الروم ٥٦
| کپی متن آیه |
|---|
| وَ قَالَ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ وَ الْإِيمَانَ لَقَدْ لَبِثْتُمْ فِي کِتَابِ اللَّهِ إِلَى يَوْمِ الْبَعْثِ فَهٰذَا يَوْمُ الْبَعْثِ وَ لٰکِنَّکُمْ کُنْتُمْ لاَ تَعْلَمُونَ |
ترجمه
| الروم ٥٥ | آیه ٥٦ | الروم ٥٧ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«الَّذینَ أُوتُوا ...»: مراد پیغمبران و فرشتگان و مؤمنان است. یا تنها مراد فرشتگان است (نگا: مؤمنون / - . «فِی کِتَابِ اللهِ»: در علم خدا. برابر قضا و قدر خدا. «کُنتُمْ لا تَعْلَمُونَ»: شما نمی‌دانستید که رستاخیز حق است و آن را به تمسخر می‌گرفتید.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
نَحْنُ أَعْلَمُ بِمَا يَقُولُونَ إِذْ... (۵)
وَ يَوْمَ يَحْشُرُهُمْ کَأَنْ لَمْ... (۳) وَ يَرَى الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ... (۲) قَالُوا يَا وَيْلَنَا مَنْ بَعَثَنَا... (۲)
تفسیر
تفسیر نور (محسن قرائتی)
وَ قالَ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ وَ الْإِيمانَ لَقَدْ لَبِثْتُمْ فِي كِتابِ اللَّهِ إِلى يَوْمِ الْبَعْثِ فَهذا يَوْمُ الْبَعْثِ وَ لكِنَّكُمْ كُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ «56»
و كسانى كه علم و ايمان به آنان داده شده، (به مجرمان) مى‌گويند: قطعاً شما (به موجب آنچه) در كتاب خداست تا روز رستاخيز (در برزخ) مانده‌ايد، پس اين، روز رستاخيز است، ولى شما نمى‌دانستيد (كه قيامت حقّ است).
نکته ها
اين آيه پاسخ اهل ايمان، در برابر گفتار مجرمان در آيه‌ى قبل را مطرح مى‌كند. آنها از دوران كوتاه عمر خود در دنيا و يا مدّت اندك برزخ مى‌گويند؛ امّا اهل ايمان پاسخ مى‌دهند كه شما مطابق آنچه خداوند براى دوره‌ى دنيا و برزخ افراد معيّن كرده، زندگى كرده‌ايد وبى‌جهت براى كفر خود، عذرتراشى نكنيد.
ظاهراً علّت تقدّم علم بر ايمان به خاطر آن باشد كه علم پايه و اساس ايمان است.
«1». تفسير نمونه.
جلد 7 - صفحه 219
پیام ها
1- در قيامت، ميان مجرمان و مؤمنان گفتگوهاست. وَ قالَ الَّذِينَ ...
2- علم و ايمان، حتّى در قيامت آثار مثبت خود را نشان مى‌دهد. «أُوتُوا الْعِلْمَ وَ الْإِيمانَ» (عالمان مؤمن، در قيامت نيز شبهه زدايى مى‌كنند.)
3- علم و ايمان، دو هديه الهى است كه به افراد عطا مى‌شود. «أُوتُوا الْعِلْمَ وَ الْإِيمانَ»
4- علم و ايمان خود را توفيقى الهى بدانيم و مغرور نشويم. «أُوتُوا الْعِلْمَ وَ الْإِيمانَ»
5- مدّت دوره‌ى دنيا يا برزخ، از پيش محاسبه و نوشته شده است. «فِي كِتابِ اللَّهِ»
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
وَ قالَ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ وَ الْإِيمانَ لَقَدْ لَبِثْتُمْ فِي كِتابِ اللَّهِ إِلى يَوْمِ الْبَعْثِ فَهذا يَوْمُ الْبَعْثِ وَ لكِنَّكُمْ كُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ (56)
«1» معالم الزلفى، سيد هاشم بحرانى، چاپ سنگى، ص 137.
جلد 10 - صفحه 322
بعد از ظهور و استماع اين قسم دروغ از مشركان، بيان مى‌فرمايد جواب اهل ايمان را:
وَ قالَ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ وَ الْإِيمانَ: و گويند آنانكه عطا شده‌اند علم و ايمان، يعنى آنانكه به سبب نصب ادله الهى هدايت يافتند و موجب علم و تصديق ايشان شد به خدا و رسول. مراد انبياء و ملائكه و مؤمنان باشند كه هم متصفند به صفت علم و هم موصوفند به ايمان، در جواب كفار گويند: چرا دروغ مى‌گوئيد، لَقَدْ لَبِثْتُمْ فِي كِتابِ اللَّهِ: هر آينه درنگ نموديد در دنيا يا در قبر و عالم برزخ و در علم الهى كه ثبت شده است در لوح محفوظ، إِلى يَوْمِ الْبَعْثِ:
تا روز مبعوث شدن و برانگيختن براى قيامت. مراد آنست كه ملائكه و انس به اين قول رد كنند آن چيزى را كه كفار گفته و بر آن قسم خورده‌اند. فَهذا يَوْمُ الْبَعْثِ: پس اينست روز برانگيختن كه انكار مى‌كرديد و مبين شد بطلان انكار شما. وَ لكِنَّكُمْ كُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ: و لكن بوديد شما كه از فرط جهل و عدم تفكر و تدبر، نمى‌دانستيد كه بعث و حشر براى جزاى اعمال حق است؛ و عقل عاقل لبيب به وجوب وجود قيامت حكم نمايد.
على بن ابراهيم قمى (رحمه اللّه) در تفسير خود فرمايد: (لَقَدْ لَبِثْتُمْ فِي كِتابِ اللَّهِ إِلى يَوْمِ الْبَعْثِ) در اين آيه شريفه مقدم و مؤخر است: (و قال الّذين اوتوا العلم و الايمان من كتاب اللّه فقد لبثتم الى يوم البعث) «1» بنابراين معنى چنين شود: و گويند آنانكه عطا شده‌اند علم و ايمان از كتاب خدا، هر آينه بتحقيق درنگ نموديد در عالم قبر و برزخ تا روز بعث.
در كافى- كلينى (رحمه اللّه) روايت نموده در ذيل حديثى از حضرت رضا عليه السّلام كه وصف مى‌فرمايد صفت امام و كسى كه مستحق و سزاوار امامت است از تمام مردمان، فرمايد: پس هميشه امامت در ذريه حضرت ابراهيم عليه السّلام است، ارث مى‌بردند بعضى از بعضى در هر قرنى تا آنكه ميراث داد خداوند عز و جل پيغمبر را، پس فرمود خداى تعالى: (إِنَّ أَوْلَى النَّاسِ بِإِبْراهِيمَ
«1» تفسير قمى، ج 2، ص 160. (چ نجف 1387 هجرى)
جلد 10 - صفحه 323
لَلَّذِينَ اتَّبَعُوهُ وَ هذَا النَّبِيُّ وَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ اللَّهُ وَلِيُّ الْمُؤْمِنِينَ): پس بود براى آن حضرت خاصّه، و به گردن انداخت آن را رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله، على عليه السّلام را به امر خدا بر آن رسمى كه خدا واجب فرمود، پس گرديد امامت در ذريه اصفياى او آنانكه عطا شده‌اند علم و ايمان به فرمايش او (وَ قالَ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ وَ الْإِيمانَ ...) «1»
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
وَ يَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ يُقْسِمُ الْمُجْرِمُونَ ما لَبِثُوا غَيْرَ ساعَةٍ كَذلِكَ كانُوا يُؤْفَكُونَ (55) وَ قالَ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ وَ الْإِيمانَ لَقَدْ لَبِثْتُمْ فِي كِتابِ اللَّهِ إِلى يَوْمِ الْبَعْثِ فَهذا يَوْمُ الْبَعْثِ وَ لكِنَّكُمْ كُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ (56) فَيَوْمَئِذٍ لا يَنْفَعُ الَّذِينَ ظَلَمُوا مَعْذِرَتُهُمْ وَ لا هُمْ يُسْتَعْتَبُونَ (57) وَ لَقَدْ ضَرَبْنا لِلنَّاسِ فِي هذَا الْقُرْآنِ مِنْ كُلِّ مَثَلٍ وَ لَئِنْ جِئْتَهُمْ بِآيَةٍ لَيَقُولَنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا إِنْ أَنْتُمْ إِلاَّ مُبْطِلُونَ (58) كَذلِكَ يَطْبَعُ اللَّهُ عَلى قُلُوبِ الَّذِينَ لا يَعْلَمُونَ (59)
فَاصْبِرْ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ وَ لا يَسْتَخِفَّنَّكَ الَّذِينَ لا يُوقِنُونَ (60)
ترجمه
و روزى كه بپا ميشود قيامت سوگند ميخورند گناهكاران كه درنگ نكردند مگر ساعتى اين چنين باشند كه بدروغ گردانده شوند
و گويند آنانكه داده شدند دانش و ايمان را هر آينه بتحقيق درنگ كرديد در كتاب خدا تا روز رستخيز پس اين روز رستخيز است و لكن شما بوديد كه نميدانستيد
جلد 4 صفحه 266
پس در چنين روز سود ندهد آنانرا كه ستم كردند عذرخواهى آنها و نه آنان خوانده شوند براى پذيرفته شدن توبه
و هر آينه بتحقيق آورديم براى مردم در اين قرآن از هر مثلى و اگر آورى براى آنان آيتى هر آينه گويند آنانكه كافر شدند نيستيد شما مگر باطل آورندگان
اين چنين مهر مينهد خدا بر دلهاى آنانكه نميدانند
پس صبر كن همانا وعده خدا حقّ است و نبايد بسبكى و بى‌صبرى وادار كنند البتّه تو را آنها كه يقين نميكنند.
تفسير
خداوند متعال شمّه‌اى از احوال روز قيامت را كه ساعت موعود الهى است بيان فرموده كه در آنروز قسم ميخورند كفّار كه درنگ ننمودند در دنيا يا عالم برزخ مگر ساعتى و پاره كمى از زمان براى اثبات كمى گناهشان در دنيا يا براى جهلشان بمدّت درنگشان در برزخ و كمى آن بالنّسبه بايّام آخرت و در هر حال قسم دروغى است مانند دروغهائى كه در دنيا بتسويلات شيطانيّه ميگفتند ولى كسانيكه خداوند بآنها دانش و يقين عطا فرموده گويند درنگ كرديد در علم و قضاء محتوم الهى تا روز قيامت و آن امروز است ولى شما جاهل بوديد و يقين بچنين روزى نداشتيد و باخبار انبياء و اولياء مطمئن نشديد و براى آن توشه‌اى بر نداشتيد امروز ديگر عذرخواهى براى كسانيكه در دنيا بر خود و خلق ستم نمودند فائده ندارد و كسى آنها را دعوت بتوبه و انابه و بازگشت بخدا نمى‌كند چون مدّت مهلتشان منقضى شده و استرضاى خدا براى آنها ممكن نيست و استعتاب بمعناى استرضا است و خداوند حجّت را بر مردم تمام فرموده چون به بيانات مختلفه و عبارات بديع عجيب شيرين اصول دين اسلام را در قرآن ثابت و واضح و مدلّل نموده و علاوه بر آنكه اين خود معجزه باقيه است معجزات باهراتى بدست پيغمبر خود ظاهر ساخته باز هم اگر معجزه‌ئى بخواهند و پيغمبر صلى اللّه عليه و اله بياورد كفّار حمل بر سحر و شعبده و باطل ميكنند و اهل ايمانرا نسبت بآن ميدهند و آورنده آن را تكذيب مى‌نمايند و بر كفرشان افزوده خواهد شد چون تعصّب و عناد در آنها رسوخ پيدا كرده و بكلّى از تحصيل علم و معرفت محروم شده و از قابليّت هدايت و ارشاد ساقط گشته‌اند و خداوند آنانرا بحال خودشان واگذار فرموده و عنايتى بآنها ندارد و اينطور مهر الهى بدلهاى آنها خورده كه ديگر حق
جلد 4 صفحه 267
در آن راه نخواهد يافت پس بايد پيغمبر صلّى اللّه عليه و اله و سلم صبر فرمايد بر اذيّت و آزار و تكذيب آنها تا وعده نصرت خدا كه حق است ظاهر گردد و دين اسلام بر ساير اديان غالب شود و كفّار خواه و ناخواه مسلمان شوند و نبايد بغضب در آورند يا وادار به بى‌صبرى و بيقرارى كنند يا متزلزل و سبك و بى‌ثبات نمايند كفّار آنحضرت را و در كافى و عيون از حضرت رضا عليه السّلام الّذين اوتوا العلم و الايمان بامير المؤمنين و اولاد طاهرين او عليهم السّلام تفسير شده و قمّى ره فرموده در آيه دوم تقديم و تأخير روى داده و آن از اينقرار است و قال الّذين اوتوا العلم و الايمان فى كتاب اللّه لقد لبثتم الى يوم البعث يعنى آنانكه از كتاب خدا علم و ايمان پيدا كردند چنين گفتند و ثواب قرائت اين سوره در ذيل سوره قبل بيان شد خداوند توفيق عنايت فرمايد انشاء اللّه تعالى.
جلد 4 صفحه 268
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
وَ قالَ الَّذِينَ أُوتُوا العِلم‌َ وَ الإِيمان‌َ لَقَد لَبِثتُم فِي كِتابِ اللّه‌ِ إِلي يَوم‌ِ البَعث‌ِ فَهذا يَوم‌ُ البَعث‌ِ وَ لكِنَّكُم كُنتُم لا تَعلَمُون‌َ (56)
و گفتند كساني که بآنها داده شده علم و ايمان، بآن مجرمين که شما درنگ كرديد در عالم برزخ بآن مقداري که در كتاب الهي ثبت شده تا روز قيامت پس اينست که روز بعث و قيامت و لكن بوديد شما که نميدانستيد.
وَ قالَ الَّذِينَ أُوتُوا العِلم‌َ وَ الإِيمان‌َ مفسرين چنين تصور كردند که مراد از علم، علم بمعارف الهيه است از علم بتوحيد و روز جزا لكن اينکه توهم باطل است زيرا علم بجميع معارف الهيه همان ايمان است و ظاهر عطف مغايرت است و كلمه العلم با الف و لام جنس است و شامل جميع انحاء علم ميشود و اينکه خاص بمحمد (ص) و ائمه اطهار است که عالم بجميع ما کان و ما يکون بودند الي انقضاء خلقه چنانچه در دعاء ندبه دارد
«و علمه علم ما کان و ما يکون الي انقضاء خلقه»
و در قرآن مجيد ميفرمايد وَ كُل‌َّ شَي‌ءٍ أَحصَيناه‌ُ فِي إِمام‌ٍ مُبِين‌ٍ (سوره يس آيه 11) و لذا در اخبار تفسير شده اينکه جمله بائمه طاهرين.
لَقَد لَبِثتُم فِي كِتابِ اللّه‌ِ مراد اينکه نيست که شما در كتاب اللّه لبث كرديد چنانچه مفسرين توهم كردند و از اينکه جهت ناچار بقلب شدند يعني قالَ الَّذِينَ أُوتُوا العِلم‌َ وَ الإِيمان‌َ
جلد 14 - صفحه 408
لَقَد لَبِثتُم فِي كِتابِ اللّه‌ِ إِلي يَوم‌ِ البَعث‌ِ لكن معني اينست که مقدار لبث شما تا روز قيامت در كتاب اللّه است و مراد از كتاب اللّه اگر قرآن باشد آيه شريفه وَ مِن وَرائِهِم بَرزَخ‌ٌ إِلي يَوم‌ِ يُبعَثُون‌َ (سوره مؤمنون آيه 100) و اگر لوح محفوظ باشد که در آن تمام مقدرات ثبت شده و گفتيم دو لوح هست، محفوظ، و محو و اثبات آنچه قابل تغيير نيست در لوح محفوظ است و علمش نزد ائمه است و آنچه قابل تغيير است در لوح محو و اثبات، علمش مختص بخدا است يَمحُوا اللّه‌ُ ما يَشاءُ وَ يُثبِت‌ُ وَ عِندَه‌ُ أُم‌ُّ الكِتاب‌ِ (سوره رعد آيه 39).
إِلي يَوم‌ِ البَعث‌ِ فَهذا يَوم‌ُ البَعث‌ِ وَ لكِنَّكُم كُنتُم لا تَعلَمُون‌َ و منكر بعث و قيامت شديد.
برگزیده تفسیر نمونه
]
(آیه 56)- این آیه پاسخ مؤمنان آگاه را به سخنان مجرمان ناآگاهی که از وضع برزخ و قیامت اطلاع درستی ندارند بازگو می‌کند.
می‌فرماید: «ولی کسانی که علم و ایمان به آنها داده شده، می‌گویند: شما به فرمان خدا تا روز قیامت (در عالم برزخ) درنگ کردید، و اکنون روز رستاخیز است، اما شما نمی‌دانستید» (وَ قالَ الَّذِینَ أُوتُوا الْعِلْمَ وَ الْإِیمانَ لَقَدْ لَبِثْتُمْ فِی کِتابِ اللَّهِ إِلی یَوْمِ الْبَعْثِ فَهذا یَوْمُ الْبَعْثِ وَ لکِنَّکُمْ کُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ).
مقدم داشتن «علم» بر «ایمان» به خاطر آن است که علم پایه ایمان است.
نکات آیه
۱ - برخورداران از علم و ایمان، در قیامت، در مقابل اِعلام نظر کافران درباره درنگ کوتاه مدت شان در برزخ، اظهار مى دارند که درنگ شان، از روز مرگ تا برپایى قیامت بوده است. و یوم تقوم الساعة ... ما لبثوا غیر ساعة ... و قال الذین أوتوا العلم ... لقد لبثتم ... إلى یوم البعث
۲ - ایمان و آگاهى، موهبتى خداوندى است. (و قال الذین أوتوا العلم و الإیمن) مجهول آورده شدن فعل «أوتوا» احتمال دارد به خاطر توجه دادن به این حقیقت باشد که علم و ایمان، موهبتى اند که انسان هایى از آن دو برخوردار مى شوند. اگرچه در آیه، بیانى درباره منشأ موهبت، به میان نیامده است، اما به دلیل اطلاع آنان از حقیقتى مانند زمان برزخ و قیامت، حکایت دارد که منشأ علم و ایمان خداوند است.
۳ - ارزش مندى و کارایى علم، به همراه بودن آن با ایمان است. (و قال الذین أوتوا العلم و الإیمن) ذکر «الإیمان» پس از «العلم» احتمال دارد به خاطر اشاره به این نکته باشد که علم، به تنهایى، دستاورد راهیابى به غیب را ندارد، بلکه وقتى همراه با ایمان شد، به حقایق غیب راه مى یابد.
۴ - مدت زمان اقامت انسان ها در برزخ، امرى مقدر و تعیین شده در کتاب الهى (لوح محفوظ) است. (لقد لبثتم فى کتب اللّه إلى یوم البعث)
۵ - رو در رویى گروه هاى مختلف انسان ها، در روز قیامت، امرى ممکن است. و یوم تقوم الساعة یقسم المجرمون ... و قال الذین أوتوا العلم و الإیمن لقد لبثتم ... إلى یوم البعث
۶ - «یوم البعث» از نام هاى قیامت است. (إلى یوم البعث)
۷ - روز قیامت، روز برانگیخته شدن مردگان و احیاى آنها است. (فهذا یوم البعث)
۸ - صاحبان علم و ایمان، در قیامت، به پاسخگویى سخنان نادرست و خلاف واقع اقدام مى کنند. یقسم المجرمون ما لبثوا غیر ساعة ... قال الذین أوتوا العلم و الإیمن لقد لبثتم ... إلى یوم البعث
۹ - کافران، در قیامت، از سوى مؤمنان عالِم، سرزنش مى شوند. (و قال الذین أوتوا العلم ... فهذا یوم البعث) «فاء» در «فهذا» فصیحه است و دلالت بر جمله اى مقدر مى کند که مى تواند چنین باشد: «اگر شما، منکر قیامت بودید، این هم قیامت!». «هذا» در این بیان - طبق گفته مفسران - براى توبیخ و سرزنش است.
۱۰ - مواجه شدن کافران با برپایى قیامت، ناگهانى و غافل گیرانه است. (یقسم المجرمون ... فهذا یوم البعث) «فاء» در «فهذا» فصیحه است و حکایت از شرط مقدر مى کند و مفید معناى مفاجات و ناگهانى بودن است.
۱۱ - در روز قیامت، حقانیت وقوع آن روز، و نادرستى انکار آن، به رخ منکرانِ قیامت کشیده مى شود. (فهذا یوم البعث و لکنّکم کنتم لاتعلمون) عبارت توبیخى «فهذا یوم البعث» قرینه است بر این که متعلق «لاتعلمون» حقانیت وقوع قیامت است.
۱۲ - کافران، از حقیقت روز قیامت و برانگیختگى مردگان در آن، همواره، در جهل و بى اطلاعى اند. (یقسم المجرمون ... فهذا یوم البعث و لکنّکم کنتم لاتعلمون)
۱۳ - کافران، از وقوع قیامت بى اطلاع اند و براى حضور در آن، آماده نیستند. (و یوم تقوم الساعة یقسم المجرمون ما لبثوا غیر ساعة ... و لکنّکم کنتم لاتعلمون)
موضوعات مرتبط
- ایمان: آثار ایمان ۳; منشأ ایمان ۲
- خدا: عطایاى خدا ۲; مقدرات خدا ۴
- سخنان: پاسخ به سخنان نادرست ۸
- عالم برزخ: مدت اقامت در عالم برزخ ۱، ۴
- علم: ارزش علم ۳; منشأ علم ۲
- علما: علما در عالم برزخ ۱; علما در قیامت ۱، ۸
- قیامت: تکذیب قیامت ۱۱; جهل به قیامت ۱۲، ۱۳; حشر در قیامت۷; حقانیت قیامت ۱۱; سرزنش در قیامت ۹; ظهور حقایق در قیامت ۱۱; ناگهانى بودن قیامت ۱۰; نامهاى قیامت ۶; وقت قیامت ۱۲; ویژگیهاى قیامت ۷
- کافران: جهل کافران ۱۲، ۱۳; سرزنش کافران ۹; غافلگیرى کافران ۱۰; کافران در عالم برزخ ۱; کافران در قیامت ۱، ۹
- گروهها: گروهها در قیامت ۵
- لوح محفوظ :۴
- مؤمنان: مؤمنان در عالم برزخ ۱; مؤمنان در قیامت ۱، ۸; مؤمنان و کافران ۹
- مردگان: احیاى مردگان ۷، ۱۲
- یوم البعث :۶
منابع
