تفسیر:المیزان جلد۲۰ بخش۲۵: تفاوت میان نسخه‌ها

اين جمله نفرينى است بر انسان كه طبعش طبع دلدادن به شهوات ، و پيروى هواى نفس ، و فراموش كردن پروردگار خود، و استكبار ورزيدن از پيروى اوامر او است .

و جمله «'''ما اكفره '''» شگفت انگيزى از اصرار انسان در كفران ، و پوشاندن حق صريح است ، با اينكه او خودش مى بيند و احساس ‍ مى كند كه مدبر خود نيست ، و كسى جز خداى سبحان مالك تدبير امر او نمى باشد.

پس مراد از «'''كفر'''» در اين جمله مطلق حق پوشى است ، كه دو مصداق دارد: يكى انكار ربوبيت خدا، و يكى ترك عبادت او است ، و مويد اين سخن ذيل آيه است كه به جهات تدبير ربوبى اشاره مى كند البته آن جهاتى كه با حق پوشى و ترك عبادت تناسب دارد. ولى بعضى از مفسرين ، كفر در اين آيه را به ترك شكر و كفران نعمت معنا كرده اند.

و اين توجيه هر چند در جاى خود صحيح است ولى مناسب تر از نظر سياق همان معنايى است كه ما براى كفر كرديم .

در كشاف گفته جمله «'''قتل الانسان '''» نفرينى است بر انسان و اين نفرين در اصطلاح عرب از هر نفرين ديگر شنيع تر است چون كشته شدن ، بزرگترين شدائد دنيايى و رسوايى هاى آن است و جمله «'''ما اكفره '''» شگفت انگيزى از افراط انسان در كفران نعمت خداى تعالى است . و آنگاه گفته اين دو جمله با همه كوتاهيش خشن ترين نفرينى است كه به گوش عرب مى خورد و غليظترين اسلوب و پردلالت ترين كلام بر سخط و خشم گوينده است و از اين دو جمله با همه تقاربى كه در دو طرف آن است هيچ كلامى در مذمت دامنه دارتر از آن ديده نشده و هيچ كلامى جامع تر از آن در ملامت يافت نمى شود.

بعضى هم گفته اند كه : جمله «'''ما اكفره '''» استفهاميه است ، و مى پرسد كه چه چيز انسان را كافر كرده . ولى وجه قبلى بليغ ‌تر است .