تفسیر:المیزان جلد۱۲ بخش۱۱: تفاوت میان نسخه‌ها

اين سوره پيرامون استهزاء كفار به رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم) سخن ميگويد كه نسبت جنون به آنجناب داده و قرآن كريم را هذيان ديوانگان خوانده بودند. پس در حقيقت در اين سوره رسول خدا (صلى الله عليه وآله وسلم ) را تسلاى خاطر داده ، و وى را به صبر و ثبات و گذشت از آنان سفارش مى كند و نفس شريفش را خوشحال و مردم را بشارت و انذار ميدهد.

و اين سوره به طورى كه از آياتش بر مى آيد در مكه نازل شده است . ولى صاحب مجمع البيان از حسن نقل كرده كه آيه و «'''لقد آتيناك سبعا من المثانى '''» را استثناء نموده و گفته كه اين آيه در مدينه نازل شده است . همچنين آيه «'''كما انزلنا على المقتسمين الذين جعلوا القرآن عضين '''». ولى اشكال اين قول به زودى ذكر خواهد شد.

در اين سوره آيه «'''فاصدع بما توءمر و اعرض عن المشركين ...'''» قرار دارد كه با يك مساله تاريخى در باره شروع دعوت اسلامى قابل انطباق است ، و آن مساله اين است كه رسول خدا (صلى الله عليه وآله و سلم) در اول بعثت ، دعوت خود را علنى نكرد و تا مدت سه و يا چهار و يا پنج سال پنهانى دعوت مينمود، زيرا اوضاع آن قدر نامساعد بود كه اجازه چنين اقدامى نميداد، لذا در اين مدت آحادى از مردم را كه احتمال ميداد دعوتش را قبول كنند ملاقات ميكرد، و دعوت خود را پنهانى با آنان در ميان ميگذاشت تا آنكه خداى تعالى با آيه مذكور اجازه اش داد تا دعوتش ‍ را علنى كند.

و اين مطلب تاريخى را روايات وارده از طريق شيعه و سنى نيز تاييد مى كند كه رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم) در اول بعثت تا چند سال دعوت خود را براى عموم مردم علنى نكرد تا آنكه خداى تعالى آيه «فاصدع بما تؤمر و اعرض عن المشركين انا كفيناك المستهزئين» را فرستاد. آن جناب به ميان مردم آمد و دعوت خود را عمومى و علنى كرد. بنا بر اين ميتوان گفت كه سوره مورد بحث مكى است و در ابتداى علنى شدن دعوت نازل شده است.

و از جمله آيات برجستهاى كه در اين سوره واقع شده و حقايق بسيار مهمى از معارف الهى را در بر دارد آيه «و ان من شى ء الا عندنا خزائنه و ما ننزله الا بقدر معلوم»، و آيه «انا نحن نزلنا الذكر و انا له لحافظون» است.  

«'''الر تِلْك ءَايَات الْكتَابِ وَ قُرْءَانٍ مُّبِينٍ'''»:

اشاره «تلك» به آيات كريمه ، و مقصود از «'''كتاب '''» قرآن است . و اگر قرآن را نكره و بدون الف و لام آورده براى اشاره به عظمت كتاب الهى است ، همچنان كه كلمه «تلك» كه براى اشاره به دور به كار مى رود بر همين مطلب دلالت مى كند. و معناى آيه اين است كه: بر خلاف آنچه كفار پنداشته و تو را ديوانه خوانده و كلام خداى را استهزاء كرده اند، اين آيات بلند مرتبه و رفيع الدرجه اى كه ما به تو نازل كرديم آيات كتاب الهى است ، آيات قرآن عظيم الشان است كه جدا كننده حق از باطل است.

ممكن هم هست منظور از كتاب ، لوح محفوظ باشد، چون از برخى از آيات قرآن بر مى آيد كه قرآن در لوح محفوظ است و از همان لوح محفوظ نازل گشته ، مانند آيه «انه لقرآن كريم فى كتاب مكنون» و آيه «بل هو قرآن مجيد فى لوح محفوظ» بنابراين احتمال ، جمله «تلك آيات الكتاب و قرآن مبين» به منزله خلاصه اى از آيه «و الكتاب المبين انا جعلناه قرآنا عربيا لعلكم تعقلون و انه فى ام الكتاب لدينا لعلى حكيم» خواهد بود.