تفسیر:المیزان جلد۱۲ بخش۳۴: تفاوت میان نسخه‌ها

==بيان ضعف قول مفسرين به اينكه مراد علم به غيب آسمانها و زمين است ==

بسيارى از مفسرين در تفسير جمله «'''و لله غيب السموات و الارض '''» گفته اند كه : مضاف در اين جمله حذف شده ، و تقدير كلام «'''و لله علم غيب السموات ...'''» است يعنى خدا علم غيب سماوات و ارض را دارد.

و ليكن اين تفسير صحيح نيست چون مستلزم قطع رابطه و اتصال اين جمله با جمله بعدى است ، زيرا هيچ رابطه اى ميان علم غيب داشتن با آسانى امر قيامت نيست ، و جمله مزبور يك جمله زيادى و معترضه خواهد شد.

و اينكه بعضى ها براى رفع اين استدراك و زيادى بودن جمله : چاره جويى كرده و گفته اند: «'''صدر آيه و ذيل آن علم و قدرت را اثبات مى كنند تا مساله معاد تمام شود، چون با علم و قدرت مساله مزبور تمام مى گردد'''» اشكال را بر طرف نمى سازد، زيرا مشركين كه در امر معاد اشكال مى كردند تنها از جهت قدرت بود، و مى گفتند چنين چيزى محال است ، با اين حال ديگر در اثبات آن حاجتى نبود كه به علم خدا تمسك شود، شاهد اين مطلب هم ساير آياتى است كه براى اثبات معاد تنها به عموم قدرت تمسك كرده ، و سخنى از علم خدا به ميان نياورده است .

بعضى ديگر در تفسير آن گفته اند: مراد از غيب سماوات و ارض ، علم غيب آن دو است ، نه اينكه كلمه علم را در تقدير بگيريم تا گفته شود اصل عدم تقدير است ، بلكه از اين جهت كه نسبت غيب به آسمان و زمين دادن با اينكه معناى غيب ، غايب بودن از حس و عقل است خود افاده مى كند كه مراد از غيب آن دو امور مجهوله اى است كه در آن دو است و در آينده ظهور پيدا مى كند، و خدا غيب آن دو را دارد، معنايش علم به غيب آن دو است .

ليكن مقدمه اخير را قبول نداريم و علتش هم قبلا گذشت علاوه بر اينكه اشكال نا مربوط بودن دو جمله هنوز در جاى خود باقى است .

و نيز بعضى ديگر در توجيه تعليلى كه از جمله «'''ان الله على كل شى ء قدير'''» استفاده مى شود گفته اند: يكى از چيزها بپا خاستن قيامت در كوتاهترين مدت است ، پس خدا قادر بر اين معنا هم هست .

اشكال اين توجيه هم اين است كه بنا بر اين ، جمله مذكور وافى به تعليل حصر «'''امر خدا در چشم گشودن '''» نيست ، تنها وافى به تعليل اصل مطلب است كه همان سريع بودن امر قيامت باشد.

بحث روايتى