البقرة ٤٣
| کپی متن آیه |
|---|
| وَ أَقِيمُوا الصَّلاَةَ وَ آتُوا الزَّکَاةَ وَ ارْکَعُوا مَعَ الرَّاکِعِينَ |
ترجمه
| البقرة ٤٢ | آیه ٤٣ | البقرة ٤٤ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«أَقِیمُوا»: برپای دارید. چنان که باید بخوانید. «إرْکَعُوا»: به رکوع روید. به رکوع و سجود روید. فروتنانه کرنش برید و خم شوید. «الرَّاکِعِینَ»: به رکوع‌روندگان. متواضعان. «إرْکَعُوا مَعَ الرَّاکِعِینَ»: به همراه خاشعان در برابر اوامر خدا خشوع کنید (نگا: مائده / ).
نزول
محل نزول:
این آیه در مدینه بر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله نازل گردیده است. [۱]
شأن نزول:[۲]
اصحاب ما از امام باقر|امام محمدباقر عليه‌السلام و نيز ابن شهر آشوب و ابونعيم الاصفهانى در كتاب‌هاى خود گويند: درباره رسول خدا صلى الله عليه و آله و على بن ابى‌طالب علیه‌السلام نازل گرديده زيرا آنان از نخستين كسانى بوده اند كه نماز گذاردند و ركوع نمودند چنان كه موفق بن احمد در كتاب خويش از ابوصالح او از ابن عباس و نيز حميرى از ابن عباس اين حديث را نقل نموده اند.[۳]
تفسیر
تفسیر نور (محسن قرائتی)
«43» وَ أَقِيمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّكاةَ وَ ارْكَعُوا مَعَ الرَّاكِعِينَ
و نماز را بپاداريد و زكات را بپردازيد و همراه با ركوع كنندگان، ركوع نماييد.
پیام ها
1- بعد از دعوت به ايمان، دعوت به عمل صالح است. «آمِنُوا ... أَقِيمُوا»
2- نماز و زكات، در آئين يهود نيز بوده است. «أَقِيمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّكاةَ»
3- رابطه با خدا، از طريق نماز و كمك به خلق خدا، از طريق زكات و همراهى با ديگران، يك مثلّث مقدّس است. «أَقِيمُوا، آتُوا، ارْكَعُوا»
4- شايد بتوان گفت اصل فرمان نماز، با جماعت است. اساس دين بر حضور در اجتماع و دورى از انزوا و گوشه‌نشينى است. «وَ ارْكَعُوا مَعَ الرَّاكِعِينَ»
«1». نهج‌البلاغه، كلام 49.
تفسير نور(10جلدى)، ج1، ص: 105
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
وَ أَقِيمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّكاةَ وَ ارْكَعُوا مَعَ الرَّاكِعِينَ (43)
بعد از آن امر به اركان ايمان فرمايد كه:
وَ أَقِيمُوا الصَّلاةَ: و به پاى داريد نماز را با شرايط و اركان و حفظ حدود آن، چنانچه پيغمبر امر فرموده. وَ آتُوا الزَّكاةَ: و بدهيد زكات را كه به مال شما تعليق يابد، چنانچه آن حضرت بيان فرموده است. وَ ارْكَعُوا مَعَ الرَّاكِعِينَ: و نماز گذاريد با جماعت نمازگزاران كه نماز جماعت باشد.
كلبى- كه از اعاظم اهل سنت است- از ابن عباس نقل نموده كه از جمله آيات باهرات كه در شأن حضرت پيغمبر و اهل بيت عليهم السّلام نازل شده، اين آيه شريفه است كه در سوره بقره واقع شده: وَ أَقِيمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّكاةَ وَ ارْكَعُوا مَعَ الرَّاكِعِينَ. و ايشان اول راكعانند و كسى بر ايشان در سجود سبقت نكرده، بلكه اهل اسلام در ركوع و سجود به ايشان اقتدا نموده‌اند. و اين بديهى است كه متبوع اجلّ و ارفع و اعلى و افضل درجه خواهد بود از تابع.
در منهج يحيى بن عفيف از پدرش و او از جدش نقل نموده كه در اوايل اسلام به مكه آمدم. مى‌خواستم از عطريات و لباس تجمّل براى عيال و اطفالم تهيه كنم. پس در مسجد الحرام در مجلس عباس بن عبد المطلب نشسته بودم، در خانه كعبه نظر مى‌كردم، وقت زوال بود. ناگاه جوانى ديدم به آسمان نگاه كرد. پس برخاست روى به خانه كعبه آورد، آنگاه ديدم
تفسير اثنا عشرى، ج1، ص: 133
پسرى مراهق آمد و در جانب راست آن جوان ايستاد. پس زنى آمد و در پشت آندو ايستاد. آن جوان به ركوع رفت و آن پسر مراهق و آن زن به ركوع متابعت كردند. پس از ركوع به سجود رفتند. من از عباس پرسيدم عجب امرى است كه مشاهده مى‌كنم. عباس گفت: آن جوان برادر زاده من محمد صلّى اللّه عليه و آله و سلّم پسر عبد اللّه بن عبد المطلب است، و آن پسر مراهق على بن ابى طالب عليه السّلام برادر زاده من، و آن زن خديجه دختر خويلد زوجه حضرت محمد صلّى اللّه عليه و آله و سلّم باشد؛ و ادعا كند كه من پيغمبر خدايم و خدا يكى است و پروردگار آسمان و زمين است. و آنچه مشاهده كردى دين و آئين او است، و گويد من از جانب خدا مأمور به اين عبادت هستم و از ميان آدميان خداپرست منحصر به اين سه نفر مى‌باشد كه مى‌بينى.
تبصره: آيه شريفه دلالت دارد بر فضيلت نماز به جماعت؛ چنانچه در حديث نبوى وارد شده كه نماز جماعت فضيلت دارد نماز منفرد را به بيست و هفت درجه.
در كتاب وسائل، در حديث مناهى حضرت پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلم فرمايد: من مشى الى مسجد يطلب فيه الجماعة كان له بكلّ خطوة سبعون الف حسنة و يرفع له من الدّرجات مثل ذلك فان مات و هو على ذلك و كّل اللّه به سبعين الف ملك يعوّدونه فى قبره و يبشّرونه و يونسونه فى وحدته و يستغفرونه حتّى يبعث «1». يعنى: هر كه راه رود به مسجد در حالتى كه طلب كند در او جماعت را، باشد براى او به هر قدمى هفتاد هزار حسنه و بلند شود براى او از درجه مثل آن. پس اگر بميرد و بر اين حال باشد، موكّل فرمايد خداوند به او هفتاد هزار ملك كه در قبر ديدار كنند او را، و بشارت دهند او را، و انيس او باشند در تنهائى او، و استغفار كنند براى او تا مبعوث شود براى قيامت.
«1» وسايل الشيعه، جلد سوّم، صفحه 372، حديث هفتم.
تفسير اثنا عشرى، ج1، ص: 134
علامه مجلسى از كتاب زيد نرسى از حضرت صادق نقل نموده كه:
قومى نشستند از حاضر شدن جماعت، پس قصد نمود رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله و سلّم اينكه آتش افروزد در خانه‌هاى ايشان، تا آنكه بيرون آمدند و حاضر شدند جماعت را با مسلمان «1».
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
وَ أَقِيمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّكاةَ وَ ارْكَعُوا مَعَ الرَّاكِعِينَ (43)
ترجمه
و بر پا داريد نماز را و بدهيد زكوة را و ركوع نمائيد با ركوع كنندگان.
تفسير
يعنى بر پا داريد نماز واجبيرا كه پيغمبر (ص) مقرر داشته و بر پا داريد صلوات بر محمد و آل اطهار او را و بدهيد زكوة واجب از اموالتان را كه بايد به مستحقش داد و از بدنهاتان در موقع وجوب و از كمك خودتان در وقت سؤال سائل، و در كافى از حضرت كاظم (ع) نقل نموده كه پرسيدند اين آيه شامل زكوة فطره ميشود فرمود بلى و عياشى نيز اين مضمون را از آنحضرت نقل نموده و از حضرت صادق (ع) روايت شده
جلد 1 صفحه 73
است كه اين زكوة فطره است كه خدا بر اهل ايمان واجب نموده است و در روايت ديگر است كه نازل شد زكوة با آنكه مردم اموالى نداشتند همانا آن فطره بوده است و مراد از ركوع با راكعان تواضع است با متواضعان براى عظمت خداوند در انقياد براى اولياء اللّه و گفته‌اند مراد حضور در جماعت براى نماز و ركوع نمودن با مردم است و تعبير از نماز بركوع براى اختصاص آنست بنماز اسلاميان.
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
وَ أَقِيمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّكاةَ وَ اركَعُوا مَعَ الرّاكِعِين‌َ (43)
(و نماز را بپا داريد و زكاة را بدهيد و با ركوع كنندگان «نمازگزاران» ركوع كنيد «نماز گزاريد»).
در اول سوره در ذيل آيه الَّذِين‌َ ... يُقِيمُون‌َ الصَّلاةَ الاية معني اقامه صلوة و إيتاء زكاة بيان شد«1» و از اينکه آيه استفاده ميشود که كفار چنانچه مكلف باصول هستند بفروع هم مكلف ميباشند و فرداي قيامت براي ترك هر دو قسمت معاقب هستند بلي اگر اسلام بياورند خداوند از ترك واجبات و فعل محرمات که در زمان كفر از آنها صادر شده عفو ميفرمايد چنانچه در حديث است:
1- مجلد اول صفحه 150 و 218.
جلد 2 - صفحه 16
الاسلام يجب‌ّ ما قبله
«
» و اگر در زمان كفر عبادت يا عمل خيري از آنها صادر شود صحيح نيست زيرا شرط صحت كلّيه عبادات اسلام و ايمان است و از همين- جهت عبادات اهل خلاف و بدع و ساير فرق شيعه نيز باطل است چون شرط ايمان در آنها نيست.
وَ اركَعُوا مَعَ الرّاكِعِين‌َ مراد همان نماز است و مفسرين درباره تكرار آن وجوهي گفته‌اند ولي حق اينکه است که تكرار نيست بلكه امر بنماز با جماعت است و از اينکه جمله هم استفاده ميشود که كفار بمستحبات نيز مكلف هستند.
و اينکه واضح است که پيغمبر اسلام بر كافه جن و انس تا قيامت مبعوث بوده و همه آنها مشمول جميع احكام او هستند غير از احكام خاصه که براي بعضي بخصوص جعل شده.
برگزیده تفسیر نمونه
(آیه 43)- و بالاخره هفتمین و هشتمین و نهمین دستور را به این صورت بازگو می‌کند: «نماز را به پا دارید، زکات را ادا کنید، و (عبادت دستجمعی را فراموش ننمایید) با رکوع کنندگان رکوع نمایید» (وَ أَقِیمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّکاةَ وَ ارْکَعُوا مَعَ الرَّاکِعِینَ).
جالب این که نمی‌گوید: نماز بخوانید، بلکه می‌گوید: أَقِیمُوا الصَّلاةَ (نماز را به پا دارید) یعنی تنها خودتان نماز خوان نباشید، بلکه چنان کنید که آیین نماز در جامعه انسانی بر پا شود، و مردم با عشق و علاقه به سوی آن بیایند.
در حقیقت در این سه دستور اخیر، نخست پیوند فرد با خالق (نماز) بیان شده، و سپس پیوند با مخلوق (زکات) و سر انجام پیوند دستجمعی همه مردم با هم در راه خدا!
نکات آیه
۱ - خداوند، بنى اسرائیل را به اقامه نماز و پرداخت زکات دعوت کرد. (یبنى إسرائیل اذکروا ... و أقیموا الصلوة و ءاتوا الزکوة)
۲ - اقامه نماز به جماعت و به همراه مسلمانان توصیه خداوند به بنى اسرائیل (و ارکعوا مع الرکعین) مراد از رکوع کردن، اقامه نماز است و مقصود از «راکعین» نمازگزاران مسلمان مى باشد; زیرا پس از دعوت اهل کتاب به ایمان و اسلام، این احتمال وجهى ندارد که گفته شود مراد از نماز، نماز شریعت خود آنان است.
۳ - نماز و زکات، از واجبات دینى اسلام و از ارکان عملى آن است. (و أقیموا الصلوة و ءاتوا الزکوة) دعوت به اقامه نماز و پرداخت زکات، پس از فراخواندن اهل کتاب به ایمان، بیانگر اهمیّت خاص نماز و زکات در میان سایر تکالیف عملى اسلام است.
۴ - ضرورت برپایى نمازها به جماعت (و ارکعوا مع الرکعین) نماز خواندن همراه نمازگزاران کنایه از اقامه نماز به جماعت است.
۵ - تقارن و همراهى نمازگزاران در افعال نماز، از احکام و آداب نماز جماعت است. (و ارکعوا مع الرکعین) از اینکه در بیان فرمان به برپایى نماز جماعت گفته نشده «ارکعوا جماعة» بلکه با کلمه «مع» همراهى را عنوان کرده، برداشت فوق به دست مى آید.
۶ - رکوع، از ارکان اساسى نماز در نماز جماعت (و ارکعوا مع الرکعین) از اینکه خواندن نماز جماعت به رکوع کردن تعبیر شده و برگزار کنندگان جماعت، «راکعین» نامیده شده اند، اهمیّت بسزاى رکوع در نماز جماعت معلوم مى شود.
روایات و احادیث
۷ - اسحاق بن مبارک گوید: «سألت أبا ابراهیم (ع) عن صدقة الفطرة أهى مما قال اللّه تعالى «أقیموا الصلوة و آتوا الزکاة» فقال: نعم ...;[۴] از امام کاظم(ع) سؤال کردم، آیا زکات فطره از مواردى است که خداوند فرموده: «و أقیموا الصلوة و آتوا الزکاة»؟ حضرت فرمود: آرى ...».
موضوعات مرتبط
- احکام: ۳، ۵، ۶
- اسلام: ارکان اسلام ۳
- بنى اسرائیل: تکالیف بنى اسرائیل ۱، ۲; دعوت از بنى اسرائیل ۱
- خدا: توصیه هاى خدا ۱، ۲
- زکات: احکام زکات ۳; اهمیّت پرداخت زکات ۱; زکات فطره ۷; وجوب زکات ۳
- نماز: آداب نماز جماعت ۵; احکام نماز ۳; احکام نماز جماعت ۵، ۶; ارکان نماز ۶; اهمیّت بر پایى نماز ۱; اهمیّت نماز جماعت ۲، ۴; رکوع در نماز ۶; وجوب نماز ۳; هماهنگى در نماز جماعت ۵
- واجبات: ۳
منابع
