۱۶٬۹۱۱
ویرایش
تفسیر:المیزان جلد۱۳ بخش۴۰: تفاوت میان نسخه‌ها
از الکتاب
←وجوهى كه در تفسیر آيه شريفه: «أفَحَسِبَ الَّذِينَ كَفَرُوا...» گفته شده است
| خط ۱۵۲: | خط ۱۵۲: | ||
آرى، انسان يا از راه چشم به حق مى رسد، و از ديدن و تفكر در آيات خداى عزوجل به سوى مدلول آن ها راه مى يابد، و يا از طريق گوش و شنيدن كلمات حكمت و موعظه و قصص و عبرت ها. و اينان نه چشم دارند و نه گوش. | آرى، انسان يا از راه چشم به حق مى رسد، و از ديدن و تفكر در آيات خداى عزوجل به سوى مدلول آن ها راه مى يابد، و يا از طريق گوش و شنيدن كلمات حكمت و موعظه و قصص و عبرت ها. و اينان نه چشم دارند و نه گوش. | ||
==وجوهى كه در تفسیر آيه شريفه: «أفَحَسِبَ الَّذِينَ كَفَرُوا...» گفته شده | ==وجوهى كه در تفسیر آيه شريفه: «أفَحَسِبَ الَّذِينَ كَفَرُوا...» گفته شده== | ||
«'''أَ | «'''أَ فَحَسِبَ الَّذِينَ كَفَرُوا أَن يَتَّخِذُوا عِبَادِى مِن دُونى أَوْلِيَاءَ...'''»: | ||
استفهامى است انكارى. در مجمع البيان گفته : معنايش اين است كه آيا كسانى كه توحيد خداى را انكار مى | استفهامى است انكارى. در مجمع البيان گفته: معنايش اين است كه آيا كسانى كه توحيد خداى را انكار مى كنند، خيال مى كنند اگر غير از خدا اولياى ديگرى اتخاذ كنند، ايشان را يارى خواهند نمود، و عقاب مرا از ايشان دفع توانند كرد؟ آنگاه بر گفته خود استدلال نموده، مى گويد: جملۀ «إنّا أعتَدنَا جَهَنَّمَ لِلكَافِرِينَ نُزُلاً»، بر اين حذف دلالت مى كند. | ||
البته وجه ديگرى از ابن عباس نقل شده كه وى گفته معناى آيه چنين است : آيا اينان كه كافر | البته وجه ديگرى از ابن عباس نقل شده كه وى گفته: معناى آيه چنين است: آيا اينان كه كافر شدند، مى پندارند كه اگر به غير من، آلهه اى بگيرند، من براى خود و عليه ايشان غضب نخواهم كرد و عقابشان نمى كنم؟ | ||
<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۳ صفحه : ۵۰۸ </center> | <center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۳ صفحه : ۵۰۸ </center> | ||
وجه سومى نيز هست | وجه سومى نيز هست و آن، اين است كه جملۀ «أن يَتَّخِذُوا...» مفعول اول براى «حَسِبَ» است كه به معناى «ظنّ» مى باشد، و مفعول دومش محذوف و تقديرش چنين است: «أفَحَسِبَ الَّذِينَ كَفَرُوا اتّخَاذهم عِبَادِى مِن دُونِى أولِيَاءَ نَافِعاً لَهُم أو دَافِعاً لِلعِقَابِ عَنهُم: آيا كسانى كه كافر شده اند، پنداشته اند كه اگر غير از من اوليائى بگيرند، براى ايشان نافع و يا دافع عقاب از ايشان است»؟ | ||
و فرق ميان اين وجه | و فرق ميان اين وجه و دو وجه قبلى اين است كه در آن دو وجه، كلمۀ «أن» و صله اش، قائم مقام دو مفعول است، و آنچه حذف شده، بعضى از صله است. به خلاف وجه سومى كه آن «أن» و صله اش مفعول اول براى «حَسِبَ» است و مفعول دوم آن حذف شده. | ||
وجه چهارمى كه | وجه چهارمى كه هست، اين است كه بگوييم: «أن» و صله اش به جاى دو مفعول آمده، و عنايت كلام و نقطه اتكاء در آن، متوجه اين است كه بفهماند اتّخاذ آلهه، اتخاذ حقيقى نيست، و اصلا اتخاذ نيست. چون اتّخاذ هميشه از دو طرف است و آلهه اتّخاذ شده اينان، خودشان تبرى می جويند و مى گويند: «سُبحَانَكَ أنتَ وَلِيُّنَا مِن دُونِهِم». يعنى: منزهى تو اى خدا جز به تو دل نداديم. | ||
و اين وجوه چهارگانه از نظر ترتيب در وجاهت هر يك در رتبه خود قرار دارد، | و اين وجوه چهارگانه از نظر ترتيب در وجاهت هر يك در رتبه خود قرار دارد، و از همه وجيه تر، وجه اول است كه سياق آيات هم با آن مساعد است. براى اين كه آيات مورد بحث، بلكه تمامى آيات سوره در اين سياق است كه بفهماند كفار به زينت زندگى دنيا مفتون گشته، امر بر ايشان مشتبه شده است و به ظاهر اسباب اطمينان و ركون كردند، و در نتيجه غير خداى را اولياى خود گرفتند و پنداشتند كه ولايت اين آلهه كافى و نافع براى آنان است و دافع ضرر از آن ها است. و حال آن كه آنچه بعد از نفخ صور و جمع شدن خلايق خواهند ديد، مناقض پندار ايشان است. پس آيه شريفه مورد بحث نيز همين پندار را تخطئه مى كند. | ||
اين را هم بايد بگوييم كه قائم مقام شدن | اين را هم بايد بگوييم كه قائم مقام شدن «أن» و صله اش به جاى هر دو مفعول «حَسِبَ» با اين كه در كلام خدا زياد آمده، و از آن جمله فرموده: «أم حَسِبَ الَّذِينَ اجتَرَحُوا السَّيِّئَاتِ أن نَجعَلَهُم كَالَّذِينَ آمَنُوا» و امثال آن حاجتى باقى نمى گذارد كه مفعول دوم آن را محذوف بدانيم. علاوه بر اين كه بعضى از نحويين هم آن را جایز ندانسته اند. | ||
آيات بعدى هم اين وجه اول را | آيات بعدى هم اين وجه اول را تأييد مى كنند، كه مى فرمايند: «قُل هَل نُنَبِّئُكُم بِالأخسَرِينَ أعمَالاً...»، و همچنين قرائتى كه منسوب به على «عليه السلام» وعده اى ديگر از قراء است كه خوانده اند: «أفَحَسِبَ» - «سين» را ساكن و «باء» را مضموم خوانده اند. يعنى آيا اولياء گرفتن بندگان مرا براى خود بس است ايشان را. | ||
<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۳ صفحه : ۵۰۹ </center> | <center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۳ صفحه : ۵۰۹ </center> | ||
پس مراد از | پس مراد از «عباد» در جملۀ «أن يَتَّخِذُوا عِبَادِى مِن دُونِى أولِيَاء»، هر چيزى و هر كسى است كه مورد پرستش بت پرستان قرار بگيرد. چه ملائكه باشد و چه جن، و چه كملين از بشر. | ||
و اما | و اما اين كه مفسران گفته اند كه مراد از «عباد»، مسيح و ملائكه و امثال ايشان از مقربان درگاه خدا است، نه شيطان ها. چون كلمه «عباد» در اكثر موارد وقتى اضافه به «ياى» متكلم مى شود، تشريف و احترام منظور است، صحيح نيست. زيرا اولا مقام مناسب تشريف نيست و اين ظاهر است. و ثانيا قيد «مِن دُونِى» در كلام، صريح در اين است كه مراد از «الَّذِينَ كَفَرُوا»، بت پرستان هستند كه اصلا خدا را عبادت نمى كنند، با اين كه اعتراف به الوهيت او دارند، بلكه شركاء را كه شفعاء مى دانند، عبادت مى كردند. و اما اهل كتاب، مثلا نصارى در عين اين كه مسيح را ولىّ خود گرفتند، ولايت خداى را انكار نكردند، بلكه دو قسم ولايت اثبات مى كردند و آنگاه هر دو را يكى مى شمردند - دقت بفرمایيد. | ||
پس حق اين است كه | پس حق اين است كه جملۀ «عِبَادِى» شامل مسيح و مانند او نمى شود، بلكه تنها شامل آلهه بت پرستان مى شود، و مراد از جمله «الَّذِينَ كَفَرُوا»، تنها وثنی ها هستند. | ||
«''' | «'''إنَّا أعتَدنَا جَهَنَّمَ لِلكَافِرِينَ نُزُلاً'''» - يعنى: جهنم را آماده كرده ايم تا براى كفار در همان ابتداى ورودشان به قيامت، وسيله پذيرائی شان باشد، تشبيه كرده، خداوند خانه آخرت را به خانه اى كه میهمان وارد آن مى شود و تشبيه كرده جهنم را به «نُزُل»، يعنى چيزى كه میهمان در اول ورودش با آن پذيرایى مى شود. | ||
و با در نظر گرفتن | و با در نظر گرفتن اين كه بعد از دو آيه مى فرمايد: «اينان در قيامت توقف و مكثى ندارند»، فهميده مى شود كه اين تشبيه چقدر تشبيه لطيفى است. گويا كفار غير از ورود به جهنم، ديگر كارى ندارند، و معلوم است كه در اين آيه، چه تحكّم و توبيخى از ايشان شده و كأنّه اين تحكم را در مقابل تحكمى كه از آنان در دنيا نقل كرده و فرموده: «وَ اتَّخَذُوا آيَاتِى وَ رُسُلِى هُزُواً» قرار داده. | ||
<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۳ صفحه : ۵۱۰ </center> | <center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۳ صفحه : ۵۱۰ </center> | ||
