تفسیر:المیزان جلد۹ بخش۳۱: تفاوت میان نسخه‌ها

==چند دليل بر اينكه ضمير «عليه» در آیه: «فانزل الله سكينة عليه» به رسول خدا«ص» بر مى گردد==

در اينجا خواهيد پرسيد چرا ضمير «عليه» را به ابى بكر برنگردانديد، و آن را به رسول خدا (صلى الله عليه و آله ) عايد ساختيد؟  

در جواب مى گوئيم: به چند دليل: اول ، به خاطر اينكه همه ضميرهائى كه قبل و بعد از اين ضمير هست يعنى ضميرهاى «الا تنصروه»، «نصره»، «اخرجه»، «لصاحبه» و «ايده» همه به آنجناب برمى گردد، و با اين حال و با اينكه قرينه قطعيه اى در كار نيست معنا ندارد كه در ميان همه اين ضمائر تنها ضمير «عليه» را به ابوبكر برگردانيم.

دوم اينكه ، اصل بناى كلام بر اساس تشريح و بيان نصرت و تاييدى است كه خداى تعالى نسبت به پيغمبر گرامى اش نموده ، و از اينجا شروع شده كه اگر شما او را يارى نكنيد؛ خداوند در روزى كه احدى نبود تا بتواند ياريش كند او را يارى فرمود، و سكينت بر او نازل كرد، و بوسيله جنودى از نصر كمك نموده ، از كيد دشمنان حفظ فرمود؛ و همه اينها مختص به رسول خدا (صلى الله عليه و آله ) بوده.

به دليل اينكه كلمه «''' اذ '''» سه مرتبه تكرار شده و در هر بار جمله ما قبل تشريح شده.  

در بار اول كه فرمود: «اذ اخرجه الذين كفروا» بيان مى كند آن زمانى را كه بطور اجمال در جمله «فقد نصره الله» بود، و مى فهماند در آن زمانى او را يارى كرد كه كفار او را بيرون كردند.  

و در بار دوم كه فرمود: «اذ هما فى الغار» بيان مى كند تشخيص حالى را كه قبل از آن ذكر شده بود، يعنى حال «ثانى اثنين» را، و مى فهماند كه زمان اين حال چه وقت بود؛ يعنى ، در چه وقت او يكى از دو نفر بود.  

و در بار سوم كه فرمود: «اذ يقول لصاحبه» بيان كرد تشخيص آن زمانى را كه در غار بودند.

سوم اينكه: آيه شريفه همچنان در يك سياق ادامه دارد، تا آنجا كه مى فرمايد: «و جعل كلمه الذين كفروا السفلى و كلمه الله هى العليا» ، و جاى هيچ ترديد نيست كه اين جمله بيان جملات قبل ، و مقصود از «كلمه كسانى كه كافر شدند» همان رايى است كه مشركين مكه در دار الندوه دادند، كه دسته جمعى آنجناب را به قتل رسانيده ، نورش را خاموش كنند. و مقصود از «كلمه خدا» وعده نصرت و اتمام نورى است كه به وى داده.

پس با در نظر داشتن اين چند جواب ، بايد گفت معناى آيه اين است كه : اگر شما مومنان ، او را يارى نكنيد، بارى خداوند يارى خود را نسبت به او هويدا ساخت، (و همه به ياد داريد) در آن روزى كه احدى ياور و دافع از او نبود و دشمنان بى شمار او با هم يكدل و يك جهت و براى كشتنش از هر طرف احاطه اش كردند، و او ناگزير شد به اينكه از مكه بيرون رود و جز يك نفر كسى با او نبود، در آن موقعى كه در غار جاى گرفت و بهمراه خود (ابوبكر) مى گفت «از آنچه مى بينى اندوهناك مشو كه خدا با ماست و يارى به دست اوست» چگونه خداوند ياريش كرد.

سكينت خود را بر او نازل و او را با لشكريان غير مرئى كه به چشم شما نمى آمدند تاييد فرمود، و كلمه آنهائى را كه كفر ورزيدند - يعنى آن حكمى كه بر وجوب قتل او صادر نموده و دنبالش دست به اقدام زدند - خنثى و مغلوب نمود.  

آرى ، كلمه خدا - يعنى آن وعده نصرت و اظهار دين و اتمام نورى كه به پيغمبرش داد - غالب و برتر است و خدا عزيز و مقتدرى است كه هرگز مغلوب نگشته ، حكيمى است كه هرگز دچار جهل و در اراده و فعلش دچار خبط و غلط نمى شود.

از آنچه گذشت چند امر روشن مى گردد:

امر اول اينكه جمله «فانزل الله سكينته عليه» در عين اين كه متفرع بر جمله «اذ يقول لصاحبه لا تحزن» شده متفرع بر جمله «فقد نصره الله» نيز هست. چون همانطور كه گفتيم ظرف «اذ - زمانی كه» ظرف براى نصرت است ، و كلام در مقام بيان يارى خداى تعالى از آنجناب است ، و لا غير. در نتيجه تفريع نيز، تفريع بر ظرف است با مظروف.  

به بيان ساده ترک جمله «فانزل الله سكينته» تفريع است بر جمله «فقد نصره الله»، نه بر جمله «يقول لصاحبه لا تحزن».