الأحزاب ١٠

إِذْ جَاءُوکُمْ‌ مِنْ‌ فَوْقِکُمْ‌ وَ مِنْ‌ أَسْفَلَ‌ مِنْکُمْ‌ وَ إِذْ زَاغَتِ‌ الْأَبْصَارُ وَ بَلَغَتِ‌ الْقُلُوبُ‌ الْحَنَاجِرَ وَ تَظُنُّونَ‌ بِاللَّهِ‌ الظُّنُونَا

ترجمه

(به خاطر بیاورید) زمانی را که آنها از طرف بالا و پایین (شهر) بر شما وارد شدند (و مدینه را محاصره کردند) و زمانی را که چشمها از شدّت وحشت خیره شده و جانها به لب رسیده بود، و گمانهای گوناگون بدی به خدا می‌بردید.

|[ياد كنيد] آن‌گاه كه از بالا و پايين [شهر] تان بر شما تاختند، و آن‌گاه كه چشم‌ها خيره شد و جان‌ها به گلوگاه رسيد و به خدا گمان‌هاى گوناگون مى‌برديد

هنگامى كه از بالاى [سر] شما و از زير [پاى‌] شما آمدند، و آنگاه كه چشمها خيره شد و جانها به گلوگاهها رسيد و به خدا گمانهايى [نابجا] مى‌برديد.

(یاد آرید) وقتی که (در جنگ احزاب) لشکر کفار از بالا و زیر بر شما حمله‌ور شدند و آن‌گاه که چشمها حیران شد و جانها به گلو رسید و به وعده خدا گمانهای مختلف بردید (مؤمنان حقیقی به وعده حق و فتح اسلام خوش گمان و دیگران بدگمان و ترسان بودند).

زمانی که از بالا و از پایین [لشکرگاه] تان به سویتان آمدند، و آن گاه که دیده ها [از شدت ترس] خیره شد و جان ها به گلو رسید، و به خدا آن گمان ها [ی ناروا] را [که خود می دانید] می بردید.

آنگاه كه از سمت بالا و از سمت پايين بر شما تاختند، چشمها خيره شد و دلها به گلوگاه رسيده بود و به خدا گمانهاى گوناگون مى‌برديد.

آنگاه از فراز و فرودتان به سراغ شما [به هجوم‌] آمدند، و آنگاه که چشمها برگشت و جانها به گلوگاهها رسید، و در حق خداوند گمانهایی [ناروا] کردید

آنگاه كه از فراز شما- بالاى وادى- و از فرود شما- پايين وادى- بر شما در آمدند، و آنگاه كه ديدگان خيره شد و دلها به گلوها رسيد و به خدا گمانها [ى گوناگون‌] برديد.

(به خاطر بیاورید) زمانی را که دشمنان از طرف بالا و پائین (شهر) شما، به سوی شما آمدند (و مدینه را محاصره کردند)، و زمانی را که چشمها (از شدّت وحشت) خیره شده بود، و جانها به لب رسیده بود، و گمانهای گوناگونی درباره‌ی (وعده‌ی) خدا داشتید (قوی‌الایمان به وعده‌ی الهی مطمئن، و ضعیف‌الایمان نامطمئن بود).

چون از بالای (سر)تان و از زیرترین (جایگاه)تان آمدند و چون چشم‌ها(یتان) خیره شد و دل‌ها(تان) به گلوگاه‌ها(تان) رسید، و به خدا آن گمان‌ها(ی نابجا) را می‌برید.

گاهی که آمدند شما را از فراز شما و از زیر شما و گاهی که گردیدند دیدگان و رسید دلها گلوگاه‌ها را و گمان می‌بردید به خدا گمانها را

الأحزاب ٩	آیه ١٠	الأحزاب ١١
سوره : سوره الأحزاب نزول : ٥ هجرت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ٢٠ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«مِن فَوْقِکُمْ وَ مِنْ أَسْفَلَ مِنکُمْ»: کنایه از محاصره از هر سو است. «زَاغَتِ الأبْصَارُ»: مراد اختلال پیدا کردن چشمها از شدّت خوف و هراس است. «بَلَغَتِ الْقُلُوبُ الْحَنَاجِرَ»: دلها به گلوگاهها رسیده بود. در فارسی معادل این مفهوم چنین است: جانها به لبها رسیده بود. مراد اضطراب دلها است. «تَظُنُّونَ بِاللهِ الظُّنُونَ»: درباره وعده خدا گمانها می‌بردید. مراد این است که برخیها که قوی‌الایمان بودند به وعده خدا اطمینان کامل داشتند، و برخیها که ضعیف‌الایمان بودند، چندان امیدی به وعده پیروزی الهی نداشتند. در رسم‌الخطّ قرآنی الف زائدی در آخر (الظُّنُونَ) قرار دارد.

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

هُنَالِکَ‌ ابْتُلِيَ‌ الْمُؤْمِنُونَ‌... (۰)

أَمْ‌ حَسِبْتُمْ‌ أَنْ‌ تَدْخُلُوا... (۰)

تفسیر

• آيات ۹ - ۲۷، سوره احزاب
• بيان آيات مربوط به داستان جن احزاب (خندق )
• حكايت ترس و بهانه تراشى منافقان و بيماردلان بعد از مشاهده لشكر انبوه دشمن و سخنپراكنى هايشان در جهت تضعيف روحيه مؤ منين
• مقصود از اينكه فرمود: ((لقد كان لكم فىرسول الله اسوة حسنة ...))
• وصف حال مؤ منين بعد از ديدن لشكريان احزاب : افزون گشتن ايمان ، وفا و استوارىبر عهده و...
• بيان وصف مؤ منينى كه به عهد خود وفا كردند
• اشاره به اينكه بسا مى شود گناه مقدمه سعادت و آمرزش مى شود
• بحث روايتى
• يكى از معجزات پيامبر اكرم (ص ) در واقعه حفر خندق
• يكى ديگر از دلائل نبوت حضرت خاتم (ص ) در واقعه خندق
• روياروئى لشكر اسلام و كفر در جنگ خندق
• آغاز درگيرى و به ميدان آمدن عمرو بن عبدود و مقابله اميرالمؤ منين (عليه السلام ) با او
• پيروزى اميرالمؤ منين بر عمرو بن عبدود و بيان ارزش آن از زبان مبارك پيامبر(ص )
• نيرنگى كه يكى از مؤ منان بعد از اجازه گرفتن از پيامبر (صلى الله عليه و آله و سلم) براى ايجاد تفرقه بين دشمنان به كار برد
• خذيفه بن اليمان از جنگ خندق سخن مى گويد
• خاتمه جنگ احزاب و روانه شدن سپاه اسلام به سوى بنى قريظه و محاصره آنان و...
• سرانجام يهوديان بنى قريظه و حكميت سعد بن معاذ درباره آنها
• سرانجام حق ستيزى كعب بن اسيد يهودى و شاءن نزول (و انزل الذين ظاهروهم ...)

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱ - مسلمانان مدینه، از ناحیه بالا و پایین مدینه، در محاصره دشمن (احزاب متّحد) قرار گرفتند. (إذ جاءوکم من فوقکم و من أسفل منکم)

۲ - احزاب متّحد، در جنگ علیه مسلمانان، جمعیتى فراوان داشتند. (إذ جاءتکم جنود ... إذ جاءوکم من فوقکم و من أسفل منکم) «جنود» جمع «جند» است و دلالت بر چندین سپاه مى کند. آمدن نیروها از بالا دست مدینه و پایین دست آن نیز مؤید این نکته است; زیرا آنان داراى جمعیتى چشمگیر بوده اند که توانسته اند نیروهایشان را در اطراف مدینه مستقر کنند.

۳ - ائتلاف احزاب مختلف و لشگرکشى آنان علیه مسلمانان مدینه و شکست شان، شایسته یادآورى است. (إذ جاءوکم من فوقکم و من أسفل منکم) «إذ جاءوکم» عطف بر «إذ جاتکم» در آیه پیش و متعلق فعل «اُذکروا» در همان آیه است.

۴ - یهود بنى نضیر و بنى قریظه و غطفان، با مشرکان مکه، علیه مسلمانان، ائتلاف کردند. (إذ جاءوکم من فوقکم و من أسفل منکم) طبق شواهد تاریخى، غزوه احزاب، با ائتلاف یهودیان بنى نضیر و بنى قریظه و غطفان و مشرکان مکه به وجود آمد. «من فوقکم» اشاره به یهودیانى دارد که از بخش شرقى مدینه هجوم آوردند و «من أسفل منکم» اشاره به مشرکانى دارد که از بخش غربى مدینه به آن دیار هجوم آورده بودند.

۵ - هجوم احزاب متّحد به سوى مدینه، باعث وحشت و نگرانى مسلمانان شد. (إذ جاءوکم ... و إذ زاغت الأبصر) «زاغت الأبصار» مى تواند کنایه از به وجود آمدن آن چنان وحشتى باشد که چشم شخص، قدرت دید و تشخیص را از دست مى دهد.

۶ - برخى حالت هاى روحى و روانى، در حواس انسان تأثیر بسیار زیادى دارد. (إذ جاءوکم ... و إذ زاغت الأبصر)

۷ - ترس زیاد، باعث مى شود که چشم، از کارکرد عادى خارج شود و تیره شده و خیره گردد. (إذ جاءوکم ... و إذ زاغت الأبصر)

۸ - هجوم احزاب متّحد به مدینه، براى درهم شکستن مسلمانان، مسلمانان را به قدرى وحشت زده کرد که همانند افراد محتضر شدند. (إذ جاءوکم ... و إذ زاغت الأبصر و بلغت القلوب الحناجر) مراد از به حنجره رسیدن قلب ها، خفگى و به حال مرگ افتادن است.

۹ - ترس و وحشت زیاد، ممکن است که انسان را به حال مرگ در آورد. (إذ جاءوکم ... و إذ زاغت الأبصر و بلغت القلوب الحناجر)

۱۰ - قلب، نقش اساسى در حیات و مرگ آدمى دارد. (و بلغت القلوب الحناجر)

۱۱ - ایّام هجوم احزاب متّحد به مدینه، روزهایى بس سخت و نگران کننده براى مسلمانان بود. (إذ جاءوکم ... و إذ زاغت الأبصر و بلغت القلوب الحناجر)

۱۲ - بروز برخى از حالت هاى روانى و روحى براى انسان، ممکن است که فعالیت قلب را از سیستم عادى خارج کرده و او را غیر متعادل سازد. (إذ جاءوکم ... و بلغت القلوب الحناجر)

۱۳ - پس از محاصره مدینه از سوى احزاب متّحد، ظنّ و گمان هاى گوناگونى درباره خدا، در میان مردم مسلمان پدید آمد. (إذ جاءوکم ... و تظنّون باللّه الظنونا) «ظنون» مفعول مطلق عددى است و «ال» در آن، براى جنس است. جمع آورده شدن «ظنون» همراه با «ال» دلالت بر تعدد و گوناگونى مى کند.

۱۴ - عارض شدن بدگمانى به خدا در مسلمانان، در پىِ هجوم احزاب متّحد به مدینه (إذ جاءوکم ... و تظنّون باللّه الظنونا) احتمال دارد که مخاطب فعل «تظنّون» مسلمانان باشند و یکى از احتمال هاى «الظنونا» بدگمانى باشد. آیات بعدى مى تواند قرینه اى بر نکته یاد شده باشد.

۱۵ - ظنّ و گمان هاى مردم مدینه درباره وعده هاى خدا، در پى هجوم احزاب متّحد، علاوه بر گوناگونى، نو به نو و در حال تجدید شدن بود. (و تظنّون باللّه الظنونا) آوردن فعل مضارع «تظنّون» به منظور بیان پدید آمدن گمان، مى تواند بیان کننده تداوم و تجدید شدن آن باشد.

موضوعات مرتبط

• احزاب صدراسلام: فراوانى سپاه احزاب صدراسلام ۲; لشکرکشى احزاب صدراسلام ۱، ۳، ۵، ۸، ۱۱، ۱۴، ۱۵
• اسلام: تاریخ صدر اسلام ۴، ۱۱
• ترس: آثار ترس ۷، ۹
• چشم: عوامل خیرگى چشم ۷
• حالات: نقش حالات روانى ۶، ۱۲
• حواس: عوامل مؤثر در حواس ۶
• حیات: عوامل مؤثر در حیات ۱۰
• خدا: سوءظن به خدا ۱۳، ۱۴، ۱۵
• ذکر: ذکر غزوه احزاب ۳
• غزوه احزاب: احزاب صدراسلام در غزوه احزاب ۱، ۲، ۳، ۴; شکست احزاب صدراسلام در غزوه احزاب ۳; قصه غزوه احزاب ۱، ۲، ۳، ۴، ۵، ۸، ۱۱، ۱۳، ۱۴; مسلمانان مدینه درغزوه احزاب ۲، ۸، ۱۱، ۱۳، ۱۵; مشرکان مکه در غزوه احزاب ۴; هجوم دشمن در غزوه احزاب ۱، ۵، ۸، ۱۱، ۱۳، ۱۴، ۱۵; یهود بنى قریظه در غزوه احزاب۴; یهود بنى نضیر در غزوه احزاب ۴; یهود غطفان در غزوه احزاب ۴
• قلب: عوامل بیمارى قلب ۱۲; نقش قلب ۱۰
• مدینه: هجوم دشمن به مدینه ۱، ۳، ۵، ۸، ۱۱، ۱۴، ۱۵
• مرگ: عوامل مؤثر در مرگ ۹، ۱۰
• مسلمانان مدینه: ترس مسلمانان مدینه ۵، ۸، ۱۱; سوءظن در مسلمانان مدینه ۱۳، ۱۴، ۱۵; محاصره مسلمانان مدینه ۱