تفسیر:المیزان جلد۱۹ بخش۱۱: تفاوت میان نسخه‌ها

كلمه «'''جميع '''» به معناى مجموع است ، و مراد از آن يكى شدن مجتمع آنان از حيث اراده و عمل است ، و كلمه «'''انتصار'''» به معناى انتقام ، و يا به معناى يارى كردن يكديگر است ، همچنان كه در قرآن آنجا كه گفتگوى مردم در قيامت راحكايت مى كند فرموده : «'''ما لكم لا تناصرون '''».

و معناى آيه اين است كه : نه ، بلكه مى پرسيم آيا كفار مى گويند ما مردمى هستيم مجتمع و متحد كه از هر كسى كه بخواهد به ما صدمه اى وارد آورد انتقام مى گيريم ؟ و يا اين است كه ما يكديگر را يارى مى كنيم و شكست نمى خوريم ؟

سيهْزَمُ الجَْمْعُ وَ يُوَلُّونَ الدُّبُرَ

الف و لام در كلمه «'''الجمع '''» الف و لام عهد ذكرى است ، مى فهماند گفتار درباره همان جمعى است كه قبلا ذكر شده بود، و الف و لام در كلمه «'''الدبر'''» الف و لام جنس است ،

و معناى «'''تولى دبر'''» پشت به جنگ كردن و عقبگرد كردن است ، و معناى آيه اين است كه : همين جمعيتى كه به آن مى بالند به زودى شكست خورده و عقبگرد مى كنند و پا به فرار مى گذارند.

و در اين آيه از شكست كفار و تفرق جمعيت آنان پيشگويى مى كند، و دلالت دارد بر اين كه اين شكست و مغلوبيت ايشان در جنگى واقع خواهد شد كه خو دشان به راه مى اندازند، و همين طور هم شد، يعنى جنگ بدر پيش آمده و كفار شكست خوردند، و اين خود يكى از پيشگوييهاى قرآن كريم است .

بَلِ الساعَةُ مَوْعِدُهُمْ وَ الساعَةُ أَدْهَى وَ أَمَرُّ

كلمه «'''ادهى '''» اسم تفضيل از دهاء است ، و «'''دهاء'''» عبارت است از بلاى عظيم و سختى كه راهى براى نجات از آن نباشد، پس ‍ «'''ادهى '''» به معناى بلايى عظيم تر، و همچنين كلمه «'''امر'''» اسم تفضيل از مرارت (تلخى ) است ، كه ضد حلاوت (شيرينى ) است ، و در آيه شريفه از تهديد به شكست و عذاب دنيوى اعراض شده ، تهديدشان مى كند به اين كه به زودى در قيامت بلايى عظيم تر و تلخ ‌تر از شكست به سرشان خواهد آمد، و قبلا هم در آغاز خبرهاى تهديد آميز مساءله قيامت ذكر شده بود، و گفتار در اين جمله ترقى او را مى رساند.

و معناى آيه اين است كه : تمامى عقوبت آنان در شكست و عذاب دنيوى خلاصه نمى شود، بلكه عقوبتى كه در قيامت دارند و قبلا هم بدان اشاره كرده بوديم كه موعد ايشان است عظيم تر از هر داهيه و عذاب ، و تلختر از هر تلخى ديگر است .

كلمه «'''سعر'''» جمع سعير است ، و «'''سعير'''» به معناى آتش ‍ شعله ور است ، و در اين آيه مطلب آيه قبل تعليل شده ، و در نتيجه معناى مجموع دو آيه چنين مى شود: علت اين كه گفتيم قيامت بلايى عظيم تر و تلخ ‌تراين كه ايشان مجرمند، و مجرمين از نظر موطن سعادت يعنى بهشت در ضلالتند، و در عوض در آتشى شعله ور قرار دارند.

يَوْمَ يُسحَبُونَ فى النَّارِ عَلى وُجُوهِهِمْ ذُوقُوا مَس ‍ سقَرَ

كلمه «'''سحب '''» كه مصدر فعل مجهول «'''يسحبون '''» است به معناى اين است انسانى را با صورت روى زمين بكشند، و كلمه «'''يوم '''» ظرفى براى جمله «'''فى ضلال وسعر'''»، و كلمه «'''سقر'''» يكى از اسامى است ، و «'''مس كردن سقر'''» به اين است كه : سقر با حرارت و عذابش به ايشان برسد.

و معناى آيه اين است كه : اين كه گفتيم مجرمين از نظر رسيدن به منزلگاه سعادت در ضلالتند،

كلمه «'''كل شى ء'''» - با فتحه لام - منصوب به فعل مقدر است ، فعلى كه جمله «'''خلقناه '''» بر آن دلالت مى كند، و تقدير كلام «'''انا خلقنا كل شى ء خلقناه '''» است ، و جمله «'''بقدر'''» متعلق است به جمله «'''خلقناه '''»، و باء آن مصاحبت را مى رساند.

و معناى آيه اين است كه : ما هر چيزى را با مصاحبت قدر «'''توام با اندازه گيرى '''» خلق كرديم .