روایت:الکافی جلد ۱ ش ۱۹۰

از الکتاب


آدرس:

علي بن ابراهيم بن هاشم عن ابيه عن حماد بن عيسي عن ابراهيم بن عمر اليماني عن ابان بن ابي عياش عن سليم بن قيس الهلالي قال :

قُلْتُ‏ لِأَمِيرِ اَلْمُؤْمِنِينَ ع‏ إِنِّي سَمِعْتُ مِنْ‏ سَلْمَانَ‏ وَ اَلْمِقْدَادِ وَ أَبِي ذَرٍّ شَيْئاً مِنْ تَفْسِيرِ اَلْقُرْآنِ‏ وَ أَحَادِيثَ‏ عَنْ‏ نَبِيِّ اَللَّهِ ص‏ غَيْرَ مَا فِي أَيْدِي اَلنَّاسِ ثُمَّ سَمِعْتُ مِنْكَ تَصْدِيقَ مَا سَمِعْتُ مِنْهُمْ وَ رَأَيْتُ فِي أَيْدِي اَلنَّاسِ أَشْيَاءَ كَثِيرَةً مِنْ تَفْسِيرِ اَلْقُرْآنِ‏ وَ مِنَ اَلْأَحَادِيثِ عَنْ‏ نَبِيِّ اَللَّهِ ص‏ أَنْتُمْ تُخَالِفُونَهُمْ فِيهَا وَ تَزْعُمُونَ أَنَّ ذَلِكَ كُلَّهُ بَاطِلٌ أَ فَتَرَى اَلنَّاسَ يَكْذِبُونَ عَلَى‏ رَسُولِ اَللَّهِ ص‏ مُتَعَمِّدِينَ وَ يُفَسِّرُونَ‏ اَلْقُرْآنَ‏ بِآرَائِهِمْ قَالَ فَأَقْبَلَ‏ عَلَيَ‏ فَقَالَ قَدْ سَأَلْتَ فَافْهَمِ اَلْجَوَابَ إِنَّ فِي أَيْدِي اَلنَّاسِ حَقّاً وَ بَاطِلاً وَ صِدْقاً وَ كَذِباً وَ نَاسِخاً وَ مَنْسُوخاً وَ عَامّاً وَ خَاصّاً وَ مُحْكَماً وَ مُتَشَابِهاً وَ حِفْظاً وَ وَهَماً وَ قَدْ كُذِبَ عَلَى‏ رَسُولِ اَللَّهِ ص‏ عَلَى عَهْدِهِ حَتَّى قَامَ خَطِيباً فَقَالَ أَيُّهَا اَلنَّاسُ قَدْ كَثُرَتْ عَلَيَّ اَلْكَذَّابَةُ فَمَنْ كَذَبَ عَلَيَّ مُتَعَمِّداً فَلْيَتَبَوَّأْ مَقْعَدَهُ مِنَ اَلنَّارِ ثُمَّ كُذِبَ عَلَيْهِ مِنْ بَعْدِهِ وَ إِنَّمَا أَتَاكُمُ اَلْحَدِيثُ مِنْ أَرْبَعَةٍ لَيْسَ لَهُمْ خَامِسٌ رَجُلٍ مُنَافِقٍ يُظْهِرُ اَلْإِيمَانَ مُتَصَنِّعٍ‏ بِالْإِسْلاَمِ‏ لاَ يَتَأَثَّمُ وَ لاَ يَتَحَرَّجُ أَنْ يَكْذِبَ‏ عَلَى‏ رَسُولِ اَللَّهِ ص‏ مُتَعَمِّداً فَلَوْ عَلِمَ اَلنَّاسُ أَنَّهُ مُنَافِقٌ كَذَّابٌ لَمْ يَقْبَلُوا مِنْهُ‏ وَ لَمْ يُصَدِّقُوهُ وَ لَكِنَّهُمْ قَالُوا هَذَا قَدْ صَحِبَ‏ رَسُولَ اَللَّهِ ص‏ وَ رَآهُ وَ سَمِعَ مِنْهُ وَ أَخَذُوا عَنْهُ وَ هُمْ لاَ يَعْرِفُونَ حَالَهُ وَ قَدْ أَخْبَرَهُ اَللَّهُ عَنِ اَلْمُنَافِقِينَ بِمَا أَخْبَرَهُ وَ وَصَفَهُمْ بِمَا وَصَفَهُمْ فَقَالَ عَزَّ وَ جَلَ‏ وَ إِذََا رَأَيْتَهُمْ تُعْجِبُكَ أَجْسََامُهُمْ وَ إِنْ يَقُولُوا تَسْمَعْ لِقَوْلِهِمْ‏ ثُمَّ بَقُوا بَعْدَهُ‏ فَتَقَرَّبُوا إِلَى أَئِمَّةِ اَلضَّلاَلَةِ وَ اَلدُّعَاةِ إِلَى‏ اَلنَّارِ بِالزُّورِ وَ اَلْكَذِبِ وَ اَلْبُهْتَانِ فَوَلَّوْهُمُ اَلْأَعْمَالَ وَ حَمَلُوهُمْ‏ عَلَى رِقَابِ اَلنَّاسِ وَ أَكَلُوا بِهِمُ اَلدُّنْيَا وَ إِنَّمَا اَلنَّاسُ مَعَ اَلْمُلُوكِ‏ وَ اَلدُّنْيَا إِلاَّ مَنْ عَصَمَ اَللَّهُ فَهَذَا أَحَدُ اَلْأَرْبَعَةِ وَ رَجُلٍ سَمِعَ مِنْ‏ رَسُولِ اَللَّهِ‏ شَيْئاً لَمْ يَحْمِلْهُ عَلَى وَجْهِهِ وَ وَهِمَ فِيهِ وَ لَمْ يَتَعَمَّدْ كَذِباً فَهُوَ فِي يَدِهِ‏ يَقُولُ بِهِ وَ يَعْمَلُ بِهِ‏ وَ يَرْوِيهِ فَيَقُولُ أَنَا سَمِعْتُهُ مِنْ‏ رَسُولِ اَللَّهِ ص‏ فَلَوْ عَلِمَ‏ اَلْمُسْلِمُونَ‏ أَنَّهُ وَهَمٌ لَمْ يَقْبَلُوهُ وَ لَوْ عَلِمَ هُوَ أَنَّهُ وَهَمٌ لَرَفَضَهُ وَ رَجُلٍ ثَالِثٍ سَمِعَ مِنْ‏ رَسُولِ اَللَّهِ ص‏ شَيْئاً أَمَرَ بِهِ ثُمَّ نَهَى عَنْهُ وَ هُوَ لاَ يَعْلَمُ أَوْ سَمِعَهُ يَنْهَى عَنْ شَيْ‏ءٍ ثُمَّ أَمَرَ بِهِ وَ هُوَ لاَ يَعْلَمُ فَحَفِظَ مَنْسُوخَهُ وَ لَمْ يَحْفَظِ اَلنَّاسِخَ وَ لَوْ عَلِمَ أَنَّهُ مَنْسُوخٌ لَرَفَضَهُ وَ لَوْ عَلِمَ‏ اَلْمُسْلِمُونَ‏ إِذْ سَمِعُوهُ مِنْهُ أَنَّهُ مَنْسُوخٌ لَرَفَضُوهُ وَ آخَرَ رَابِعٍ لَمْ يَكْذِبْ عَلَى‏ رَسُولِ اَللَّهِ ص‏ مُبْغِضٍ لِلْكَذِبِ خَوْفاً مِنَ اَللَّهِ وَ تَعْظِيماً لِرَسُولِ اَللَّهِ ص‏ لَمْ يَنْسَهُ‏ بَلْ حَفِظَ مَا سَمِعَ عَلَى وَجْهِهِ فَجَاءَ بِهِ كَمَا سَمِعَ لَمْ يَزِدْ فِيهِ وَ لَمْ يَنْقُصْ مِنْهُ وَ عَلِمَ اَلنَّاسِخَ مِنَ اَلْمَنْسُوخِ فَعَمِلَ بِالنَّاسِخِ وَ رَفَضَ اَلْمَنْسُوخَ فَإِنَّ أَمْرَ اَلنَّبِيِّ ص‏ مِثْلُ‏ اَلْقُرْآنِ‏ نَاسِخٌ وَ مَنْسُوخٌ وَ خَاصٌّ وَ عَامٌّ وَ مُحْكَمٌ وَ مُتَشَابِهٌ قَدْ كَانَ يَكُونُ‏ مِنْ‏ رَسُولِ اَللَّهِ ص‏ اَلْكَلاَمُ لَهُ وَجْهَانِ كَلاَمٌ عَامٌّ وَ كَلاَمٌ خَاصٌّ مِثْلُ‏ اَلْقُرْآنِ‏ وَ قَالَ اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فِي كِتَابِهِ مََا آتََاكُمُ‏ اَلرَّسُولُ‏ فَخُذُوهُ وَ مََا نَهََاكُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا فَيَشْتَبِهُ‏ عَلَى مَنْ لَمْ يَعْرِفْ وَ لَمْ يَدْرِ مَا عَنَى اَللَّهُ بِهِ وَ رَسُولُهُ ص‏ وَ لَيْسَ كُلُّ أَصْحَابِ‏ رَسُولِ اَللَّهِ ص‏ كَانَ يَسْأَلُهُ عَنِ اَلشَّيْ‏ءِ فَيَفْهَمُ وَ كَانَ مِنْهُمْ مَنْ يَسْأَلُهُ وَ لاَ يَسْتَفْهِمُهُ حَتَّى إِنْ كَانُوا لَيُحِبُّونَ أَنْ يَجِي‏ءَ اَلْأَعْرَابِيُّ وَ اَلطَّارِئُ فَيَسْأَلَ‏ رَسُولَ اَللَّهِ ص‏ حَتَّى يَسْمَعُوا وَ قَدْ كُنْتُ أَدْخُلُ عَلَى‏ رَسُولِ اَللَّهِ ص‏ كُلَّ يَوْمٍ دَخْلَةً وَ كُلَّ لَيْلَةٍ دَخْلَةً فَيُخْلِينِي فِيهَا أَدُورُ مَعَهُ‏ حَيْثُ دَارَ وَ قَدْ عَلِمَ أَصْحَابُ‏ رَسُولِ اَللَّهِ ص‏ أَنَّهُ لَمْ يَصْنَعْ ذَلِكَ بِأَحَدٍ مِنَ اَلنَّاسِ غَيْرِي فَرُبَّمَا كَانَ فِي بَيْتِي يَأْتِينِي رَسُولُ اَللَّهِ ص‏ أَكْثَرُ ذَلِكَ فِي بَيْتِي وَ كُنْتُ إِذَا دَخَلْتُ عَلَيْهِ بَعْضَ مَنَازِلِهِ أَخْلاَنِي وَ أَقَامَ عَنِّي نِسَاءَهُ فَلاَ يَبْقَى عِنْدَهُ غَيْرِي وَ إِذَا أَتَانِي لِلْخَلْوَةِ مَعِي فِي مَنْزِلِي لَمْ تَقُمْ عَنِّي‏ فَاطِمَةُ وَ لاَ أَحَدٌ مِنْ بَنِيَّ وَ كُنْتُ إِذَا سَأَلْتُهُ أَجَابَنِي وَ إِذَا سَكَتُّ عَنْهُ‏ وَ فَنِيَتْ مَسَائِلِي اِبْتَدَأَنِي فَمَا نَزَلَتْ عَلَى‏ رَسُولِ اَللَّهِ ص‏ آيَةٌ مِنَ‏ اَلْقُرْآنِ‏ إِلاَّ أَقْرَأَنِيهَا وَ أَمْلاَهَا عَلَيَّ فَكَتَبْتُهَا بِخَطِّي وَ عَلَّمَنِي تَأْوِيلَهَا وَ تَفْسِيرَهَا وَ نَاسِخَهَا وَ مَنْسُوخَهَا وَ مُحْكَمَهَا وَ مُتَشَابِهَهَا وَ خَاصَّهَا وَ عَامَّهَا وَ دَعَا اَللَّهَ أَنْ يُعْطِيَنِي فَهْمَهَا وَ حِفْظَهَا فَمَا نَسِيتُ آيَةً مِنْ‏ كِتَابِ اَللَّهِ‏ وَ لاَ عِلْماً أَمْلاَهُ عَلَيَّ وَ كَتَبْتُهُ مُنْذُ دَعَا اَللَّهَ لِي بِمَا دَعَا وَ مَا تَرَكَ شَيْئاً عَلَّمَهُ اَللَّهُ مِنْ حَلاَلٍ وَ لاَ حَرَامٍ وَ لاَ أَمْرٍ وَ لاَ نَهْيٍ كَانَ أَوْ يَكُونُ وَ لاَ كِتَابٍ مُنْزَلٍ عَلَى أَحَدٍ قَبْلَهُ مِنْ طَاعَةٍ أَوْ مَعْصِيَةٍ إِلاَّ عَلَّمَنِيهِ وَ حَفِظْتُهُ فَلَمْ أَنْسَ حَرْفاً وَاحِداً ثُمَّ وَضَعَ يَدَهُ عَلَى صَدْرِي وَ دَعَا اَللَّهَ لِي أَنْ يَمْلَأَ قَلْبِي عِلْماً وَ فَهْماً وَ حُكْماً وَ نُوراً فَقُلْتُ يَا نَبِيَّ اَللَّهِ‏ بِأَبِي أَنْتَ وَ أُمِّي مُنْذُ دَعَوْتَ اَللَّهَ لِي بِمَا دَعَوْتَ لَمْ أَنْسَ شَيْئاً وَ لَمْ يَفُتْنِي شَيْ‏ءٌ لَمْ أَكْتُبْهُ أَ فَتَتَخَوَّفُ عَلَيَّ اَلنِّسْيَانَ فِيمَا بَعْدُ فَقَالَ لاَ لَسْتُ أَتَخَوَّفُ عَلَيْكَ اَلنِّسْيَانَ وَ اَلْجَهْلَ‏


الکافی جلد ۱ ش ۱۸۹ حدیث الکافی جلد ۱ ش ۱۹۱
روایت شده از : حضرت محمد صلی الله علیه و آله
کتاب : الکافی (ط - الاسلامیه) - جلد ۱
بخش : -
عنوان : حدیث درباره حديث
موضوعات : حدیث

ترجمه

کمره ای, اصول کافی ترجمه کمره ای جلد ۱, ۱۸۳

۱- سليم بن قيس هلالى گويد: به امير المؤمنين (ع) گفتم: من از سلمان و مقداد و ابو ذر چيزها در تفسير قرآن و هم حديثها از پيغمبر (ص) مى‏شنوم كه با آنچه در دست مردم است مغايرت دارد و از شما شنيدم كه گفته‏هاى آنان را تصديق مى‏كنيد، در دست مردم هم چيزهاى بسيار از تفسير قرآن و حديث‏ها از پيغمبر خدا (ص) است كه شما با آن مخالفيد و معتقديد كه همه آنها باطل است، آيا عقيده داريد كه مردم عمداً به رسول خدا (ص) دروغ مى بندند؟ و قرآن را از پيش خود تفسير مى‏كنند؟ گفت: على (ع) به من رو كرد و فرمود: پرسيدى، جواب را خوب بفهم، محققاً در دست مردم حق و باطل و راست و دروغ و ناسخ و منسوخ و عام و خاص و محكم و متشابه و خاطره‏هاى درست و موهومات، هر دو هست. در زمان خود پيغمبر بر آن حضرت دروغ بستند تا به سخنرانى برخاست و فرمود: اى مردم، دروغ‏بندان بر من فراوان شده‏اند، هر كه عمداً بر من دروغ بندد نشيمنش پر از آتش باد. و باز هم پس از وى بر او دروغ بستند. همانا حديث كه به شما رسيده بوسيله يكى از چهار خبرگزار است كه پنجمى ندارند: ۱- شخص منافق و بى‏عقيده‏اى كه به زبان اظهار ايمان كرده و مسلمانى او ظاهر سازى است و دروغ بستن به رسول خدا (ص) را نه گناه مى‏شمارد و نه از آن باك دارد، اگر مردم بدانند كه او منافق و دروغگو است از او نپذيرند و او را باور ندارند ولى گويند اين مردى است يار و هم صحبت رسول خدا (ص)، آن حضرت را ديده و از او حديث شنيده. و به اين اشتباه از او روايت اخذ كنند و باطن او را ندانند، خدا از منافقان خبر داده بدان چه معروف است و آنان را بدان وصف كرده كه فرموده است (۳ سوره ۶۳): «چون آنها را ببينى از ظاهر آراسته آنها خوشت آيد و در شگفت شوى (قهرمان نما و فداكار جلوه كنند) و چون لب به سخن گشايند و گفتارشان را بشنوى، به كالبدهاى بيروح مانند» هم اينان پس از پيغمبر زنده ماندند و به سران گمراهى و داعيان به دوزخ با ناحق و دروغ و بهتان پيوستند و آنها هم كارهاى بزرگ را به دستشان دادند و بر مردم مسلطشان كردند و به وسيله آنها دنيا را خوردند همانا مردم هم همراه ملوك و دنبال دنيا هستند مگر كسى كه خدايش نگهدارد، اين يكى از چهار كس. ۲- كسى كه چيزى از پيغمبر خدا (ص) شنيده ولى درست درك نكرده و به غلط افتاده، قصد دروغ ندارد ولى اين دستور ناقص را در دست دارد، بدان معتقد است و بدان عمل مى‏كند و هم آن را روايت مى‏كند و مى‏گويد: آن را از رسول خدا (ص) شنيدم، اگر مردم بدانند به غلط دريافته آن را نپذيرند و خود او هم اگر بداند غلط دريافته آن را رها مى‏كند. ۳- كسى كه از رسول خدا فرمانى شنيده و سپس آن حضرت آن را لغو كرده و غدقن نموده و او نفهميده، يا شنيده پيغمبر (ص) از چيزى نهى كرده ولى باز بدان امر كرده و او ندانسته منسوخ را حفظ كرده و ناسخ را فرا ياد نياورده، اگر بداند منسوخ است تركش كند و اگر مسلمانها هم بدانند كه اين مسموع از او منسوخ است تركش كنند. ۴- خبرگزار چهارمين كه به رسول خدا (ص) دروغ نبسته و دروغ را دشمن دارد از بيم خدا، و به احترام رسول خدا (ص)، آنچه شنيده فراموش نكرده بلكه همان طور كه شنيده به ياد دارد و چنانچه شنيده به مردم ياد مى‏دهد، نه به آن بيفزايد و نه از آن كم كند، ناسخ را از منسوخ بداند و به ناسخ عمل كند و منسوخ را وانهد زيرا دستور پيغمبر (ص) هم مانند قرآن ناسخ دارد و منسوخ (خاص دارد و عام) محكم دارد و متشابه، گاهى رسول خدا (ص) سخن مى‏گفت كه دو احتمال داشت، كلام عامى داشت و كلام خاصى مانند قرآن، خدا هم در كتاب خود فرموده (۷ سوره ۵۹): «آنچه رسول خدا به شما دستور داد اخذ كنيد و از آنچه غدقن كرد باز ايستيد» كسى كه نفهمد و نداند، مقصود رسول خدا (ص) بر او مشتبه شود، اين طور نبود كه هر كدام از همصحبتهاى رسول خدا (ص) چيزى از او بپرسد كلام آن حضرت را بفهمد، كسانى بودند كه از او مى پرسيدند و در مقام فهم مقصود نبودند تا آنجا كه دوست داشتند يك‏ عرب بيابانى و رهگذرى بيايد و چيزى از رسول خدا (ص) بپرسد و آنها بشنوند. ولى من هر روز براى ورود بر رسول خدا نوبتى داشتم و هر شب نوبتى كه در اين دو نوبت با آن حضرت خلوت مى‏كردم و از هر موضوعى صحبت مى‏كردم كه آن حضرت ميل داشت، همه اصحاب رسول خدا (ص) مى‏دانند كه با احدى از مردم جز من چنين كارى نمى‏كرد، بسا هم در خانه خودم بودم كه رسول خدا (ص) نزد من مى‏آمد (آرى) بيشتر اين خلوتها در خانه خودم بود، من هر وقت به يكى از منازل آن حضرت مى‏رفتم، خانه را براى من خلوت مى‏كرد و زوجه‏هاى خود را هم بيرون مى‏كرد تا ديگرى با من نباشد و چون براى مجلسى محرمانه در خانه من مى آمد، فاطمه و پسران مرا بيرون نمى‏كرد. هر گاه از او مى‏پرسيدم، به من جواب مى‏گفت و چون خاموش مى‏ماندم و پرسشهايم تمام مى‏شد با من آغاز سخن مى كرد. و بر رسول خدا (ص) هيچ آيه قرآنى نازل نمى‏شد جز اينكه برايم مى‏خواند و ديكته مى‏كرد و به خط خود مى‏نوشتم و تأويل و تفسير و ناسخ و منسوخ و محكم و متشابه و خاص و عام آن را به من مى‏آموخت، و از خدا خواست كه به من فهم و نيروى حفظ عطا كند، من آيه‏اى از قرآن را كه به من آموخت و علمى را كه به من املاء كرد و نوشتم فراموش نكردم، از آنگاه كه براى من اين درخواست را از خدا كرد، هيچ علمى كه در باره حلال و حرام و امر و نهى كه بود يا مى‏باشد و هيچ كتاب نازل بر يكى از پيغمبران پيش از خود را در باره طاعت و معصيت نماند كه به من نياموزد، همه را به من آموخت و من حفظ كردم و يك حرفش را از ياد نبردم، سپس دست بر سينه من نهاد و از خدا خواست كه دلم را پر از علم و فهم و حكمت و نور نمايد، من گفتم: اى پيغمبر خدا، پدر و مادرم قربانت، از آن وقت كه دعا را در باره من كردى چيزى فراموش نكنم و آنچه هم ننويسم از دستم نرود، آيا پس از اين بيم فراموشى برايم دارى؟ فرمود: نه، من از فراموشى و نادانى نسبت به تو بيمى ندارم.

مصطفوى‏, اصول کافی ترجمه مصطفوی جلد ۱, ۸۰

سليم بن قيس گويد: بامير المؤمنين (ع) عرضكردم. من از سلمان و مقداد و ابى ذر چيزى از تفسير قرآن و هم احاديثى از پيغمبر شنيده‏ام كه با آنچه در نزد مردم است مخالفست و باز از شما ميشنوم چيزى كه آنچه را شنيده‏ام تصديق ميكند، و در دست مردم مطالبى از تفسير قرآن و احاديث پيغمبر مى‏بينم كه شما با آنها مخالفيد و همه را باطل ميدانيد، آيا عقيده داريد كه مردم عمدا برسول خدا دروغ مى‏بندند و قرآن را برأى خود تفسير ميكنند؟ سليم گويد: حضرت بمن توجه كرد و فرمود، سؤالى كردى اكنون پاسخش را بفهم. همانا نزد مردم حق و باطل و راست و دروغ و ناسخ و منسوخ و عام و خاص و محكم و متشابه و خاطره درست و نادرست همه هست و در زمان پيغمبر (ع) مردم بر حضرتش دروغ بستند تا آنكه ميان مردم بسخنرانى ايستاد و فرمود: «اى مردم همانا دروغ‏بندان بر من زياد شده‏اند هر كه عمدا بمن دروغ بندد بايد جاى نشستن خود را دوزخ داند.» سپس بعد از او هم بر او دروغ بستند همانا حديث از چهار طريقى كه پنجمى ندارد بشما ميرسد.اول- شخص منافقى كه تظاهر بايمان ميكند و اسلام ساختگى دارد و از عمدا دروغ بستن به پيغمبر پروا ندارد و آن را گناه نميشمارد، اگر مردم بدانند كه او منافق و دروغگو است از او نميپذيرند و تصديقش نميكنند ليكن مردم ميگويند اين شخص همدم پيغمبر بوده و او را ديده و از او شنيده است مردم از او اخذ كنند و از حالش آگهى ندارند در صورتى كه خداوند پيغمبرش را از حال منافقين خبر داده و ايشان را توصيف نموده و فرموده است (۳ سوره ۶۳) «چون ايشان را ببينى از ظاهرشان خوشت آيد و اگر سخن گويند بگفتارشان گوش دهى» منافقين پس از پيغمبر زنده ماندند و برهبران گمراهى و كسانى كه با باطل و دروغ و تهمت مردم را بدوزخ خوانند پيوستند و آنها پستهاى حساسشان دادند و بر گردن مردمشان سوار كردند و بوسيله آنها دنيا را بدست آوردند زيرا مردم همراه زمامداران و دنبال دنيا ميروند مگر آن را كه خدا نگهدارد اين بود يكى از چهار نفر. دوم- كسى كه چيزى از پيغمبر (ص) شنيده و آن را درست نفهميده و بغلط رفته ولى قصد دروغ نداشته آن حديث در دست او است، بآن معتقد است و عمل ميكند و بديگران ميرساند و ميگويد من اين را از رسول خدا (ص) شنيدم. اگر مسلمين بدانند كه او بغلط رفته نمى‏پذيرندش و اگر هم خودش بداند اشتباه كرده و آن را رها ميكند. سوم- شخصى كه چيزى از پيغمبر (ص) شنيده كه بآن امر ميفرمود سپس پيغمبر از آن نهى فرموده و او آگاه نگشته يا نهى چيزى را از پيغمبر شنيده و سپس آن حضرت بآن امر فرموده و او اطلاع نيافته پس‏ او منسوخ را حفظ كرده و ناسخرا حفظ نكرده اگر او بداند منسوخست تركش كند و اگر مسلمين هنگامى كه از او ميشنوند بدانند منسوخست تركش كنند. چهارم- شخصى كه بر پيغمبر دروغ نبسته و دروغرا از ترس خدا و احترام پيغمبر مبغوض دارد و حديث را هم فراموش نكرده بلكه آنچه شنيده چنان كه بوده حفظ كرده و همچنان كه شنيده نقل كرده، بآن نيفزوده و از آن كم نكرده و ناسخرا از منسوخ شناخته، بناسخ عمل كرده و منسوخ را رها كرده، زيرا امر پيغمبر (ص) هم مانند قرآن ناسخ و منسوخ [و خاص و عام‏] و محكم و متشابه دارد، گاهى رسول خدا (ص) بدو طريق سخن ميفرمود: سخنى عام و سخنى خاص مثل قرآن. و خداى عز و جل در كتابش فرموده (۷ سوره ۵۹) آنچه را پيغمبر برايتان آورده اخذ كنيد و از آنچه نهيتان كرده باز ايستيد، كسى كه مقصود خدا و رسولش را نفهمد و درك نكند بر او مشتبه شود، اصحاب پيغمبر (ص) كه چيزى از او ميپرسيدند همگى كه نميفهميدند، بعضى از آنها از پيغمبر ميپرسيدند ولى (بعلت شرم يا احترام يا بى‏قيدى) فهم‏جوئى نميكردند و دوست داشتند كه بيابانى و رهگذرى بيايد و از پيغمبر بپرسد تا آنها بشنوند. اما من هر روز يك نوبت و هر شب يك نوبت بر پيغمبر (ص) وارد ميشدم با من خلوت ميكرد و در هر موضوعى با او بودم (محرم رازش بودم و چيزى از من پوشيده نداشت) اصحاب پيغمبر (ص) ميدانند كه جز من با هيچ كس چنين رفتار نميكرد، بسا بود كه در خانه خودم بودم و پيغمبر (ص) نزدم مى‏آمد، و اين همنشينى در خانه من بيشتر واقع ميشد از خانه پيغمبر و چون در بعضى از منازل بر آن حضرت وارد ميشدم، زنان خود را بيرون ميكرد و تنها با من بود و چون براى خلوت بمنزل من مى‏آمد فاطمه و هيچ يك از پسرانم را بيرون نميكرد، چون از او ميپرسيدم جواب ميداد و چون پرسشم تمام ميشد و خاموش ميشدم او شروع ميفرمود، هيچ آيه‏ئى از قرآن بر رسول خدا (ص) نازل نشد جز اينكه براى من خواند و املا فرمود و من بخط خود نوشتم و تأويل و تفسير و ناسخ و منسوخ و محكم و متشابه و خاص و عام آن را بمن آموخت و از خدا خواست كه فهم و حفظ آن را بمن عطا فرمايد، و از زمانى كه آن دعا را در باره من كرد هيچ آيه‏ئى از قرآن و هيچ علمى را كه املا فرمود و من نوشتم فراموش نكردم و آنچه را كه خدا تعليمش فرمود از حلال و حرام و امر و نهى گذشته و آينده و نوشته‏اى كه بر هر پيغمبر پيش از او نازل شده بود از طاعت و معصيت بمن تعليم فرمود و من حفظش كردم و حتى يك حرف آن را فراموش نكردم، سپس دستش را بر سينه‏ام گذاشت و از خدا خواست دلم را از علم و فهم و حكم و نور پركند، عرضكردم اى پيغمبر خدا پدر و مادرم قربانت از زمانى كه آن دعا را در باره من كردى چيزى را فراموش نكردم و آنچه را هم ننوشتم از يادم نرفت، آيا بيم فراموشى بر من دارى؟ فرمود! نه بر تو بيم فراموش و نادانى ندارم.

محمدعلى اردكانى, تحفة الأولياء( ترجمه أصول كافى) - جلد ۱, ۲۲۱

على بن ابراهيم بن هاشم، از پدرش، از حمّاد بن عيسى، از ابراهيم بن عمر يمانى، از ابان بن ابى عيّاش، از سليمان بن قيس هلالى روايت كرده كه گفت: به امير المؤمنين عليه السلام عرض كردم كه: من شنيدم از سلمان و مقداد و ابوذر چيزى از تفسير قرآن و احاديثى چند را كه از پيغمبر روايت كردند غير از آنچه در دست مردم است، بعد از آن، از تو شنيدم كه تصديق فرمودى آنچه را كه من از ايشان شنيده بودم و از تفسير قرآن و احاديثى كه از پيغمبر مروى است بسيار چيزها در دست مردم ديدم كه شما با ايشان در آنها مخالفت داريد. و چنان مى‏دانيد كه همه آنها باطل است. آيا مردم را چنين مى‏دانى كه از روى عمد بر رسول خدا صلى الله عليه و آله دروغ مى‏گويند و قرآن را به رأى خود تفسير مى‏كنند؟ سليم مى‏گويد كه: آن حضرت رو به من كرد و فرمود: «سؤال كردى، پس جواب آن را بفهم. به درستى كه حق و باطل و راست و دروغ، و ناسخ و منسوخ، و عام و خاص، و محكم ومتشابه، و آنچه درست حفظ شده و آنچه غلط واقع شده، همه در دست مردم هست. و در زمان رسول خدا، آن قدر بر آن حضرت دروغ گفتند كه خود بر خاست و خطبه خواند و فرمود كه: اى گروه مردم، دروغ‏گويان كه بر من دروغ مى‏گويند، بسيار شده‏اند، پس هر كه بر من دروغ گويد از روى عمد، جاى خويش را در جهنم آماده داند. بعد از وفات آن حضرت نيز بر او دروغ بستند، و جز اين نيست كه از چهار كس حديث به شما رسيده كه پنجم ندارند: يكى منافقى كه اظهار ايمان مى‏كند و اسلام را به خود مى‏بندد و پروا نمى‏كند از اين‏كه عمداً دروغ بر رسول خدا صلى الله عليه و آله بگويد و بر خويش تنگ نمى‏گيرد. پس اگر مردم، مى‏دانستند كه او منافق و دروغ‏گوست از او قبول نمى‏كردند، و او را تصديق نمى‏نمودند، وليكن مردم، گفتند كه اين مرد با رسول خدا صلى الله عليه و آله مصاحبت نموده و آن حضرت را ديده و از او شنيده و ايشان از حال او خبر نداشتند. و خدا پيغمبران را از حال منافقان خبر داده به آنچه او را خبر داده و ايشان را وصف فرموده به آنچه وصف فرموده (كه: زبان ازبيان آن عاجز است و گوش تاب شنيدن آن را ندارد). و بعد از آن خداى عزّوجلّ فرموده: «وَ إِذا رَأَيْتَهُمْ تُعْجِبُكَ أَجْسامُهُمْ وَ إِنْ يَقُولُوا تَسْمَعْ لِقَوْلِهِمْ» «۱»، يعنى: «هر گاه ببينى منافقان را بشگفت مى‏آورد تو را تن‏هاى ايشان (و تو را از جسم‏هاى ايشان به جهت جسامت و صباحت خوش آيد). و اگر سخن گويند، گوش فرا مى‏دهى از براى گفتار ايشان (به جهت طلاقت زبان و حلاوت و فصاحت سخنان ايشان). و به اين سبب، آنچه مى‏گويند (از سوگندهاى دروغ و ادعاى ايمان بى فروغ)، قبول مى‏كنى و قبول مى‏فرمايى» (مراد اين است كه هر گاه پيغمبر با آن حال او در باب منافقان چنين باشد، حال مردمان با آن حالى كه دارند در باب ايشان، چه عجب كه چنين باشد؟) و آنها بعد از آن حضرت باقى ماندند و به واسطه باطل و ناحق و دروغ و بهتان به سوى پيشوايان ضلالت و خوانندگان مردم به سوى آتش دوزخ تقرب جستند. پس پيشوايان گمراه ايشان را عاملان خويش گردانيدند و ايشان را بر گردن مردمان سوار كردند و به واسطه ايشان دنيا را خوردند. جز اين نيست كه مردم با پادشاهان و دنيايند و ميل به ايشان دارند، مگر كسى كه خدا او را نگه دارد (اين‏كه مذكور شد، از چهار راوى است). دويم، مردى است كه از رسول خدا صلى الله عليه و آله چيزى را شنيده، وليكن آن را به وضعى كه داشته، بر نداشته و در آن غلط و اشتباه كرده، و عمداً دروغ نگفته، پس آن حديث در دست اوست كه به آن اعتقاد دارد و عملش به آن است و آن را روايت مى‏كند و مى‏گويد: من اين را از رسول خدا صلى الله عليه و آله شنيده‏ام. پس اگر مسلمانان مى‏دانستند كه غلط و اشتباه كرده است، آن را قبول نمى‏كردند و اگر خود نيز مى‏دانست كه اشتباه كرده، آن را ترك مى‏نمود. سيم، مردى است كه از رسول خدا صلى الله عليه و آله چيزى را كه آن حضرت به آن امر فرمود، بعد از آن نهى فرمود و او نمى‏دانست، يا از آن حضرت شنيد كه از چيز نهى فرمود، بعد از آن، به آن امر فرمود، در حالى كه او نمى‏دانست و منسوخ را حفظ كرد و ناسخ را حفظ نكرد، و اگر مى‏دانست كه آن منسوخ است، آن را ترك مى‏كرد و اگر مسلمانان در آن هنگام كه آن حديث را از وى شنيدند، مى‏دانستند كه آن حديث منسوخ است، آن را ترك مى‏كردند. چهارم، كسى است كه بر رسول خدا صلى الله عليه و آله دروغ نگفته و دروغ را دشمن مى‏دارد، به جهت‏ __________________________________________________

(۱). منافقون، ۴.
                       

ترس خدا و تعظيم رسول خدا صلى الله عليه و آله و سهو و فراموشى او را دست نداده، بلكه آنچه را كه شنيده، به وضعى كه بوده، حفظ نموده و آن را چنانچه آورده، شنيده كه در آن چيزى نيفزوده و از آن چيزى كم ننموده و ناسخ را از منسوخ دانسته و در ميانه اين دو تميز داده، پس به ناسخ عمل كرده و منسوخ را واگذاشته؛ زيرا كه حديث پيغمبر، چون قرآن ناسخ است و منسوخ و خاص و عام و محكم و متشابه. و گاه بود كه از رسول خدا صلى الله عليه و آله سخنى سر مى‏زد كه آن را دو وجه بود و سخنى بود كه عام بود و همه را فرا مى‏گرفت و سخنى بود كه خاص بود و اختصاص به بعضى داشت و از آن بعض، به سوى غير آن در نمى‏گذشت؛ چون قرآن كه عام و خاص دارد و خداى عزّوجلّ در كتاب خود فرموده است: «وَ ما آتاكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَ ما نَهاكُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا» «۱»، يعنى: «آنچه بياورد رسول شما را فرستاده ما كه محمد است، پس آن را فرا گيريد و آنچه شما را از آن نهى فرمايد، پس باز ايستيد». و آنچه خدا و رسولش صلى الله عليه و آله به آن قصد فرموده بودند، مشتبه مى‏شد بر كسى كه نمى‏شناخت و نمى‏دانست كه مقصود چيست و هر يك از اصحاب رسول خدا صلى الله عليه و آله كه از آن حضرت در باب چيزى سؤال مى‏كردند، جواب را نمى‏فهميدند و از جمله ايشان كسى بود كه آن حضرت را از چيزى سؤال مى‏نمود، و در بند فهميدن آن نبود، حتى آن‏كه دوست مى‏داشتند كه يكى از باديه‏نشينان، يا كسى كه تازه به خدمت پيغمبر رسيده باشد، بيايد و از آن حضرت سؤال نمايد تا ايشان بشنوند كه چه مى‏فرمايد. من هر روز يك مرتبه و هر شب يك مرتبه بر رسول خدا صلى الله عليه و آله داخل مى‏شدم و در وقتى به خدمت آن حضرت مى‏رسيدم، با من خلوت مى‏فرمود. با آن حضرت هر جا كه مى‏گشت مى‏گشتم. همه اصحاب رسول خدا دانستند كه آن حضرت، با هيچ يك از مردمان غير از من، چنين نكرد. بسا بود كه رسول خدا صلى الله عليه و آله به خانه من تشريف ارزانى مى‏فرمود، بيش از آن‏كه من به خانه خود مى‏رفتم. و چون بر آن حضرت داخل مى‏شدم، در بعضى از منزل‏ها كه داشت، با من خلوت مى‏كرد و زنان خويش را به جهت من امر مى‏فرمود كه بر خيزند و در نزد ما نباشند و در نزد آن حضرت كسى غير از من نمى‏ماند. __________________________________________________

(۱). حشر، ۷.
                     

و چون به جهت خلوت با من به منزل من تشريف مى‏آورد، فاطمه و هيچ‏يك از پسران من بر نمى‏خواستند و از من دور نمى‏شدند. و چون از آن حضرت سؤال مى‏كردم، مرا جواب مى‏فرمود و چون ساكت مى‏شدم و از سؤال نمى‏كردم و مسائلى را كه داشتم تمام مى‏شد، ابتدا مى‏نمود. و آيه‏اى از قرآن بر رسول خدا صلى الله عليه و آله نازل نشد، مگر اين‏كه آن را بر من خواند و آن را از بر فرمود و من به خط خويش نوشتم و تأويل و تفسير و ناسخ و منسوخ و محكم و متشابه و خاص و عام آن را به من تعليم نمود. و خدا را خواند كه فهم و حفظ آن را به من عطا فرمايد و آن زمان كه از براى من دعا كرد و به آنچه دعا كرد، تا امروز آيه‏اى از كتاب خدا و علمى كه فرموده بود و من آن را نوشته بودم، فراموش نكردم. روا نگذاشت چيزى را كه خدا به او تعليم داده بود؛ از حلال و حرام و امر و نهى كه بوده، يا خواهد بود و نه كتابى كه نازل شده است بر يكى از پيغمبران كه پيش از آن حضرت بوده‏اند، از اطاعت يا معصيتى، مگر آن را به من تعليم نمود و من آن را حفظ كردم. و يك حرف آن را فراموش نكردم بعد از آن‏كه دست خويش را بر سينه من گذاشت و دعا كرد كه خدا دل مرا پر از علم و فهم و نور گرداند. من عرض كردم كه: اى پيغمبر خدا، پدر و مادرم فداى تو باد، از آن زمان كه دعا كردى براى من به آنچه دعا كردى، تا امروز چيزى را فراموش نكردم و آنچه را كه ننوشته بودم، از من فوت نشد. آيا ترس آن دارى كه من بعد از آن فراموش كنم؟ فرمود كه: چنين نيست. بر تو از فراموشى و جهل نمى‏ترسم».


شرح

آیات مرتبط (بر اساس موضوع)

احادیث مرتبط (بر اساس موضوع)

  1. الکافی جلد ۱ ش ۱۱۷ (روایت شده از: امام جعفر صادق عليه السلام)
  2. الکافی جلد ۱ ش ۱۱۸ (روایت شده از: امام جعفر صادق عليه السلام)
  3. الکافی جلد ۱ ش ۱۳۰ (روایت شده از: امام جعفر صادق عليه السلام)
  4. الکافی جلد ۱ ش ۱۳۱ (روایت شده از: امام جعفر صادق عليه السلام)
  5. الکافی جلد ۱ ش ۱۳۳ (روایت شده از: امام محمّد باقر عليه السلام)
  6. الکافی جلد ۱ ش ۱۳۷ (روایت شده از: امام جعفر صادق عليه السلام)
  7. الکافی جلد ۱ ش ۱۴۰ (روایت شده از: امام جعفر صادق عليه السلام)
  8. الکافی جلد ۱ ش ۱۴۱ (روایت شده از: امام جعفر صادق عليه السلام)
  9. الکافی جلد ۱ ش ۱۴۲ (روایت شده از: امام جعفر صادق عليه السلام)
  10. الکافی جلد ۱ ش ۱۴۳ (روایت شده از: امام جعفر صادق عليه السلام)
  11. الکافی جلد ۱ ش ۱۴۴ (روایت شده از: امام جعفر صادق عليه السلام)
  12. الکافی جلد ۱ ش ۱۴۵ (روایت شده از: امام رضا عليه السلام)
  13. الکافی جلد ۱ ش ۱۴۶ (روایت شده از: امام على عليه السلام)
  14. الکافی جلد ۱ ش ۱۵۱ (روایت شده از: امام جعفر صادق عليه السلام)
  15. الکافی جلد ۱ ش ۱۹۰ (روایت شده از: حضرت محمد صلی الله علیه و آله)
  16. الکافی جلد ۱ ش ۲۰۰ (روایت شده از: حضرت محمد صلی الله علیه و آله)
  17. الکافی جلد ۱ ش ۲۰۳ (روایت شده از: امام جعفر صادق عليه السلام)
  18. الکافی جلد ۱ ش ۹۱ (روایت شده از: حضرت محمد صلی الله علیه و آله)
  19. الکافی جلد ۲ ش ۷۹۱ (روایت شده از: امام جعفر صادق عليه السلام)
  20. الکافی جلد ۲ ش ۸۶۵ (روایت شده از: امام جعفر صادق عليه السلام)