الأعراف ١٧٥
| کپی متن آیه |
|---|
| وَ اتْلُ عَلَيْهِمْ نَبَأَ الَّذِي آتَيْنَاهُ آيَاتِنَا فَانْسَلَخَ مِنْهَا فَأَتْبَعَهُ الشَّيْطَانُ فَکَانَ مِنَ الْغَاوِينَ |
ترجمه
| الأعراف ١٧٤ | آیه ١٧٥ | الأعراف ١٧٦ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«أُتْلُ»: بخوان. «نَبَأ»: خبر. «الَّذِی»: کسی که. مردی که. نام شخص مذکور، در قرآن و حدیث تعیین نشده است. به هر حال مصداق آیه شریفه شامل هرکسی است که دارای چنین صفتی باشد. یعنی از حق مطّلع گردد و از آن پیروی کند، امّا بعدها از آن برگردد و راه ستیز در پیش گیرد. «إِنسَلَخَ»: پوست انداخت. در اینجا مراد این است که نسبت به آیات کافر شد و به ترکِ آنها گفت. «أَتْبَعَهُ»: دنبالش کرد. و بدو رسید. او را پیروِ خود کرد. مراد این است که شیطان بر او تسلّط و غلبه پیدا کرد. «الْغَاوِینَ»: گمراهان.
نزول
محل نزول:
این آیه در مکه بر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله نازل گردیده است. [۱]
شأن نزول:[۲]
«شیخ طوسی» گوید: از عبدالله بن عمر روایت شده كه این آیه درباره امیه بن ابى‌الصلت نازل شده است و مسروق و عبدالله گویند: درباره مردى از بنى‌اسرائیل به نام بلعم بن باعور نازل گردیده است.[۳][۴]
تفسیر
- آيات ۱۷۵ - ۱۷۹، سوره اعراف
- بيان آيات بيان آيات مربوط به بلعم باعوراء و اشاره به اينكه تا مشيت خدا كمك نكند،اسباب و وسائل معمولى براى تحصيل سعادت بسنده نيست .
- مشيت الهى بر هدايت نكردن مردم ظالم و دلبستگان به زندگى خاكى قرار گرفته است
- (( الف و لامى (( كه در (( المهتدى (( و در (( الخاسرون (( است ظاهرا مفيدكمال است نه حصر، بدون مشيت الهى بر هدايت يا ضلالت كسى ، هدايت و ضلالتصورى است و حقيقى نيست
- توضيح عدم منافات بين آياتى كه دلالت دارند بر اينكه نتيجه خلقت ، رحمت است با آيه: (( لقد ذراءنا لجهنم كثرا من الجن و الانس (( و آيات مشابه آ
- دوزخيان خود سبب شدند بر جوارح آنان مهر بزند
- توضيحى درباره گمراه تر بودن دسته اى از مردم ، از چهارپايان (( اولئك كالانعامبل هم اضل ((
- بحث روايتى (رواياتى در مورد آيات مربوط به بلعم باعورا)
- داستانى كه در روح المعانى درباره شاءن نزول آيات شريفه : (( واتل عليهم نباء الذى ...(( نقل كرده است .
- راهب فاسق به نفرين خود مبتلا گرديد!
تفسیر نور (محسن قرائتی)
وَ اتْلُ عَلَيْهِمْ نَبَأَ الَّذِي آتَيْناهُ آياتِنا فَانْسَلَخَ مِنْها فَأَتْبَعَهُ الشَّيْطانُ فَكانَ مِنَ الْغاوِينَ «175»
و بر آنان، داستانِ آن كس (بَلعَم باعورا) را بخوان كه آيات خود (از علم به معارف و اجابت دعا و صدور برخى كرامات) را به او داده بوديم، پس او (ناسپاسانه) خود را از آن آيات جدا ساخت، پس شيطان او را در پى‌خويش كشيد تا از گمراهان شد.
نکته ها
«انسلاخ»، به معناى كندنِ پوست است و در جايى كه چيزى به چيزى چسبيده باشد به كار مى‌رود و در اينجا كنايه از فاصله گرفتن از علوم الهى است.
جمله‌ى «فَأَتْبَعَهُ»، بيانگر آن است كه آن شخص در مسير حقّ به چنان مقامى رسيده بود كه شيطان از او قطع اميد كرده بود، امّا با بروز نشانه‌هاى انحراف، شيطان به سرعت او را تعقيب كرد و سرانجام در صف گمراهان و شقاوت‌مندان قرار گرفت. «1»
اين آيه، به داستان دانشمندى از بنى‌اسرائيل، به نام «بَلعَم باعورا» اشاره مى‌كند كه نخست در صف مؤمنان و حاملان آيات و علوم الهى بود، امّا با وسوسه‌ى شيطان و طاغوت، منحرف شد.
امام رضا عليه السلام فرمود: بَلعَم فرزند باعور، اسم اعظم الهى را مى‌دانست و دعايش مستجاب مى‌شد، ولى به دربار فرعون رفت و با آنكه در ابتدا، مبلّغ حضرت موسى عليه السلام بود، ولى سرانجام عليه موسى و ياران او اقدام كرده و بد عاقبت شد. «2» آرى، زرق و برق دنيا و دربار، عامل سقوط علما و دانشمندان است.
قرآن، نام اين شخص را نمى‌برد، ولى كارش را بازگو مى‌كند، تا به فرموده‌ى امام باقر عليه السلام بر
«1». تفسير نمونه.
«2». تفاسير نورالثقلين و كنزالدقائق.
جلد 3 - صفحه 220
هر كس كه هواى نفس را بر حقّ غالب كند منطبق شود «1» و چنين كسانى در هر زمانى يافت مى‌شوند و اختصاص به زمان و شخص خاصّى مانند بلعم‌باعورا ندارد.
ماجراى بَلعم‌باعورا، در تورات كنونى هم آمده است. «2»
پیام ها
1- رهبر بايد مردم را نسبت به خطرهاى قابل پيش‌بينى، آگاه كند و به آنان هشدار دهد. وَ اتْلُ عَلَيْهِمْ ...
2- گاهى طاغوت‌ها، علما را هم فريب مى‌دهند. سرنوشت دانشمندى همچون بلعم‌باعورا بايد براى تاريخ درس عبرت باشد. وَ اتْلُ عَلَيْهِمْ نَبَأَ ... زيرا داستانى مهم و مفيد است. ( «نَبَأَ» به خبر مهم و مفيد مى‌گويند)
3- انسان آزاد است و مى‌تواند تغيير جهت دهد. «آتَيْناهُ آياتِنا فَانْسَلَخَ»
4- انسان هر چه بالا رود، نبايد مغرور شود، چون احتمال سقوط وجود دارد و عاقبتِ كار مهم است. جايگاه هركس بالاتر باشد، احتمال خطر بيشترى وجود دارد. «فَانْسَلَخَ مِنْها»
5- آنكه از خدا جدا شود، طعمه‌ى شيطان مى‌گردد. «فَانْسَلَخَ مِنْها فَأَتْبَعَهُ الشَّيْطانُ»
6- شيطان وسوسه مى‌كند و در كمين است كه هر گاه در كسى زمينه‌اى ببيند، او را دنبال كند. «فَانْسَلَخَ فَأَتْبَعَهُ» (كلمه‌ى «فَأَتْبَعَهُ» در كنار كلمه‌ى «فَانْسَلَخَ»، نشان مى‌دهد كه شيطان در كمين است و به محض انسلاخ، انسان را دنبال مى‌كند.)
7- شيطان، حريف عالم ربّانى نمى‌شود. (تا بلعم از آيات دست نكشيده بود، شيطان بر او تسلّط نداشت) «فَانْسَلَخَ مِنْها فَأَتْبَعَهُ الشَّيْطانُ» 8- علم، به تنهايى نجات‌بخش نيست، زيرا دانشمند دنياپرست، اسير شيطان مى‌شود. «فَأَتْبَعَهُ الشَّيْطانُ»
9- بايد به بد فرجامى انديشيد و از سوء عاقبت ترس داشت، تا نعمت، تبديل به
«1». تفسير نورالثقلين.
«2». تورات، سِفر اعداد، باب 22.
جلد 3 - صفحه 221
نقمت نشود. آتَيْناهُ آياتِنا ... فَكانَ مِنَ الْغاوِينَ
10- رها كردن راه خدا، دور از عقل و خرد است. «فَكانَ مِنَ الْغاوِينَ»
11- سقوط انسان در چند مرحله واقع مى‌شود: جداشدن از آيات الهى، پيروى از شيطان وپيوستن به جمع گمراهان. «فَانْسَلَخَ مِنْها فَأَتْبَعَهُ الشَّيْطانُ فَكانَ مِنَ الْغاوِينَ»
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
وَ اتْلُ عَلَيْهِمْ نَبَأَ الَّذِي آتَيْناهُ آياتِنا فَانْسَلَخَ مِنْها فَأَتْبَعَهُ الشَّيْطانُ فَكانَ مِنَ الْغاوِينَ (175)
بعد از آن پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم را امر فرمايد به ذكر قصه ديگر از اخبار بنى اسرائيل:
وَ اتْلُ عَلَيْهِمْ نَبَأَ الَّذِي آتَيْناهُ آياتِنا: و بخوان اى پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم بر بنى اسرائيل يا قوم خود خبر كسى را كه عطا فرموديم او را علم به كتب منزله، و كفران نمود به آن آيات، فَانْسَلَخَ مِنْها: پس بيرون آمد از آن آيات به سبب كفر و عناد، چنانچه مار از پوست بيرون آمد، يعنى به آن كافر شده اعراض نمود از آن آيات، فَأَتْبَعَهُ الشَّيْطانُ: پس لا حق و تابع او شد شيطان،
جلد 4 صفحه 239
فَكانَ مِنَ الْغاوِينَ: پس گشت آن عالم به آيات از گمراهان.
بقول اشهر: بلعم بن باعورا از كنعانيان و جباران، صحف ابراهيم عليه السّلام خوانده، اسم اعظم مى‌دانست، و بر دين موسى بود. در منهج از امام محمد باقر عليه السّلام مروى است كه حق تعالى مثل زد براى كفار، بلعم باعور را كه هواى نفس خود را بر زهد و صلاح اختيار نمود. و او از شهر بلغا و اسم پادشاه آن سالف.
واقعه بلعم: چون موسى عليه السّلام با لشگر عظيم عازم محاربه با جباران، به زمين كنعان وارد شد، اهل شهر نزد بلعم آمدند گفتند: تو مى‌دانى كه موسى مردى با حدّت و با لشگرى بسيار آمده تا ما را بكشد و زنان ما را اسير و شهر را متصرف شود، و ما را مقاومت نيست، تو شخصى مستجاب الدعوه، بيرون آى و دعا كن تا خدا او را از ما دفع كند. گفت: واى بر شما، او پيغمبر و به امر خدا آمده، چگونه دعا كنم، اگر چنين كنم از دين بيرون روم. اصرار نموده، بلعم گفت: با خدا مشورت، اگر مأمور شدم دعا كنم. پس بطريقى كه داشت مشورت و جواب نيامد مردم گفتند: چون اثر نهى نيامد، معلوم شود خدا راضى است، و الّا نهى مى‌فرمود. بلعم فريب خورد.
مروى است كه در خواب به او گفتند: در حق بنى اسرائيل دعاى بد مكن، التفات ننموده بر حمار خود سوار، به بالاى كوهى برآمد، محيط بر لشگر موسى.
در اثناء راه حمار او خوابيد، او را بسيار زد تا بلند شد، قدرى راه رفته ثانيا خوابيد، و باز او را بسيار زد تا مرتبه سوم به قدرت كامله الهى حمار به زبان آمد گفت: واى بر تو اى بلعم، به كجا مى‌روى و چرا مى‌روى و چرا مى‌زنى، نبينى ملائكه بروى من زنند و نگذارند بروم، اين چه خيال است كرده‌اى و بوسوسه شيطان عازم شده‌اى بر پيغمبر خدا دعا كنى. اعتنا ننموده آنقدر او را زد تا تلف شد، و حق تعالى بدين جهت تخليه نموده، او را به حال خود گذاشت.
بالاى كوه بر آمد، خواست بر موسى و قوم او نفرين كند، زبانش برگشته دعا نمود. گفتند: اى بلعم، چرا چنين كردى، گفت: قصد من برعكس اين بود، فى الحال زبانش از دهانش بر آمده به سينه‌اش افتاد و گفت: من نگفتم دين و دنيا از دست من برود، چون محروم از آخرت شدم، صلاح آنكه مدعاى دنيوى را
جلد 4 صفحه 240
به فعل آرم. پس گفت: چاره آنست كه زنان خود را به امتعه ميان بنى اسرائيل فرستاده اگر كسى ميل به آنها نمايد منع نكند. زنان را زينت با امتعه روانه لشگر، ميان زنان زنى در نهايت حسن و جمال. يكى از اكابر بنى اسرائيل نام او (زمرى) زن را دعوت، او قبول، دستش را گرفت نزد موسى آمد گفت: زنى با چنين جمال بر ما حرام است؟ موسى فرمود: حرام است ديدن او، چه جاى مباشرت او، دست از او بدار. گفت: و اللّه فرمان تو نبرم تا مطلوب حاصل نكنم.
دست او را گرفته به خيمه برده، خلوت نمود، سايرين بدين عمل قبيح مشغول شدند. حق تعالى عذاب طاعون را فرستاد، در يك ساعت هفتاد هزار نفر مردند.
فنحاس نام از بنى هارون، سپهسالار موسى و مردى با شكوه و قوى در آن موقع حاضر نبود، چون باز آمد واقعه را مطلع، با نيزه وارد خيمه «زمرى» و آن زن و مرد را بهم دوخته، به سر نيزه بلند، ميان لشگرگاه مى‌گردانيد و مى‌گفت: اللّهمّ هذا جزاء من يعصك: خدايا اينست جزاى كسى كه تو را معصيت كند. حق تعالى طاعون را برطرف فرموده، و از اينجا است كه يهود در عادت اين است در هر ذبيحه‌اى نصيبى به فرزندان فنحاس دهند. بنا به قولى اين مثلى است براى هر كه از صراط مستقيم ايمان اعراض كند با وجود ظهور آيات داله بر حقيقت آن.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
سوره الأعراف «7»: آيات 175 تا 178
وَ اتْلُ عَلَيْهِمْ نَبَأَ الَّذِي آتَيْناهُ آياتِنا فَانْسَلَخَ مِنْها فَأَتْبَعَهُ الشَّيْطانُ فَكانَ مِنَ الْغاوِينَ (175) وَ لَوْ شِئْنا لَرَفَعْناهُ بِها وَ لكِنَّهُ أَخْلَدَ إِلَى الْأَرْضِ وَ اتَّبَعَ هَواهُ فَمَثَلُهُ كَمَثَلِ الْكَلْبِ إِنْ تَحْمِلْ عَلَيْهِ يَلْهَثْ أَوْ تَتْرُكْهُ يَلْهَثْ ذلِكَ مَثَلُ الْقَوْمِ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآياتِنا فَاقْصُصِ الْقَصَصَ لَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ (176) ساءَ مَثَلاً الْقَوْمُ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآياتِنا وَ أَنْفُسَهُمْ كانُوا يَظْلِمُونَ (177) مَنْ يَهْدِ اللَّهُ فَهُوَ الْمُهْتَدِي وَ مَنْ يُضْلِلْ فَأُولئِكَ هُمُ الْخاسِرُونَ (178)
ترجمه
و بخوان بر آنها خبر آنكه داديم باو آيتهاى خودمان را پس بيرون رفت از آنها و پيروى كرد او را شيطان پس بود از گمراهان
و اگر ميخواستيم هر آينه برترى ميداديم او را بآنها ولى او ميل كرد بسوى زمين و پيروى كرد دلخواه خود را پس مثل او مانند مثل سگ است كه اگر حمله كنى بر او زبان از دهان در آورد و اگر واگذاريش زبان از دهان در آورد اين مثل گروهى است كه تكذيب نمودند آيتهاى ما را پس نقل كن حكايت را باشد كه آنها تفكّر نمايند
بدند در مثل گروهى كه تكذيب نمودند آيتهاى ما را و بر خودهاشان بودند كه ستم ميكردند
كسيرا كه هدايت كند خدا او هدايت شده است و كسانيرا كه گمراه كند پس آنگروه ايشانند زيانكاران.
تفسير
قمى ره فرموده نازل شده است در باره بلعم بن باعورا كه از بنى اسرائيل بود
جلد 2 صفحه 494
و باو عطا شده بود علم بعضى از كتب سماوى و در مجمع از امام باقر (ع) نقل نموده كه اصل در آن بلعم است ولى خداوند مثل زده است بآن براى هر كس كه هواى نفس او را از راه هدايت باز دارد از اهل قبله و عيّاشى از آنحضرت نقل نموده كه مثل مغيرة بن شعبه مثل بلعم است كه باو تعليم شده بود اسم اعظم و در اين آيه از او خبر داده شده و قمى ره از حضرت رضا (ع) نقل نموده كه عطا شده بود به بلعم بن باعورا اسم اعظم و بآن اسم دعا ميكرد و اجابت ميشد پس مايل شد بفرعون و چون او بطلب حضرت موسى بيرون آمد از بلعم خواهش نمود كه دعا كند خدا آنحضرت را بحبس فرعون در آورد پس بلعم سوار الاغش شد كه بطلب حضرت موسى بيرون رود آنحيوان از حركت باز ماند و هر چه زد حركت نكرد تا بامر خداوند بزبان آمد و گفت چرا مرا ميزنى ميخواهى من با تو بيايم تا نفرين كنى در باره پيغمبر خدا و پيروانش ولى او بقدرى آنحيوانرا زد كه كشت و اسم اعظم از زبانش منسلخ شد و اين است مراد از فانسلخ منها در اين آيه و اينكه فرموده شيطان پيروى از او نمود و نفرموده او پيروى از شيطان كرد براى اين نكته است كه او در بدو امر از علما و عبّاد بود شيطان مدتها تعقيب از او نمود تا او را بدام آورد ولى از اوّل نام او در دفتر الهى جزء گمراهان ثبت بود و اگر مشيّت الهى تعلّق گرفته بود برفعت مقام او ميرساند او را ببركت آن آيات كتاب كه ميدانست يا اسم اعظم بمقامات علماء ابرار ولى او ميل نمود بخلود در دنياى دنىّ و فراموش كرد دار باقى را و متابعت نمود از هواى نفس خود و امر فرعون و رضاى او را بر رضاى خداوند ترجيح داد پس مثل او و امثال او مثل سگ است كه اگر متعرض او شوى و حمله كنى براى طرد و زجرش زبان خود را از دهن بيرون ميآورد و بشدّت نفس ميكشد و بانك ميكند و اگر آنرا بحال خود واگذارى باز اين كار را دارد اين قبيل اشخاص هم اگر بآنها علم و دانش عطا شود يا بموعظه و نصيحت از اعمال قبيحه منع و زجر شوند با آنكه بحال جهل باقى باشند و كسى متعرض آنها نشود بحالشان يكسان است خبث طينت و دنائت طبع و قصور همّت آنها نميگذارد در هيچ حال بسعادت و كرامت و اصل شوند و ضرر اعمالشان بخودشان عائد ميشود و معنى اضلال خداوند مكرر بيان شده است و قصص بفتح قاف بمعنى قصّد و قصص بكسر جمع آنست.
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
وَ اتل‌ُ عَلَيهِم نَبَأَ الَّذِي آتَيناه‌ُ آياتِنا فَانسَلَخ‌َ مِنها فَأَتبَعَه‌ُ الشَّيطان‌ُ فَكانَ مِنَ الغاوِين‌َ (175)
و تلاوت فرما بر آنها حكايت آن كسي که ما باو داديم آيات خود را پس بيرون رفت از آيات ما و جدا شد از آنها و شيطان او را تابع خود قرار داد پس بود از گمراهان.
در موضع اينکه شخص بين مفسرين از چهار جهت اختلاف است يكي در شخصيت او که كيست يكي در چه عهدي و چه زماني بوده يكي در آياتي که باو داده شده چه بوده يكي در وجه انسلاخ او از آن آيات و ما مكرر گفته‌ايم که مدركي از براي اقوال اينکه مفسرين نداريم و آنچه ميگويند تفسير برأي است لذا ما آنچه در اخبار اهل بيت عصمت و طهارت داريم که عالم ببواطن قرآن هستند مدرك خود قرار ميدهيم و آنچه از ظواهر قرآن و نصوص آن بدست ميآوريم دليل خود ميشماريم چون ظواهر قرآن را حجة ميدانيم و اگر ظهوري بدست نياوريم و چيزي از اهل بيت نداشته باشيم علم به آنرا بخدا و اينکه خاندان محول ميكنيم و اگر چيزي در اينکه مورد بگوئيم بنحو احتمال مي‌گوييم نه بنحو تنجز، و اخباري که در اينکه باب داريم سه حديث است يكي از حضرت رضا عليه السّلام و يكي از حضرت صادق عليه السّلام و يكي از حضرت
جلد 8 - صفحه 30
باقر صلوات اللّه عليهم اجمعين، اما حديث منسوب بحضرت رضا عليه السّلام خلاصه مفادش اينست که نام او بلعم باعورا بوده و در عصر فرعون و موسي بود و اسم اعظم را ميدانست و مستجاب الدعوه بود سپس متمايل بفرعون شد و موقعي که فرعون در طلب موسي و قوم او ميرفت او را خواست که نفرين كند در حق موسي و قومش که حبس شوند تا فرعونيان آنها را دريابند او سوار حماره‌اي شد برود نفرين كند حماره حركت نكرد و بزبان آمد و گفت ميخواهي بروي نفرين كني در حق پيغمبر خدا و قوم مؤمنين آن قدر حماره را زد تا كشته شد خداوند اسم اعظم را از لسان او منسلخ فرمود پس حضرت اينکه آيه را تلاوت فرمود سپس فرمود از بهائم داخل بهشت نميشوند مگر حماره بلعم و كلب اصحاب كهف و گرگي که سلطاني يك نفر از سركردگان خود را روانه كرد براي اذيت بجماعتي از مؤمنين و اينکه سركرده پسري داشت از نظرش غائب شد آن گرگ پسر او را پاره كرد آن سركرده محزون شد خداوند براي اينكه آن را محزون كرد او را بهشت ميبرد و اما خبر منسوب بحضرت صادق عليه السّلام که اينکه مثل براي خالد بن وليد است که مثل بلعم باعورا است در عهد ابا بكر مالك بن نويره را كشت و زن او را تصرف كرد و قوم او را اسير كرد حتي عمر او را تهديد بقتل كرد.
و اما خبر منسوب بحضرت باقر عليه السّلام طبرسي نقل ميكند که اينکه مثل بلعم مثل هر كسي است که هواي خود را بر هدايت الهي مقدم دارد، و عياشي از آن حضرت روايت ميكند که مثل براي مغيرة بن شعبه است، باري بپردازيم بشرح آيه شريفه وَ اتل‌ُ عَلَيهِم بيان فرما بر همين اصحاب که متنبه شوند مثل بلعم باعورا را که از دين برنگرديد نبأ الذي نبأ خبر مهمي را گويند و از اينکه باب است که نبي را نبي گويند و الذي بلعم باعورا است آتَيناه‌ُ آياتِنا تعليم او كرديم اسم اعظم را فَانسَلَخ‌َ مِنها انسلاخ كندن چيزي است که چسبيده بچيز ديگر باشد
جلد 8 - صفحه 31
مثل پوست که ببدن چسبيده باشد و ريشه که باعماق زمين فرو رفته باشد و اينکه ملعون دست از ديانتي که داشت حتي داراي اسم اعظم بود بيرون رفت و مرتد شد و اسم اعظم از او گرفته شد فَأَتبَعَه‌ُ الشَّيطان‌ُ شيطان او را تابع خود قرار داد فَكانَ مِنَ الغاوِين‌َ غوايت ضلالت است که از روي حماقت و خريت باشد.
تنبيه- امثال بلعم در هر عصر و زماني بسيار بودند که ابتداء در دين محكم و استوار از روي واقعيت بودند نه از روي نفاق و تقلب سپس در كفر و ضلالت محكم و استوار شدند مثل زبير و جماعتي از اهل كوفه و هزارها ديگر و مثل باب حتي در عصر ما يكي از اوتاد که گفتند در حرم أمير المؤمنين عليه السّلام يك ساعت و نيم زيارت جامعه ميخواند و اشك از اطراف چشمش جاري بود عاقبت مسلك قمام را اختيار كرد و حقير با قمام تماس گرفتم عقائدش در حق ائمه [ع] و غيبت حضرت بقية اللّه [عج] و اينكه ظاهر ميشود تمام بود لكن ميگفت دوره غيبت زمان فطرت است و هيچ حكمي نيست و اينها را آخوندها درآوردند، و همچنين يكي از رفقاي حقير در حوضه درس مرحوم آيت اللّه نائيني در نجف جزو فضلاء بود و عاقبت سگباز شد و اعاذنا اللّه من سوء العاقبة.
برگزیده تفسیر نمونه
]
(آیه 175)- دانشمندی که در خدمت فراعنه در آمد: در اینجا اشاره به یکی دیگر از داستانهای بنی اسرائیل شده است.
ج2، ص112
نخست روی سخن را به پیامبر کرده، می‌گوید: «و بر آنها بخوان داستان آن کس را که آیات خود را به او دادیم ولی سر انجام خود را از آن تهی ساخت و گرفتار وسوسه‌های شیطان گشت و از گمراهان گردید» (وَ اتْلُ عَلَیْهِمْ نَبَأَ الَّذِی آتَیْناهُ آیاتِنا فَانْسَلَخَ مِنْها فَأَتْبَعَهُ الشَّیْطانُ فَکانَ مِنَ الْغاوِینَ).
نکات آیه
۱- خداوند به پیامبر خویش فرمان داد تا داستان بلعم باعورا را براى مردم بیان کند. (و اتل علیهم نبأ الذى ءاتینه ءایتنا) بسیارى از م--فسران بر این باورند که مقصود از «الذى ءاتینه ... » بلعم، فرزند باعورا، است که در زمان حضرت موسى(ع) مى زیسته.
۲- خداوند آیات و نشانه هاى خویش را به بلعم باعورا ارائه کرد و وى آنها را بخوبى دریافت. (الذى ءاتینه ءایتنا فانسلخ منها) «انسلاخ» به معناى بیرون شدن چیزى از پوست خود است. در آیه شریفه، آیات الهى به پوست و مانند آن که به شخص چسبیده و ملصق باشد تشبیه شده است. بنابراین «فانسلخ منها» مى رساند که آیات الهى مانند پوست بر بلعم احاطه داشت و بر او چسبیده بود ; یعنى به خوبى آنها را لمس کرده و دریافته بود.
۳- داستان بلعم باعورا، داستانى پرفایده و هشداردهنده به دینداران و عالمان دینى (و اتل علیهم نبأ الذى ءاتینه ءایتنا) «نبأ» به خبرى گفته مى شود که داراى فایده اى بزرگ باشد. (مفردات راغب). گویا هدف از نقل آن هشدار به دینداران و عالمان دینى است. یعنى کسانى که از آیات الهى بهره مند هستند.
۴- بلعم باعورا معارف الهى را به دور افکند و آنها را نادیده انگاشت و مرتد شد. (ءاتینه ءایتنا فانسلخ منها)
۵- شیطان در پى فاصله گرفتن بلعم باعورا از معارف الهى به تعقیب وى پرداخت. (فأتبعه الشیطن) «اتباع» (مصدر أتبع) به معناى دنبال کردن و تعقیب کردن است.
۶- بلعم باعورا پس از دور شدن از معارف الهى به دام شیطان گرفتار و از گمراهان شد. (فأتبعه الشیطن فکان من الغاوین) «غوایه»، مصدر «غاوین» به معناى گمراه شدن است.
۷- انسانها، حتى عالمان هدایت یافته، در خطر پیروى از شیطان و گام نهادن در مسیر گمراهى هستند. (فانسلخ منها فأتبعه الشیطن فکان من الغاوین)
۸- پیروى از شیطان موجب قرار گرفتن آدمى در زمره گمراهان مى شود. (فأتبعه الشیطن فکان من الغاوین)
۹- شیطان عنصرى توانا بر آگاهى یافتن از درون آدمى و اندیشه هاى او (فانسلخ منها فأتبعه الشیطن) ایمان به آیات و معارف الهى و نیز کفر به آنها از امور قلبى است، و از آنجا که شیطان پس از منسلخ شدن بلعم باعورا از آیات و معارف الهى به تعقیب او پرداخت، معلوم مى شود وى به اندیشه ها و باورهاى آدمى مى تواند آگاهى یابد.
۱۰- شیطان در کمین انسانها براى کشاندن آنان به مسلک گمراهان (فانسلخ منها فأتبعه الشیطن) عطف جمله «أتبعه ... » بر «فانسلخ منها» به وسیله «فاء» دلالت بر این دارد که بین دور شدن بلعم باعورا از آیات الهى و تعقیب شدن از سوى شیطان فاصله اى نبوده است. و این حکایت از در کمین بودن شیطان براى اغواگرى انسانها دارد.
۱۱- شیطان از عوامل گمراهى است. (فأتبعه الشیطن فکان من الغاوین)
۱۲- شیطان ناتوان از گمراه کردن کسانى که معارف و آیات الهى را بخوبى بشناسند و به آنها پایبند باشند. (فانسلخ منها فأتبعه الشیطن) از اینکه شیطان پس از فاصله گرفتن بلعم باعورا به تعقیب او مى پرازد، معلوم مى شود پیش از آن به وى دسترسى نداشته و از گمراه کردن او ناتوان بوده است.
روایات و احادیث
۱۳- عن أبى الحسن الرضا(ع)، إنه اعطى بلعم بن باعورا الاسم الاعظم فکان یدعو به فیستجاب له فمال إلى فرعون ... قال فرعون لبلعم: ادع اللّه على موسى و اصحابه ... فرکب حمارته لیمرّ فى طلب موسى فامتنعت علیه حمارته فأقبل یضربها ... حتى قتلها و انسلخ الاسم الاع-ظم من لسانه و هو قوله: «فانسلخ منها ... ».[۵] از امام رضا(ع) روایت شده است: اسم اعظم به بلعم بن باعورا داده شد به وسیله آن دعا مى کرد و مستجاب مى شد. بلعم به فرعون متمایل گشت، فرعون به او گفت: در حق موسى و اصحابش نفرین کن ... وى بر الاغ خود سوار شد تا در طلب موسى و اصحاب او برود، الاغ از رفتن امتناع کرد. بلعم الاغ را زد تا کشته شد و اسم اعظم از زبان بلعم گرفته شد. و این است گفته خدا که فرمود: «پس او از آیات ما جدا شد ... ».
موضوعات مرتبط
- بلعم باعورا: ارائه آیات به بلعم باعورا ۲ ; ارتداد بلعم باعورا ۴، ۵ ; قصه بلعم باعورا ۱، ۲، ۳، ۴، ۵، ۶ ; گمراهى بلعم باعورا ۶
- تاریخ: عبرت از تاریخ ۳
- خدا: افعال خدا ۲ ; اوامر خدا ۱
- دین: اعراض از تعالیم دین ۴، ۶ ; علم به تعالیم دین ۱۲ ; هشدار به علماى دین ۳، ۷
- دیندارى: آثار دیندارى ۱۲
- شیطان: آثار اطاعت از شیطان ۸ ; اضلال شیطان ۱۰، ۱۱ ; اطاعت از شیطان ۷ ; پیروان شیطان ۶ ; شیطان و بلعم باعورا ۵، ۶ ; شیطان و علماى متعهد ۱۲ ; ضعف شیطان ۱۲ ; علم شیطان ۹ ; قدرت شیطان ۹ ; موانع نفوذ شیطان ۱۲ ; نقش شیطان ۸، ۱۰، ۱۱
- علم: آثار علم ۱۲
- گمراهان:۶، ۸
- گمراهى: خطر گمراهى ۷ ; عوامل گمراهى ۸، ۱۰، ۱۱
- محمد(ص): مسؤولیت محمد(ص) ۱
منابع
- ↑ طبرسی، مجمع البيان في تفسير القرآن، ج ۴، ص ۶.۸.
- ↑ محمدباقر محقق، نمونه بينات در شأن نزول آيات از نظر شیخ طوسی و ساير مفسرين خاصه و عامه، ص ۳۵۹.
- ↑ صاحب كشف الاسرار گوید: عبدالله بن عمرو بن العاص و عده اى گفتند: این آیه درباره امیة بن ابى‌الصلت نازل شده، او مردى دانشمند و كتابخوان بود و مى دانست كه خداوند پیامبرى در زمان خود او خواهد فرستاد و امیدوار بود كه خودش باشد ولى وقتى كه دید خداوند پیامبرى را به محمد واگذار نموده، حسد ورزید و در جنگ بدر وقتى به مقتولین جنگ رسید، پرسید: اینان چه كسانى اند كه كشته شده اند؟ به وى گفتند: اینان كسانى اند كه محمد آنها را كشته است. گفت: اگر محمد پیامبر مى بود، خویشاوندان خود را نمى كشت. حسن بصرى گوید: این آیه درباره منافقین اهل كتاب نازل شده كه رسول خدا صلى الله علیه و آله را مى شناختند به آن قسمى كه پسران خود را مى شناختند یعنى تا به آن حد رسول خدا را در پیامبرى نیك شناخته بودند ولى با وجود بر این نفاق ورزیدند.
- ↑ در تفسیر على بن ابراهیم چنین آمده كه این آیه درباره بلعم بن باعور نازل شده است و به نقل از امام رضا علیه‌السلام گوید: كه او مردى بود كه به وى اسم اعظم عطا شده بود و هر وقتى آن اسم را می‌خواند، دعاى او به استجابت مى رسید. این شخص به طرف فرعون تمایل پیدا كرد و وقتى كه فرعون در طلب موسى و بنى‌اسرائیل لشكر كشید به بلعم باعور گفت: كه از خداى خود بخواه كه موسى و بنى‌اسرائیل را بدست من گرفتار كند. بلعم خواست این كار را انجام بدهد، اسم اعظم خداوند از او گرفته شد و به گمراهى افتاد.
- ↑ تفسیر قمى، ج ۱، ص ۲۴۸ ; نورالثقلین، ج ۲، ص ۱۰۲، ح ۳۶۹.
