تفسیر:المیزان جلد۱۲ بخش۳۲: تفاوت میان نسخه‌ها

در مجمع البيان گفته: «سكر» در لغت بر چهار وجه آمده:

اول: به معناى هر شرابى كه سكرآور باشد.

دوم: هر طعامى كه طعم داشته باشد، و از آن باب است قول شاعر كه گفته : «جعلت عيب الاكرمين سكرا: تو عيبجويى از بزرگان را غذا و طعام خود كردى».

سوم: سكون است، و به همين جهت مى گويند: «ليلة ساكرة: شبى آرام». شاعر در اين باره گفته است: «و ليست بطلق و لا ساكرة: آن شب نه بى آشوب بود و نه آرام». و همچنين مى گويند: «سكرت الريح: باد ساكن شد». باز شاعر گفته: «و جعلت عين الحرور تسكر: نسيم داغ شروع به آرامش نمود».

چهارم: مصدر است وقتى مى گويى «سكر فلان سكرا» يعنى فلانى حيران شد حيران شدنى ، و از همين باب است تسكير كه به معناى تحيير يعنى حيران كردن است. در قرآن كريم هم آمده: «سكرت ابصارنا». يعنى حيران شد «ديدگان ما».

و ظاهرا اصل در معناى اين كلمه زوال عقل بخاطر استعمال چيزى است كه عقل را زايل مى كند، و بقيه معانى كه برايش ذكر كرده اند به نوعى استعاره يا توسع ، از آن معنا گرفته شده.

جمله «و من ثمرات النخيل و الاعناب»، يا جمله اسميه و عطف بر جمله «و الله انزل من السماء ماء» است، همچنان كه جمله «و ان لكم فى الانعام لعبرة» در آيه قبلى عطف بر آن بود، و آن وقت تقدير كلام چنين مى شود: «انزل من السماء ماء و من ثمرات النخيل و الاعناب ما تتخذون - و يا - شى ء تتخذون...».

مى گويند عرب، خيلى از اوقات «ما» ى موصوله را حذف مى كند، مانند كلام خداى تعالى كه فرموده : «و اذا رايت ثم رايت نعيما و ملكا كبيرا»، كه تقديرش «رايت ما ثم» بوده.

ليكن نحات بصريين حذف موصول را جايز ندانسته اند، و ناگزير در آيه مورد بحث تقدير را «و من ثمرات النخيل و الاعناب شى ء تتخذون منه» دانسته اند.

و يا آنكه جمله فعليه بوده و عطف بر جمله «انزل من السماء ماء» است ، همچنانكه جمله فعليه «و اوحى ربك» عطف به آن است و بنابراين، تقدير چنين است: «انزل من السماء ماء و خلق لكم - و يا - آتاكم من ثمرات النخيل و الاعناب». آن وقت «جمله تتخذون منه...» بدل از آن محذوف و يا جمله اى استينافيه خواهد بود، گويا شخصى پرسيده: ما از انگور و خرما چه استفاده اى مى كنيم ؟

در جواب فرموده: «از آن سكر و رزق حسن مى گيريد». و اگر ضمير آن دو يعنى «نخيل و اعناب» را مفرد آورده با اينكه بايد مى فرمود: «تتخذون منهما» براى اين بود كه در سابق گفتيم چيز بسيار را يك چيز حساب كرده، مانند جمله «مما فى بطونه» در آيه قبلى با اينكه مرجع ضمير، كلمه انعام است كه جمع مى باشد اما ضمير را مفرد آورده است.

و معناى جمله «تتخذون منه سكرا و رزقا حسنا» اين است كه از آنچه ذكر شد، از ميوه هاى نخل و انگور چيزى مى گيرند كه مانند شراب با تمام انواعى كه دارد مسكر است ، و رزق پاكيزه و خوب ، از قبيل مويز و شيره و غير ذلك از چيزهايى كه آذوقه به شمار مى رود.