الحجر ٢٤

از الکتاب
کپی متن آیه
وَ لَقَدْ عَلِمْنَا الْمُسْتَقْدِمِينَ‌ مِنْکُمْ‌ وَ لَقَدْ عَلِمْنَا الْمُسْتَأْخِرِينَ‌

ترجمه

ما، هم پیشینیان شما را دانستیم؛ و هم متأخّران را!

ترتیل:
ترجمه:
الحجر ٢٣ آیه ٢٤ الحجر ٢٥
سوره : سوره الحجر
نزول : ٤ بعثت
اطلاعات آماری
تعداد کلمات : ٩
تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«الْمُسْتَقْدِمِینَ»: پیشینیان. «الْمُسْتَئْخِرِینَ»: پسینیان.


نزول

«شیخ طوسى» گوید: فرّاء گوید: هنگامى که رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم فرمود: خداوند به نمازگذاران صف اول نماز جماعت درود می‌فرستد. بعضى از مسلمین در صدد شدند که خانه خود را بفروشند تا نزدیک مسجد باشند و در صف اول نماز جماعت قرار گیرند سپس این آیه نازل گردید و فرمود: خداوند به نمازگذاران درباره نیات آنان پاداش می‌دهد.[۱][۲]

تفسیر


نکات آیه

۱- خداوند، بى تردید به احوال نسلهاى پیشین و نسلهاى آینده، آگاه است. (و لقد علمنا المستقدمین منکم و لقد علمنا المستئخرین) مقصود از علم خداوند به پیشینیان و آیندگان، مى تواند علم به وجود خود آنان باشد و مى تواند علم به احوال آنها باشد. برداشت فوق مبتنى بر احتمال دوم است.

۲- به یقین، خداوند به نسلهاى پیشین و به وجود نسلهاى آینده بشر، آگاه است. (و لقد علمنا المستقدمین منکم و لقد علمنا المستئخرین)

۳- خداوند، بى تردید به احوال انسانهاى پیشرو در میدان ایمان و عمل و مردم ناموفق در آن آگاه است. (و لقد علمنا المستقدمین منکم و لقد علمنا المستئخرین) در اینکه تقدّم و تأخّر در آیه فوق، به چه چیز سنجیده شده؟ میان مفسران چند نظریه وجود دارد: یکى از آنها سبقت و تأخیر در رابطه با ایمان و عمل صالح است; زیرا دنیا میدان مسابقه براى انسانهاست «و لکل وجهة هو مولیها فاستبقوا الخیرات» (سوره بقره آیه ۱۴۸). برداشت فوق مبتنى بر این احتمال است.

۴- علم خداوند به اشیا، منوط به وجود فعلى آنها نیست. (و لقد علمنا المستقدمین منکم و لقد علمنا المستئخرین)

روایات و احادیث

۵- «عن الصادق جعفربن محمد(ع): ان المستقدمین أصحاب الحسنات و المستأخرین أصحاب السیئات;[۳] از امام صادق(ع) روایت شده است: مقصود از «المستقدمین» نیکوکاران و «المستأخرین» گناهکارانند».

۶- «عن أبى جعفر(ع) قال: «و لقد علمنا المستقدمین منکم و لقد علمنا المستأخرین» قال: هم المؤمنون من هذه الأمة;(۲) از امام باقر(ع) درباره سخن خداوند «و لقد علمنا المستقدمین منکم و لقد علمنا المستأخرین» روایت شده است که فرمود: آنان [پیشینیان و متأخران] مؤمنان از این امتند».

موضوعات مرتبط

  • آیندگان: علم به آیندگان ۱، ۲
  • ایمان: پیشگامان در ایمان ۳; محرومان از ایمان ۳
  • پیشینیان: علم به پیشینیان ۱، ۲
  • خدا: علم خدا به گناهکاران ۵; علم خدا به مؤمنان آینده ۶; علم خدا به مؤمنان پیشین ۶; علم خدا به محسنان ۵; علم غیب خدا ۱، ۲، ۳; وسعت علم خدا ۴

منابع

  1. صاحب مجمع البیان از ابن عباس نقل کند که معنى آیه چنین است ما متقدمین در صف اول نماز جماعت را دانستیم و شناختیم و مستأخرین از آن‌ها یعنى صف آخر آن‌ها را نیز شناختیم زیرا مسلمین در نماز جماعت در قرار گرفتن صف از یکدیگر سبقت مى جستند تا ادراک فضیلت نماز جماعت را بنمایند و بعضى هم در صف آخر مى ایستادند تا پشت و کپل زن‌ها را در ضمن نماز نظاره کنند سپس این آیة نازل شد. ربیع بن انس گوید: پیامبر مردم را تشویق مى فرمود که در صف اول جماعت باشند و مى فرمود: بهترین صف نماز جماعت مردان، صف اول است و بدترین صف نماز جماعت آنان صف آخر است و بالعکس بهترین صف نماز جماعت زنان، صف آخر است و بدترین صف جماعت آنان صف اول است و فرمود خدا و فرشتگان بر نمازگذاران صف اول مردان درود مى فرستد بعد از این گفتار مردم ازدحام کردند و خانه هاى بنى‌عذرة از مسجد پیامبر دور بود. آنان مى گفتند: ما خانه هاى خود را مى فروشیم و خانه‌ائى نزدیک مسجد خریدارى مى کنیم تا بتوانیم در صف اول نماز جماعت قرار گیریم سپس این آیة نازل گردید و معنى آن چنین است که خداوند به مردم روى نیات آنان پاداش می‌دهد».
  2. ترمذى در صحیح خود و نسائى در سنن خویش و نیز حاکم و دیگران از علماء عامه از ابن عباس نقل کنند که زنى که خیلى زیباروى بود و در مدینه سکنى داشت. پشت سر رسول خدا صلی الله علیه و آله به نماز مى ایستاد. بعضى از مردم در صف اول نماز قرار مى گرفتند تا او را در نماز ببیند و بعضى در صف آخر نماز مى ماندند و از زیر عبا یا قبا به وى نظاره می‌نمودند سپس این آیه نازل گردید، ابن مردویه در تفسیر خود از داود بن صالح روایت کند که از سهل بن حنیف درباره این آیه سؤال شد که آیا درباره مستقدمین فی سبیل اللّه است یا مستأخرین آن؟ گفت: درباره هیچیک از آنان نیست بلکه درباره صفوف نماز جماعت است.
  3. تفسیر برهان، ج ۲، ص ۳۲۸، ح ۲. ۲- تفسیر عیاشى، ج ۲، ص ۲۴۰، ح ۶; نورالثقلین، ج ۳، ص ۷، ح ۲۲.