تفسیر:المیزان جلد۱۵ بخش۴: تفاوت میان نسخه‌ها

__TOC__

همه اين حرفها در اول آيات ، آنجا كه خدا اوصاف آنان را مى شمرد جمع و يك جا آمده بود، و آن عبارت بود از انكار توحيد و نبوت و معاد، و اتراف در زندگى دنيا.

اين را هم بايد دانست اينكه در صدر آيات كه فرمود: «'''و قال الملاء من قومه الّذين كفروا و كذبوا بلقاء الاخرة و اترفناهم '''» جمله : «'''من قومه '''» را بر جمله «'''الّذين كفروا'''» مقدم ذكر كرد، و در داستان سابق كه مى فرمود: «'''و قال الملاء الّذين كفروا من قومه '''» عكس اين را آورد، براى اين جهت است كه ترتيب جمله هاى پشت سر هم ، يعنى «'''كفروا'''» و «'''كذبوا'''» و «'''اترفناهم '''» به هم نخورد، و اگر هم بعد از همه جملات مى آورد فاصله زياد مى شد.

تفسير اين جمله در داستان سابق گذشت .

اين جمله پاسخ پروردگار به نوح در استجابت دعاى او است . و پشيمان شدن قوم

<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۵ صفحه : ۴۴ </center>

<span id='link32'><span>

==نزول عذاب الهى و آغاز آن با صيحه اى آسمانى ==

حرف «'''باء'''» در كلمه «'''بالحق '''» براى مصاحبت و معيت است ، و اين جار و مجرور متعلق است به جمله «'''فاخذتهم '''» يعنى : صيحه ايشان را گرفت در حالى كه مصاحب با «'''حق '''» بود. و ممكن هم هست براى سببيت باشد، و كلمه «'''حق '''» وصفى باشد كه در جاى موصوف خود نشسته است ، و موصوف آن حذف شده ، و تقدير آن «'''فاخذتهم الصيحة '''» بسبب الامر «'''الحق - و يا - قضاء الحق '''» باشد. يعنى : صيحه ايشان را گرفت به سبب امر حق - و يا - قضاء حق . همچنان كه در جاى ديگر فرموده : «'''فاذا جاء امر الله قضى بالحق '''»

كلمه «'''غثاء'''» - به ضمه غين كه گاهى «'''ثاء'''» آن مشدد خوانده مى شود - به معناى گياه و برگ و چوب پوسيده است كه با سيل مى آيد. و جمله «'''فبعدا للقوم الظالمين '''» لعنت و دورى ايشان و نفرين بر ايشان است .

قرآن كريم نامى از اين قوم كه خداوند بعد از نوح به وجودشان آورده و سپس هلاكشان كرده ، و نيز نامى از رسول ايشان نبرده . و بعيد نيست كه مراد همان ثمود، قوم صالح باشند، چون خداى تعالى در چند جا داستان ايشان را آورده و فرموده كه اين قوم بعد از نوح مى زيستند و با بلاى صيحه نابود شدند.

«'''ثم انشانا من بعدهم قرونا آخرين ما تسبق من امة اجلها و ما يستاءخرون '''» توضيح معناى اين آيه مكرر گذشت .

فرستادن رسولان به صورت «'''تترى '''» به معناى فرستادن يكى پس ‍ از ديگرى است .

<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۵ صفحه : ۴۵ </center>

<span id='link34'><span>

==اشاره اى به رسالت موسى و هارون ==

مقصود از اين آيات همان عصاويد بيضاء، و ساير معجزاتى است كه موسى به فرعون و قومش نشان داد. و مقصود از «'''سلطان مبين '''» حجتهاى واضح است . و اينكه

<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۵ صفحه :۴۶ </center>

مراد از بشر بودن آن دو (موسى و هارون ) و همانند بودنشان با آنان اين است كه اين دو فضيلتى بر ما ندارند، و چطور مى توانند فضيلتى داشته باشند و حال آنكه دودمانشان بردگان مايند؟ پس ما همانطور كه بر قوم آن دو برترى داريم ، بر خود آن دو نيز برترى داريم . و چون برترى داريم ، آن دو نيز بايد ما را بپرستند، همانطور كه قومشان ما را مى پرستند، نه اينكه ما به آن دو ايمان بياوريم ، همچنان كه خود فرعون به موسى گفت : «'''لئن اتخذت الها غيرى لاجعلنك من المسجونين '''» خداى تعالى اين قصه را با جمله «'''فكذبوهما فكانوا من المهلكين '''»

كه خبر از هلاكت آنان مى دهد، خاتمه داده ، سپس فرموده : «'''و لقد آتينا موسى الكتاب لعلّهم يهتدون '''» كه مراد از ضمير «'''هم '''» بنى اسرائيل است ، چون تورات بعد از هلاك شدن فرعون و قومش نازل شد.

قبلا در داستان مسيح (عليه السلام ) گذشت كه مقصود از آيت ، همان ولادت خارق العاده آن جناب است ، و چون اين آيت ، قائم به مسيح و مريم (عليه السلام ) بوده لذا هر دو را به عنوان يك آيت شمرده است .

كلمه «'''آوينا'''» از مصدر «'''ايواء'''» و ايواء كه باب افعال است ، از «'''اوى '''» است كه در اصل به معناى بازگشت بوده ، سپس در بازگشت انسان به خانه و مسكن استعمال شد. و جمله «'''آواه الى مكان كذا'''» به معناى اين است كه او را در فلان مكان جاى داد، و كلمه «'''ربوه '''» به معناى مكان و بلند و هموار و وسيع است ، و كلمه «'''معين '''» به معناى آب جارى است .

<span id='link35'><span>

==خطابى از خداوند به عموم پيامبران ==

خطابى است به عموم پيامبران ، به اينكه از طيبات بخورند و گويا مراد از خوردن از طعامهاى پاكيزه ارتزاق و تصرف در آن باشد، حال چه به خوردن باشد و يا به هر تصرف ديگر. و استعمال كلمه «'''خوردن '''» در انحاى تصرفات استعمالى است شايع .

سياق آيات شهادت مى دهند به اينكه جمله «'''كلوا من الطيّبات '''» در مقام منت نهادن بر انبياء است ، در نتيجه جمله بعدى هم كه مى فرمايد «'''و اعملوا صالحا'''» در اين مقام است كه بفرمايد در مقابل اين منت و شكرگزارى از آن ، عمل صالح انجام دهند، و در اينكه با جمله «'''انى بما تعملون عليم '''» تعليلش كرد، تحذيرى است به ايشان از مخالفت امر، و تحريكى است به اينكه ملازم تقوى باشند.

تفسير اين آيه در تفسير نظير آن در سوره انبياء گذشت .

در مجمع البيان گفته : كلمه «'''تقطع '''» و كلمه «'''تقطيع '''» هر دو به معناى پاره پاره شدن است و كلمه «'''زبر'''» - به ضم زاء، و باء - جمع «'''زبور'''» و به معناى كتاب ها است آيه مورد بحث متفرع بر مطالب قبل است ، و معنايش اين است كه : خداوند رسولان خود را يكى پس از ديگرى به سوى ايشان فرستاد و همه آنها امتى واحد و داراى ربى واحدند ايشان را به سوى تقوى دعوت كردند، و ليكن بشر به امر ايشان عمل نكرد، در نتيجه امر آنان بين ايشان پاره پاره شد و آن را به صورت كتابهايى در آورده ، هر جمعيتى كتابى را به خود اختصاص دادند، و هر حزبى به آنچه داشتند دلخوش گشتند.

در قرائت ابن عامر «'''زبرا'''» - به ضمه زاء و فتحه باء - آمده كه جمع «'''زبره '''» و به معناى فرقه است . بنابراين قرائت ، معنايش اين مى شود كه : در امر انبياء متفرق شده ، جمعيت هاى گوناگون شدند، و هر حزبى به آنچه داشت دلخوش گشت . و اين قرائت راجح تر است .

<span id='link37'><span>

==آيات ۵۵ - ۷۷، سوره مؤ منون ==

حَتى إِذَا أَخَذْنَا مُترَفِيهِم بِالْعَذَابِ إِذَا هُمْ يجْئَرُونَ(۶۴)

قَدْ كانَت ءَايَتى تُتْلى عَلَيْكُمْ فَكُنتُمْ عَلى أَعْقَبِكمْ تَنكِصونَ(۶۶)

مُستَكْبرِينَ بِهِ سمِراً تَهْجُرُونَ(۶۷)

أَمْ لَمْ يَعْرِفُوا رَسولهَُمْ فَهُمْ لَهُ مُنكِرُونَ(۶۹)

حَتى إِذَا فَتَحْنَا عَلَيهِم بَاباً ذَا عَذَابٍ شدِيدٍ إِذَا هُمْ فِيهِ مُبْلِسونَ(۷۷)

<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۵ صفحه : ۵۱ </center>

<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۵ صفحه : ۵۳ </center>

بياورند كه رسول را نشناختيم ، و يا رسول مجنون بود، و كلماتش مختل و پريشان بود، و نه ممكن است بگويند كه رسول از ما خرجى مى خواست ، هيچ يك از اين عذرها را ندارند، تنها دردشان اين بود كه اهل عناد و لجاج بودند و به حق ايمان نمى آوردند، تا عذاب حتمى ايشان را بگيرد.

كلمه «'''نمدهم '''» - به ضمه نون - از «'''امداد'''» است . امداد و «'''مد'''» به يك معنا است و آن اين است كه : نقص چيزى را تكميل و تتميم كنى و آن را از اينكه پاره و يا نابود شود حفظ نمايى . راغب در مفردات گفته : بيشتر موارد استعمال كلمه «'''امداد'''» در چيرهاى دوست داشتنى و مد در مكروهات است پس جمله «'''نمدهم '''» از امداد است كه بر خلاف استعمال مشهور، در مكروه به كار رفته و مسارعت در خيرات افاضه خيرات است به سرعت ، به خاطر احترامى كه براى خود خيال كرده اند، پس خيرات به خيال ايشان مال و فرزند است كه به سرعت بدان رسيده اند. و معناى آيه اين است :آيا اينان گمان مى كنند كه اگر در مدت مهلت ، مال و فرزندان به ايشان داديم ، از اين جهت بوده كه دوستشان داشته ايم و يا نزد ما احترام داشتند لذا خواسته ايم خيرشان را زودتر به ايشان برسانيم ؟. نه ، بلكه نمى فهمند، يعنى مطلب به عكس است ، ولى آنان حقيقت امر را درك نمى كنند، زيرا حقيقت امر اين است كه ما ايشان را املاء و استدراج كرده ايم ، يعنى اگر از مال و فرزند بيشتر به ايشان مى دهيم ، مى خواهيم در طغيان بيشترى فرو روند. و اين همان مضمونى است كه خداى تعالى در سوره اعراف آورده و مى فرمايد: «'''سنستدرجهم من حيث لا يعلمون ، و املى لهم ان كيدى متين '''»

خداى تعالى در اين آيات پنجگانه با كمك آيات گذشته اين معنا را بيان مى كند كه : اين كفار كه پنداشته اند مال و اولاد خير ايشان است و خيراتى است كه ما زودتر به ايشان

<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۵ صفحه : ۵۴ </center>

چون ايمان به آيات او ايمان به شريعت او است ، شريعتى كه عبادت او را تشريع مى كند، و نيز ايمان به ادله اى است كه توحيد در ذات و در ربوبيت و الوهيت او را اثبات مى نمايد.

[[رده:تفسیر المیزان]]