| گسترشکپی متن آیه
|
| إِنَ الَّذِينَ فَرَّقُوا دِينَهُمْ وَ کَانُوا شِيَعاً لَسْتَ مِنْهُمْ فِي شَيْ‌ءٍ إِنَّمَا أَمْرُهُمْ إِلَى اللَّهِ ثُمَ يُنَبِّئُهُمْ بِمَا کَانُوا يَفْعَلُونَ
|
ترجمه
کسانی که آیین خود را پراکنده ساختند، و به دسته‌های گوناگون (و مذاهب مختلف) تقسیم شدند، تو هیچ گونه رابطه‌ای با آنها نداری! سر و کار آنها تنها با خداست؛ سپس خدا آنها را از آنچه انجام می‌دادند، با خبر می‌کند.
تحقيقا كسانى كه دينشان را دستخوش تفرقه ساختند و فرقه فرقه شدند، تو را با آنان كارى نيست، سر و كارشان فقط با خداست آنگاه به كارى كه انجام مى‌دادند آگاهشان خواهد كرد
كسانى كه دين خود را پراكنده ساختند و فرقه فرقه شدند، تو هيچ گونه مسؤول ايشان نيستى، كارشان فقط با خداست. آنگاه به آنچه انجام مى‌دادند آگاهشان خواهد كرد.
آنان که دین را پراکنده نمودند و (در آن) فرقه فرقه شدند (چشم از آنها بپوش) چنین کسان به کار تو نیایند، (و از دست آنها غمگین مباش که مجازات) کار آنها با خداست و بعد از این به آنچه می‌کردند آگاهشان می‌گرداند.
مسلماً کسانی که دینشان را بخش بخش کردند، وگروه گروه شدند، تو را هیچ پیوندی با آنان نیست، کار آنان فقط با خداست، سپس به اعمالی که همواره انجام می دادند، آگاهشان می کند.
تو را با آنها كه دين خويش فرقه‌فرقه كردند و دسته‌دسته شدند، كارى نيست. كار آنها با خداست. و خدا آنان را به كارهايى كه مى‌كردند آگاه مى‌سازد.
کسانی که دینشان را پاره پاره کردند و فرقه فرقه شدند، تو را کاری با آنان نیست، کارشان فقط با خداوند است، آنگاه ایشان را [از حقیقت] کار و کردارشان آگاه می‌سازد
كسانى كه دين خويش را دستخوش پراكندگى ساختند و گروه گروه شدند تو هيچ پيوند و بستگى با آنها ندارى كارشان با خداست و بس، آنگاه- روز رستاخيز- از آنچه مى‌كردند آگاهشان مى‌كند.
بیگمان کسانی که آئین (یکتاپرستی راستین) خود را پراکنده می‌دارند (و آن را با عقائد منحرف و معتقدات باطل به هم می‌آمیزند) و دسته دسته و گروه گروه می‌شوند (و هر دسته و گروهی از مکتبی و مذهبی پیروی می‌کنند) تو به هیچ وجه از آنان نیستی و (حساب تو از آنان جدا و) سروکارشان با خدا است و خدا ایشان را از آنچه می‌کنند باخبر می‌سازد (و سزای آنان را خواهد داد).
بیگمان کسانی که دینشان را پراکندند و پیروانی پراکنده بودند، تو با آنها هیچ کاری نداری. کارشان تنها سوی خداست، سپس (خدا) به آنچه می‌کرده‌اند آگاهی مهمشان خواهد داد.
همانا آنان که پراکنده ساختند دین خود را و شدند گروهائی نیستی تو از ایشان در چیزی جز این نیست که کار آنان با خدا است پس آگهیشان دهد بدانچه بودند می‌کردند
As for those who divided their religion and became sects—you have nothing to do with them. Their case rests with Allah; then He will inform them of what they used to do.
معنی کلمات و عبارات
«شِیَعاً»: جمع شیعه، گروهها و دسته‌ها. «لَسْتَ مِنْهُمْ فِی شَیْءٍ»: تو اصلاً از آنان نیستی و مسؤول رستگاری یا زشتکاری ایشان نمی‌باشی و راه تو از راه آنان جدا است.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
تفسیر
تفسیر نور (محسن قرائتی)
إِنَّ الَّذِينَ فَرَّقُوا دِينَهُمْ وَ كانُوا شِيَعاً لَسْتَ مِنْهُمْ فِي شَيْ‌ءٍ إِنَّما أَمْرُهُمْ إِلَى اللَّهِ ثُمَّ يُنَبِّئُهُمْ بِما كانُوا يَفْعَلُونَ «159»
(اى پيامبر!) تو را با كسانى كه دين خود را پراكنده ساخته و گروه گروه شدند، هيچ گونه ارتباطى نيست. (تو مسئول آنان نيستى و) سرنوشت كارشان تنها با خداست، آنگاه او آنان را به عملكردشان آگاه خواهد كرد.
نکته ها
تفرقه‌افكنى در دين، يعنى بدعت‌گذارى و تفسير دين به رأى خود كه در قرآن و حديث، شديدترين تعبيرات، درباره اين گونه كسان آمده است. به برخى از اين نمونه‌ها توجّه كنيد:
- قرآن مى‌گويد: واى بر آنان كه با دست خود مطلبى مى‌نويسند، سپس مى‌گويند: اين از طرف خداوند است. «1»
- على عليه السلام مى‌فرمايد: هرگاه بدعتى آيد، سنّتى مى‌رود. «2» و يكى از وظايف انبيا و علما، بدعت‌زدايى و جلوگيرى از تحريف‌هاست. «3»
- در روايات آمده است: توبه‌ى صاحب بدعت، پذيرفته نمى‌شود. «4»
- كسى‌كه به بدعتگذار احترام گذارد يا لبخندى بزند، در فروپاشى دين گام برداشته است.
- رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: هرگاه در ميان امّتم اختلاف شد، هر كس طبق سنّت و گفته من عمل كند و سراغ راه و روش ديگران نرود، پاداش صد شهيد خواهد داشت. «5»
- در قرآن، بارها از يهود، به خاطر تحريف‌هايى كه علمايشان در دين پديد آوردند انتقاد شده است. درباره حضرت موسى عليه السلام هم مى‌خوانيم: وقتى از كوه طور برگشت و انحراف و گوساله‌پرستى قوم خود را ديد، از فرط ناراحتى الواح تورات را بر زمين افكند و ريش برادرش را كه جانشين او بود گرفت و گفت: چرا امّتم منحرف شدند؟ هارون در پاسخ گفت: ترسيدم
«1». بقره، 79.
«2». بحار، ج 2، ص 264.
«3». الحياة، ج 2، ص 344.
«4». بحار، ج 72، ص 216.
«5». بحار، ج 2، ص 262.
جلد 2 - صفحه 592
اگر براى جلوگيرى از انحرافشان شدّت عمل به خرج دهم، مردم متفرّق شوند و تو بگويى چرا مردم فرقه فرقه شدند (تفرقه‌اى كه با بازگشت تو هم قابل اصلاح نباشد).
اين آيات و روايات، مسئوليّت سنگين دين شناسان را در حفظ اصالت مكتب و مقابله با انحرافات فكرى، در عين حفظ وحدت اجتماعى امّت، بيان مى‌كند.
پیام ها
1- ميان معارف دينى تفاوتى نيست، بايد به همه ايمان داشت و عمل كرد، نه فقط بعضى. «إِنَّ الَّذِينَ فَرَّقُوا دِينَهُمْ»
2- از عوامل تفرقه و جدايى، تغيير و تحريف در مكتب است. «إِنَّ الَّذِينَ فَرَّقُوا دِينَهُمْ وَ كانُوا شِيَعاً»
3- با آنان كه مجموعه‌ى مكتب اسلام را قبول ندارند، نبايد همكارى كرد آنان از امّت محمّد محسوب نخواهند شد. «لَسْتَ مِنْهُمْ فِي شَيْ‌ءٍ» آنان مورد تهديد خداوند هستند. «إِنَّما أَمْرُهُمْ إِلَى اللَّهِ»
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
إِنَّ الَّذِينَ فَرَّقُوا دِينَهُمْ وَ كانُوا شِيَعاً لَسْتَ مِنْهُمْ فِي شَيْ‌ءٍ إِنَّما أَمْرُهُمْ إِلَى اللَّهِ ثُمَّ يُنَبِّئُهُمْ بِما كانُوا يَفْعَلُونَ (159)
و نيز در تهديد و وعيد مى‌فرمايد:
إِنَّ الَّذِينَ فَرَّقُوا دِينَهُمْ: بدرستى كه آن كسانى كه تفريق نمودند دين خود را كه به بعضى انبيا كافر شدند. عياشى «1» از حضرت صادق عليه السّلام روايت كند كه امير المؤمنين «فارقوا» قرائت مى‌فرمود قال فارق و اللّه القوم اى باينوا، يعنى جدائى انداختند وَ كانُوا شِيَعاً: و گشتند فرقه فرقه، هر فرقه پيروى امامى كردند.
قال رسول اللّه صلى اللّه عليه و آله «2»: افترقت اليهود على احدى و سبعين فرقة كلّها فى الهاوية الّا واحدة و افترقت النّصارى على اثنين و سبعين فرقة كلّها فى الهاوية الّا واحدة و يتفرّق امّتى على ثلث و سبعين فرقة كلّها في الهاوية الّا واحدة. فرمود رسول محترم: متفرق شدند يهود بر هفتاد و يك فرقه. تمام در هاويه‌اند الّا يك فرقه. و تفرقه شدند نصارى بر هفتاد و دو فرقه، تمام در هاويه باشند الّا يك فرقه. و متفرق شوند امت من بر هفتاد و سه فرقه، تمام در هاويه‌اند الا يك فرقه.
در مجمع- حضرت باقر عليه السّلام فرمود: گروه متفرقه ايشانند اهل
«1» تفسير عياشى، جلد اوّل، صفحه 385، حديث 131.
«2» خصال صدوق، صفحه 584، حديث 10 و 11 (با مضمون مشابه)
تفسير اثنا عشرى، ج3، ص: 417
ضلالت، و اصحاب شبهات و بدعتها از اين امت. «1» و على بن ابراهيم- فرمايد: مفارقت نمودند امير المؤمنين عليه السّلام را و گرديدند احزاب. و حضرت صادق در اين آيه فرمايد: مفارقت كردند قوم، و اللّه دينشان را. «2» و در حديث نبوى است زود است تفرقه شوند امت بر هفتاد و سه فرقه تمام در آتشند الا يك فرقه و آنها كسانيند كه متابعت كنند وصىّ من على عليه السّلام را.
لَسْتَ مِنْهُمْ فِي شَيْ‌ءٍ: نيستى تو از ايشان در چيزى يعنى تو از ايشان نيستى و آنها امت تو نيستند. و مباعدت تامه است بين تو و مذاهب فاسده ايشان، يا نيستى از عقاب آنها در چيزى، و گويند اين نهى است از تعرض به قتال، يعنى تو را وقت محاربه با آنها نيست. بنابر اين حكم به آية السيف منسوخ است. در مجمع- مفسران را چند قول است: 1- مراد كفار و مشركين «لست من قتالهم فى شىء» كه منسوخ باشد 2- يهود و نصارى كه تكفير يكديگرند «لست من مخالطتهم فى شىء» 3- مراد اهل بدعت و ضلالت و شبهات اين امتند چنانچه به حديث مرفوع از حضرت باقر عليه السّلام مروى است. «3» و به هر تقدير فرمايد: إِنَّما أَمْرُهُمْ إِلَى اللَّهِ: اينست و جز اين نيست كار ايشان با خدا و او است متولى مر جزا و سزاى ايشان از ثواب و عقاب، يا توفيق و خذلان يا انتظار استيصال آنها ثُمَّ يُنَبِّئُهُمْ بِما كانُوا يَفْعَلُونَ: پس اعلام فرمايد ايشان را روز قيامت به آنچه هستند كه بجا مى‌آورند از ضلال و اغواء و تفرق دين.
زاذان روايت كرده كه: روزى نزد امير المؤمنين عليه السّلام نشسته بودم.
ناگاه رأس الجالوت و جاثليق را به عنف و استخفاف مى‌آوردند. حضرت فرمود:
مدارا كنيد. پس حضور حضرت ايستادند. حضرت به رأس الجالوت نظر، و فرمود: مى‌دانى امت موسى بعد از او چند فرقه شدند؟ گفت ندانم، نظر در كتاب كنم و گويم، فرمود اگر كتاب سوخته يا دزديده شود در كجا نگرى؟ پس
«1» مجمع البيان، ج 2 ص 389.
«2» تفسير قمىّ، جلد اوّل، صفحه 222.
«3» مجمع البيان، ج 2 ص 389.
تفسير اثنا عشرى، ج3، ص: 418
رو به جانب جاثليق و فرمود: مى‌دانى نصارى بعد از عيسى عليه السّلام چند فرقه شدند؟ گفت: چهل و چهار فرقه. فرمود: دروغ مى‌گوئى، قسم به خدا من داناترم به تورات از او و به انجيل از تو. امت موسى هفتاد و يك فرقه شدند، يك ناجى ما بقى هالكند. و در حق ناجين فرمود «وَ مِنْ قَوْمِ مُوسى أُمَّةٌ يَهْدُونَ بِالْحَقِّ وَ بِهِ يَعْدِلُونَ» «1» و امت عيسى هفتاد و سه فرقه، يكى ناجى و باقى هالك. و در باره ايشان فرمود «وَ إِذا سَمِعُوا ما أُنْزِلَ إِلَى الرَّسُولِ»- الخ «2» و امت حضرت مصطفى صلى اللّه عليه و آله هفتاد و سه فرقه، يكى ناجى باقى هالك و در حق ناجين فرمود «وَ مِمَّنْ خَلَقْنا أُمَّةٌ يَهْدُونَ بِالْحَقِّ وَ بِهِ يَعْدِلُونَ» «3» پس فرمود اى زادان، دانى در حق من چند فرقه شوند؟ گفتم يا امير المؤمنين عليه السّلام در حق تو اختلاف كنند؟!! فرمود بلى به دوازده فرقه شوند، يكى ناجى و باقى هالك، و تو از ناجيان باشى يا ابا عمرو، و حضرت رسالت صلى اللّه عليه و آله بدين اشاره فرمود كه: الحقّ مع علىّ و علىّ مع الحقّ يدور معه حيث دار. «4»
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
إِنَّ الَّذِينَ فَرَّقُوا دِينَهُمْ وَ كانُوا شِيَعاً لَسْتَ مِنْهُمْ فِي شَيْ‌ءٍ إِنَّما أَمْرُهُمْ إِلَى اللَّهِ ثُمَّ يُنَبِّئُهُمْ بِما كانُوا يَفْعَلُونَ (159)
ترجمه
بدرستيكه آنانكه متفرق ساختند دينشان را و بودند گروه گروه نيستى تو از ايشان در چيزى جز اين نيست كه حكمشان با خدا است پس آگاه كند آنها را بآنچه بودند كه بجا مى‌آوردند.
تفسير
دين حق در دنيا يكى است كه اصول آن توحيد و عدل و نبوت و امامت و
جلد 2 صفحه 403
معاد است و كسانيكه تفرقه انداختند بين اين اصول يعنى معترف شدند ببعضى و منكر شدند بعضى را و فرقه فرقه شدند و هر فرقه متابعت نمودند از امامى نبايد پيغمبر (ص) در هيچ يك از عقائد باطله آنها با آنها موافقت و مرافقت نمايد بلكه بايد خود را از آنها در هيچ موقع و مقامى نداند و از افكار و عقائد و اعمال آنها سؤال ننمايد و بكلّى از آنها اعراض فرمايد و اختيارشان را بخدا واگذار كند چون حكم آنها با خدا است كه معلوم فرمايد بر آنها در دنيا و آخرت مفاسد و آثار عقائد و اعمال آنها را و بعضى فارقوا قرائت نموده‌اند يعنى مفارقت نمودند از دينشان و در مجمع اين قرائت را بامير المؤمنين (ع) نسبت داده است و عياشى ره اين نسبت را از امام صادق (ع) روايت نموده است و در مجمع از حضرت باقر (ع) نقل نموده كه آنها اهل ضلال و اصحاب شبهات و بدع از اين امتند و قمى ره فرموده است كه مفارقت نمودند از امير المؤمنين (ع) و گشتند احزاب مختلفه و از پيغمبر (ص) روايت شده است كه بعد از اين امّت من هفتاد و سه فرقه ميشوند كه تمام آنها در آتشند مگر يك فرقه كه متابعت نمودند وصىّ من على (ع) را خداوند توفيق متابعت بما عنايت فرمايد ..
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
إِنَّ الَّذِينَ فَرَّقُوا دِينَهُم وَ كانُوا شِيَعاً لَست‌َ مِنهُم فِي شَي‌ءٍ إِنَّما أَمرُهُم إِلَي اللّه‌ِ ثُمَّ يُنَبِّئُهُم بِما كانُوا يَفعَلُون‌َ (159)
محققا كساني که متفرق شدند در دين و دسته‌هاي مختلف بودند شما که شخص پيغمبر هستي نيستي از آنها در هر قسمتي امر آنها منحصرا با خدا است پس از اينکه آگاه ميكند آنها را بآنچه که بودند عمل ميكردند.
إِنَّ الَّذِينَ فَرَّقُوا دِينَهُم اشاره به اينكه در يك دين مشترك هستند اما در خصوصيات دين متفرق شدند مثل قوم موسي که هفتاد فرقه شدند و قوم عيسي که
«1» و اما اخبار وارده در تفسير آيات ربّك بظهور حضرت بقية اللّه (عج) يا بظهور آثار قيامت يا برفع حجت قبل از قيامت بچهل روز يا بظهور ائمه عليهم السّلام و امثال اينها و همچنين تفسير آمنت من قبل بزمان ميثاق و اقرار بتوحيد و انبياء و ائمه بر فرض صحت سند از باب تأويل است که لا يعلمها الّا اللّه و الراسخون في العلم مربوط بتفسير نيست باطن قرآن است، منه غفر له.
جلد 7 - صفحه 256
هفتاد و يك فرقه و قوم محمّد صلّي اللّه عليه و آله و سلّم که هفتاد دو فرقه فرق اسلاميه چه فرق اهل تسنن که چه اندازه مختلف هستند و چه فرق شيعه چهار امامي حنفي، زيديه واقفيه، اسماعيليه و غيرها و چه شيعه اثني عشريه صوفيه، شيخيه، مفوضه، غلات و غير اينها که فقط ميان اينها يك فرقه ناجيه و بقيه هالكه.
وَ كانُوا شِيَعاً شيعه از مشايعت است يعني متابعت هر دسته يك رئيس دارند که تابع او هستند لَست‌َ مِنهُم فِي شَي‌ءٍ تو نبايد متابعت آنها كني آنها بايد بكلمه واحده تابع تو باشند و بدستور تو رفتار كنند و مخالفت نكنند إِنَّما أَمرُهُم إِلَي اللّه‌ِ که فرداي قيامت حق را از باطل جدا ميكند وَ امتازُوا اليَوم‌َ أَيُّهَا المُجرِمُون‌َ يس آيه 59 فَرِيق‌ٌ فِي الجَنَّةِ وَ فَرِيق‌ٌ فِي السَّعِيرِ شوري آيه 5.
ثُمَّ يُنَبِّئُهُم بِما كانُوا يَفعَلُون‌َ هر كسي را جزاء ميدهد
(ان خيرا فخير و ان شرّا فشرّ)
حديث نبوي صلّي اللّه عليه و آله و سلّم فَمَن يَعمَل مِثقال‌َ ذَرَّةٍ خَيراً يَرَه‌ُ وَ مَن يَعمَل مِثقال‌َ ذَرَّةٍ شَرًّا يَرَه‌ُ زلزال آيه 7 و 8.
برگزیده تفسیر نمونه
نکات آیه
۱- پذیرش بخشى از دین و رها کردن بخشى دیگر، امرى ناروا و مانند نپذیرفتن همه دین است. (إن الذین فرقوا دینهم ... لست منهم فى شىء)
مراد از «دین»، دین الهى است و متفرق ساختن دین به معناى پذیرش بخشى از آن و نپذیرفتن بخشى دیگر است.
۲- کسانى که تنها بخشى از دین را پذیرفته اند، از امت پیامبر (ص) محسوب نخواهند شد. (إن الذین فرقوا دینهم ... لست منهم فى شىء)
«منهم» خبر براى «لست» است، «من» در جمله هایى مانند «لیس منى» و «انه منى» و ... به معناى اتصال و ارتباط است. بنابراین «لست منهم» یعنى تو ارتباط با آنان ندارى و در نتیجه آنان نیز با تو به عنوان پیامبر (ص) ارتباطى ندارند و این به معناى خروج از امت محمد (ص) و دین اسلام است.
۳- تفرقه در دین موجب از میان رفتن وحدت جامعه و تشکیل گروههاى مختلف بر اساس مذاهب گوناگون است. (إن الذین فرقوا دینهم و کانوا شیعا)
۴- حفظ وحدت جامعه ایمانى از وظایف اهل ایمان است. (إن الذین فرقوا دینهم و کانوا شیعا)
۵- گروههاى مذهبى که بر اساس پذیرش بخشى از دین تشکیل یافته اند، از امت پیامبر (ص) نیستند. (إن الذین فرقوا دینهم و کانوا شیعا لست منهم فى شىء)
۶- ضرورت ایمان به همه معارف و احکام دین (إن الذین فرقوا دینهم و کانوا شیعا لست منهم فى شىء)
۷- پیروان مذاهب تشکیل شده بر اساس تفرقه دین، مورد تهدید خداوند (إنما أمرهم إلى الله)
۸- خداوند تعیین کننده کیفر و سرنوشت شوم خلافکاران و تفرقه افکنان (إنما أمرهم إلى الله)
۹- خداوند آگاه به اعمال و رفتار انسانهاست. (ینبئهم بما کانوا یفعلون)
۱۰- خداوند در قیامت خلافکاران را به اعمال ناپسندشان آگاه خواهد ساخت. (ثم ینبئهم بما کانوا یفعلون)
۱۱- خداوند گروههاى تشکیل شده بر اساس پذیرش بخشى از دین را به عذاب گرفتار خواهد ساخت. (إن الذین فرقوا دینهم ... إنما أمرهم إلى الله ثم ینبئهم بما کانوا یفعلون)
«آگاه سازى از اعمال ناپسند»، کنایه از گرفتار ساختن به عذاب است.
۱۲- عذاب اخروى بازتاب اعمال ناشایست و مداوم آدمى است. (ثم ینبئهم بما کانوا یفعلون)
روایات و احادیث
۱۳- إن رسول الله (ص) قال: ... «إن الذین فرقوا دینهم و کانوا شیعا»، هم اصحاب البدع و اصحاب الأهواء و اصحاب الضلالة من هذه الأمة ... .[۱] رسول خدا (ص) پس از تلاوت آیه «إن الذین فرقوا ... » فرمود: آنان همان بدعتگذاران و هواپرستان و گمراهان از این امت هستند ... .
موضوعات مرتبط
- اتحاد: اهمیت اتحاد ۴
- اختلاف: عوامل اختلاف اجتماعى ۳
- اختلاف افکنان: فرجام اختلاف افکنان ۸ ; کیفر اختلاف افکنان ۸
- امتها: امت غیر مسلمان ۲، ۵
- انسان: عمل انسان ۹
- بدعتگذاران:۱۳
- خدا: افعال اخروى خدا ۱۰ ; افعال خدا ۸ ; تهدیدهاى خدا ۷ ; عذابهاى خدا ۱۱ ; علم خدا ۹
- دین: تجزّى در قبول دین ۱، ۲، ۳، ۵، ۱۱ ; ردّ بخشى از دین ۱ ; ردّ دین ۱ ; قبول تعالیم دین ۶
- عذاب: اهل عذاب ۱۱ ; موجبات عذاب ۱۱ ; موجبات عذاب اخروى ۱۲
- عمل: کیفر اخروى عمل ناپسند ۱۲ ; عمل ناپسند ۱
- فرجام: شوم ۸
- فرقه هاى مذهبى: پیدایش فرقه هاى مذهبى ۳، ۵، ۱۱ ; تهدید فرقه هاى مذهبى ۷
- قیامت: ظهور حقایق در قیامت ۱۰
- کیفر: منشأ تعیین کیفر ۸
- گمراهان:۱۳
- گناهکاران: آگاهى اخروى گناهکاران ۱۰ ; فرجام گناهکاران ۸ ; کیفر گناهکاران ۸ ; گناهکاران در قیامت ۱۰
- مؤمنان: مسؤولیت مؤمنان ۴
- محمّد (ص): پیروان محمّد (ص) ۲
- هواپرستان:۱۳
منابع
- ↑ الدر المنثور، ج ۳، ص ۴۰۲.
