تفسیر:المیزان جلد۲۰ بخش۲۰: تفاوت میان نسخه‌ها

==اشاره به مطابقت جزا با اعمال ، اعمالى كه ثبت و ضبط شده اند ==

جَزَاءً وِفَاقاً ... كتَباً

كلمه «'''وفاقا'''» مصدرى است به معناى اسم فاعل . و معناى آيه اين است كه ايشان جزا داده مى شوند جزايى موافق با اعمالى كه كردند. ممكن هم هست مضافى در تقدير گرفته بگوييم : تقدير آيه «'''جزاء ذاوفاق '''» است ، يعنى جزايى داراى وفاق . و يا بگوييم اطلاق وفاق بر جزا از باب مبالغه است ، مثل اينكه وقتى مى خواهيم در عدالت زيد مبالغه كنيم مى گوييم زيد عدل است «'''انهم كانوا لا يرجون حسابا و كذبوا باياتنا كذابا'''» - كلمه «'''كذابا'''» مفعول مطلق است ، براى «'''كذبوا'''»، در نتيجه معناى آيه «'''و كذبوا باياتنا تكذيبا عجيبا'''» مى شود،

يعنى كفار اميد حسابى ندارند، و آيات ما را به طور عجيب تكذيب مى كنند، چون بر تكذيب خود اصرار مى ورزند. و اين آيه مطابقت جزا با اعمال ايشان را تعليل مى كند، به اين بيان كه كفار اميد حساب در يوم الفصل را ندارند، در نتيجه از حيات آخرت مايوسند، و به همين جهت آيات داله بر وجود چنين روزى را انكار مى كنند، و به دنبال آن آيات توحيد و نبوت را هم انكار نموده ، در اعمال خود از حدود عبوديت تجاوز مى ك نند، و نتيجه همه اينها اين شده كه به كلى خدا را از ياد ببرند، خدا هم آنان را از ياد برد، و سعادت خانه آخرت را بر آنان تحريم كرد، در نتيجه براى آنان نماند مگر شقاوت ، و در آن عالم چيزى به جز مكروه نمى يابند، و جز با صحنه هاى عذاب مواجه نمى شوند، و همين است معناى اينكه فرمود «'''فذوقوا فلن نزيدكم الا عذابا'''».

و جمله مورد بحث كه مى فرمايد: «'''جزاء وفاقا'''» دلالت دارد بر مطابقت كامل بين جزا و عمل ، پس انسان با عمل خود نمى جويد مگر جزايى را كه مو به مو مطابق آن باشد، پس رسيدن به جزا در حقيقت رسيدن به عمل است ، همچنان كه فرمود: «'''يا ايها الذين كفروا لا تعتذروا اليوم انما تجزون ما كنتم تعملون '''».

«'''و كل شى ء احصيناه كتابا'''» - يعنى هر چيزى را - كه اعمال شما هم از آن جمله است - ضبط كرده و در كتابى جليل القدر بيان نموده ايم ، بنابراين آيه شريفه مورد بحث در معناى آيه زير است كه مى فرمايد: «'''و كل شى ء احصيناه فى امام مبين '''».

ممكن هم هست مراد «'''و كل شى ء حفظناه مكتوبا'''» باشد، يعنى هر چيزى را ما با نوشتن در لوح محفوظ و يا در نامه اعمال حفظ كرده ايم . اين هم جائز است كه احصا به معناى كتابت باشد، و هم كتاب به معناى احصا باشد، چون هر دو در معناى ضبط مشتركند، و معناى آيه يا «'''كل شى ء احصيناه احصائا'''» باشد، «'''و يا كل شى ء كتبناه كتابا'''».

و به هر حال آيه شريفه حالى است كه تعليل سابق را تكميل مى كند، و معناى آن با آيه قبل چنين مى شود: جزاى آنها موافق با اعمال ايشان است ، به علت اينكه چنين حال و وضعى داشتند، در حالى كه ما حال و وضعشان را عليه آنان ضبط كرديم ، و جزايى موافق با آن به ايشان مى دهيم .

فَذُوقُوا فَلَن نَّزِيدَكُمْ إِلا عَذَاباً

فاى تفريع كه در آغاز اين آيه آمده ، آن را نتيجه مطلب قبل كرده ، كه عذاب كفار را تفصيل مى داد، و مى خواهد ايشان را از اين اميد ماءيوس ‍ كند كه روزى از شقاوت نجات يافته به راحتى برسند، و التفاتى كه از غيبت «'''انهم '''» به خطاب «'''نزيدكم '''» بكار رفته اين نكته را مى رساند كه خداى تعالى ايشان را حاضر فرض كرد تا توبيخ و سركوبيشان بدون واسطه انجام شود.

و مراد از جمله «'''فلن نزيدكم الا عذابا'''»، اين است كه آنچه مى چشيد عذابى است بعد از عذابى كه قبلا چشيده بوديد، پس آن عذاب ، عذابى است بعد از عذاب ، و عذابى است روى عذاب ، و همچنان عذابها دو چندان مى شود، و عذابى به عذابتان افزوده مى گردد، پس از اينكه به آرزوى خود برسيد ماءيوس باشيد، و اين آيه خالى از اين ظهور نيست كه مراد از جمله «'''لابثين فيها احقابا'''» خلود در آتش است ، و اينكه عذاب از شما قطع نخواهد شد.