تفسیر:المیزان جلد۱۲ بخش۳۶: تفاوت میان نسخه‌ها

نه اينكه مراد، انكشاف حقيقت و ظهور وحدانيت خدا بوده باشد، هر چند كه بنا به فرموده خداى تعالى در جمله «'''و يعلمون ان الله هو الحق المبين '''» مساله انكشاف از صفات روز قيامت است ، و ليكن انكشاف حقيقت ، مطلبى است ، و تسليم و ايمان به ثبوت آن مطلبى ديگر همچنانكه در جمله «'''و جحدوا بها و استيقنتها انفسهم '''» فرق ميان آن دو كاملا به چشم مى خورد.

و صرف علم به اينكه خدا حق مبين است كافى در سعادت انسان نيست ، بلكه در تماميتش محتاج به تسليم و ايمان است ، و اينكه اثر علمى آن علم را بار كند، البته يك ايمان و تسليم هست كه از طوع و اختيار است و يكى است كه از كره و اضطرار، و اما آن تسليمى قيمت دارد و در سعادت آدمى مؤ ثر و نافع است كه از طوع و اختيار باشد، و موطن اختيار هم دنيا است كه دار عمل است نه آخرت كه دار جزا است .

==تسليم اضطرارى مشركين در قيامت در برابر خدا سودى به حالشان ندارد ==

و مشركين در دنيا تسليم در برابر حق نشدند هر چند بدان يقين داشتند، تا آنكه به خانه آخرت منتقل شده و در موقف حساب قرار گرفتند، به عيان ديدند كه خدا حق مبين است ، و عذاب شقاوت از هر سو احاطه شان نموده آن وقت تسليم در برابر حق شدند، ولى اين تسليمى است از روى اضطرار كه سودى به حالشان ندارد، و آيه «'''يومئذ يوفيهم الله دينهم الحق و يعلمون ان الله هو الحق المبين '''» بهمين علم و تسليم اضطرارى اشاره مى كند، صدر آيه از اسلامشان خبر مى دهد كه دين حق است به شهادت آيه «'''ان الدين عند الله الاسلام '''» و ذيل آيه از انكشاف حق براى آنان و ظهور حقيقت برايشان خبر مى دهد.

و آيه اى كه پيرامونش بحث مى كنيم يعنى آيه «'''و القوا الى الله يومئذ السلم و ضل عنهم ما كانوا يفترون '''» اولش به اسلام ايشان اشاره مى كند و ذيلش به اينكه اين اسلامشان اضطرارى و بى فايده است ، چون در دنيا هم براى خدا الوهيت قائل بودند و هم براى شركاء شان ، آنگاه تسليم در برابر الوهيت شركايشان را بر تسليم در برابر الوهيت خدا ترجيح دادند تا آنكه در آخرت حق برايشان ظاهر گشته همان شركاء، شرك ايشان را تكذيب كردند، آنگاه آنچه مى پنداشتند باطل گشته اثرى از آن خيالات برايشان نمى ماند و در نتيجه جز تسليم در برابر خدا چاره ديگرى برايشان نمانده ، از روى بيچارگى تسليم او گشته ، و از روى كراهت منقادش مى شوند.