المائدة ٦٦

وَ لَوْ أَنَّهُمْ‌ أَقَامُوا التَّوْرَاةَ وَ الْإِنْجِيلَ‌ وَ مَا أُنْزِلَ‌ إِلَيْهِمْ‌ مِنْ‌ رَبِّهِمْ‌ لَأَکَلُوا مِنْ‌ فَوْقِهِمْ‌ وَ مِنْ‌ تَحْتِ‌ أَرْجُلِهِمْ‌ مِنْهُمْ‌ أُمَّةٌ مُقْتَصِدَةٌ وَ کَثِيرٌ مِنْهُمْ‌ سَاءَ مَا يَعْمَلُونَ‌

کپی متن آیه
وَ لَوْ أَنَّهُمْ‌ أَقَامُوا التَّوْرَاةَ وَ الْإِنْجِيلَ‌ وَ مَا أُنْزِلَ‌ إِلَيْهِمْ‌ مِنْ‌ رَبِّهِمْ‌ لَأَکَلُوا مِنْ‌ فَوْقِهِمْ‌ وَ مِنْ‌ تَحْتِ‌ أَرْجُلِهِمْ‌ مِنْهُمْ‌ أُمَّةٌ مُقْتَصِدَةٌ وَ کَثِيرٌ مِنْهُمْ‌ سَاءَ مَا يَعْمَلُونَ‌

ترجمه

و اگر آنان، تورات و انجیل و آنچه را از سوی پروردگارشان بر آنها نازل شده [= قرآن‌] برپا دارند، از آسمان و زمین، روزی خواهند خورد؛ جمعی از آنها، معتدل و میانه‌رو هستند، ولی بیشترشان اعمال بدی انجام می‌دهند.

و اگر آنها [احكام‌] تورات و انجيل و آنچه را كه از جانب پروردگارشان به سوى آنها نازل شده، برپا مى‌كردند، بى‌ترديد از بالاى سر و از زير پايشان روزى مى‌خوردند. از آنها گروهى ميانه رو و معتدل هستند ولى بسيارى از ايشان بد عمل مى‌كنند

و اگر آنان به تورات و انجيل و آنچه از جانب پروردگارشان به سويشان نازل شده است، عمل مى‌كردند، قطعاً از بالاى سرشان [بركات آسمانى‌] و از زير پاهايشان [بركات زمينى‌] برخوردار مى‌شدند. از ميان آنان گروهى ميانه‌رو هستند، و بسيارى از ايشان بد رفتار مى‌كنند.

و چنانچه آنها به دستور تورات و انجیل خودشان و قرآنی که از سوی پروردگارشان به سوی آنها نازل شده قیام می‌کردند البته به هر گونه نعمت از بالا و پایین برخوردار می‌شدند، (لیکن) برخی از آنان مردمی میانه‌رو و معتدل، و بسیاری از آنها بسی زشتکار و بد عملند.

و اگر آنان تورات و انجیل [واقعی] و آنچه را که از سوی پروردگارشان به آنان نازل شده برپا می داشتند، بی تردید از برکات آسمان و زمین بهره مند می شدند. از آنان گروهی میانه رو و معتدل اند، و بسیاری از آنان بد است آنچه را انجام می دهند.

و اگر تورات و انجيل و آنچه را كه از جانب خدا بر آنها نازل شده بر پاى دارند، از فراز سر و زير پايشان روزى بخورند. بعضى از ايشان مردمى ميانه‌رو هستند و بسياريشان بدكردارند.

و اگر آنان به تورات و انجیل و آنچه از سوی پروردگارشان بر آنها نازل شده است، عمل می‌کردند از برکات آسمانی و زمینی برخوردار می‌شدند، از آنان امت میانه‌رویی هستند، و بسیاری از آنان بدکردارند

و اگر آنان تورات و انجيل و آنچه را كه از پروردگارشان به سوى آنها فروآمده برپا مى‌داشتند هر آينه از بالاى سرشان- آسمان- و از زير پايشان- زمين- برخوردار مى‌شدند. از ايشان گروهى ميانه‌رواند و بسيارى از آنان آنچه مى‌كنند بد است.

و اگر آنان به تورات و انجیل (اصلی و دست‌نخورده) و بدانچه که از سوی پروردگارشان (به نام قرآن) بر آنان نازل شده است عمل بکنند (و در میان خود قوانین الهی را پیاده کنند و برپای دارند) از بالای سر خود و از زیرپای خود (و از هر سو، غرق در نعمت شده و از آسمان و زمین) روزی خواهند خورد. (اهل کتاب همه یکسان نیستند) جمعی از آنان عادل و میانه‌روند (و به اسلام می‌گروند و به محمّد ایمان می‌آورند) ولی بسیاری از ایشان (نااهل و کج‌روند و) بدترین کاری را انجام می‌دهند.

و اگر آنان تورات و انجیل و آنچه را از جانب پروردگارشان سویشان نازل شده‌است بر پا دارند، بی‌چون از بالای سرشان (از برکات آسمانی) و از زیر پاهایشان (از برکات زمینی) خورده و برخوردار می‌شوند (تا چه رسد به مسلمانان!)؛ از میان آنان گروهی میانه‌رو هستند و بسیاری از ایشان چه بد عمل می‌کنند.

و اگر بپای می‌داشتند تورات و انجیل و آنچه را فرستاده شده است به سوی ایشان از پروردگارشان همانا می‌خوردند از بالای سر و از زیر پایهای خود ایشانند گروهی میانه‌رو و بسیاری از ایشان زشت است آنچه می‌کنند

Had they observed the Torah, and the Gospel, and what was revealed to them from their Lord, they would have consumed amply from above them, and from beneath their feet. Among them is a moderate community, but evil is what many of them are doing.

ترتیل:

ترجمه:

المائدة ٦٥	آیه ٦٦	المائدة ٦٧
سوره : سوره المائدة نزول : ٧ هجرت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ٢٩ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«أَقَامُوا»: پابرجا داشتند. مراد این است که اگر تورات و انجیل را محفوظ می‌داشتند و به محتوای آنها و قرآن عمل می‌کردند و ... «مُقْتَصِدَةً»: معتدل و میانه‌رو. جماعتی که راه افراط و تفریط نمی‌پویند و جز راستای راه نمی‌جویند.

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

وَ أَنْ‌ لَوِ اسْتَقَامُوا عَلَى‌... (۱)

الَّذِينَ‌ آتَيْنَاهُمُ‌ الْکِتَابَ‌... (۰) وَ مِنْ‌ قَوْمِ‌ مُوسَى‌ أُمَّةٌ... (۲) وَ مِمَّنْ‌ خَلَقْنَا أُمَّةٌ يَهْدُونَ‌... (۱) ثُمَ‌ أَوْرَثْنَا الْکِتَابَ‌... (۱) ثُمَ‌ قَفَّيْنَا عَلَى‌ آثَارِهِمْ‌... (۱) جَنَّاتُ‌ عَدْنٍ‌ يَدْخُلُونَهَا... (۰)

نزول

محل نزول:

این آیه در مدینه بر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله نازل گردیده است.

شأن نزول:

«شیخ طوسی» گوید: عده‌اى گويند: اين آيه درباره نجاشى و ياران او نازل شده است، زجاج از عده‌اى ديگر حكايت نموده كه گفته‌اند، درباره قومى نازل گرديده كه نسبت به رسول خدا صلى الله عليه و آله دشمنى نورزيده و در مقابل حق بر ضد آن مقاومت ننموده‌اند ولى عقيده اول بهتر و اولى به نظر مي‌رسد.

تفسیر

---

• آيات ۶۶ - ۵۷، سوره مائده
• علت نهى از محبت كفار
• اگر ايمان به خدا قابل استهزاء باشد، عدم ايمان به خدا و پرستش طاغوت بدتر ورسواتر است
• سرزنش علماء اهل كتاب به جه گنهكارى اهل كتاب و سكوت آنان درمقابل آن معاصى
• وجوهى كه در معناى سخن يهود كه گفتند: (يدالله مغلولة )، گفته شده است
• معناى جمله : (بل يداه مبسوطتان ) و معانى ((يد)) در موارد اضافه به خداى سبحان
• معناى اينكه فرموده : ((آنچه بر تو نازل شده قرآن بر طغيان و كفر يهود مى افزايد))
• مراد از: ((ما انزل اليهم )) در آيه : ((ولو انهم اقامواالتوريةوالانجيل و ما انزل اليهم ...))
• مؤ ثر بودن اعمال بشر در نظام كون و طبيعت
• (رواياتى در ذيل آيات گذشته درباره وظيفه علماء، دست خدا، امت مقتصده و...)

---

• تفسیر آیات

تفسیر نور (محسن قرائتی)

---

وَ لَوْ أَنَّهُمْ أَقامُوا التَّوْراةَ وَ الْإِنْجِيلَ وَ ما أُنْزِلَ إِلَيْهِمْ مِنْ رَبِّهِمْ لَأَكَلُوا مِنْ فَوْقِهِمْ وَ مِنْ تَحْتِ أَرْجُلِهِمْ مِنْهُمْ أُمَّةٌ مُقْتَصِدَةٌ وَ كَثِيرٌ مِنْهُمْ ساءَ ما يَعْمَلُونَ «66»

و اگر آنان (يهود و نصارا) تورات و انجيل و آنچه را از سوى پروردگارشان بر آنان نازل شده، برپا مى‌داشتند، از بالاى سرشان (آسمان) و از زير پاهايشان (زمين) روزى مى‌خوردند. بعضى از آنان ميانه‌رو هستند، ولى بسيارى از آنان آنچه انجام مى‌دهند بد است.

نکته ها

در آيه‌ى قبل، نقش ايمان در سعادت معنوى و اخروى مطرح بود، در اين آيه نقش آن در سعادت دنيوى و رفاه اقتصادى بيان شده است.

اگر پيروان كتب آسمانى ديگر در برابر قرآن تسليم مى‌شدند و تسليم در مقابل قرآن را تسليم نژاد بنى‌اسرائيل در برابر نژاد عرب نمى‌پنداشتند و مى‌دانستند كه اصول تعاليم انبيا يكى است و ايمان به آنچه پس از تورات و انجيل نازل شده، راه يافتن به كلاس بالاتر است نه باطل ساختن دستورهاى پيشين، در اين صورت، علاوه بر بهره‌هاى اخروى در قيامت، در همين دنيا نيز انواع نعمت‌ها به سويشان سرازير مى‌شد.

در آيه‌ى قبل، از عقيده‌ى يهود در مورد بسته بودن دست خدا صحبت شد، در اين آيه مى‌فرمايد: شما به كتاب‌هاى آسمانى روى آوريد، سپس قضاوت كنيد كه دست خدا بسته است يا نه. اگر عظمت شما به ذلّت تبديل شده، به خاطر كفر و پشت كردن شما به دستورهاى آسمانى است، نه به خاطر عجز و دست بسته بودن خداوند.

آيه‌ى 96 سوره‌ى اعراف نيز مشابه همين آيه است: «وَ لَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرى‌ آمَنُوا وَ اتَّقَوْا لَفَتَحْنا عَلَيْهِمْ بَرَكاتٍ مِنَ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ» و اگر ساكنان آبادى‌ها ايمان آورند و تقوا پيشه كنند، همانا درهاى بركات آسمان و زمين را بر آنها مى‌گشاييم.

سؤال: آيا به پا داشتن كتب آسمانى، سبب توسعه‌ى رزق است؟

جلد 2 - صفحه 334

پاسخ: يا خداوند به خاطر پاداش، رزق و روزى را توسعه مى‌دهد يا در خود كتاب‌هاى آسمانى راه‌هاى طبيعى توسعه‌ى رزق آمده است كه اگر آنان كتاب آسمانى را بر پا دارند به آن راه‌ها دست خواهند يافت.

پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله فرمود: يهود 71 فرقه و نصارا 72 فرقه مى‌شوند كه تنها يك فرقه‌ى آنان بهشتى هستند، هرگاه حضرت على عليه السلام اين حديث را از رسول اكرم صلى الله عليه و آله نقل مى‌فرمود، اين آيه را نيز تلاوت مى‌كردند. «1»

پیام ها

1- كتاب‌هاى آسمانى (تحريف نشده)، قانون اساسى و محور و راهنماى همه حركت‌هاست و مانند پرچم بايد همواره برپا داشته شود. «أَقامُوا»

2- براى دعوت ديگران به اسلام، به اعتقادات و مقدّسات صحيح آنان لطمه نزنيم. أَقامُوا التَّوْراةَ ...

3- تنها تلاوت كتاب آسمانى كافى نيست، اقامه‌ى آن نيز لازم است. «أَقامُوا التَّوْراةَ وَ الْإِنْجِيلَ»

4- همه‌ى كتب آسمانى، محترم است. «أَقامُوا التَّوْراةَ وَ الْإِنْجِيلَ وَ ما أُنْزِلَ إِلَيْهِمْ»

5- قرآن، براى همه‌ى امّت‌هاست، نه فقط مسلمانان. «ما أُنْزِلَ إِلَيْهِمْ مِنْ رَبِّهِمْ»

6- اسلام، به رفاه مردم نيز توجّه دارد. «لَأَكَلُوا»

7- توجّه به دستورهاى دينى، زندگى مادى را هم سروسامان مى‌دهد. لَوْ أَنَّهُمْ‌ ... لَأَكَلُوا ...

8- در نظام هستى، ايمان افراد، در حاصلخيزى زمين و بارش باران و رشد كشاورزى و محصولات، نقش دارد. «2» أَقامُوا التَّوْراةَ ... لَأَكَلُوا

9- جامعه‌ى فاسد، انسان را مجبور به فساد نمى‌كند. در ميان انبوه بدكاران،

---

«1». تفسير نورالثقلين.

«2». تفسير الميزان.

جلد 2 - صفحه 335

گروهى هم معتدلند. «مِنْهُمْ أُمَّةٌ مُقْتَصِدَةٌ»

10- در اقامه‌ى كتاب‌هاى آسمانى، اعتدال لازم است، نه افراط وتفريط.

«مُقْتَصِدَةٌ»

11- هيچ گاه همه‌ى افراد يك مجموعه، نژاد، منطقه و مذهب را تخطئه نكنيم.

«مِنْهُمْ أُمَّةٌ مُقْتَصِدَةٌ»

12- كثرت جمعيّت، نشانه‌ى حقّانيّت نيست. «كَثِيرٌ مِنْهُمْ ساءَ ما يَعْمَلُونَ»

تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)

---

وَ لَوْ أَنَّهُمْ أَقامُوا التَّوْراةَ وَ الْإِنْجِيلَ وَ ما أُنْزِلَ إِلَيْهِمْ مِنْ رَبِّهِمْ لَأَكَلُوا مِنْ فَوْقِهِمْ وَ مِنْ تَحْتِ أَرْجُلِهِمْ مِنْهُمْ أُمَّةٌ مُقْتَصِدَةٌ وَ كَثِيرٌ مِنْهُمْ ساءَ ما يَعْمَلُونَ (66)

---

«1» بحار الانوار، جلد 75، صفحه 266، حديث 15 (روايت با مضمون مشابه)

تفسير اثنا عشرى، ج‌3، ص: 132

وَ لَوْ أَنَّهُمْ أَقامُوا التَّوْراةَ وَ الْإِنْجِيلَ‌: و اگر ايشان بپاى دارند و اقامه كنند احكام تورات و انجيل را، يعنى به آن عمل نمايند. وَ ما أُنْزِلَ إِلَيْهِمْ مِنْ رَبِّهِمْ‌: و اقامه كنند احكام آنچه نازل شده به سوى آنها از جانب پروردگارشان، يعنى قرآن يا ساير كتب سماويه. چه ايشان مكلف بودند به ايمان به همه كتب مانند تورات.

حاصل آنكه اهل هر امتى اگر به احكام كتاب منزله خود عمل كنند. لَأَكَلُوا مِنْ فَوْقِهِمْ وَ مِنْ تَحْتِ أَرْجُلِهِمْ‌: هر آينه مى‌خورند روزى را از بالاى سر و زير پاى خود، يعنى به ارسال آسمان بر ايشان باران را، و اعطاى زمين خير و بركت را، يا مى‌خورند ميوجات درختان را از بالا و زرع را از پائين. در كافى و عياشى در تفسير خود از حضرت باقر عليه السّلام: مراد «وَ ما أُنْزِلَ إِلَيْهِمْ مِنْ رَبِّهِمْ» ولايت است. «1» كه اگر اقامه نمايند هر آينه توسعه يابد بر ايشان روزى، و افاضه شود بر ايشان بركات آسمان و زمين، يا ميوه‌ها چندان شدى كه از بالا مى‌خوردند و از زير پا برمى‌داشتند از بسيارى كه بر زمين ريخته بود. پس به جهت شآمت كفر و عناد و طغيان، روزى بر ايشان تنگ و نعمت نقصان پذيرفت. مِنْهُمْ أُمَّةٌ مُقْتَصِدَةٌ: از جهودان گروهى‌اند راستگو و درست كردار كه طايفه عادله‌اند نه غاليه و غير مقصره، ايمان آورند به حضرت ختمى مرتبت صلى اللّه عليه و آله مانند نجاشى و اصحاب او. وَ كَثِيرٌ مِنْهُمْ ساءَ ما يَعْمَلُونَ‌: و بسيارى از ايشان بد است آنچه مى‌كنند از اقامه كفر و جحود در نبوت حضرت محمّد صلى اللّه عليه و آله در اين تعجيب است، يعنى چه بد است عمل آنها كه اعراض از حق و افراط در عداوت باشد. در آيه شريفه تأسف است مر يهود را بر آنچه فوت شد از ايشان و تعدى از آن متنعم بودند و اين جواب ايشان است در نسبت بخل به ساحت قدس الهى.

تبصره- آيه شريفه دال است بر آنكه اقامه احكام و حدود الهى موجب كثرت بركات و خيرات و وفور نعم سماوى و ارضى گردد، و بالعكس تعطيل يا تحريف حكمى سبب نقصان نعمت خواهد شد. در كتاب كافى- از حضرت‌

---

«1» جلد اوّل تفسير عياشى، صفحه 330، حديث 149- اصول كافى، كتاب الحجة، جلد اوّل، صفحه 413، حديث 6.

تفسير اثنا عشرى، ج‌3، ص: 133

ابى جعفر فرمود: وجدنا فى كتاب رسول اللّه صلى اللّه عليه و آله اذا ظهر الزّنا من بعدى كثر موت الفجأة، و اذا طفّف المكيال و الميزان اخذهم اللّه بالسّنين و النّقص، و اذا منعوا الزّكوة منعت الارض بركتها من الزّرع و الثّمار و المعادن كلّها و اذا جاروا فى الاحكام تعاونوا على الظّلم و العدوان، و اذا نقضوا العهد سلّط اللّه عليهم عدوّهم، و اذا قطعوا الارحام جعلت الاموال فى ايدى الاشرار، و اذا لم يأمروا بالمعروف و لم ينهوا عن المنكر و لم يتّبعوا الاخيار من اهل بيتى سلّط اللّه عليهم شرارهم فيدعوا خيارهم فلا يستجاب لهم. «1» در كافى از حضرت باقر عليه السّلام فرمود: يافتيم در كتاب رسول خدا صلى اللّه عليه و آله زمانى كه زياد شود زنا، بسيار شود موت ناگهانى؛ و زمانى كه كم كنند كيل را، بگيرد ايشان را خدا به قحط و نقص؛ و زمانى كه منع زكات نمايند، منع كند زمين بركتش را از زراعت و اثمار و معادن؛ و زمانى كه جور در احكام نمايند، معاونت كنند ظلم و عدوان را؛ و زمانى كه نقض عهد كنند، مسلط فرمايد خداوند بر آنها دشمن ايشان را؛ و زمانى كه قطع رحم كنند، قرار دهد اموال را در دست اشرار؛ و زمانى كه امر به معروف و نهى از منكر ننمايند و متابعت ننمايند اخيار اهل بيت مرا، مسلط فرمايد بر ايشان بدترين آنها را، پس اخيار دعا كنند مستجاب نشود مر ايشان را.

و نيز در امالى- از حضرت پيغمبر صلى اللّه عليه و آله اذا غضب اللّه تبارك و تعالى على امّة و لم ينزل بها العذاب، غلّت اسعارها و قصرت اعمارها و لم تربح تجّارها و لم تزك ثمارها و لم تغزر انهارها و حبس عنها امطارها و سلّط عليها شراره‌ها. «2» اصبغ بن نباته از امير المؤمنين عليه السّلام، فرمود رسول اكرم صلى اللّه عليه و آله:

زمانى كه غضب فرمايد خداى عزّ و جلّ بر اهل شهرى و عذاب نكند، گران شود نرخ اجناس، و كوتاه شود عمر اهل آن، و فايده نبرد تجار آن، و بركت نكند ميوجات آن، و زياد نشود آب نهرهاى آن، و حبس گردد باران، و مسلط شود بر آنها اشرار ايشان.

---

«1» اصول كافى، كتاب الايمان و الكفر، جلد 2، صفحه 374، حديث دوّم.

«2» فروع كافى، جلد 5، كتاب المعيشه، صفحه 317، حديث 53.

تفسير اثنا عشرى، ج‌3، ص: 134

تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)

---

وَ لَوْ أَنَّهُمْ أَقامُوا التَّوْراةَ وَ الْإِنْجِيلَ وَ ما أُنْزِلَ إِلَيْهِمْ مِنْ رَبِّهِمْ لَأَكَلُوا مِنْ فَوْقِهِمْ وَ مِنْ تَحْتِ أَرْجُلِهِمْ مِنْهُمْ أُمَّةٌ مُقْتَصِدَةٌ وَ كَثِيرٌ مِنْهُمْ ساءَ ما يَعْمَلُونَ (66)

ترجمه‌

و اگر آنكه آنها بر پا داشته بودند تورية و انجيل را و آنچه فرستاده شد بآنها از پروردگارشان هر آينه ميخوردند از بالاى سرشان و از زير پاهاشان از ايشانند گروهى ميانه رو و بسيارى از آنها بد است آنچه مى‌كنند.

تفسير

اقامه تورية و انجيل و كليه كتب آسمانى ترويج و عمل باحكام آنها است و آنچه فرستاده است خداوند بآنها در كافى و عياشى از حضرت باقر (ع) نقل نموده كه مراد ولايت است و بعضى گفته‌اند مراد ساير كتب سماوى است و اكل از فوق و تحت كنايه از وسعت رزق است و افاضه بركات آسمانى و زمينى و قمى ره فرموده از بالا باران است و از زير پا روئيدنيها و امت مقتصده جمعى از يهود هستند كه اسلام قبول نمودند و خداوند آنها را باين اسم خوانده است و بسيارى از آنها بواسطه سوء اعمال از منافع دنيوى و ثمرات اخروى بازمانده‌اند و حالشان مورد تعجب است و بنظر حقير مراد از امت مقتصده كسانى هستند كه ميانه روى نمودند در اخذ عقايد يعنى بدون دليل قبول نمى‌كنند و با دليل قبول ميكنند و منزهند از تقليد و لجاج تا تعريض باشد باكثريت آنها كه لجوج و جحودند و اين منافى با نقل قمى ره نيست زيرا آنها كه ايمان آوردند از اين قبيل مردم‌

---

جلد 2 صفحه 243

بودند و اللّه اعلم ..

اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)

---

وَ لَو أَنَّهُم‌ أَقامُوا التَّوراةَ وَ الإِنجِيل‌َ وَ ما أُنزِل‌َ إِلَيهِم‌ مِن‌ رَبِّهِم‌ لَأَكَلُوا مِن‌ فَوقِهِم‌ وَ مِن‌ تَحت‌ِ أَرجُلِهِم‌ مِنهُم‌ أُمَّةٌ مُقتَصِدَةٌ وَ كَثِيرٌ مِنهُم‌ ساءَ ما يَعمَلُون‌َ (66)

و ‌اگر‌ محققا اهل‌ كتاب‌ ‌از‌ يهود و نصاري‌ ‌بر‌ پا ميداشتند تورات‌ موسي‌ و انجيل‌ عيسي‌ و آنچه‌ ‌که‌ ‌بر‌ ‌آنها‌ ‌از‌ جانب‌ پروردگارشان‌ نازل‌ ‌شده‌ ‌هر‌ آينه‌ ‌بر‌ خوردار ميشدند ‌از‌ بركات‌ بالا و پائين‌ بعضي‌ ‌از‌ ‌آنها‌ انصاف‌ ‌را‌ ‌از‌ دست‌ نداده‌ و براه‌ مقصود سير كرده‌ و كثيري‌ ‌از‌ ‌آنها‌ بد ‌است‌ آنچه‌ ‌را‌ ‌که‌ عمل‌ ميكنند.

وَ لَو أَنَّهُم‌ أَقامُوا التَّوراةَ وَ الإِنجِيل‌َ همان‌ تورات‌ ‌که‌ موسي‌ ‌از‌ جانب‌ پروردگار آورده‌ ‌که‌ دست‌ تحريف‌ ‌در‌ ‌او‌ دراز نشده‌ ‌باشد‌ و انجيلي‌ ‌که‌ ‌بر‌ عيسي‌ نازل‌ ‌شده‌ نه‌ ‌اينکه‌ تورات‌ محرف‌ و اناجيل‌ اربعه‌ مزخرف‌.

وَ ما أُنزِل‌َ إِلَيهِم‌ مِن‌ رَبِّهِم‌ بتوسط انبياء مثل‌ زبور داود و فرقان‌ ‌محمّد‌ ‌صلي‌ اللّه‌ ‌عليه‌ و آله‌ و ‌سلّم‌ و دستوراتي‌ ‌که‌ بتوسط انبياء خداوند نازل‌ فرموده‌.

لَأَكَلُوا مراد مطلق‌ اكل‌ ‌است‌ نه‌ اكل‌ بمعني‌ خوردن‌ مِن‌ فَوقِهِم‌ بركات‌ آسماني‌ وَ مِن‌ تَحت‌ِ أَرجُلِهِم‌ بركات‌ زميني‌ ‌که‌ ‌اينکه‌ جمله‌ منطبق‌ ميشود ‌با‌ ‌آيه‌ شريفه‌ وَ لَو أَن‌َّ أَهل‌َ القُري‌ آمَنُوا وَ اتَّقَوا لَفَتَحنا عَلَيهِم‌ بَرَكات‌ٍ مِن‌َ السَّماءِ وَ الأَرض‌ِ الاية اعراف‌ ‌آيه‌ 96.

مِنهُم‌ أُمَّةٌ مُقتَصِدَةٌ اقتصاد بمعني‌ استوي‌ و استقامت‌ ‌است‌ مأخوذ ‌از‌ قصد ‌يعني‌ سير ‌در‌ مقصود اصلي‌ ‌که‌ راه‌ مستقيم‌ و صراط مستوي‌ خالي‌ ‌از‌ افراط نصاري‌ و غلو ‌در‌ امر عيسي‌ و تفريط يهود و نسبتهاي‌ ناروا بانبياء دادن‌.

وَ كَثِيرٌ مِنهُم‌ بحدي‌ كثرت‌ دارد ‌که‌ امة مقتصده‌ ‌در‌ جنب‌ ‌آنها‌ نادر و كالمعدوم‌ ‌است‌ (ساء) بد و قبيح‌ و زشت‌ ‌است‌ ما يَعمَلُون‌َ آنچه‌ ‌که‌ عمل‌

جلد 6 - صفحه 422

ميكنند چه‌ اعمال‌ قلبي‌ ‌از‌ عقائد فاسده‌ و چه‌ اعمال‌ نفسي‌ ‌از‌ اخلاق‌ رذيله‌ و صفات‌ خبيثه‌ و چه‌ اعمال‌ جوارحي‌ ‌از‌ ارتكاب‌ معاصي‌ و قبايح‌ عقليه‌ و شرعيه‌.

برگزیده تفسیر نمونه

---

---

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱- دعوت خداوند از اهل کتاب به اقامه تورات، انجیل و سایر معارف و تعالیم الهى (و لو انهم اقاموا التوریة و الانجیل و ما أنزل الیهم)

۲- بهره مندى اهل کتاب از نعمتهاى آسمانى و زمینى، در صورت باور به معارف تورات و انجیل و عمل به احکام آنها به همراه دیگر تعالیم نازل شده بر آنان (و لو انهم اقاموا التوریة و الانجیل و ما أنزل الیهم من ربهم لاکلوا من فوقهم) «اقامة» به معناى برپایى چیزى و یا کارى است با تمام شرایط آن و اقامه کتب آسمانى، باور به معارف آن و انجام تمامى تکالیف آنهاست.

۳- بسیارى از اهل کتاب، مردمى بى اعتنا به تورات، انجیل و دیگر تعالیم نازل شده بر آنان (و لو انهم اقاموا التوریة و الانجیل و ما أنزل الیهم)

۴- اهل کتاب فاقد انگیزه کافى براى برپا داشتن تورات و انجیل و دیگر کتب آسمانى (و لو انهم اقاموا التوریة و الانجیل) بیان شرط با کلمه «لو» حکایت از آن دارد که اقامه تورات و انجیل از سوى اهل کتاب، امرى بعید و به دور از انتظار است.

۵- گرفتارى اهل کتاب در تنگناهاى اقتصادى، پیامد بى اعتنایى آنان به کتب آسمانى و فرامین الهى (و لو انهم اقاموا التوریة و الانجیل ... لاکلوا من فوقهم و من تحت ارجلهم)

۶- بپاداشتن کتب آسمانى و فرامین الهى در جامعه، موجب رفاه اقتصادى و بهره مند شدن از نعمتهاى الهى (و لو انهم اقاموا التوریة و الانجیل ... لاکلوا من فوقهم و من تحت ارجلهم)

۷- نقش برپایى کتب آسمانى در نزول باران و دیگر مواهب آسمانى و رویش گیاهان و دستیابى به دیگر نعمتهاى زمین (و لو انهم اقاموا التوریة و الانجیل ... لاکلوا من فوقهم و من تحت ارجلهم)

۸- کتب آسمانى، مشتمل بر رهنمودهاى اقتصادى و راهگشاى تأمین نیازهاى جامعه* (و لو انهم اقاموا التوریة و الانجیل و ما أنزل الیهم من ربهم لاکلوا) ترتب رفاه اقتصادى بر عمل به تورات و انجیل مى تواند به این معنا باشد که خداوند به عنوان پاداش، برکتهاى زمین و آسمان را به روى عمل کنندگان بگشاید و مى تواند به این معنا باشد که در خود تورات و انجیل رهنمودهایى است ه عمل به آنها رونق اقتصادى را براى جامعه در پى دارد. برداشت فوق بر اساس معناى دوم است.

۹- تورات و انجیل، هماهنگ و مکمل یکدیگر* (و لو انهم اقاموا التوریة و الانجیل) عطف انجیل بر تورات با حرف «واو» مى رساند که اقامه هر یک به تنهایى نمى تواند سعادت دنیوى اهل کتاب را در پى داشته باشد.

۱۰- ارزشمندى رفاه اقتصادى جامعه از دیدگاه ادیان الهى (لاکلوا من فوقهم و من تحت ارجلهم) چنانچه رفاه اقتصادى که از جمله «لاکلوا ..»به دست مى آید ارزشمند نبود، آن را به عنوان نتیجه اى براى اقامه کتب آسمانى ذکر نمى کرد.

۱۱- لزوم تلاش براى محور قرار دادن کتب آسمانى در کلیه شؤون جامعه (و لو انهم اقاموا التوریة و الانجیل و ما أنزل الیهم من ربهم) اقامه کتب آسمانى به معناى اداى کامل حق آنها و کنایه از حضور تعالیم آنها در تمامى شؤون زندگى است.

۱۲- بهره مندى یهود و نصارا از تعالیم و معارفى آسمانى علاوه بر تورات و انجیل (و لو انهم اقاموا التوریة و الانجیل و ما أنزل الیهم من ربهم) مراد از «ما انزل الیهم» مى تواند کتابهایى همانند زبور و ... باشد که خداوند بر پیامبران بنى اسرائیل نازل کرده است.

۱۳- وجود تورات و انجیل بدون تحریف و دگرگونى تا زمان پیامبر (ص)* (و لو انهم اقاموا التوریة و الانجیل) به نظر مى رسد مراد از تورات و انجیل در آیه مورد بحث همان تورات وانجیل بوده که در دسترس اهل کتاب قرار داشته است.

۱۴- اهل کتاب وظیفه دار ایمان به قرآن و اقامه آن د تمام شؤون زندگى* (و لو انهم اقاموا ... ما أنزل الیهم من ربهم) مى توان گفت مراد از «ما انزل الیهم»، قرآن است و کلمه «الیهم» بیانگر این معناست که اهل کتاب باید خود را از مخاطبان قرآن بدانند.

۱۵- نزول کتب آسمانى و تعالیم الهى، نمودى از ربوبیت خداوند نسبت به بندگان (و لو انهم اقاموا التوریة و الانجیل و ما أنزل الیهم من ربهم) گزینش کلمه «رب»، مبین ارتباط نازل کردن کتب آسمانى با ربوبیت الهى است.

۱۶- جمعى از اهل کتاب، مردمى متعادل و متعهد به کتب آسمانى خویش (و لو انهم اقاموا التوریة ... منهم امة مقتصدة) «مقتصدة» از مصدر اقتصاد به معناى اعتدال در اعمال و رفتار است و مراد از آن به دلیل «لو انهم اقاموا التوریة ...» تعهد به تورات و انجیل و عمل به احکام آنهاست.

۱۷- متعهدان به کتب آسمانى از قبایل اهل کتاب، گروهى هماهنگ و داراى هدفى مشترک (منهم امة مقتصدة) «امة» به معناى گروهى است که داراى مقصد و هدفى مشترک باشند.

۱۸- تشکیل امت (جامعه هماهنگ) شرط لازم براى برپایى کتب آسمانى و احکام الهى (و لو انهم اقاموا التوریة ... منهم امة مقتصدة) یاد کردن از متعهدان به کتب آسمانى با کلمه «امة» مى تواند اشاره به این باشد که موفقیت آنان رهین هماهنگیشان است.

۱۹- لزوم پیشه ساختن روش متعادل و بدور از افراط و تفریط در زندگى (منهم امة مقتصدة) اگر چه مراد از اقتصاد عمل به احکام الهى است ولى انتخاب واژه «مقتصد» براى رساندن این معناست که اعتدال در امور، خود امرى پسندیده و مورد ترغیب خداوند است.

۲۰- فرامین و رهنمودهاى کتب آسمانى، متعادل و بدور از هرگونه افراط و تفریط (و لو انهم اقاموا التوریة ... منهم امة مقتصدة)

۲۱- یادکرد از عناصر صالح یک امت به هنگام سرزنش از ناصالحان ایشان، امرى لازم و پسندیده (و لو انهم اقاموا التوریة ... منهم امة مقتصدة و کثیر منهم ساء ما یعملون)

۲۲- بسیارى از اهل کتاب در عصر پیامبر (ص) داراى اعمال و رفتارى ناپسند (و کثیر منهم ساء ما یعملون)

۲۳- بى اعتنایى اهل کتاب به کتب آسمانى خویش، کردارى نکوهیده و ناپسند (و لو انهم اقاموا التوریة و الانجیل ... و کثیر منهم ساء ما یعملون)

۲۴- فراوانى رهروان یک راه هرگز نشانه سلامت آن راه نیست. (و کثیر منهم ساء ما یعملون)

۲۵- بهره مندى یهود و نصارا از نعمتهاى بیکران خداوند، در گرو برپا داشتن حکومت و ولایت الهى (و لو انهم اقاموا التوریة و الانجیل ... لاکلوا من فوقهم و من تحت ارجلهم) امام باقر (ع) در توضیح آیه فوق فرمود: الولایة.(۱)

۱- . کافى، ج ۱، ص ۴۱۳، ح ۶; نورالثقلین، ج ۱، ص ۶۵۰- ، ح ۴۸۵.

۲۶- تنها یک فرقه از هفتاد و یک فرقه یهود و یک گروه از هفتاد و دو گروه نصارا، معتدل و متعهد به کتاب آسمانى خویشند. (و لو انهم اقاموا التوریة و الانجیل ... و کثیر منهم ساء ما یعملون) از رسول خدا (ص) روایت شده: تفرقت امة موسى على احدى و سبعین ملة (فرقة) سبعون منها فى النار و واحدة فى الجنة و تفرقت امة عیسى على اثنین و سبعین فرقة احدى و سبعون فرقة فى النار و واحدة فى الجنة ... حضرت على (ع) هرگاه این حدیث را از رسول خدا (ص) نقل مى کرد، این آیه را قرائت مى فرمود: و لو ان اهل الکتاب امنوا ... و لو انهم اقاموا التوریة و الانجیل ... منهم ساء ما یعملون(۱)

موضوعات مرتبط

• ارزیابى: ملاک ارزیابى ۲۰، ۲۴
• اعتدال: اهمیّت اعتدال ۱۶، ۱۹، ۲۰
• اقتصاد: زمینه تضیق اقتصادى ۵ ; زمینه توسعه اقتصادى ۷ ; عوامل توسعه اقتصادى ۶
• اکثریت: ارزش اکثریت ۲۴
• امتها: اهمیت تشکیل امتها ۱۸
• انجیل: در صدر اسلام ۱۳ ; تعالیم انجیل ۲ ; عمل به انجیل ۲
• اهل کتاب: اقلیت اهل کتاب ۱۶ ; اکثریت اهل کتاب ۳، ۲۲ ; انگیزه اهل کتاب ۴ ; اهل کتاب صدر اسلام ۲۲ ; اهل کتاب و انجیل ۱، ۲، ۳، ۴ ; اهل کتاب و تعالیم دین ۳ ; اهل کتاب و تورات ۱، ۲، ۳، ۴ ; اهل کتاب و کتب آسمانى ۴، ۱۶، ۱۷، ۲۳ ; عمل ناپسند اهل کتاب ۲۲، ۲۳ ; متعهدان اهل کتاب ۱۶، ۱۷ ; مسؤولیت اهل کتاب ۱۴
• ایمان: به قرآن ۱۴ ; متعلق ایمان ۱۴
• باران: زمینه نزول باران ۷
• بدکاران: سرزنش بدکاران ۲۱
• تورات: تعالیم تورات ۱۲ ; تورات در صدر اسلام ۱۳ ; تورات و انجیل ۹ ; عمل به تورات ۲
• جامعه: نیازهاى مادى جامعه ۸
• حق: روش تشخیص حق ۲۴
• حکومت: برپایى حکومت صالح ۲۵
• خدا: آثار اعراض از اوامر خدا ۵ ; دعوت خدا ۱ ; ربوبیت خدا ۱۵ ; عمل به اوامر خدا ۶ ; نعمتهاى خدا ۶، ۲۵
• دین: و اقتصاد ۸، ۱۰ ; دین و جامعه ۱۱ ; دین و رفاه ۱۰ ; دین و عینیت ۸، ۱۱، ۱۴ ; عمل به تعالیم دین ۱، ۲
• رفاه: ارزش رفاه ۱۰ ; عوامل رفاه ۶
• روزى: زمینه تضییق روزى ۵ ; شرایط وسعت روزى ۲۵
• زندگى: اعتدال در زندگى ۱۹
• صالحان: ذکر خیر صالحان ۲۱
• عدد هفتاد و دو:۲۶
• قرآن: عمل به قرآن ۱۴
• کتب آسمانى: آثار اعراض از کتب آسمانى ۵ ; اعتدال کتب آسمانى ۲۰ ; اعراض از کتب آسمانى ۲۳ ; تعالیم کتب آسمانى ۸، ۲۰ ; عمل به کتب آسمانى ۶، ۷، ۱۸ ; نزول کتب آسمانى ۱۵ ; نقش کتب آسمانى ۱۱ ; هماهنگى کتب آسمانى ۹
• گیاهان: زمینه رویش گیاهان ۷
• مسیحیان: روزى مسیحیان ۲۵ ; فرقه هاى مسیحیان ۲۶ ; متعهدان مسیحیان ۲۶ ; مسیحیان و انجیل ۱۲ ; مسیحیان و تعالیم آسمانى ۱۲ ; مسیحیان و تورات ۱۲
• نعمت: موجبات نعمت ۲
• ولایت: اهمیّت ولایت ۲۵
• یهود: روزى یهود ۲۵ ; فرقه هاى یهود ۲۶ ; متعهدان یهود ۲۶ ; یهود و انجیل ۱۲ ; یهود و تعالیم آسمانى ۱۲ ; یهود و تورات ۱۲