نتایج جستجو

آن چه در دنيا كردند پوچ شد. راغب آن را جودت فعل گفته گويد: هر صنع فعل است ولى هر فعل صنع نيست. و آن به حبوان و جماد نسبت داده نمى‏شود بر خلاف فعل. اين

آیات شامل این کلمه صنع‌ (۲۰ بار) أُولٰئِک وَ يُحْسِنُون الّذِين أَنّهُم کَفَرُوا بِآيَات يَحْسَبُون هُم رَبّهِم الدّنْيَا لِقَائِه الْحَيَاة فَحَبِطَت

آیات شامل این کلمه صنع‌ (۲۰ بار) وَ الْفُلْک بِأَعْيُنِنَا بِمَا وَحْيِنَا أَن يَفْعَلُون إِلَيْه کَانُوا کَذّبُون فَأَوْحَيْنَا تَبْتَئِس فَإِذَا انْصُرْنِي

آیات شامل این کلمه صنع‌ (۲۰ بار) وَ اللّه بِمَا کَانُوا إِن يَا لَقَد قَالَت أَهْل قُل مَا عَلِيم خَبِير الّذِي لِلْمُؤْمِنَات الْکِتَاب جَاءَهُم الْيَهُود

شامل این کلمه «مصانع» جمع «مصنع» به معناى مکان و ساختمان مجلل و محکم است. صنع‌ (۲۰ بار) وَ بَطَشْتُم تَتّخِذُون لَعَلّکُم تَخْلُدُون تَعْبَثُون إِذَا آيَة

عصر فرعونیان آمده است. صنع‌ (۲۰ بار) اللّه السّحَاب الّذِي مَرّ تَمُرّ أَتْقَن کُل هِي شَيْء وَ إِنّه جَامِدَة خَبِير تَحْسَبُهَا بِمَا الْجِبَال تَفْعَلُون

این کلمه صنع‌ (۲۰ بار) ل‌ (۳۸۴۲ بار) عمل. [هود:16]. آن چه در دنيا كردند پوچ شد. راغب آن را جودت فعل گفته گويد: هر صنع فعل است ولى هر فعل صنع نيست. و آن

نفرموده. از اين كلمه دودفعه بيشتر در كلام اللّه يافته نيست. کم انن اخذ ايى صنع ائى ف خلق اوى لعل الى ما ريع نا خلد اذا بطش ا کلل لا علو حسب رجع ب علم بنى

اتقان و استوارى صنع خدا، نشانگر برخورد دقیق و بى تسامح او در سنجش کردار آدمیان (صنع اللّه الذى أتقن کلّ شىء إنّه خبیر بما تفعلون) از ارتباط «صنع اللّه...» با

وله سور خرج خلق رجل لولو کون نهر نوم سبت ريش ورى جنن ف ى سندس فلک بطل الى صنع حرير ذوق نسو طرو هزء کتم استبرق اول بعض او قوم مخر عين برق لحم شيع جوع قول

جَامِدَة الْجِبَال تَرَى دَاخِرِين هِي أَتَوْه تَمُرّ مَرّ اللّه کُل السّحَاب صُنْع الّذِي در حال بارگیری...

آیات شامل این کلمه مرر (۳۴ بار) وَ هِي مَرّ السّحَاب جَامِدَة صُنْع تَحْسَبُهَا اللّه الْجِبَال الّذِي تَرَى أَتْقَن دَاخِرِين کُل شَيْء إِنّه در حال بارگیری

يَشعُرُون‌َ) قصص‌ آيه 10 (وَ لِتُصنَع‌َ عَلي‌ عَينِي‌) صنع‌ بمعني‌ فعل‌ و عمل‌ ‌است‌ چنانچه‌ ميفرمايد (صُنع‌َ اللّه‌ِ الَّذِي‌ أَتقَن‌َ كُل‌َّ شَي‌ءٍ) نمل‌ آيه

يَشعُرُون‌َ) قصص‌ آيه 10 (وَ لِتُصنَع‌َ عَلي‌ عَينِي‌) صنع‌ بمعني‌ فعل‌ و عمل‌ ‌است‌ چنانچه‌ ميفرمايد (صُنع‌َ اللّه‌ِ الَّذِي‌ أَتقَن‌َ كُل‌َّ شَي‌ءٍ) نمل‌ آيه

وَ تَحْسَبُهَا هِي الْجِبَال تَرَى تَمُرّ مَرّ دَاخِرِين السّحَاب أَتَوْه صُنْع کُل اللّه الّذِي أَتْقَن در حال بارگیری...

يَعْفُو مِن أَتْقَن صَفّا هُم بَعْد أَيّهَا الّذِي عِبَادِه جَعَلْتُم يَا صُنْع قَد در حال بارگیری...

بمؤثر بردن‌ ‌است‌ مثل‌ اينكه‌ ‌از‌ دود و حرارت‌ پي‌ بوجود آتش‌ ميبري‌، ‌از‌ صنع‌ پي‌ بوجود صانع‌، ‌از‌ بناء پي‌ بوجود بنا، ‌از‌ فعل‌ پي‌ بوجود فاعل‌، ‌اينکه‌

است چنان خدائى كه هر چيز را محكم كرده است. الّذِي کُل شَيْء اللّه إِنّه صُنْع السّحَاب خَبِير مَرّ بِمَا تَفْعَلُون تَمُرّ مَن جَاء هِي وَ جَامِدَة در

«عليه السلام» سؤال شد فرمود: «لَيسَ هُوَ عَلى‏ اَنَّ ذلِكَ واسِعٌ اِن شاءَ صَنَعَ ذا، لكِنَّهُ يَرجِعُ مَغفُوراً لَهُ لاذَنبَ لَهُ». فِي فَمَن يَوْمَيْن فَلا

الله غير قدح سقى بسط سوق ورى بقر انن نقع شدد کثر فى حرث کون سلم قول وسط الى صنع امن نصر قبل بلد وشى سمو موت کيف شىء حيى جىء الذين

تكثير كرده‏اند و نيز با كاوش در طبقات زمين مى‏توان به قهقرى برگشت و اسرار صنع خدا را بدست آورد چه صريح است دستور خدا و چه كم است عبرت و عمل ما؟!!. وَ بِأَهْلِه

یکی دیگر اختلاف زبانها و رنگهای شما آدمیان، که در این امور نیز ادله‌ای (از صنع و حکمت حق) برای دانشمندان عالم آشکار است. و از نشانه های [قدرت و ربوبیت] او

ثابت و نهرهائى قرار داد. به نظر راغب: آن لفظى است شامل تمام افعال و از فعل و صنع اعمّ است و ر پنج وجه به كار مى‏رود اوّل به معنى شروع مثل :جَعَلَ زَيْدَ يَقُولُ

الله الذين وله کون ل اله عن يدى ما امن بنو ولى ک علم بعض حتى اخذ صغر قدر يى صنع عزير غلل حزن ابراهيم نن نحن شرک وجد رضو کلل نصرانى تلو عدو لن تبع لکن جحم

لما الا ايى قرن عقب الم ل صبر رسل انن عذب الذين الله ائى کلل اله شىء قبل ان صنع حقق اوى وله امر فرعون صبح روح تلک مرر اسرائيل ربب مکر کيف سوء بنو غرق بعد

الذى قول الى امم مرى امن ردد ذکر کبر جىء ان ريب قبل فتن ويل ذلک عن يوسف حصد صنع دين قلب قلل حظظ نسى اتى قرع خمد الم او ايانا عند وضع

هِي أَو عَلَى اللّه کَالّذِي السّحَاب تَمُرّ عَلَيْه کُلّمَا ضُرّه کَأَن صُنْع مَلَأ الظّالِمِين لَم قَرْيَة عَنْه يَدْعُنَا الْفُلْک الْقَوْم مِن کَشَفْنَا

يوسف ا هو فرعون الا لم ولى اخو ذلک يوم اتى الى نن شىء نظر اذ متن انس عظم سحر صنع ذهب ويل ربب ضلل عرض حيث شرک صرف ملو قد فلح برء فتح کتب نفس سمع ها سبل رئى

نسو نصف قبل عمران لعن لبس ظنن قلل طول طعم عرض عمر بعد جمع يمن حيى جدر بنو صنع ربع حرم کره مريم ظلم عوم رهب متع قوم خشى ذلکم فتو فتى طوع خرج اخر شهد رغب

تفاوتى در اتقان صنع و مطابقت حكمت و مصلحت با اختلاف فاحش در صورت و هيئت و هر قدر انسان در اجزاء عالم وجود نظر نمايد بيشتر پى بعظمت صنع و صانع آن ميبرد

نبوديد بنظر مشركين‌ چنين‌ آمد ‌که‌ بعبارت‌ يقللكم‌ تعبير فرمود و ‌اينکه‌ صنع‌ الهي‌ ‌براي‌ ‌اينکه‌ ‌بود‌ ‌که‌ طرفين‌ ‌از‌ يكديگر وحشت‌ نكنند و اقدام‌ بمبارزه‌

قَضَيت‌َ قضي‌ ‌در‌ قرآن‌ بمعاني‌ زيادي‌ اطلاق‌ ‌شده‌: 1‌-‌ بمعني‌ خلق‌ و صنع‌ مثل‌ فَقَضاهُن‌َّ سَبع‌َ سَماوات‌ٍ فصلت‌ ‌آيه‌ 11. 2‌-‌ بمعني‌ امر مثل‌ وَ

لحم لين خلق کمه مسک لزم خبز جنن ربع فعل عذب هوى صلب حدد اذا نبء نزف فکه برص صنع اخذ قبض شکر عين جعل حجر

صفحه 170 باقي‌ ميماند ‌که‌ نشان‌ ميدهد ‌آن‌ عمل‌ ‌را‌ مثلا ‌هر‌ مصنوع‌ آثار صنع‌ صانع‌ ‌است‌ مثل‌ عمارت‌ ‌که‌ اثر بناي‌ بنّاء ‌است‌. و ثالثا نفس‌ اعمال‌ آثار

یعنی اندازه‌گیری، بیش از هر چیزی اهمّیّت دارد (نگا: مائده / . (خلق) به معنی (صنع) نیز آمده است (نگا: زادالمسیر، روح‌المعانی). ساختن خدا شاملِ از عدم آفریدن

تفاوتى در اتقان صنع و مطابقت حكمت و مصلحت با اختلاف فاحش در صورت و هيئت و هر قدر انسان در اجزاء عالم وجود نظر نمايد بيشتر پى بعظمت صنع و صانع آن ميبرد

كدام نفخه است ؟ وجه اينكه تخريب و ويرانى عالم با پيدايش قيامت را صنع متقن خود خواند (صنع اللهالذى اتقن كل شى ء) حمل آيه : ((و ترى الجبال تحسبها جامدة و هى

و اخوانه‌ و معارفه‌ و ‌من‌ صنع‌ اليه‌ معروفا ‌في‌ الدنيا فاذا ‌کان‌ يوم القيمة ‌قيل‌ ‌له‌ ادخل‌ النار فمن‌ وجدته‌ ‌فيها‌ صنع‌ اليك‌ معروفا ‌في‌ الدنيا فاخرجه‌

يَشعُرُون‌َ) قصص‌ آيه 10 (وَ لِتُصنَع‌َ عَلي‌ عَينِي‌) صنع‌ بمعني‌ فعل‌ و عمل‌ ‌است‌ چنانچه‌ ميفرمايد (صُنع‌َ اللّه‌ِ الَّذِي‌ أَتقَن‌َ كُل‌َّ شَي‌ءٍ) نمل‌ آيه

دو چوب تر از دو درخت را بهم ميسايند و از آن آتش بيرون ميآيد و اين از عجائب صنع الهى است در باديه عربستان و بنابراين ضمير در جعلناها بنار زناد يا شجره آن

دو چوب تر از دو درخت را بهم ميسايند و از آن آتش بيرون ميآيد و اين از عجائب صنع الهى است در باديه عربستان و بنابراين ضمير در جعلناها بنار زناد يا شجره آن

استدلال فرمود بر جواز اطلاق خالق بر غير خدا و تمام افراد اين موجود عجيب و صنع غريب براى حكم و مصالحى مسلّما خواهند مرد و روز قيامت براى وصول بپاداش اعمالشان

دو چوب تر از دو درخت را بهم ميسايند و از آن آتش بيرون ميآيد و اين از عجائب صنع الهى است در باديه عربستان و بنابراين ضمير در جعلناها بنار زناد يا شجره آن

دو چوب تر از دو درخت را بهم ميسايند و از آن آتش بيرون ميآيد و اين از عجائب صنع الهى است در باديه عربستان و بنابراين ضمير در جعلناها بنار زناد يا شجره آن

استدلال فرمود بر جواز اطلاق خالق بر غير خدا و تمام افراد اين موجود عجيب و صنع غريب براى حكم و مصالحى مسلّما خواهند مرد و روز قيامت براى وصول بپاداش اعمالشان

دو چوب تر از دو درخت را بهم ميسايند و از آن آتش بيرون ميآيد و اين از عجائب صنع الهى است در باديه عربستان و بنابراين ضمير در جعلناها بنار زناد يا شجره آن

دو چوب تر از دو درخت را بهم ميسايند و از آن آتش بيرون ميآيد و اين از عجائب صنع الهى است در باديه عربستان و بنابراين ضمير در جعلناها بنار زناد يا شجره آن

اى انسان مشرك بر تكذيب بروز جزا بعد از اثبات آن آيا نيست خداوندى كه چنين صنع و تدبيرى در وجود تو از او آشكار شده عادل‌ترين حكم كنندگان و قادر بر اعاده

دو چوب تر از دو درخت را بهم ميسايند و از آن آتش بيرون ميآيد و اين از عجائب صنع الهى است در باديه عربستان و بنابراين ضمير در جعلناها بنار زناد يا شجره آن

دو چوب تر از دو درخت را بهم ميسايند و از آن آتش بيرون ميآيد و اين از عجائب صنع الهى است در باديه عربستان و بنابراين ضمير در جعلناها بنار زناد يا شجره آن

استدلال فرمود بر جواز اطلاق خالق بر غير خدا و تمام افراد اين موجود عجيب و صنع غريب براى حكم و مصالحى مسلّما خواهند مرد و روز قيامت براى وصول بپاداش اعمالشان

كدام نفخه است ؟ وجه اينكه تخريب و ويرانى عالم با پيدايش قيامت را صنع متقن خود خواند (صنع اللهالذى اتقن كل شى ء) حمل آيه : ((و ترى الجبال تحسبها جامدة و هى

دو چوب تر از دو درخت را بهم ميسايند و از آن آتش بيرون ميآيد و اين از عجائب صنع الهى است در باديه عربستان و بنابراين ضمير در جعلناها بنار زناد يا شجره آن

استدلال فرمود بر جواز اطلاق خالق بر غير خدا و تمام افراد اين موجود عجيب و صنع غريب براى حكم و مصالحى مسلّما خواهند مرد و روز قيامت براى وصول بپاداش اعمالشان

دو چوب تر از دو درخت را بهم ميسايند و از آن آتش بيرون ميآيد و اين از عجائب صنع الهى است در باديه عربستان و بنابراين ضمير در جعلناها بنار زناد يا شجره آن

شناسى ناسپاسى كردند و بيشتر آنها بآيات ما ايمان نياوردند با آنكه دلالت اين صنع بر وجود صانع حكيم قادر تواناى ارجمند مهربان واضح و آشكار است و لذا با آنكه

اى انسان مشرك بر تكذيب بروز جزا بعد از اثبات آن آيا نيست خداوندى كه چنين صنع و تدبيرى در وجود تو از او آشكار شده عادل‌ترين حكم كنندگان و قادر بر اعاده

دو چوب تر از دو درخت را بهم ميسايند و از آن آتش بيرون ميآيد و اين از عجائب صنع الهى است در باديه عربستان و بنابراين ضمير در جعلناها بنار زناد يا شجره آن

دو چوب تر از دو درخت را بهم ميسايند و از آن آتش بيرون ميآيد و اين از عجائب صنع الهى است در باديه عربستان و بنابراين ضمير در جعلناها بنار زناد يا شجره آن

آسمان بر وى كفّار بگشايد كه تمام روز را از آن در بآسمان بالا روند و عجائب صنع الهى را مشاهده نمايند خواهند گفت جز اين نيست كه بسته شده است چشمهاى ما يعنى

فرموده است و در خاتمه ميفرمايد پس تذكّر ده اى پيغمبر و آگاه نما آنها را بعظمت صنع و صانع تا سهل شود بر آنان اقرار بمعاد و خدا ترس شوند و در بند آن مباش كه آنها

شناسى ناسپاسى كردند و بيشتر آنها بآيات ما ايمان نياوردند با آنكه دلالت اين صنع بر وجود صانع حكيم قادر تواناى ارجمند مهربان واضح و آشكار است و لذا با آنكه

شناسى ناسپاسى كردند و بيشتر آنها بآيات ما ايمان نياوردند با آنكه دلالت اين صنع بر وجود صانع حكيم قادر تواناى ارجمند مهربان واضح و آشكار است و لذا با آنكه

الوان را بسياهى و سفيدى و سرخى و زردى و ما بين اينها كه تمام آنها بامر و صنع خداوند است تفسير فرموده‌اند و علماء و دانشمندان ميدانند كه خلقت آسمانها و

اى انسان مشرك بر تكذيب بروز جزا بعد از اثبات آن آيا نيست خداوندى كه چنين صنع و تدبيرى در وجود تو از او آشكار شده عادل‌ترين حكم كنندگان و قادر بر اعاده

آسمان بر وى كفّار بگشايد كه تمام روز را از آن در بآسمان بالا روند و عجائب صنع الهى را مشاهده نمايند خواهند گفت جز اين نيست كه بسته شده است چشمهاى ما يعنى

آسمان بر وى كفّار بگشايد كه تمام روز را از آن در بآسمان بالا روند و عجائب صنع الهى را مشاهده نمايند خواهند گفت جز اين نيست كه بسته شده است چشمهاى ما يعنى

آسمان و زمين است و اخبار در بيان كثرت ملائكه و بزرگى جسم و اوصاف كمال و عجائب صنع الهى در آنها بقدرى است كه نميتوان احصاء نمود و منافات ندارد با اين معنى آنكه

فرموده است و در خاتمه ميفرمايد پس تذكّر ده اى پيغمبر و آگاه نما آنها را بعظمت صنع و صانع تا سهل شود بر آنان اقرار بمعاد و خدا ترس شوند و در بند آن مباش كه آنها

فرموده است و در خاتمه ميفرمايد پس تذكّر ده اى پيغمبر و آگاه نما آنها را بعظمت صنع و صانع تا سهل شود بر آنان اقرار بمعاد و خدا ترس شوند و در بند آن مباش كه آنها

شناسى ناسپاسى كردند و بيشتر آنها بآيات ما ايمان نياوردند با آنكه دلالت اين صنع بر وجود صانع حكيم قادر تواناى ارجمند مهربان واضح و آشكار است و لذا با آنكه

فرموده است و در خاتمه ميفرمايد پس تذكّر ده اى پيغمبر و آگاه نما آنها را بعظمت صنع و صانع تا سهل شود بر آنان اقرار بمعاد و خدا ترس شوند و در بند آن مباش كه آنها

خير براى مؤمنين و احتراز از سخن لغو و حرام است. و ايضا شكر نعمت چشم، نظر در صنع و كلام الهى و بستن از منهيات است. و ايضا شكر نعمت گوش، شنيدن مواعظ و آيات

خوبى‌هايش در مردم ظاهر شود، به شرط آنكه از ابتدا نيّت او مردم نباشد. «اذا لم يكن صنع ذلك لذلك» «5» «1». نساء، 143. «2». توبه، 54. «3». كهف، 110. «4». مجموعه روآيات،

خوبى‌هايش در مردم ظاهر شود، به شرط آنكه از ابتدا نيّت او مردم نباشد. «اذا لم يكن صنع ذلك لذلك» «5» «1». نساء، 143. «2». توبه، 54. «3». كهف، 110. «4». مجموعه روآيات،

خوبى‌هايش در مردم ظاهر شود، به شرط آنكه از ابتدا نيّت او مردم نباشد. «اذا لم يكن صنع ذلك لذلك» «5» «1». نساء، 143. «2». توبه، 54. «3». كهف، 110. «4». مجموعه روآيات،

آسمان بر وى كفّار بگشايد كه تمام روز را از آن در بآسمان بالا روند و عجائب صنع الهى را مشاهده نمايند خواهند گفت جز اين نيست كه بسته شده است چشمهاى ما يعنى

گوش و چشم و قلب داده تا مواعظ حقّه را بشنويد و بر طبق آن عمل نمائيد و آيات صنع او را مشاهده كنيد و بعقل دريابيد عظمت صانع را و عبرت گيريد ولى كمى از شما

جبال و بحار و اشجار و پرندگان و چرندگان و امثال آنها و از آيات انفسى لطائف صنع و ودائع حكمت و خواص اعضا و دقايق اجزا و آنچه از وجود آن در انسان استدلال بذات

گوش و چشم و قلب داده تا مواعظ حقّه را بشنويد و بر طبق آن عمل نمائيد و آيات صنع او را مشاهده كنيد و بعقل دريابيد عظمت صانع را و عبرت گيريد ولى كمى از شما

آسمان و زمين است و اخبار در بيان كثرت ملائكه و بزرگى جسم و اوصاف كمال و عجائب صنع الهى در آنها بقدرى است كه نميتوان احصاء نمود و منافات ندارد با اين معنى آنكه

خود را بآسمان سير داد فرمود براى آنكه بنماياند باو حقايق آسمانها و عجائب صنع و بدايع خلق خود را كه در آنها است و از روايت كافى از امام صادق عليه السّلام

خود را بآسمان سير داد فرمود براى آنكه بنماياند باو حقايق آسمانها و عجائب صنع و بدايع خلق خود را كه در آنها است و از روايت كافى از امام صادق عليه السّلام

خود را بآسمان سير داد فرمود براى آنكه بنماياند باو حقايق آسمانها و عجائب صنع و بدايع خلق خود را كه در آنها است و از روايت كافى از امام صادق عليه السّلام

فرموده است و در خاتمه ميفرمايد پس تذكّر ده اى پيغمبر و آگاه نما آنها را بعظمت صنع و صانع تا سهل شود بر آنان اقرار بمعاد و خدا ترس شوند و در بند آن مباش كه آنها

فرموده است و در خاتمه ميفرمايد پس تذكّر ده اى پيغمبر و آگاه نما آنها را بعظمت صنع و صانع تا سهل شود بر آنان اقرار بمعاد و خدا ترس شوند و در بند آن مباش كه آنها

فرموده است و در خاتمه ميفرمايد پس تذكّر ده اى پيغمبر و آگاه نما آنها را بعظمت صنع و صانع تا سهل شود بر آنان اقرار بمعاد و خدا ترس شوند و در بند آن مباش كه آنها

خوبى‌هايش در مردم ظاهر شود، به شرط آنكه از ابتدا نيّت او مردم نباشد. «اذا لم يكن صنع ذلك لذلك» «5» «1». نساء، 143. «2». توبه، 54. «3». كهف، 110. «4». مجموعه روآيات،

خوبى‌هايش در مردم ظاهر شود، به شرط آنكه از ابتدا نيّت او مردم نباشد. «اذا لم يكن صنع ذلك لذلك» «5» «1». نساء، 143. «2». توبه، 54. «3». كهف، 110. «4». مجموعه روآيات،

بنى آدم فرموده و چه جعبه پر در و ياقوتى بدست او داده آيا سزاوار است اين را صنع طبيعت بى‌شعور كه در همه جا بيك نحو وجود و تأثير دارد دانست تعالى شأنه عمّا

الوان را بسياهى و سفيدى و سرخى و زردى و ما بين اينها كه تمام آنها بامر و صنع خداوند است تفسير فرموده‌اند و علماء و دانشمندان ميدانند كه خلقت آسمانها و

خود را بآسمان سير داد فرمود براى آنكه بنماياند باو حقايق آسمانها و عجائب صنع و بدايع خلق خود را كه در آنها است و از روايت كافى از امام صادق عليه السّلام

اَعمال و ساخته هاى پوچ و بى فرجام خویش اند. (و هم یحسبون أنّهم یحسنون صنعًا) «صنع» به معناى مصدرى و به معناى «مصنوع» آمده است و در آیه، هر دو محتمل است. مفاد

فرموده است و در خاتمه ميفرمايد پس تذكّر ده اى پيغمبر و آگاه نما آنها را بعظمت صنع و صانع تا سهل شود بر آنان اقرار بمعاد و خدا ترس شوند و در بند آن مباش كه آنها

خوبى‌هايش در مردم ظاهر شود، به شرط آنكه از ابتدا نيّت او مردم نباشد. «اذا لم يكن صنع ذلك لذلك» «5» «1». نساء، 143. «2». توبه، 54. «3». كهف، 110. «4». مجموعه روآيات،

سبب باران، زنده گشته، گياه روئيده، اشجار سبز و خرم شده، طراوت و نضارت آنان، صنع ربوبى را گويا شوند. إِنَّ فِي ذلِكَ لَآيَةً لِقَوْمٍ يَسْمَعُونَ‌: بدرستى

است يعنى داراى لطف و مرحمت نسبت به بندگان است يا دقيق و باريك بين است در صنع و تدبير خود و تربيت بندگان .. لا تُدرِكُه‌ُ الأَبصارُ وَ هُوَ يُدرِك‌ُ الأَبصارَ

السّلام نقل نموده كه پرسيدند دليل بر توحيد چيست فرمود اتصال تدبير و كمال صنع چنانچه خداوند فرموده لو كان فيهما آلهة الا اللّه لفسد تا و اين اشاره به بيان

گوش و چشم و قلب داده تا مواعظ حقّه را بشنويد و بر طبق آن عمل نمائيد و آيات صنع او را مشاهده كنيد و بعقل دريابيد عظمت صانع را و عبرت گيريد ولى كمى از شما

جبال و بحار و اشجار و پرندگان و چرندگان و امثال آنها و از آيات انفسى لطائف صنع و ودائع حكمت و خواص اعضا و دقايق اجزا و آنچه از وجود آن در انسان استدلال بذات

آسمان و زمين است و اخبار در بيان كثرت ملائكه و بزرگى جسم و اوصاف كمال و عجائب صنع الهى در آنها بقدرى است كه نميتوان احصاء نمود و منافات ندارد با اين معنى آنكه

اهل آسمانها چنانچه اهل بيت من امانند از براى اهل زمين آنچه ذكر شد مقدّر و صنع محكم خداوند ارجمند قدير عليم است و بتها هيچ كاره و فاقد حيات و شعورند پس نبايد

الوان را بسياهى و سفيدى و سرخى و زردى و ما بين اينها كه تمام آنها بامر و صنع خداوند است تفسير فرموده‌اند و علماء و دانشمندان ميدانند كه خلقت آسمانها و

بنى آدم فرموده و چه جعبه پر در و ياقوتى بدست او داده آيا سزاوار است اين را صنع طبيعت بى‌شعور كه در همه جا بيك نحو وجود و تأثير دارد دانست تعالى شأنه عمّا

از حضرت صادق عليه السّلام قال: المؤمن بين مخافتين: ذنب قد مضى لا يدرى ما صنع اللّه فيه و عمر قد بقى لا يدرى ما يكتسب فيه‌ «1» مجمع البيان، جلد 3، صفحه

جبال و بحار و اشجار و پرندگان و چرندگان و امثال آنها و از آيات انفسى لطائف صنع و ودائع حكمت و خواص اعضا و دقايق اجزا و آنچه از وجود آن در انسان استدلال بذات

نظر است. به اصطلاح اضافه تشریفیّه است، همچون: بَیْتُ الله. شَهْرُ الله. صُنْعُ الله (نگا: نمل / ). «آیَةً»: دلیل و نشانه قدرت. يَا أَهْلَ‌ الْکِتَابِ‌

مصلحت خود. يا خلق كرد آدم را از خاك، بعد از آن آدميان را كه اشرف و اظهرند در صنع و تدبير و دلالت ايشان بيشتر است بر وجوب عبادت و اطاعت حق و پرستش و ستايش ذات

بدين مدادها و قلمها كتابت كردندى، به پايان نرسيدى علوم الهى و عجائب و غرائب صنع پادشاهى به نوشتن آن. تتمه: در تفسير لوامع التنزيل: در اخبار فريقين از حضرات

الوان را بسياهى و سفيدى و سرخى و زردى و ما بين اينها كه تمام آنها بامر و صنع خداوند است تفسير فرموده‌اند و علماء و دانشمندان ميدانند كه خلقت آسمانها و

یدخلهم الجنة و درباره «یزیدهم من فضله» فرمود: الشفاعة فیمن وجبت لهم النار ممن صنع الیهم المعروف فى الدنیا. استکبار: کیفر استکبار ۸ انذار: نقش انذار ۱۷ انسان:

غنى و فقير و قوى و ضعيف. 3- شهادت دهد خداى تعالى نزد خلق، به تدبير عجيب و صنع غريب و قدرت كامله و حكمت بالغه به اينكه: نيست در عالم وجود موجودى قابل الهيت،

له ساعات: ساعة يناجى فيها ربّه و ساعة يحاسب فيها نفسه و ساعة يتفكّر فيما صنع اللّه عزّ و جلّ اليه و ساعة يخلو فيها بحظّ نفسه من الحلال، فانّ هذه السّاعة

الوان را بسياهى و سفيدى و سرخى و زردى و ما بين اينها كه تمام آنها بامر و صنع خداوند است تفسير فرموده‌اند و علماء و دانشمندان ميدانند كه خلقت آسمانها و

بنى آدم فرموده و چه جعبه پر در و ياقوتى بدست او داده آيا سزاوار است اين را صنع طبيعت بى‌شعور كه در همه جا بيك نحو وجود و تأثير دارد دانست تعالى شأنه عمّا

تعالى]: «ما کانوا یستطیعون السمع و ما کانوا یبصرون» ... قال: لم یعتبهم بما صنع قلوبهم و لکن یعاتبهم بما صنعوا...; از امام صادق(ع) روایت شده است که درباره

موقعى كه خود را به برادران پدريش ‍ معرفى مى كند او نيز حاضر باشد و در نتيجه صنع خداى را نسبت به آن دو و پاداشى را كه خداوند به آن دو در اثر صبر و تقواشان

السّلام نقل نموده كه پرسيدند دليل بر توحيد چيست فرمود اتصال تدبير و كمال صنع چنانچه خداوند فرموده لو كان فيهما آلهة الا اللّه لفسد تا و اين اشاره به بيان

جبال و بحار و اشجار و پرندگان و چرندگان و امثال آنها و از آيات انفسى لطائف صنع و ودائع حكمت و خواص اعضا و دقايق اجزا و آنچه از وجود آن در انسان استدلال بذات

اهل آسمانها چنانچه اهل بيت من امانند از براى اهل زمين آنچه ذكر شد مقدّر و صنع محكم خداوند ارجمند قدير عليم است و بتها هيچ كاره و فاقد حيات و شعورند پس نبايد

مانند آنكه ذاتش هم عارضى ندارد و در روايتى وارد شده كه كلمه كن از خداوند صنع است و آنچه موجود ميشود بآنكلمه مصنوع حقير عرض مى‌كنم بنابراين كن و يكون در

الفقيه، جلد ۳، بَابُ الصَّيْدِ وَ الذَّبَائِح روي عن علي بن اسباط عن ابيه قال صنع لنا ابو حمزه طعاما و نحن جماعه فلما حضروا راي ابو حمزه رجلا ينهك عظما فصاح

السّلام نقل نموده كه پرسيدند دليل بر توحيد چيست فرمود اتصال تدبير و كمال صنع چنانچه خداوند فرموده لو كان فيهما آلهة الا اللّه لفسد تا و اين اشاره به بيان

زمام امور به قبضه اقتدار و مشيت الهى است، يا اكثر ايشان علم ندارند به لطايف صنع و خفاى لطف الهى. وَ قالَ الَّذِي اشْتَراهُ مِنْ مِصْرَ لامْرَأَتِهِ أَكْرِمِي

بِمِنًى‏ ثَلاَثاً يُصَلِّي رَكْعَتَيْنِ ثُمَّ صَنَعَ ذَلِكَ‏ أَبُو بَكْرٍ وَ صَنَعَ ذَلِكَ‏ عُمَرُ ثُمَّ صَنَعَ ذَلِكَ‏ عُثْمَانُ‏ سِتَّةَ سِنِينَ ثُمَّ أَكْمَلَهَا

وَجْهِهِ فَلَمْ يَدْرِ اَلرَّجُلُ مَا صَنَعَ اَلصَّيْدُ قَالَ عَلَيْهِ اَلْفِدَاءُ كَامِلاً إِذَا لَمْ يَدْرِ مَا صَنَعَ اَلصَّيْدُ

اَلشَّيْ‏ءُ حَتَّى تُحَمِّضَ قَالَ إِذَا كَانَ اَلَّذِي صُنِعَ فِيهَا هُوَ اَلْغَالِبُ عَلَى مَا صُنِعَ فِيهِ فَلاَ بَأْسَ بِهِ‏

وَاحِدَةً عَلَى بَطْنِهَا ثُمَّ ضَرَبَ بِيَمِينِهِ اَلْأَرْضَ ثُمَّ صَنَعَ بِشِمَالِهِ كَمَا صَنَعَ بِيَمِينِهِ ثُمَّ قَالَ هَذَا اَلتَّيَمُّمُ عَلَى مَا كَانَ

ثُمَّ دَخَلَ‏ اَلْحَرَمَ‏ حَافِياً فَصَنَعْتُ مِثْلَ مَا صَنَعَ فَقَالَ يَا أَبَانُ‏ مَنْ صَنَعَ مِثْلَ مَا رَأَيْتَنِي صَنَعْتُ تَوَاضُعاً لِلَّهِ عَزَّ

يَقُولُونَ اَلْإِمَامُ فِيهِ مُخَيَّرٌ أَيَّ شَيْ‏ءٍ صَنَعَ قَالَ لَيْسَ أَيَّ شَيْ‏ءٍ شَاءَ صَنَعَ وَ لَكِنَّهُ يَصْنَعُ بِهِمْ عَلَى قَدْرِ جِنَايَاتِهِمْ

اَلْيُمْنَى فِي اَلْإِنَاءِ فَصَبَّهَا عَلَى اَلْيُسْرَى ثُمَّ صَنَعَ بِهَا كَمَا صَنَعَ بِالْيُمْنَى ثُمَّ مَسَحَ بِمَا بَقِيَ فِي يَدِهِ رَأْسَهُ وَ رِجْلَيْهِ

فَأَفْرَغَ بِهَا عَلَى ذِرَاعِهِ اَلْيُسْرَى مِنَ اَلْمِرْفَقِ وَ صَنَعَ بِهَا مِثْلَ مَا صَنَعَ بِالْيُمْنَى ثُمَّ مَسَحَ رَأْسَهُ وَ قَدَمَيْهِ بِبَلَلِ كَفِّهِ

است ، و همه جا از اسماى حسنى و صفات علياى خدا اسم مى برد، و سنت او را در صنع و ايجاد وصف مى كند، و اوصاف ملائكه و كتب و رسل خدا را ذكر مى نمايد، شرايع

منكم ان يبرّ والديه حيّين و ميّتين، يصلّى عنهما و يصوم عنهما ... فيكون الّذى صنع لهما، و له مثل ذلك فيزيده اللّه عزّ و جلّ ببرّه و صلته خيرا كثيرا. محمد بن

كامله اين حيوان ضعيف، فيل قوى را عاجز گرداند. اين قدر قليلى است از غرائب صنع پروردگار كه عقول را متحير سازد. جلّت حكمته و عظم برهانه. حكايت: در روضه الاخبار:

مَنْ صَنَعَ إِلَيْهِ مَعْرُوفاً فِي اَلدُّنْيَا فَإِذَا كَانَ‏ يَوْمُ اَلْقِيَامَةِ قِيلَ لَهُ اُدْخُلِ‏ اَلنَّارَ فَمَنْ وَجَدْتَهُ فِيهَا صَنَعَ إِلَيْكَ

لِشَيْ‏ءٍ صَنَعَهُ اَللَّهُ أَوْ صَنَعَهُ‏ اَلنَّبِيُّ ص‏ أَلاَّ صَنَعَ خِلاَفَ اَلَّذِي صَنَعَ أَوْ وَجَدُوا ذَلِكَ فِي قُلُوبِهِمْ لَكَانُوا بِذَلِكَ مُشْرِكِينَ

يَفُوتَهُ اَلْمَوْقِفُ فَقَالَ يَدَعُ اَلْعُمْرَةَ فَإِذَا أَتَمَّ حَجَّهُ صَنَعَ كَمَا صَنَعَتْ‏ عَائِشَةُ وَ لاَ هَدْيَ عَلَيْهِ‏

يَدَهُ أَوْ رِجْلَهُ فَذَهَبَ اَلظَّبْيُ عَلَى وَجْهِهِ فَلَمْ يَدْرِ مَا صَنَعَ فَقَالَ عَلَيْهِ فِدَاؤُهُ قُلْتُ فَإِنَّهُ رَآهُ بَعْدَ ذَلِكَ مَشَى قَالَ

عَنْ رَجُلٍ وَجَدَ دِينَاراً فِي‏ اَلْحَرَمِ‏ فَأَخَذَهُ قَالَ بِئْسَ مَا صَنَعَ مَا كَانَ يَنْبَغِي لَهُ أَنْ يَأْخُذَهُ فَقُلْتُ اُبْتُلِيَ بِذَلِكَ قَالَ

بْنُ اَلْعَبَّاسِ‏ وَ عَبْدُ اَللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فَصَنَعَ بِهِ كَمَا صَنَعَ بِالْمَيِّتِ وَ غَطَّى وَجْهَهُ وَ لَمْ يُمِسَّهُ طِيباً قَالَ وَ ذَلِكَ‏

يَتَمَاسََّا قُلْتُ فَإِنْ أَتَاهَا قَبْلَ أَنْ يُكَفِّرَ قَالَ بِئْسَ مَا صَنَعَ قُلْتُ عَلَيْهِ شَيْ‏ءٌ قَالَ أَسَاءَ وَ ظَلَمَ قُلْتُ فَيَلْزَمُهُ شَيْ‏ءٌ

مِنْ غَيْرِ أُمٍّ أَ يُفَضِّلُ بَعْضَهُمْ عَلَى بَعْضٍ فَقَالَ لاَ بَأْسَ صَنَعَ ذَلِكَ‏ عَلِيٌّ ع‏ بِابْنِهِ‏ اَلْحَسَنِ‏ وَ فَعَلَ ذَلِكَ‏ اَلْحُسَيْنُ‏

مَا يَضُرُّ اَلصَّائِمَ مَا صَنَعَ إِذَا اِجْتَنَبَ أَرْبَعَ خِصَالٍ اَلطَّعَامَ وَ اَلشَّرَابَ وَ اَلنِّسَاءَ وَ اَلاِرْتِمَاسَ فِي اَلْمَاءِ

جَسَدِهِ كُلِّهِ فَمَا اِنْتَضَحَ مِنْ مَائِهِ فِي إِنَائِهِ بَعْدَ مَا صَنَعَ مَا وَصَفْتُ فَلاَ بَأْسَ

لاَ بَأْسَ بِالصَّلاَةِ فِي اَلْقَزِّ اَلْيَمَانِيِّ وَ فِيمَا صُنِعَ فِي أَرْضِ‏ اَلْإِسْلاَمِ‏ قُلْتُ لَهُ فَإِنْ كَانَ فِيهَا غَيْرُ أَهْلِ‏ اَلْإِسْلاَمِ‏

تُكْرَهُ اَلصَّلاَةُ فِي اَلْفِرَاءِ إِلاَّ مَا صُنِعَ فِي أَرْضِ‏ اَلْحِجَازِ أَوْ مِمَّا عُلِمَتْ مِنْهُ ذَكَاةٌ

بِالْبَيْتِ‏ وَ يَسْعَى بَيْنَ‏ اَلصَّفَا وَ اَلْمَرْوَةِ فَقُلْتُ لَهُ إِذَا صَنَعَ ذَلِكَ فَمَا يَصْنَعُ بَعْدُ قَالَ إِنْ شَاءَ أَقَامَ‏ بِمَكَّةَ وَ إِنْ

بِالْبَيْتِ‏ وَ يَسْعَى بَيْنَ‏ اَلصَّفَا وَ اَلْمَرْوَةِ فَقُلْتُ لَهُ إِذَا صَنَعَ ذَلِكَ فَمَا يَصْنَعُ بَعْدُ قَالَ إِنْ شَاءَ أَقَامَ‏ بِمَكَّةَ وَ إِنْ

مُتَعَمِّداً فَذَكَرْتُ ذَلِكَ‏ لِأَبِي عَبْدِ اَللَّهِ ع‏ فَقَالَ بِئْسَ مَا صَنَعَ عَلَيْهِ أَنْ يَغْسِلَ ذَكَرَهُ وَ يُعِيدَ صَلاَتَهُ وَ لاَ يُعِيدُ وُضُوءَهُ‏

إِنَّ أَحَدَهُمْ‏ يَقْرِنُ وَ يَسُوقُ فَأَدَعُهُ عُقُوبَةً بِمَا صَنَعَ

إِلَيْهِ وَ هُوَ يُرِيدُ أَنْ يَدْفَعَهُ إِلَيْهِ وَ يَتَحَلَّلَ مِنْهُ مِمَّا صَنَعَ بِهِ فَوَجَدَ اَلرَّجُلَ قَدْ مَاتَ فَسَأَلَ مَعَارِفَهُ هَلْ تَرَكَ وَارِثاً

صَنَعَ لَنَا أَبُو حَمْزَةَ طَعَاماً وَ نَحْنُ جَمَاعَةٌ فَلَمَّا حَضَرْنَا رَأَى رَجُلاً يَنْهَكُ عَظْماً فَصَاحَ بِهِ فَقَالَ لاَ تَفْعَلْ فَإِنِّي سَمِعْتُ‏

فَاسْتَأْجَرَتْ أُخْرَى فَغَابَتِ اَلظِّئْرُ بِالْوَلَدِ فَلاَ يُدْرَى مَا صُنِعَ بِهِ وَ اَلظِّئْرُ لاَ تُكَافَى قَالَ اَلدِّيَةُ كَامِلَةً

اَلْمِرْفَقِ إِلَى اَلْكَفِّ لاَ يَرُدُّ اَلْمَاءَ إِلَى اَلْمِرْفَقِ كَمَا صَنَعَ بِالْيُمْنَى ثُمَّ مَسَحَ رَأْسَهُ وَ قَدَمَيْهِ إِلَى اَلْكَعْبَيْنِ بِفَضْلِ

جَارِيَةً حَامِلاً وَ قَدِ اِسْتَبَانَ حَمْلُهَا فَوَطِئَهَا قَالَ بِئْسَ مَا صَنَعَ قُلْتُ فَمَا تَقُولُ فِيهِ فَقَالَ أَ عَزَلَ عَنْهَا أَمْ لاَ فَقُلْتُ أَجِبْنِي

فَقَالَ ذَاكَ إِلَى اَلْإِمَامِ أَ رَأَيْتَ‏ رَسُولَ اَللَّهِ ص‏ كَيْفَ صَنَعَ إِنَّمَا كَانَ يُعْطِي عَلَى مَا يَرَى هُوَ كَذَلِكَ اَلْإِمَامُ‏

لاَ يَضُرُّ اَلصَّائِمَ مَا صَنَعَ إِذَا اِجْتَنَبَ ثَلاَثَ خِصَالٍ اَلطَّعَامَ وَ اَلشَّرَابَ وَ اَلنِّسَاءَ وَ اَلاِرْتِمَاسَ فِي اَلْمَاءِ

اَلْحَسَنِ‏ فَقَالَ يَقْتَصُّ هَذَا مِنْ أَخِي اَلْمَقْتُولِ اَلْأَوَّلِ مَا صَنَعَ بِهِ ثُمَّ يَقْتُلُهُ بِأَخِيهِ فَنَظَرَ أَنَّهُ إِنِ اِقْتَصَّ مِنْهُ أَتَى

إِلَى‏ أَبِي عَبْدِ اَللَّهِ ع‏ بِالْحِيرَةِ فَقُلْتُ لَهُ إِنَ‏ مُرَاداً صَنَعَ كَذَا وَ كَذَا وَ إِنَّهُ لاَ يَسْتَطِيعُ أَنْ يَتْرُكَ اَلثِّيَابَ لِمَكَانِ‏

اَلَّذِي أَنْسَاهُ رَحْمَةً لِلْأُمَّةِ أَ لاَ تَرَى لَوْ أَنَّ رَجُلاً صَنَعَ هَذَا لَعُيِّرَ وَ قِيلَ مَا تُقْبَلُ صَلاَتُكَ فَمَنْ دَخَلَ عَلَيْهِ اَلْيَوْمَ

يَتَمَاسَّا قُلْتُ فَإِنَّهُ أَتَاهَا قَبْلَ أَنْ يُكَفِّرَ قَالَ بِئْسَ مَا صَنَعَ قُلْتُ عَلَيْهِ شَيْ‏ءٌ قَالَ أَسَاءَ وَ ظَلَمَ قُلْتُ فَيَلْزَمُهُ شَيْ‏ءٌ

فَعَلَيْهِ رُبُعُ قِيمَتِهِ وَ إِنْ كَانَ ذَهَبَ عَلَى وَجْهِهِ فَلَمْ يَدْرِ مَا صَنَعَ فَعَلَيْهِ اَلْفِدَاءُ لِأَنَّهُ لاَ يَدْرِي لَعَلَّهُ قَدْ هَلَكَ‏

يَتَمَاسََّا قُلْتُ فَإِنْ أَتَاهَا قَبْلَ أَنْ يُكَفِّرَ قَالَ بِئْسَ مَا صَنَعَ قُلْتُ عَلَيْهِ شَيْ‏ءٌ قَالَ أَسَاءَ وَ ظَلَمَ قُلْتُ فَيَلْزَمُهُ شَيْ‏ءٌ

اصول از معارف الهى كه گفتيم از آيه مورد بحث استفاده مى شود، و تفاصيل احكام صنع و ايجاد را نتيجه مى دهد. و اگر در آياتى كه متعرض حق و باطل است، تدبّر و امعان

قُدَّامِهِ ثُمَّ يُعَلَّمُ حَيْثُ يَخْفَى عَلَيْهِ اَلصَّوْتُ يُصْنَعُ بِهِ كَمَا صُنِعَ أَوَّلَ مَرَّةٍ بِأُذُنِهِ اَلصَّحِيحَةِ ثُمَّ يُقَاسُ فَضْلُ مَا بَيْنَ

مِنْهُ اَلْخَارِجُ فَيَقُولُ هُوَ مَكَانَهُ قَالَ فَقَالَ لِي يَا فُلاَنُ مَا صَنَعَ هَؤُلاَءِ فَقُلْتُ أَصْلَحَكَ اَللَّهُ يَخَافُونَ أَنْ يَكُونَ اَلسَّيْلُ

اَلْيُمْنَى فِي اَلْإِنَاءِ ثُمَّ صَبَّهَا عَلَى اَلْيُسْرَى فَصَنَعَ بِهَا كَمَا صَنَعَ بِالْيُمْنَى ثُمَّ مَسَحَ بِبِلَّةِ مَا بَقِيَ فِي يَدَيْهِ رَأْسَهُ وَ

اَلَّذِي أَنْسَاهُ رَحْمَةً لِلْأُمَّةِ أَ لاَ تَرَى لَوْ أَنَّ رَجُلاً صَنَعَ هَذَا لَعُيِّرَ وَ قِيلَ مَا تُقْبَلُ صَلاَتُكَ فَمَنْ دَخَلَ عَلَيْهِ اَلْيَوْمَ

تَتَزَوَّجْ وَرِثَتْهُ وَ إِنْ كَانَتْ قَدْ تَزَوَّجَتْ فَقَدْ رَضِيَتِ اَلَّذِي صَنَعَ وَ لاَ مِيرَاثَ لَهَا

فَإِنْ شَاءَ مَوْلاَهُ اَلَّذِي اِشْتَرَاهُ أَنْ يَصْنَعَ مِثْلَ اَلَّذِي صَنَعَ صَاحِبُ اَلْجَارِيَةِ فَذَلِكَ لَهُ وَ إِنْ هُوَ سَلَّمَ فَلَيْسَ لَهُ أَنْ

يَتَمَاسَّا قُلْتُ فَإِنَّهُ أَتَاهَا قَبْلَ أَنْ يُكَفِّرَ قَالَ بِئْسَ مَا صَنَعَ قُلْتُ عَلَيْهِ شَيْ‏ءٌ قَالَ أَسَاءَ وَ ظَلَمَ قُلْتُ فَيَلْزَمُهُ شَيْ‏ءٌ

عَنْ رَجُلٍ وَجَدَ دِينَاراً فِي‏ اَلْحَرَمِ‏ فَأَخَذَهُ قَالَ بِئْسَمَا صَنَعَ مَا كَانَ يَنْبَغِي لَهُ أَنْ يَأْخُذَهُ قَالَ قُلْتُ قَدِ اُبْتُلِيَ بِذَلِكَ

مِنْ خَمْسَةِ أَمْدَادٍ مِنْ إِنَاءٍ وَاحِدٍ فَقَالَ لَهُ‏ زُرَارَةُ كَيْفَ صَنَعَ فَقَالَ بَدَأَ هُوَ فَضَرَبَ يَدَهُ فِي اَلْمَاءِ قَبْلَهَا فَأَنْقَى فَرْجَهُ

ثُمَّ وَقَعَ عَلَيْهَا قَبْلَ أَنْ يَسْتَبْرِئَ رَحِمَهَا قَالَ بِئْسَ مَا صَنَعَ يَسْتَغْفِرُ اَللَّهَ وَ لاَ يَعُدْ قُلْتُ فَإِنْ بَاعَهَا مِنْ آخَرَ وَ

چطور تصور دارد، كه قلم صنع و تكوين چيزى را در آدمى قرار دهد، كه كارش همه جا و همواره خطا باشد؟ و يا حداقل در آن وظيفه اى كه صنع و تكوين برايش تعيين كرده،

ثُمَّ وَقَعَ عَلَيْهَا قَبْلَ أَنْ يَسْتَبْرِئَ رَحِمَهَا قَالَ بِئْسَ مَا صَنَعَ يَسْتَغْفِرُ اَللَّهَ وَ لاَ يَعُودُ قُلْتُ فَإِنْ بَاعَهَا مِنْ آخَرَ وَ

سَدِيداً يَعْنِي بِذَلِكَ لِيَخْشَ أَنْ أَخْلُفَهُ فِي ذُرِّيَّتِهِ كَمَا صَنَعَ بِهَؤُلاَءِ اَلْيَتَامَى‏

اَلْيُمْنَى فِي‏ اَلْإِنَاءِ ثُمَّ صَبَّهَا عَلَى اَلْيُسْرَى فَصَنَعَ بِهَا كَمَا صَنَعَ بِالْيُمْنَى ثُمَّ مَسَحَ بِبَقِيَّةِ مَا بَقِيَ‏ فِي يَدَيْهِ رَأْسَهُ

وَاحِدٌ فَلاَ يَصْلُحُ إِلاَّ مِثْلاً بِمِثْلٍ وَ وَزْناً بِوَزْنٍ فَإِذَا صُنِعَ مِنْهُ اَلثِّيَابُ صَلَحَ يَداً بِيَدٍ وَ اَلثِّيَابُ لاَ بَأْسَ اَلثَّوْبَانِ

أَوْ عِتْقُ رَقَبَةٍ وَ هُوَ فِي ذَلِكَ بِالْخِيَارِ أَيَّ اَلثَّلاَثَةِ صَنَعَ فَإِنْ لَمْ يَقْدِرْ عَلَى وَاحِدَةٍ مِنَ اَلثَّلاَثَةِ فَالصِّيَامُ عَلَيْهِ

أَوْ عِتْقُ رَقَبَةٍ وَ هُوَ فِي ذَلِكَ بِالْخِيَارِ أَيَّ اَلثَّلاَثَةِ صَنَعَ فَإِنْ لَمْ يَقْدِرْ عَلَى وَاحِدٍ مِنَ اَلثَّلاَثَةِ فَالصِّيَامُ ثَلاَثَةَ

اَلْمَعَاصِي وَ اَلْبُكَاءُ مِنْ خَشْيَتِي قَالَ‏ مُوسَى‏ يَا رَبِّ فَمَا لِمَنْ صَنَعَ ذَا فَأَوْحَى اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَيْهِ يَا مُوسَى‏ أَمَّا اَلزَّاهِدُونَ

كلمه ((اصطناع (( افتعال از ((صنع (( و به معناى احسان است - به طورى كه گفته اند - وقتى گفته مى شود ((صنع فلانا - فلانى را صنع كرد(( معنايش اين است كه به او

رسيدن به حيات طيّبه در دنيا، و حيات سعيده ابدى آخرت، پر واضح است كه از قبيل صنع و ايجاد است، كه مختص به خداى تعالى است، و از امورى است كه خدا قضايش را رانده،

اَلْمُؤْمِنُ بَيْنَ مَخَافَتَيْنِ ذَنْبٍ قَدْ مَضَى لاَ يَدْرِي مَا صَنَعَ اَللَّهُ فِيهِ وَ عُمُرٍ قَدْ بَقِيَ لاَ يَدْرِي مَا يَكْتَسِبُ فِيهِ مِنَ اَلْمَهَالِكِ

بِالْجَرَسِ مِنْ قُدَّامِهِ ثُمَّ يُعَلَّمُ حَتَّى يَخْفَى يُصْنَعُ بِهِ كَمَا صُنِعَ أَوَّلَ مَرَّةٍ بِأُذُنِهِ اَلصَّحِيحَةِ ثُمَّ يُقَاسُ مَا بَيْنَ اَلصَّحِيحَةِ

آنان‌ ‌را‌ دوست‌ دارد) و نيز ‌از‌ ‌آن‌ حضرت‌ روايت‌ ‌شده‌«4» ‌که‌ فرمود «‌من‌ صنع‌ ‌الي‌ احد ‌من‌ اهل‌ بيتي‌ يدا كافيته‌ يوم القيمة» (كسي‌ ‌که‌ احساني‌ درباره‌

صفحه ۲۳۹ رفته بعضى گفته اند: وجه آن اين است كه مى خواهد به بديع بودن اين صنع عجيب و صور گوناگون و ازواج مختلفه آن اشاره كند كه هر كدام براى خود يك نوع

معبود نمى دانستند؛ چون براى او قائل به ربوبيتى نسبت به خود نبودند، و تنها صنع و ايجاد را به او نسبت مى دادند. و اما ربوبيت را - كه مستلزم الوهيت و معبوديت

مى فرمود: اللهم لك الحمد انت كسوتنيه اسئلك خيره و خير ما صنع له و اعوذ بك من شره و شر ما صنع له . و هنگامى كه به خانه باز مى گشت مى فرمود: الحمد لله الذى

و همچنين به خلقت خاص هر يك دقت كنيم ، جاى هيچ ترديد باقى نمى ماند كه غرض صنع و ايجاد، از اين صورتگرى مختلف و از اين غريزه شهوتى كه آن هم مختلف است ، در

أَصْحَابُكَ إِنْ جَعَلْتَهَا شُورَى بَيْنَ جَمِيعِ‏ اَلْمُسْلِمِينَ‏ قَالَ وَ مَا صَنَعَ قَالَ أَمَرَ صُهَيْباً أَنْ يُصَلِّيَ بِالنَّاسِ ثَلاَثَةَ أَيَّامٍ وَ أَنْ

بيفتد. و مشاهده و تجربه اين معنا را اثبات كرده ، كه صانع عالم هر نوع از انواع صنع و تكوين را مجهز به اسلحه دفاع از آفات و فسادهائى كرده كه متوجه به سوى او است

اين روايت از محل و وقوع اين قصه پرسيد، و امام (عليه السلام ) هم با جمله (( صنع منهم ما اكتفى به (( جوابش داد، و در جواب تعيين مكانى نكرد، بلكه فرمود: خداوند

معنا را گرفته اند. و معناى آيه اين مى شود: وقتى من تركيب آن را تعديل نموده و صنع بدنش را تمام كردم ، و سپس روح بزرگ منسوب به خود را كه من ميان آن و بدن او

، صدق نمى كند، براى اينكه الوهيت لازمه معنايش مبدأ بودن براى صنع و ايجاد است ، و مبدأ صنع و ايجاد بودن ، لازمه معنايش اينست كه اين مبدأ در تصرفات خود مستقل

كنند، در نظام خلقت ، به آياتى دقيق برمى خورند كه دلالت مى كند بر اينكه عالم صنع و ايجاد با نظامى كه در آن جارى است ممكن نيست پديد آيد مگر از ناحيه خدا، و

معناى ديگرى اراده كند. پس شايد نظر كردن آن جناب در ستارگان، نظر كردن موحد در صنع خداى تعالى باشد، تا از آن راه، بر وجود خداى تعالى و يكتايى او استدلال كند

«اين التفات، بدان جهت بوده كه كمال اعتناى به اين عمل را برساند. چون از نظر صنع، بسيار بديع و حيرت انگيز است، و از كمال قدرت و حكمت صانعش خبر مى دهد». نظير

دنيا مى آورد، و همگى را در خلال زندگيشان بر نفوس خود گواه گرفته ، و آثار صنع و آيات وحدانيت خود را به همه ايشان ارائه مى دهد، و آنان را به وجوه احتياجات

به قدر ارزش ‍ وجودى و وزن اجتماعى خود بهره مند شود اين همان اصلاحى است كه صنع ايجاد از آن خبر مى دهد، و تجاوز از اين سنت و آزاد ساختن قومى و برده كردن قومى

از سرزمينمان مى ربايند((، و متضمن حجتى قاطع است توضيح آن ، همانا خلقت يعنى صنع و ايجاد همه چيز به خداى تعالى منتهى مى شود، همچنان كه خودش فرموده ((الله خالق

تدبير، چيزى سواى خلقت نيست. ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۶ صفحه ۱۹۷ و چون خلقت و صنع همه به خداى تعالى منتهى مى شود، و اين منتهى شدنش ضرورى و غير قابل انكار است

اشياء نظر كنيم و نظر خود را تجريد نموده صرفا از اين نظر اشياء را ببينيم كه صنع خدا و فعل محض او است ، و منفك و جدائى پذير از او نيست - كه البته نظرى است

كند » . و خلاصه اينكه ، اين كتاب كتابى است كه جميع موجوداتى را كه در عالم صنع و ايجاد واقع شده اند، برشمرده ، و آنچه را كه بوده و هست و خواهد بود، احصاء

حكمفرماست، و نمى گذارد اين غرض حاصل شود، همچنان كه ساير مقتضيات عمومى كه عامل صنع آن ها را تقدير كرده، با اين غرض مساعد نيست. مثلا هر انسانى كه به دنيا مى آيد،

افراد از خدا و خداوند هم از افراد غايب نيست ، چون معقول نيست فعل از فاعل و صنع از صانع خود غايب شود، و اين همان حقيقتى است كه خداوند از آن تعبير به ملكوت

نيز هست و آن اينست كه خود شما ميدانيد كه اين نعمتها از امداد خداى تعالى و صنع اوست و احدى غير او در ايجاد آنها و امدادش به شما شركت نداشته ، پس تنها او

شدند، و گناهانى ديگر كردند. لذا دنبالش خداى را در هر زمان متجدد تسبيح ، و بر صنع و تدبيرش در آسمانها و زمين يعنى در سراسر عالم مشهود تحميد كرده ، پس خدا از

«حكيم » يكى از اسماى حسناى الهى و از صفات فعل او است كه از محكم كارى او در صنع عالم خبر مى دهد. و همچنين است نام «خبير» كه دلالت مى كند بر اينكه خداى تعالى

به ذهن هر كسى مى دود، و آن اين است كه مگر ساحران ميتوانند با سحر خود امر صنع و تكوين را بر هم زده ، از تقدير الهى پيشى گرفته ، امر خدا را باطل سازند؟ در

هدايت و سوق يعنى سوق نوع انسانى به سوى سعادت حقيقيه اش كار آفريدگار، و به دست صنع و ايجاد خارجى است ، نه كار عقل فكرى و عملى ، و گفتيم كه فرض پيدايش خطا در

با خدا مرتبط سازد: (( خداوند همه عالم را از هيچ آفريده (( آفريدن او مانند صنع صنعتگران نيست كه مواد تركيبى خارجى به ضميمه نقشه مصنوع در ذهن او، او را با

صفحه : ۱۷۵ پس انسان كه مخلوقى است تربيت يافته در گهواره تكوين ، و از پستان صنع و ايجاد ارتضاع نموده ، در سير وجوديش ‍ تطور دارد، و سلوك او همه با طبيعت مرده

وسيله انتشار رحمت اويند، آن رحمتى كه پايان ندارد، و نعمتى كه بى شمار بخلق و صنع خود دارد، پس از نظر تكوين سببيت خدا جاى هيچ حرف نيست . و اما از جهت دوم يعنى

ذَلِكَ يَكْسِرُنَا عَنْكَ فَلَمَّا أَتَى‏ خِدَاشٌ‏ أَمِيرَ اَلْمُؤْمِنِينَ ع‏ صَنَعَ مَا أَمَرَاهُ فَلَمَّا نَظَرَ إِلَيْهِ‏ عَلِيٌّ ع‏ وَ هُوَ يُنَاجِي نَفْسَهُ‏

السلام ) عرض كردم دليل بر اينكه خدا واحد است چيست ؟ فرمود اتصال تدبير و تماميت صنع ، همچنا كه خداى عز و جل فرموده : ((لو كان فيهما آلهه الا اللّه لفسدتا(( ترجمه

درياى گوارا است ، و كلمه ((ساحل (( به معناى لب دريا، و كناره خشكى آن است ، و صنع و صنيعه به معناى احسان است . جمله ((فليلقه اليم - دريا بايد او را بيرون افكند((

صفات كمالى براى خود كسب كرده ، اينها كه حقيقت انسان را تشكيل مى دهند همه صنع خدا و منسوب به اويند، و اما زايد بر اينها آنچه را كه عقل اجتماعى بر آن اضافه