التوبة ٢٨

از الکتاب
کپی متن آیه
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ‌ آمَنُوا إِنَّمَا الْمُشْرِکُونَ‌ نَجَسٌ‌ فَلاَ يَقْرَبُوا الْمَسْجِدَ الْحَرَامَ‌ بَعْدَ عَامِهِمْ‌ هٰذَا وَ إِنْ‌ خِفْتُمْ‌ عَيْلَةً فَسَوْفَ‌ يُغْنِيکُمُ‌ اللَّهُ‌ مِنْ‌ فَضْلِهِ‌ إِنْ‌ شَاءَ إِنَ‌ اللَّهَ‌ عَلِيمٌ‌ حَکِيمٌ‌

ترجمه

ای کسانی که ایمان آورده‌اید! مشرکان ناپاکند؛ پس نباید بعد از امسال، نزدیک مسجد الحرام شوند! و اگر از فقر می‌ترسید، خداوند هرگاه بخواهد، شما را به کرمش بی‌نیاز می‌سازد؛ (و از راه دیگر جبران می‌کند؛) خداوند دانا و حکیم است.

ترتیل:
ترجمه:
التوبة ٢٧ آیه ٢٨ التوبة ٢٩
سوره : سوره التوبة
نزول : ٨ هجرت
اطلاعات آماری
تعداد کلمات : ٢٩
تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«نَجَسٌ»: مصدر است و به معنی پلیدی و ناپاکی است. در اینجا مراد (نَجِس) با کسر جیم است که به معنی شخص پلید و ناپاک است و برای مبالغه به صورت مصدر ذکر شده است و مقصود اشخاص شرور بدطینت است. «عَیْلَةً»: فقر و تنگدستی.

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

نزول

مفسرین گویند: سبب نزول آیه چنین بوده که مشرکین از راه‌هاى دور انواع متاع و کالا و طعام مى آوردند وقتى که آیه نجس بودن مشرکین و ممنوع گردیدن ورود آن‌ها به مسجدالحرام نازل گردید.

مسلمین گفتند: یا رسول الله اگر اینان به مسجدالحرام نیایند تجارت ما قطع شده و طعام و روزى بر ما تنگ گردد و بازار ما به کسادى افتد و منافع و دوستى ما با آن‌ها بریده خواهد شد. خداوند این آیه را نازل فرمود و خاطرنشان ساخت اگر شما از فقر و تنگدستى مى ترسید. خداوند شما را از فضل خویش مستغنى و بى‌نیاز خواهد گردانید.[۱]

چنان که از عبدالله بن عباس[۲] و نیز از سعید بن جبیر و عکرمة و عطیة العوفی و ضحّاک و قتادة[۳] نیز روایت کرده اند.

تفسیر


نکات آیه

۱ - شرک، مایه پلیدى است و مشرکان مردمانى پلیدند. (یأیها الذین ءامنوا إنما المشرکون نجس)

۲ - مسجدالحرام، مکانى است مقدس و دور داشتن هر گونه آلودگى از آن، لازم مى باشد. (إنما المشرکون نجس فلا یقربوا المسجدالحرام)

۳ - ممانعت از نزدیک شدن مشرکان به مسجدالحرام، بر اهل ایمان واجب است. (یأیها الذین ءامنوا إنما المشرکون نجس فلا یقربوا المسجدالحرام)

۴ - اعلان ممنوعیت ورود مشرکان به مسجدالحرام در سال نهم هجرت (فلا یقربوا المسجدالحرام بعد عامهم هذا) آیات سوره برائت - بنابر گفته مفسّران - در مراسم حج سال نهم هجرت بر مشرکان خوانده شد.

۵ - سال نهم هجرى، سال قدرت مسلمانان و استیلاى آنان بر اداره مسجدالحرام (فلا یقربوا المسجدالحرام بعد عامهم هذا) اینکه مسلمانان در سال نهم هجرى مکلف به این تکلیف الهى شدند - با اینکه اصل پلیدى مشرکان در گذشته نیز بوده است - نشان مى دهد که در گذشته، اجراى آن میسر نبوده است.

۶ - لزوم رعایت شرایط و زمینه هاى اجرایى، در بیان احکام و قوانین (فلا یقربوا المسجدالحرام بعد عامهم هذا) با اینکه پلیدى مشرکان در گذشته نیز وجود داشت و آنان هرگز نمى بایست به مسجدالحرام وارد شوند ; خداوند زمانى فرمان ممنوعیت ورود مشرکان به مسجدالحرام را صادر کرد که مسلمانان از قدرت لازم براى اجراى این حکم برخوردار بودند.

۷ - مشرکان، داراى موسم سالانه براى آمدن به مسجدالحرام (فلا یقربوا المسجدالحرام بعد عامهم هذا) تعبیر به «عامهم» - که عام را به مشرکان اسناد داده - مشعر به این معناست.

۸ - نگرانى برخى از مسلمانان، از مختل شدن نظام اقتصادى خود در نتیجه قطع رفت و آمد مشرکان به مکّه (فلا یقربوا المسجدالحرام ... و إن خفتم عیلة فسوف یغنیکم اللّه من فضله)

۹ - آمدن مشرکان به مکّه در مراسم سالانه حج، داراى ثمرات اقتصادى براى مکیان (از جمله مسلمانان) بود. (و إن خفتم عیلة فسوف یغنیکم اللّه من فضله)

۱۰ - لزوم فدا کردن منافع مادى براى تحقق بخشیدن به ارزشهاى دینى (یأیها الذین ءامنوا إنما المشرکون نجس فلا یقربوا المسجدالحرام ... و إن خفتم عیلة فسوف یغنیکم اللّه من فضله)

۱۱ - بیم از فقر و تنگدستى، زمینه ابتلاى انسان به نافرمانى خدا (یأیها الذین ءامنوا ... و إن خفتم عیلة فسوف یغنیکم اللّه من فضله)

۱۲ - وعده خداوند به جبران خسارتهاى مادّى مؤمنان صدر اسلام، که در نتیجه قطع رابطه با مشرکان متوجّه آنان مى شد. (إنما المشرکون نجس فلا یقربوا المسجدالحرام ... و إن خفتم عیلة فسوف یغنیکم اللّه من فضله)

۱۳ - جبران خسارتهاى وارده بر مؤمنان، در نتیجه مبارزه با دشمنان اسلام، وعده الهى به ایشان (إنما المشرکون نجس فلا یقربوا المسجدالحرام ... و إن خفتم عیلة فسوف یغنیکم اللّه من فضله)

۱۴ - اهمیّت توجّه به تنگناها و مشکلات اقتصادى جامعه اسلامى (و إن خفتم عیلة فسوف یغنیکم اللّه من فضله)

۱۵ - لزوم توجّه به پیامدهاى یک حکم و پیش بینى و تدارک تنشهاى اقتصادى - اجتماعى آن * (إنما المشرکون نجس فلا یقربوا المسجدالحرام ... و إن خفتم عیلة فسوف یغنیکم اللّه من فضله) خداوند در این آیه، پس از بیان حکم ممنوعیت ورود مشرکان به مسجدالحرام، بلافاصله به پیامد اقتصادى آن براى مسلمین اشاره فرموده و با وعده به تدارک خسارت، این مشکل را حل کرده است.

۱۶ - غنا و بى نیازى مؤمنان، پرتوى از فضل الهى نسبت به آنان (فسوف یغنیکم اللّه من فضله)

۱۷ - فضل الهى به مؤمنان، به مشیّت و اراده او بستگى دارد. (فسوف یغنیکم اللّه من فضله إن شاء)

۱۸ - لزوم امید بستن مؤمنان به فضل الهى و قطع دلبستگى از غیر خدا (فسوف یغنیکم اللّه من فضله إن شاء)

۱۹ - ممنوعیت مشرکان از نزدیک شدن به مسجدالحرام، حکمى است مبتنى بر علم و حکمت گسترده خدا. (یأیها الذین ءامنوا إنما المشرکون نجس فلا یقربوا المسجدالحرام ... إنّ اللّه علیم حکیم)

۲۰ - احکام و تکالیف الهى، داراى فلسفه اى عالمانه و حکیمانه (فلا یقربوا المسجدالحرام ... إنّ اللّه علیم حکیم)

۲۱ - علم و حکمت گسترده خداوند، پایه و اساس مشیّت و اراده او (إن شاء إنّ اللّه علیم حکیم)

۲۲ - خدا، علیم (دانا) و حکیم (کاردان) است. (إنّ اللّه علیم حکیم)

روایات و احادیث

۲۳ - از رسول خدا (ص) روایت شده است: «لایدخل المسجدالحرام مشرک بعد عامى هذا أبداً إلا أهل العهد و خدمکم ;[۴] از این سال هیچ مشرکى نباید داخل مسجدالحرام شود، مگر کسانى که با مسلمانان عهد بسته اند یا خدمتکار شما مسلمانان هستند».

موضوعات مرتبط

  • احکام: ۳، ۱۹ شرایط تشریع احکام ۶، ۱۵ ; فلسفه احکام ۲۰ ; منشأ تشریع احکام ۱۹
  • اسلام: تاریخ صدر اسلام ۴، ۵، ۸، ۹، ۱۲، ۲۳
  • اسماء و صفات: حکیم ۲۲ ; علیم ۲۲
  • اقتصاد: اهمیّت نظام اقتصادى ۱۵
  • اماکن مقدس: ۲
  • امیدوارى: امیدوارى به فضل خدا ۱۸
  • پلیدان: ۱
  • پلیدى: عوامل پلیدى ۱
  • تاریخ: وقایع سال نهم هجرى ۴
  • ترس: آثار ترس از فقر ۱۱
  • جامعه: اهمیّت حفظ نظام اجتماعى ۱۵
  • حج: آثار اقتصادى حج ۹
  • خدا: حکمت خدا ۱۹، ۲۱ ; صفات خدا ۲۱ ; علم خدا ۱۹، ۲۱ ; فضل خدا ۱۷ ; مشیّت خدا ۱۷ ; نشانه هاى فضل خدا ۱۶ ; منشأ مشیّت خدا ۲۱ ; وعده هاى خدا ۱۲، ۱۳
  • دشمنان: آثار مبارزه با دشمنان ۱۳
  • دین: اهمیّت دین ۱۰
  • ذکر: اهمیّت ذکر مشکلات اقتصادى ۱۴
  • شرک: آثار شرک ۱
  • عصیان: زمینه عصیان از خدا ۱۱
  • مؤمنان: بی نیازى مؤمنان ۱۶ ; تفضل بر مؤمنان ۱۶، ۱۷ ; تکلیف مؤمنان ۳ ; جبران زیانهاى مادى مؤمنان ۱۲، ۱۳ ; مسؤولیت مؤمنان ۱۸ ; وعده به مؤمنان ۱۳ ; وعده به مؤمنان صدر اسلام ۱۲
  • مسجدالحرام: احکام مسجدالحرام ۲، ۳، ۱۹ ; اهمیّت مسجدالحرام ۲ ; تولیت مسجدالحرام ۵ ; طهارت مسجدالحرام ۲ ; قداست مسجدالحرام ۲ ; ممنوعیت ورود مشرکان به مسجدالحرام ۳، ۴، ۱۹، ۲۳
  • مسلمانان: قدرت مسلمانان ۵ ; مسلمانان در سال نهم هجرى ۵ ; نگرانى مسلمانان صدر اسلام ۸
  • مشرکان: آثار قطع رابطه با مشرکان ۱۲ ; پلیدى مشرکان ۱ ; رسوم مشرکان صدر اسلام ۷ ; فواید اقتصادى مشرکان در مکّه ۹ ; قطع رابطه با مشرکان ۸ ; مشرکان معاهد ۲۳ ; مشرکان و مسجدالحرام ۷
  • واجبات: ۳

منابع

  1. تفسیر روض الجنان.
  2. تفسیر ابن ابى‌حاتم.
  3. تفاسیر جامع البیان و ابوالشیخ.
  4. الدر المنثور، ج ۴، ص ۱۶۴.