تفسیر:المیزان جلد۹ بخش۲۲: تفاوت میان نسخه‌ها

كلمه «''' يعمروا '''» از «''' عماره '''» است كه ضد خرابى است ؛ وقتى گفته مى شود «''' عمر الارض '''» كه زمين را آباد كرده و در زمين بنائى بالا برده باشد، و «''' عمرالبيت '''» وقتى گفته مى شود كه نقاط مشرف بر خرابى خانه را اصلاح كرده باشد. «''' تعمير '''» هم از همين ماده و بهمين معنا است ، و همچنين «''' عمر '''» ، چون عمر عبارتست از تعمير بدن بوسيله روح ، و اگر هم زيارت خانه خدا را «''' عمره '''» مى گويند باز بخاطر همين است كه زيارت مردم مايه آبادانى بيت الله الحرام است.

و كلمه «''' مسجد '''» اسم مكانى است كه سجده در آن انجام مى شود، مانند خانه اى كه بخاطر سجده براى خدا ساخته مى شود، و اگر اعضاء سجده را كه عبارتند از پيشانى و دو كف دست و دو سر زانو و نوك شست پاها، مسجد مى نامند براى اين است كه اينها نيز بنوعى با سجده ارتباط دارند.

جمله «''' ما كان للمشركين '''» حق و ملك را نفى مى كند، چون حرف لام براى افاده ملك و حق است ، و كلمه «''' كان '''» كه گذشته را مى رساند افاده مى كند كه مشركين موجبات داشتن چنين حقى را از سابق واجد نبودند كه خانه خدا را تعمير و مرمت و يا زيارت كنند، همچنانكه اين كلمه در آيه «''' ما كان لنبى ان يكون له اسرى '''» و آيه «''' و ما كان لنبى ان يغل '''» نيز همين معنا را افاده مى كند.

و مقصود از «''' عمارت '''» در جمله «''' ان يعمروا '''» اصلاح نواحى مشرف بخرابى ، و مرمت آن است ، نه آباد كردن آن با زيارت ، چون اگر به اين معنا باشد بايد بگوئيم آيه منحصرا ناظر به مسجد الحرام است كه زيارت دارد، و ساير مساجد را شامل نمى شود، و حال آنكه منظور از آيه مطلق مساجد است ، گو اينكه ساير مساجد هم با نماز خواندن در آنها رونقى بخود مى گيرند كه ممكن است اسم آن را عمارت و زيارت گذاشت ، ليكن معهود از قرآن اين است كه اين عمل را دخول در مسجد مى خواند نه زيارت .

علاوه بر اينكه آيه بعدى كه مى فرمايد: «''' اجعلتم سقايه الحاج و عماره المسجد الحرام '''» گفتار ما را تا حدى تاييد مى كند كه منظور از عمارت ، اصلاح نواحى مشرف بر خرابى است نه زيارت بيت الله الحرام .

و مقصود از مساجد خدا هر چند مطلق بناهائى است كه براى عبادت خدا ساخته شده ، و ليكن سياق آيه دلالت دارد بر اينكه مقصود از آن عمارت ، خصوص مسجد الحرام است ، مويد اين معنا قرائت كسى است كه جمله را: «''' ان يعمروا مسجد الله '''» - به صيغه مفرد - خوانده است . خواهى گفت ، اگر مقصود تنها مسجد الحرام بود چرا به صيغه جمع آورد؟ جواب اينكه : تعليل وارده در آيه مى رساند ملاك حكم مختص ‍ مسجد الحرام نيست ، و بنا بر اين چه مانعى دارد حكم يك فرد مخصوص ، به ملاك عامى بيان شود، پس آيه در صدد بيان اين معنا است كه : «''' مشركين را نمى رسد كه مسجد الحرام را تعمير كنند، چون آنجا مسجد است ، و مساجد وضعشان چنين است كه نبايد مشرك آنها را تعمير نمايد '''» .

و در جمله «''' شاهدين على انفسهم بالكفر '''» مقصود از شهادت ، اداى آن است ، و اداى شهادت همان اعتراف است ، حال يا اعتراف قولى ، مانند كسى كه به زبان خود اعتراف كند به اينكه كافر است ، و يا اعتراف فعلى ، مانند كسى كه بت مى پرستد، و بر كفر درونيش تظاهر مى نمايد، همه اينها شهادت دادن ، و ملاك در همه واحد است .

أُولَئك حَبِطت أَعْمَلُهُمْ وَ فى النَّارِ هُمْ خَلِدُونَ

اين آيه در مقام بيان علت حكمى است كه از جمله «''' ما كان ... '''» استفاده مى شد، و بهمين جهت به فصل آورده شد، نه وصل .

و منظور از جمله دومى يعنى جمله «''' فى النار هم خالدون '''» بيان اين جهت است كه حالا كه به بهشت نمى روند كجا مى روند، و به معناى اين است كه فرموده باشد: اين طائفه از آنجائى كه اعمال عباديشان به بهشت راهبريشان نمى كند، بطور دائم در آتش خواهند بود، و چون اثر سعادت را ندارند در شقاوت ابدى بسر خواهند برد.