باشد.

۶- ربوبیت الهى، مقتضى التجا و روى آورى به درگاه او (فدعا ربّه) از این که موسى(ع) در دعاى خویش، به ربوبیت الهى توسل مى جوید، مطلب بالا استفاده مى شود.

موضوعات مرتبط

• التجا: زمینه التجا به خدا ۶
• حق: موانع حق پذیرى ۵
• خدا: آثار ربوبیت خدا ۶
• دین: آسیب شناسى دینى ۵
• فرعونیان: تداوم دشمنى فرعونیان ۱; گمراهى فرعونیان ۴; گناهکارى فرعونیان ۴
• فساد: آثار اجتماعى فساد ۵
• گناه: آثار اجتماعى گناه ۵
• موسى(ع): دشمنى علیه موسى(ع) ۱; زمینه نفرین موسى(ع) ۳; شکوه موسى(ع) ۲; موسى(ع) و فرعونیان ۲; یأس موسى(ع) ۳
• وحى: موانع وحى ۵
• یأس: آثار یأس از هدایت فرعونیان ۳