تفسیر:المیزان جلد۸ بخش۳۸: تفاوت میان نسخه‌ها

وليكن بحث حقيقى از علت و معلول و خواص آن، همه اين سخنان را رفع مى كند. زيرا تأثير حقيقى، دائر مدار وجود اشياء و قوت و ضعف وجود آن ها و سنخيت بين مؤثر و متأثر است، و صرف اسم لفظى از نظر خصوص لفظ آن، چيزى جز مجموعه اى از صوت هاى شنيدنى نيست، و شنيدنى ها، از كيفيات عرضيه اى هستند كه اگر از جهت معناى متصورش اعتبار شود، صورتى است ذهنى، كه فى نفسه، هيچ اثرى در هيچ موجودى ندارند، و محال است كه يك صوتى كه ما آن را از حنجره خود خارج مى كنيم، و يا صورت خياليى كه ما آن را در ذهن خود تصور مى نماييم، كارش به جايى برسد كه به وجود خود، وجود هر چيزى را مقهور سازد، و در آنچه كه ما ميل داريم، به دلخواه ما تصرف نموده، آسمان را زمين و زمين را آسمان كند. دنيا را آخرت و آخرت را دنيا كند و... و حال آن كه خود آن صوت، معلول اراده ما است.

و اسماء الهى و مخصوصا «اسم اعظم» او، هر چند مؤثر در عالَم بوده و اسباب و وسائطى براى نزول فيض از ذات خداى تعالى در اين عالَم مشهود بوده باشند، ليكن اين تأثيرشان به خاطر حقايق شان است،

نه به الفاظشان، كه در فلان لغت دلالت بر فلان معنا دارد.  

و همچنين نه به معانی شان كه از الفاظ فهميده شده و در ذهن تصور مى شود، بلكه معناى اين تأثير، اين است كه خداى تعالى، كه پديد آورنده هر چيزى است، هر چيزى را به يكى از صفات كريمه اش، كه مناسب آن چيز است و در قالب اسمى است، ايجاد مى كند. نه اين كه لفظ خشك و خالى اسم و يا معناى مفهوم از آن و يا حقيقت ديگرى غير ذات متعالى خدا، چنين تأثيرى داشته باشد.

چيزى كه هست، خداى تعالى وعده داده كه دعاى دعا كننده را اجابت كند، و فرموده: «أجيبُ دعوة الداع إذا دعانِ»، و اين اجابت، موقوف بر دعا و طلب حقيقى و جدى است. و نيز همان طورى كه در تفسير آيه فوق گذشت، موقوف بر اين است كه درخواست از خود خدا شود، نه از ديگرى.  

آرى، كسى كه دست از تمامى وسائل و اسباب برداشته و در حاجتى از حوائحش، به پروردگارش متصل شود، در حقيقت، متصل به حقيقت اسمى شده كه مناسب با حاجتش است. در نتيجه آن اسم نيز، به حقيقتش تأثير كرده و دعاى او مستجاب مى شود.  

 

 

 

خواننده محترم، بايد متوجه باشد كه چه بسا اسم خاص اطلاق شود بر چيزى كه جز خداى سبحان، كسى به آن چيز مسمى نمى شود. همچنان كه گفته اند: در دو اسم «الله» و «رحمان»، چنين است. اما لفظ جلاله، آن اسمى نيست كه ما در اين بحث، در پيرامون آن بحث مى كنيم. چون اين لفظ، علم است براى خدا و مخصوص او، و اما لفظ «رحمان»، قبلا از نظر خوانندگان گذشت كه معناى آن، مشترك ميان خداى تعالى و غير او است، براى اين كه گفتيم «رحمان»، از اسماء حُسنى است.

البته اين از نظر بحث تفسيرى است، و اما از نظر بحث فقهى، از مبحث ما خارج است.